خروټي
خروټي د افغانستان د لوی ولس پښتنو د غټ خاښ غرزيو(غلځی) پورې تړلی يو وړوکی ټبر دی . ددې ټبر ډېری کورنۍ د افغانستان په ختيځ ، سهيلي سمو او په سوېلي زون کې شتون لري .
زموږ پښت پو هان او تو کم پيژ ندونکي خروټي د پښتنو د غلجي دټو لنيزې ډلې پورې اړونده قبيله گڼي چې ډيره مشهوره او هم د شمير له مخې يوه پياوړې قبيله شمير له کيږي چې د افغا نستان په بيلا بيلو ولا يتونو لکه پکتيکا، پکتيا، غزني، ميدان او وردگو، زابل، کند ها� �، هيلمند،هرات، کندز،بغلان، مزار شريف، پروان،کا پيسا،کابل،لوگر اولغمان کې استو گنه لري٠ دخرو ټو اصلي ځای ځا يگی او ټا ټوبی دگو مل سيمه ده چې له اداري پلوه د پکتيکا ولايت پورې يوه اړونده ولسوالي ده٠ همداراز ددغه ولايت په سروبي، اورگون او سر رو ضه کې هم خر وټي استو گنه لري٠ ډپټي محمد حيات خان په خپل مشهور اثر تاريخ حيات افغاني کې چې له نن نه يې ١٤٤ کلو نه وړاندې کښلی دی د خرو ټو دسيمې په اړوند داسي ليکلي دي : " خرو ټي په هغو غرو نو کې او سيږي چې د کټواز په ختيز دسليمان د غره داړوندو سيمو نه تر بر مل پورې پر اته دي٠ د خرو ټو د سيمې يوه بر خه د ار گون سيمه ده چې په هغې کې د پر مليانو قبيلې خلک هم استو گنه لري٠ خرو ټي په ځينو هغو تنگو م يداني سيمو باندې هم ولکه لري چې په مينځ کې يې دنگ دنگ غر ونه پر اته دي٠ دوی څلور کلي لري چې په دغو کليو کې سر رو ضه لو مړنی مقام لري" د خرو ټو دقبيلې لويديز ، شمال لو يديز او جنوب لو يديز ته سليمان خيل استو گنه ل� �ي، شمال ته يې دزرمت سيمه او ختيز ته دوزيرو دقبيلې سره پو له لري٠ خروټي د کر نې او ما لدارۍ په چارو بو خت دي ، خو ځيني يې په پوونده ډول هم ژوند کوي يعني کو چيا ني ژو ند لري٠ د خرو ټو پوونده اوس هم دشلگر او وانې په سيمه کې د کال نيمه بر خه تيروي٠ د تل په کو چيا نو کې د خرو ټو مشهور مشر ملک محمد کر يم خان را جي و چې د اعليحضرت مح مد ظا هر شاه دوا کمنۍ په وخت کې يې اعزازي معاش او رتبه هم لر له٠ د بنو او ديرې په خر وټو کو چيا نو کې مشهور کسان امير خان يحيي خيل، سلطان محمد، روزي خان، مو سی خان ادي خيل او اصحابي امند خيل وو٠ يو شمير خر وټي په سو دا گر يزو چارو هم بو خت دي چې په هندو ستان، کر اچۍ ، دوبۍ،اروپا او امر يکې کې بيلا بيل سو داگريز کا رونه سر ته رسوي٠ په کر اچۍ کې دوی يوه کميټه هم لري چې د سر رو ضې د کميټې په نا مه يا ديږي او حا جي امير گل خر وټی يې مشري کوي٠ همداراز په کر اچۍ کې د خر و ټو دقبيلې يو بل مشر حا جي جمعه خان خر وټی دی چې په افغا نستان کې د خپلې قبيلې دبيو زله خلکو سره مالي مر ستې هم کوي٠ په گو مله کې له پخوا نه د خر وټو دوې ډلې مشهورې وې چې يوه ډله يې پا سني يا کا بلي خر وټي بلل کيدل چې لوی مشر يې خوا جه گی نو ميد، بله ډله ښکتني خرو ټي وو چې مشر يې مخا مد نو ميدچې لوی خان يا شير خان د قطغن نا ئب الحکو مه هم له دغې دو يمې ډلې نه و٠ داسي و يل کيږي هغه وخت چې نادر شاه افشار د غ� �جيوځواک مات کړ نو ډير شمير خروټي يې ايران ته فراره کړل، خو کله چې بيا شير خان د قطغن نا ئب الحکو مه شو دوی ته يې دزابل په شاه جوی، هيلمند او کندزکې ځمکې او