الګرنون سیدني

الګرنون سیدني
(انګلیسي: Algernon Sidney)
الګرنون سیدني
د شخص معلومات
پيدايښت	۱۵ جنوري ۱۶۲۳
مړینه	7 ډيسمبر 1683 (60 کاله)
نظربندۍ مقام	د لندن برج
ګوند	جمهوري غوښتونکی ګوند (متحده ایالات)
عملي ژوند
کار/مسلک	ډیپلوماټ سياستوال ليکوال
مورنۍ ژبه	انگليسي
کاروونکي ژبه(ي)	انگليسي

الګرنون سیدني (د ۱۶۲۳ ز کال  د جنوري له ۱۵- د ۱۶۸۳ ز ز کال  د ډسمبر تر ۷) یو انګلیسي سیاست پوه، د جمهوري غوښتونکي ګوند سیاسي نظرخاوند او ډګروال ؤ.  هغه چې د لانګ پارلمان د منځنۍ برخې غړی او د انګلستان د پاچا لومړي چارلز د محکمې مامور ؤ، د پاچا د اعدام مخالفت یې وکړ. وروسته سیدني د دویم چارلز په وړاندې په دسیسه جوړولو تورن شو، تر یوه حده د هغه ترټولو مشهور کار، د حکومت په اړه د خبرو اترو له امله، چې څارنوال د هغه په محاکمه کې د شواهدو په توګه وکارول. هغه د خیانت په تور اعدام شو. سیدني له خپلې مړینې وروسته د "ویګ وطنپال - اتل او شهید" په توګه یې درناوی وشو.

د الګرنون سیدني آثار د معاصر جان لاک آثارو تر څنګ، د لویدیځ فکر بنسټ ګڼل کېږي. د حکومت په اړه خبرې اترې د سیدني د ژوند په بیه پرېوتې. خو هغه نظرونه  یې چې وړاندې کړل ژوندي پاتې شول او بالاخره په انګلستان کې د شانداره انقلاب او د متحده ایالاتو په رامنځته کېدو سره خپل اوج ته ورسېدل. سیدني د دې نظرونو لکه محدود حکومت، د خلکو داوطلبانه رضايت او د فاسد حکومت د بدلون یا له منځنه وړلو لپاره د اتباعو حق په وړاندې کولو سره په مستقیمه توګه د پاچاهانو د الهي حق له تیورۍ سره مخالفت وکړ. د هغه اثر، د حکومت په اړه خبرې اترې، د "امریکا د انقلاب کتاب" په نوم یادېږي.  

لومړنی ژوند  

د سیدني پلار رابرټ سیدني، د لیسټر دوهم ارل (شهزاده)، د جان ډاډلي د نارثمبرلنډ لومړي ډوک لمسۍ او د سر فیلیپ سیدني د وراره زوی ؤ. مور یې ډوروثي پېرسي، د هنري پېرسي، د نارثمبرلنډ نهم ارل لور وه. سیدني د لندن په بینارډ ماڼۍ کې زیږېدلی او د کنټ په پینشورسټ ماڼۍ کې لوی شو. مور یې د ۱۶۳۶ ز کال  په نومبر کې خپل خاوند ته لیک ولیکه، دا چې هغې اوریدلی چې د دوی زوی "د هغه ټولو ځانګړتیاو په پار چې له ستاسو څخه په ارث وړې دي ... د ډېر زیات ذکاوت او د طبیعت د زیات خوږوالي لپاره ډېر ستایل کېږي ". 

د انګلستان کورنۍ جګړه او جمهوریت  

سره له دې چې مخکې یې ژمنه کړې وه چې یوازې "نهایت اړتیا به ما په انګلستان کې وسلو اخیستو ته اړ کړي"، سیدني د ختیځې ټولنې په اردو کې خدمت وکړ، د منچسټر د ارل د آسونو د کنډک (سپاره نظام) ډګرمن وټاکل شو. هغه په ۱۶۴۴ ز کال  کې د مارسټون مور په جګړه کې وجنګېد، چې هلته یوه ناظر لیکلي: "ډګروال سیدني زما د لارډ منچسټر د آسونو د کنډک په سر کې په ډېرې زړورتیا سره حمله وکړه او د ډېرو ټپونو سره چې هغه د ویاړ ریښتینې نښې وې، بریالی شو". وروسته کله چې دغه کنډک نیو ماډل اردو ته واستول شو، د دې  کنډک ډګروال وټاکل شو، خو د ناروغۍ له امله له دې ټاکنې تېر شو.   

