د ويکيپېډيا سرچينه کتل

{{هراړخيز مالوماتبکس}}
'''ويکيپېډيا''' ([[انگريزي|انګليسي]]: ''Wikipedia'') د اېنټرنټ پر مټ د وړيا مېنځپانگې يو گڼ ژبنيز [[پوهنغونډ]] دی چې د داوطلبو کارونکو لخوا او د هر هغه چا له لوري چې د انټرنټ اسانتياوې لري، ليکل کېږي. ددې پوهنغونډ د پرانيستې مېنځپانگې پروژه د ويکيمېډيا د بنسټ د بې گټې موسسې له لورې پرمخ بېول کېږي. د ويکيپېډيا نوم د دوه نومونو نه راوتلی دی چې يو يې ويکي (د ويبځايونو د جوړولو يو گډ تخنيک) او وروستۍ برخه يې د انګليسي د وييکې اېنسايکلوپېډيا د وروستاړي پېډيا څخه اخيستل شوی او په همدې توگه د ويکيپېډيا نوم ترېنه جوړ شوی دی. ددې پوهنغونډ بنسټ د لومړي ځل لپاره د ۲۰۰۱ کال د جنوري په مياشت کې د جېمي وېلز او لېري سانگر لخوا ايښودل شوی<ref name="Miliard">{{cite news|url=http://www.slweekly.com/index.cfm?do=article.details&id=37BD3969-14D1-13A2-9F5EEAF5A79E0898|title=Wikipediots: Who are these devoted, even obsessive contributors to Wikipedia?|accessdate=2008-02-21|date=2008-03-01|publisher=[[Salt Lake City Weekly]]|first=Mike|last=Miliard|archive-date=2008-04-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20080416143610/http://www.slweekly.com/index.cfm?do=article.details&id=37BD3969-14D1-13A2-9F5EEAF5A79E0898|url-status=dead}}</ref> او په ډېر لنډ وخت کې د انټرنټ تر ټولو لوی، چټک پرمختلونکی او د ټولگړو مالوماتو تر ټولو نوموتې اېنټرنټي سرچينې بڼه يې غوره کړې.<ref>{{cite news|url=http://www.time.com/time/business/article/0,8599,1595184,00.html|title=Look Who's Using Wikipedia|first=Bill|last=Tancer|date=2007-05-01|publisher=''[[Time (magazine)|Time]]''|accessdate=2007-12-01|quote=The sheer volume of content [...] is partly responsible for the site's dominance as an online reference. When compared to the top 3,200 educational reference sites in the U.S., Wikipedia is #1, capturing 24.3% of all visits to the category|archive-date=2012-08-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20120803185245/http://www.time.com/time/business/article/0,8599,1595184,00.html|url-status=dead}}  ([http://weblogs.hitwise.com/bill-tancer/2007/03/wikipedia_search_and_school_ho.html the author's blog post on the article])</ref><ref name="go-to site">{{cite news |url=http://www.reuters.com/article/internetNews/idUSN0819429120070708 |title=Wikipedia remains go-to site for online news |date=2007-07-08 |accessdate=2007-12-16 |first=Alex |last=Woodson |publisher=''[[Reuters]]'' |quote=Online encyclopedia Wikipedia has added about 20 million unique monthly visitors in the past year, making it the top online news and information destination, according to Nielsen//NetRatings.}}</ref>

د ۲۰۰۷ کال تر [[ډيسمبر|ډسامبر]] مياشت پورې شته شمار ښودلې چې ويکيپډيا په ۲۵۳ ژبو کې نژدې ۹،۲۵ ميليونه ليکنې لري، چې که د ويکيپډيا ټولې ليکنې سره يوځای کړو نو دا ټول به له ۱،۷۴ بيليون وييونو نه هم ډېر لغتونه وي. په ۹ د [[سپټمبر|سپټامبر]]، ۲۰۰۷ کال کې د انګليسي ژبې د ويکيپډيا د ليکنو شمېر له ۲،۰۰۰،۰۰۰ څخه واوښته او تر ۱۲ د مارچ، ۲۰۰۸ کال پورې د [[انگريزي|انگليسي]] ويکيپډيا د ليکنو زېرمه له ۲،۲۷۶،۰۰۰ ليکنو څخه واوښتله چې دغه ټولې ليکنې له ۹۹۰،۰۰۰،۰۰۰ وييونو<ref name="ListOfWikipedias">{{cite web | url = http://meta.wikimedia.org/wiki/List_of_Wikipedias | title = List of Wikipedias | publisher = [[ويکيپېډيا:Meta|Meta-Wiki]] | '''accessdate = 2007-07-12 | date = [[2007-07-12]]}}</ref> او لغتونو نه جوړ شوي. د ويکيپېډيا ليکنې په ټوله نړۍ کې د ويکيپېډيا د داوطلبو کارونکو لخوا په گډه توگه ليکل شوي او هرڅوک چې د اېنټرنټ آسانتياوې لري کولای شي چې د دغه پوهنغونډ په نژدې ټولو ليکنو کې سمون راولي. ويکيپېډيا په ډېر يو لنډ وخت کې خپل ځان نړېوالو ته ور پېژاندلی او ښه نوم يې ايستلی<ref name="AlexaStats">{{cite web | url = http://www.alexa.com/data/details/traffic_details/wikipedia.org?range=5y&size=large&y=t | title = Five-year traffic statistics for wikipedia.org | publisher = [[Alexa Internet]] | accessdate = 2007-01-29 | تاريخ الأرشيف = 2022-01-24 | مسار الأرشيف = https://web.archive.org/web/20220124042758/https://www.alexa.com/siteinfo/wikipedia.org?range=5y | url-status = dead | خونديځ نېټه = 2022-01-24 | خونديځ تړی = https://web.archive.org/web/20220124042758/https://www.alexa.com/siteinfo/wikipedia.org?range=5y | خونديځ-تړی = https://web.archive.org/web/20220124042758/https://www.alexa.com/siteinfo/wikipedia.org?range=5y | archive-url = https://web.archive.org/web/20220124042758/https://www.alexa.com/siteinfo/wikipedia.org?range=5y }}</ref> چې اوسمهال په نړېواله کچه د نړۍ په ۱۰ ډېرو کتونکو ويبځاييونو کې شمېرل کېږي.