جا يدادونه ور کړل٠ هغه خرو ټي چې په کا بل کې استو گنه لري نو ددوی يو شمير په پغمان، خاک جبار او خورد کا بل کې استو گنه لري٠ د لغمان ولايت خر وټي ددغه ولا يت په مر کز او د قر غيو په او لسوالۍ کې ژوند کوي ٠ همداراز د پروان ولايت خر وټي په با گرام کې هو ايي ډگر ته څير مه استو گنه لري. خروټي غير تمن،علم خو ښونکي، ميلمه پال او دينداره خلک دي٠ د انگر يز انو سر ه يې په در يو تا ريخي جگړو کې ډېرې توري وهلي او هم درو سي سور ښامار په گو نډو کو لو کې يې هم خپل تا ريخي رسا لت په ښه تو گه سر ته رر سولی دی٠ په او سني وخت کې په ټول افغا نستان کې د خر وټو مجمو عي شمير د يو مليون تنو په شا او خواکې ښو دل شوي دي٠ د خرو ټو د قبيلې ښا خو نه او څا نگې : خروټي د نورو پښتني قبيلو په څير په لا ند نيو ښا خو نو او څا نگو با ندې ويشل شوي دي : زکو خيل،يا خيل، اد يخيل، امند خيل،شمو خيل، سليما نزي،الو خيل، ادو خيل،مدو خيل،سندو خيل، علي خيل،غوري خيل، علي زي، خدر خيل،باندزي، کنداخيل، يحيي خيل، کا کل زي، جمال خيل،مالي خيل،للي خيل ، خر منځي، مارزک،زوبي خيل،عباس خيل، شهباز خيل، از غر خيل،بهادر خيل، نوروز خيل،اشرف خيل، عيسی خيل،سلطا نخيل، بهرام خيل،عصمت خيل او نور ٠٠٠ دخر و ټو د قبيلي مشهور کسان : ١- دلوی احمد شاه با با په وخت کې د خر وټو د قبيلي لوی ملک او مشر ملک شمس ا لدين نو ميده چې ځيني و ختونه يې دوزيرو،ځد راڼو او پر مليا نو د قبيلو سره د مخا لفتو نو په وجه کو چنۍ لا نجې او شخړې هم را مينځ ته شوي دي٠ ٢- د امير دو ست محمد خان په وخت کې د خرو ټو م� �ران ملک ښادي خان او سرور خان نو ميدل چې د خر وټو د قبيلي ټولې لا نجې او شخړې د همدوی له خوا حل او فصل کيدلې٠ ٣- د امير عبد الر حمن خان د واکمنۍ په وخت کې ملک نظر شاه، عمر خان، کر يم خان، احمد خان،سر ور خان، خو اجه گی، ملا گل خان، ملک سمندراو ملک روزي خان د خر وټو د قبيلې ملکان او قو مي مشران وو چې ورو سته ملک سمندر د ام ير عبد الر حمن خان له خوا اعدام کړل شو٠ ٤- د اعليحضرت الغازي امير اما ن الله خان په وخت کې د خرو ټو د قبيلې يو جيد عالم ملا گل خان خر وټی وچې د امير اما ن ا لله خان د سپا ر ښتني له مخې يې دکا بل د عبدا لر حمن خان په س� �ای کې يوه دارا لو کا له هم لر له او مفتي هم و٠چې بيا دده تر مړ يني وروسته ده زوی عنا يت الله مفتي زاده خر وټي چې د کا بل پو هنتون د شر عيا تو په پو هنځي کې يې زده کړې کړې وي د نو موړي د دار الو کالې چا رې پر مخ بيولې چې بيا نو موړی دروس د گو ډا گيا نو له خوا په شهادت ورسيد٠ همداراز د اعليحضرت امير اما ن الله خان دو اکمنۍ په وخت کې د هغو خرو ټو غا ز يا نو نو مو نه چې د خپلو اکۍ په سپيڅلې جگړه کې د انگر يزي ښکيلاکگرو او بلو سگرو په وړ اندې جنگيدلي دي دادي :
همدا راز په معا صره دوره کې د خر وټو د قبيلې د نا متو کسانو،قو مي مشر انو او علمي او فر هنگي شخصيتو نو او ديني عا لما نو نو مو نه چې ځينويې له دې فا ني نړۍ نه ستر گي پټي کړي او ځيني يې لا ژوندي دي په لاندې ډول دي :
پايليکونهد دې مقا لې په ليکلو کې له لا ند نيو ما خذو او منا بعو نه گټه اخيستل شوې ده :
|
