عبدالعزیز خان هوتک

عبدالعزیز هوتک

اړوند

زېږون نېټه	القرن 17
مړينې نېټه	۱۷۱۷
مړينې ځای	کندهار

عامه معلومات

عمومي معلومات	انسان
وروڼه او خويندې	ميرويس هوتک
دین	اسلام

د ميرويس خان هوتک د مړينې وروسته له هغه دوه زامن ( شاه محمود هوتک او شاه حسين هوتک) او يوه لور (زينب هوتک) پاتې شول چې مشر زوی يې اتلس کاله عمر درلود چې د مشرۍ لپاره مناسب نه و، نو هماغه وو چې د ميرويس هوتک کشر ورور عبدالعزيز د هغه ځايناستی وټاکل شو.

خو له بده مرغه عبدالعزيز لکه د ميرويس نيکه په څېر افغاني لوړ صفتونه نه لرل او د استراحت طلبۍ په وجه يې له مبارزې څخه ډډه کوله او د امن خوښونې حس پکې دومره پياوړی شوی و، چې د اسارت او مغلوبيت د چاپېريال ظاهري امن يې د ازادۍ په لاره کې ترهڅو او مبارزو غوره ګاڼه، نو له همدې کبله له صفوي مات شوي او کمزوري کېدونکي حکومت څخه چې ميرويس د خپل اقتدار پروخت ورسره ډغرې وهلې وې، عبدالعزيز خان د هغه د ماتې په حال کې هم ورڅخه په وېره کې و.

له صفوي دولت سره جوړجاړی

تر پاچا کېدو وروسته يې د قوم مشران راوغوښتل او له هغوی سره يې د پارس له حکومت سره د سولې په باب خبرې وکړې او ويې ويل: له دغو ټولو ستونزو او جګړو څخه ښکاري چې تاسو هم زما په شان د پارس له حکومت سره د سولې غوښتونکي ياست او غواړئ، رام واوسئ، اوس چې زما د مشر ورور ستره فتحه په نصيب شوه او له دونيا څخه يې سفر وکړ، نو که چېرې مونږ د سولې غوښتنه وکړو، د پارس پاچا به يې ډېر په خوشالۍ راسره ومني.

که څه هم د عبدالعزيز تر يوه حده افغانانو ته د منلو وړ وه، ځکه تر ازادۍ وروسته دوی له صفويانو سره هيڅ دوښمني نه درلوده، خو د عبدالعزيز د سولې په شرايطو کې ځينې داسې شرايط وو، چې افغانانو ته د منلو وړ نه و، ځکه د دوی خپلواکي تر پوښتنې لاندې راوستله چې دا په يو ډول افغانان د پارس د صفوي پاچاهۍ جز ګڼل کېدای شو، چې داخلي ازادي خو لري، خو بهرنۍ ازادي يې د صفوي کورنۍ په واک کې وي، چې دې کار د قامي جرګې غړي په غوسه کړل او په ځواب کې يې ورته وويل ؛ که چېرته د ورور په لاره تللی نه شې، نو په مصالحت کې تلوار مه کوه، خو عبدالعزيز خان له دې سره سره بيا هم د خپلو ځينو استراحت پلوه ملګرو په مشوره د سولې شرايط په پټه اصفهان ته ولېږل او داسې يې وښوده که چېرته صفوي سلطنت د ده شرطونه ومني، نو دی به کندهار بېرته د صفوي سلطنت پورې وتړي، چې هغه شرايط په لاندې ډول وو:

1. افغانان دې د تل لپاره د مالياتو له ورکړې معاف وي.
2. د پارس عسکر دې کندهار ته نه راځي.
3. د افغانستان امارت دې تل د عبدالعزيز خان هوتک په کورنۍ کې موروثي وي.

د عبدالعزيز مقابل کې د ازداي غوښتونکو پاڅون

صفوي دولت د افغانانو ترمنځ د نفاق اچولو په خاطر د عبدالعزيز پټ شرايط چې له صفوي دولت سره يې پرې موافقه کړې وه، افغان ازادي غوښتونکو ته رسوا کړل او په دې ډول يې ازادي غوښتونکي د عبدالعزيز هوتک په مقابل کې په تحريک کړل، چې په دې ډله کې د ميرويس هوتک مشر زوی محمود هم ، چې د خپل تره عبدالعزيز اقدام يې له ملي مفادو څخه مخالف او د خپل پلار له لوړو مفکورو او اقداماتو سره په ټکر کې باله د عبدالعزيز او د هغه د پلويانو په مقابل کې ودرېدل او په هرصورت يې غوښتل چې هغه د واک له ګدۍ راکښته کړي.

د عبدالعزيز هوتک وژنه

په ۱۱۲۹ هـ کال يوه شپه څلوېښت ازادي غوښتونکي د قوم د مشرانو په مشوره په نارنج ماڼۍ کې د عبدالعزيز بستر ته ورغلل او په هغه خنجر چې له ځان سره يې وړی و، د هغه ژوند پایته ورساوه. د دې پېښې په نقل کې ټول تاريخ ليکونکي متفق دي يوازې د پټې خزانې ليکوال چې د هوتکي دورې د واقعه ليکونکو او معاصرينو له ډلې شمېرل کيږي، د عبدالعزيز د وژل کېدو په هکله څه نه وايي، خو يوازې دومره ليکي چې: ميرعبدالعزيز چې د حاجي ميرخان ورور و، پس له مرګه د ورور په کندهار کې مشر سو، خو د ولس رعايت يې کم کا، څو چې په ۱۱۲۹ سنه هجري د شپې د نارنج قصر له بامه خطا سو او راولوېد، مړ سو.

که د پټې خزانې ليکوال چې د وخت پېښې يې په خپلو سترګو کتلي دي، خاص اعتبار ورکړل شي، نو د محمود لاس بايد د خپل تره له وينو پاک وګڼل شي او که داسې نه وي، نو ښايي چې د وخت د غوښتنې له مخې يې نه دي غوښتي چې د عبدالعزيز د وژل کېدو نسبت محمود ته چې تر هغه وروسته سلطنت ته ورسېد، وکړي.