تشیالیونی
تشياليونى (كيهانورد، فضانورد) يا ستوريونى (استرونافت) هغه چا ته ويل كېږي، چې په تشيال الوتنه كې يې ازمايښتونه ترسره كړي وي او له تشيال تخنيك نه يې كار اخيستى وي.
تشيال الوتنه په بېلابېلو هېوادو كې په بېلابېل ډول مانا كېږي. د هوا الوتنې د نړيوال فدراسيون له طبقه بندۍ سره سم، هغه الوتنه، تشيال الوتنه گڼل كېږي چې تر سلو كيلومترو لوړه ترسره شي. د امريكا متحدو ايالتونو د پوځي هوايي ځواكونو له طبقه بندۍ سره سم، هغه الوتنه تشيال الوتنه گڼل كېږي چې له پنځوسو ميلو (يانې۸۰ كيلومترو او ۴۶۷ مترو) لوړه ترسره شي. په روسيه كې تشيال الوتنه د مداري الوتنې (د مدار الوتنې) په نامه هم ياديږي. مانا دا چې الوتونكې دستگاه بايد لږ تر لږه يو ځل د ځمكې پر شاوخوا راوڅرخي. د همدې دليل پر بنسټ په بېلابېلو سرچينو كې د تشياليونو ټوليز شمېر په خپل منځ كې توپير لري.
د ۲۰۱۰ زېږدي كال د مى تر ۳ نېټې پورې د هغو تشياليونو، چې د مدار الوتنه يې ترسره كړې، شمېر ۵۱۴ كسو ته ورسېد. له دغه شمېره ۴ كسانو پر باليستيكي كرښه تشيال الوتنه كړې چې لوړوالى يې د هوا الوتنې د نړيوال فدراسيون له ډلبندۍ سره سم تر ۱۰۰ كيلومترو زيات وو. ۶ كسانو پر باليستيكي كرښه تشيال الوتنه كړې، چې لوړوالى يې له ۵۰ ميلو ډېر، خو د امريكا متحدو ايالتونو د پوځي هوايي ځواكونو له ډلبندۍ سره سم تر ۱۰۰ كيلو مترو ټيټ وو. بايد وويل شي چې د پورته ياد شوي شمېر تشياليونو په شمېر كې ۵۴ كسه ښځمنې وې.
سرچينې[سمول]
۱- په تشیال کې لومړنی افغان، د محمد طاهر کاڼي راټولوونه او ژباړه، د ۱۳۹۰ لمريز لېږدي (۲۰۱۱) زېږدي کال چاپ.