د ژبو کورنۍ
د ژبو کورنۍ د ژبو هغه ټولگي دي اړوندې موجودې ټولې ژبې په اصل کې د يوې ژبې څخه نورې ژبې زېږېدلې او جوړې شوي وي، مثال په توگه پښتو، فارسي، بلوڅي، گليلکي، وغيره دا د هند-ايرانۍ کورنۍ سره تړلې ژبې دي بلخوا عربي، عبراني، آرامي او نورې سامي ژبې او اوردو، سيندي، پنجابي، مراټي، گوجراتي، راجستاني او داسې نور هند-اريایي ژبې دي.
د ژبو بېلابېلو کورنو کې ويشل
[سمول]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
که دا وويل شي چې د نړۍ ټولې گڼې ژبې د يوې څخه جوړې دي نو سمه خبره به وي. اصل کې په نوې ژبې د فاصلې سره په وجود کې راځي، لکه په يوه سيمه کې يوه ژبه ده خو چې څومره د هغې ژبې غړي زياتېږي هغومره د مختلفو سيمو په خبرو اترو په انداز کې او په قواعد (گرامر) کې هم بدلون راشي حال دا چې ژبه يوه وي، ددې مثال دی چې کوم پښتانه په شمال کې اوسېږي دي (لکه پېښور، مردان، دير، سوات، چارسده، جلال آباد، اسد اباد، مهترلام، او داسې نورو ځایونو کې) هغوي د "ښ" تلفظ "خ" کوي او د "ږ" تلفظ "گ" کوي خو کوم پښتانه چې په سوېلي سيمو کې مېشت دي (لکه کندهار، هلمند، نيمروز، بلوچستان، جنوبي پښتونخوا، او داسې نور) هغوی د "ښ" او "ږ" تلفظ په خپله اصلي بڼه کوي. همدا رنگه د وخت او فاصلې سره د نړۍ بېلابېلو ژبو کې بدلون راځي، په لومړي کې خو يوه ژبه گڼل کېږي خو چې کله بدلون ډېر زيات شي نو بيا ځان ته ځان ته نوې ژبې ترې جوړې شي.
کله چې په يو څو ژبو کې مشترک (یو ډول) ځانگړتیاوې وي نو هغه په يو ټولگي کې تړل کېږي هغه خصوصيات تاريخ، د گړدود (د ویلو لهجه و انداز) يا قواعد هم کېدای شي، کله کله داسې هم کېږي چې ځینې نوې ژبې د يوې داسې ژبې څخه جوړې شي چې هغه د يوې کورنۍ سره نوي تړل شوي همدا سبب دی چې کله کله د ژبو په بېلابېلو کورنیو باندې وېشل يو گران کار جوړ شي، لاندې د ژبو د بېلابېلو کورنیو لړليک ورکړ شوی دی. دا د ايتهنولوگ سره سم دی، ياد ولرئ چې د ژبو ټولگي ددې لپاره نه جوړېږي چې تفرقات پېدا کړای شي بلکې دا ددې لپاره وي چې په اسانه سره مونږ ددې ژبو او ددې د خصوصياتو په اړه ولولو. په دې نړۍ کې داسې ژبې هم موجودې وی چې اوس بيخي ورکې شوي دي يعنی د هغه مړې ژبې اوس بيخي څوک نه وايي. ځیني ژبې ډېرې لوی هم شته چې د 4 سوه مليونو څخه زياتو خلکو مورنۍ ژبې دي او ځینې وړې ژبې هم شته چې د يو څو سوو خلکو مورنۍ ژبې دي
لړليک
[سمول]لاندې د 7,313 ژبو کورنۍ ورکړ شوي دي. دا لاندې لړليک يواځي د هغو ژبو دی چې درجه بندي چې ايتهنولوگ کړې ده، په دې کورنیو کې ورې او لویې ټولې کورنۍ شاملې دي، او په دې کورنیو کې د ژبو لس کورنۍ داسې دي چې د هغو ژبې د نړۍ 99% وگړي وايي د دغو لسو څخه علاوه دا نورې وړې کورنۍ دي
| شمار | د ژبو کورنۍ | انگرېزي نوم | د ژبو شمېر (ايتھنولوگ) | د دې ژبې ويونکو شمېر |
|---|---|---|---|---|
| 1 | سویلي اسیايي ژبې | Austro-Asiatic languages | 169 | 9 |
| 2 | سویلي جزایري ژبې | Austronesian languages | 1,268 | 5 |
| 3 | اسټرالیایي ژبې | Australian languages | 263 | - |
| 4 | اسکيمو۔اليوت ژبې | Eskimo-Aleut languages | 11 | - |
| 5 | اشاري ژبې | Sign language | 3 | - |
| 6 | افرو۔اسیایي ژبې | Afro-Asiatic languages | 375 | 4 |
| 7 | الطای ژبې | Altaic languages | 66 | 7 |
| 8 | انډيماني ژبې | Andamanese | 13 | - |
| 9 | اورالي ژبې | Uralic languages | 39 | 10 |
| 10 | باسک ژبې | Basque languages | 3 | - |
| 11 | پاپوای ژبې | Papuan languages | 840 | - |
| 12 | پټکيرن ژبې | Cant languages | 1 | - |
| 13 | جاپاني ژبې | Japanese languages | 12 | - |
| 14 | جدا ژبې | Isolate languages | 40 | - |
| 15 | جوکاغيري ژبې | Yukaghir Languages | 2 | - |
| 16 | چکوچي۔کمچاتکي ژبې | Chukotko-Kamchatkan languages | 5 | - |
| 17 | چيني۔تبتي ژبې | Sino-Tibetan Languages | 403 | 2 |
| 18 | خواسان ژبې | Khoisan languages | 27 | - |
| 19 | خود ساخته ژبې | Artificial language | 3 | - |
| 20 | ډراويدي ژبې | Dravidian languages | 73 | 6 |
| 21 | رطانه ژبې | Pidgin languages | 18 | - |
| 22 | شمالي قفقازي ژبې | North Caucasian languages | 34 | - |
| 23 | طرشي اشاراتي ژبې | Deaf sign language | 121 | - |
| 24 | نا ډلبندي ژبې | Unclassified languages | 78 | - |
| 25 | پخوانۍ امريکي ژبې† | Amerind languages | 993 | - |
| 26 | کادای ژبې | Tai-Kadai languages | 76 | 8 |
| 27 | کارتويلي ژبې | Kartvelian languages | 5 | - |
| 28 | کريول ژبې | Creole languages | 86 | - |
| 29 | گډې ژبې | Mixed languages | 21 | - |
| 30 | مونگميای ژبې | Hmong-Mien Languages | 35 | - |
| 31 | نایجر۔کانگو ژبې | Niger-Congo languages | 1,514 | 3 |
| 32 | ناديني ژبې | Na-Dene languages | 47 | - |
| 33 | نيلو۔صحرایي ژبې | Nilo-Saharan languages | 204 | - |
| 34 | هندو۔اروپایي ژبې | Indo-European languages | 463 | 1 |
| 35 | يانيسای ژبې | Yeniseian Languages | 2 | - |