ملکه رضيه

ملکه رضيه (Raziyya al-Din) په اوردو ژبه (جلالۃ الدین رضیہ سلطانه) د هند يوه نامتو پښتنه وه. چې د هند لويې وچې باندې خپل پلار څخه وروسته په کال (۶۳۴ هجري) يې درې کاله ، درې مياشتې او شپږ ورځې سلطنت وکړ . دغه ملکه د پخواني افغانستان د لرغونو غوري پاچاهانو له سلسلې څخه ده .

مخينه

ملکه رضيه يا رضيه سلطانه د شمس الدين التمش لور ده . پخپل پلار له ځامنو ډېره گرانه وه . شمس الدین التمش د لوی هند لرغونی پاچا و چې په کال (۶۰۷م هجري) کې د ډهلي په تخت کېناسته. د سلطان شمس الدین التمش ټبر د غور ولایت پښتانه وه چې په دغې سیمې يې ډېر اوږد حکومت کړی . دی د سلطان قطب الدین ایبک زوم و. ملکه رضيې خپل تخلص يا وروستی نوم ٫٫شرينه٬٬ غوره کړی و. پاچا التمش د ښو صفاتو خاوند و او تل به يې خلکو سره انصاف په پام کې ساته .

زده کړې

تاريخپوهان وايي چې سلطانه رضيه پخپل پلار ډېره گرانه وه او د همدې گرانښت له کبله يې تر ځامنو ډېره گڼله . دېته یې پلار پخپل ژوندوني د مېړنتوب د تورې د زده کړې هنر او پوځي تعلیم ورکاوه . ددې برسېره يې لیکل او لوستل ، سپارلۍ نښه ویشتل يې د نارینه پشان ورښودلي وه . دغې مېرمنې ديني زده کړې درلودې ، قرآن عظيم الشان يې په ښه توگه زده و او هر وخت به يې په جگ غږ قرات کاوه . ملکې رضيې ټول هغه صفات چې په يوه پاچا کې وي درلودل يې ، برسېره پر پښتو خبرو يې لیک او لوست پر هندي ، فارسي او تورکي هم کولای شول . د خپل پلار په ژوندوني يې د سلطنت اداري چارې پر مخ وړلې . دا مېرمن شاعره هم وه او شعرونه یې په فارسي او تورکي لیکل . د پښتنو پاچايانو د دود له مخې تل ادارات د لاس لاندې وگړو ته د خدمت له کبله د هغوی د پوهاوي پر بنسټ د اړوندو توکمونو په ژبو پرمخ بوول .دې هم خپل د پلار پر دود خلکو سره ښه چلند لاره او غریبو خلکو څخه به یې د هغوی هر ډول عریضې او غوښتنې اورېدلې او خلکو سره به يې د مهربانۍ او عدالت لار خپله کړې وه .

سلطنت ته رسېدل

تر سلطان شمس الدین التمش وروسته دده زوی رکن الدین فېروز شاه باچا شو ، خو دا چې دی ځوان هلک و او د پښتنو د شاهنشاهۍ کارونه يې نشوای کولی نو هغه مهال پشتانه مشاهیر او لوی پوړي مشران ، لکه ملک اعزالدین دبدوان سالار ، ملک علاّالدین شېرخانی د لاهور حاکم، ملک سيف الدین کوچی د هانسي حاکم ، ملک اعزاز الدین د ملتان والي ، تاج الدین غوري ، بهاالدین حسن غوري ، ملک کریم الدین او همدا رنگه نورمشران راټول شول او رکن الدین فېروز شاه يې تر شپږو مياشتو او اتلسو ورځو وروسته معزول کړ. او دده پر ځای يې دده مشره خور رضيه سلطانه يې د هند په شاهنشاهۍ ومنله . دغه مېرمنه د لومړۍ خور په ۱۸مه کال (۶۳۴ هجري) د ډهلي په تخت کېناسته . دغې مېرمنې به د خپل پلار په توگه په سلطنتي تخت کېناسته او د خلکو عرض او داد یې اورېده . ډېره هوښياره او عادله پښتنه وه . د جنگ په ډېرو ډگرونو کې بريالۍ او فتحه يې موندلې ده رضيې د سیمې د هېواد وزارت خواجه مهدي غزنوي ته ورکړ چې يو لوی فاضل پښتون و . په ده باندې يې د دود له مخې نظام الملک نوم کېښود . ملک سيف الدین ایبک یې سپه سالار کړ او هغه قوانین او اصول چې ددې پلار پر مهال کې وه او ثواعد و ضوابط يې بلل بېرته یې نافذ کړل او عدالت ته يې مخه کړه .

سکه وهل

دې پخپل نامه سکه ووهله او پر سکې يې داسې لیکلي و: پر يوې خوا يې داسې لیکل شوي و : عمد هّ النسوان ملکه زمان سلطان رضيه بنت شمس الدین التمش . او پر بلې خوا يې داسې لیکلي و : ضرب بلد هّ ډهلي سنه ۶۳۴ جلوس

مړينه

دغه مېرمن د لومړۍ خور په ۲۵مه کال (۶۳۷م هجري) په ډېره مېړانه مړه شوې ، ځینې بیا وايي چې په درېنۍ ورځ (سې شنبې) د ربیع الاخر ۲۵مه په (۶۳۸ هجري) کې مړه شوې