سیدني په ۱۶۶۵ ز کال  کې د کارډیف لپاره د لانګ پارلمان غړی وټاکل شو، چې هلته یې د پاچا لومړي چارلز سره د جوړجاړي مخالفت وکړ. هغه د منځلارو له تصفیې سره  چې د رامپ پارلمان یې جوړ کړی ؤ، مخالفت وکړ. سر دې چې سیدني د چارلز د محاکمې د مامور ؤ، د پاچا د اعدام کولو له پرېکړې سره یې مخالفت وکړ، ځکه په دې باور ؤ چې د دې پرېکړې مشروعیت او حکمت مشکوک دی. هغه د خپل نظر په توضیح کې وویل:  

لومړی دا چې: پاچا د هېڅ محکمې له خوا محاکمه کېدای نه شي، دوهم دا چې هېڅ سړی د دې محکمې له خوا نشي محاکمه کېدای. دا بېهوده ادعاوې دي او کرامویل د دې رسمي کلیمو (زه تاسو ته وایم، موږ به د هغه سر له تاج سره پرې کړو) په کارولو سره، زه ... سمدلاسه له کوټې څخه ووتم او بېرته راستون نه شوم.  

سیدني په ۱۶۴۹ ز کال کې خپل نظر بدل کړ او د پاچا اعدام یې "تر ټولو عادلانه او زړور عمل ... چې تر اوسه په انګلستان یا هر بل ځای کې ترسره شوی" اعلان کړ.  

وروسته له هغه چې یوه لایحه معرفي شوه چې ټاکنې به ډېرې آزادې کړي، په ۱۶۵۳ ز کال  کې د کرامویل پوځ پارلمان ته د هغه د منحل کولو لپاره د ننه شوه ، سیدني د جرګې څخه وتل رد کړل، تر هغه چې په فزیکي حذف باندې وګواښل شو. هغه کرامویل یو ظالم وباله.  

سیدني د تقاعد په وخت کې دومره زړور ؤ چې د جولیوس سزار د اجرا په ترسره کولو او د برتوس رول په لوبولو سره يې د لارد ساتونکی یا Lord Protector غوسه راوپاوره. هغه د یو مودې لپاره د لوسي والټر چې وروسته د دویم چارلس د معشوقه شوه، عاشق ؤ. سیډني د انګلستان د ملي ګټو (د سټوارټ کورنۍ د نظامي ناکامۍ د سابقې برعکس) لپاره جمهوریت کلک لټوونکی بله، د حکومت په اړه د خبرو اترو په خپل اثر کې یې لیکلي:  

... په هغو کسانو کې چې په رأس کې وو، همداسې ځواک، حکمت او صداقت ؤ او یوازې د وړتیاوو پر بنسټ د افرادو په ټاکلو کې د دوی کوښښونو داسې بریا ور په برخه کړه، چې په دوو کلونو کې زموږ بېړۍ د ځمکني پوځ په څېر مشهورې شوې؛ زموږ د ملت شهرت او ځواک د هغه وخت په پرتله ډېر لوړ شو چې موږ د فرانسې نیمه ښه برخه په واک کې درلوده او د فرانسې او سکاټلنډ پاچاهان زموږ بندیان وو. د اروپا ټولو دولتونو، پاچاهانو او واکمنانو، د تسلیمۍ له وجهې نه، بلکې په ډېر درنښت زموږ سره ملګرتیا غوښتله؛ روم د سویډن د لوی پاچا په پر تله، چې د سلو زرو کسانو سره په ایټالیه باندې یرغل ته چمتو ؤ، له بلیک او د هغه د بېړیو څخه ډېره وېره درلوده.