<ref name=AlexaTop500 />
{{د وېبځي جابه
| نوم            =ويکيپډيا
| نښه           = [[دوتنه:Wikipedia-logo.png|100px]]
| بڼه             = [[دوتنه:Www.wikipedia screenshot (2021).png|300px]]
| پايڅوړ        = د وېبځي بڼه 
| پته           = http://www.wikipedia.org
| سوداگريز           = نه
| ډول            = اېنټرنټي پوهنغونډ
| ژبه           = گڼ ژبيز (۲۶۴ ژبې) <ref>[[m:List_of_Wikipedias]]</ref>
| نومليکنه        = د لوستونکو په خوښه
| خاوند           = [[د ويکيمډيا بنسټ]]
| بنسټ ايښودونکی           = [[جېمي ولز]], [[لېري سانگر]]<ref name=foundercontroversy>{{
یادکرد وب
|نښانی=http://www.signonsandiego.com/uniontrib/20041206/news_mz1b6encyclo.html
|ليکوال=Jonathan Sidener
|سرليک=Everyone's Encyclopedia
|یادکرد=2006-10-15
|publisher=San Diego Union Tribune
}}</ref>
| د پېل نېټه   =[[۱۵ د جنوري]]، [[۲۰۰۱ (زېږيز)|۲۰۰۱]] کال
| اوسنی دريځ          = فعاله
| بازده          = 
| شعار           = يو وړيا پوهنغونډ چې هر څوک يې ليکلی شي
| الېکسا          = ۹<ref>{{Cite web |url=http://www.alexa.com/data/details/traffic_details/wikipedia.org?range=5y&size=large&y=t |title=wikipedia.org - Traffic Details from Alexa<!-- سرليک د باټ لخوا سم شوی --> |access-date=2008-03-05 |تاريخ الأرشيف=2022-01-24 |مسار الأرشيف=https://web.archive.org/web/20220124042758/https://www.alexa.com/siteinfo/wikipedia.org?range=5y |url-status=dead |خونديځ نېټه=2022-01-24 |خونديځ تړی=https://web.archive.org/web/20220124042758/https://www.alexa.com/siteinfo/wikipedia.org?range=5y |خونديځ-تړی=https://web.archive.org/web/20220124042758/https://www.alexa.com/siteinfo/wikipedia.org?range=5y |archive-url=https://web.archive.org/web/20220124042758/https://www.alexa.com/siteinfo/wikipedia.org?range=5y }}</ref>
}}
د يوې معتبرې او منلې سرچينې په توگه تل د ويکيپډيا دريځ د پوښتنې لاندې راغلی<ref name="SangerElitism" /> ځينې نور بيا د ويکيپېډيا د وړيا مېنځپانگې، د ټولو د خپراوي وړتيا، د بې پلوۍ او بې پرې سياست او د سرليکونو د پراختيا د اسانتياؤ ستاينه کوي.<ref name="AcademiaAndWikipedia">{{cite web|author=Danah Boyd|url=http://many.corante.com/archives/2005/01/04/academia_and_wikipedia.php|title=Academia and Wikipedia|work=[[Many 2 Many]]: A Group [[Blog|Weblog]] on Social Software|format=[[World Wide Web|Web]]|publisher=[[Corante (company)|Corante]]|date=2005-01-04|accessdate=2008-12-18|quote=[The author, Danah Boyd, describes herself as] an expert on social media[,] ... a doctoral student in the School of Information at the [[University of California - Berkeley]][,] and a fellow at the [[Harvard University]] [[Berkman Center for Internet and Society]] [at [[Harvard Law School]].]}}</ref> اوس د ويکيپېډيا ډاډه توب او کره توب يوه مسٔله ده.<ref name="Who">{{cite web | url = http://www.guardian.co.uk/technology/2004/oct/26/g2.onlinesupplement | title = Who knows?|author=Simon Waldman|work=[[Guardian.co.uk]]|date=2004-10-26 | accessdate = 2007-02-11}}</ref> او بل انتقاد چې اکثراً په ويکيپېډيا کېږي هغه د ورانکارۍ او ناسمو او ناتصديق شويو مالوماتو پر وړاندې د دغه پوهنغونډ اغېزمنتوب دی.<ref name="DeathByWikipedia" /> خو اکثراً داسې هم انگېرل کېږي چې په علمي کارونو او ليکنو کې ورانکاري او د ناسمو مالوماتو خپراوی لنډمهاله وي.<ref name="MIT_IBM_study">{{cite journal|author=Fernanda B. Viégas, Martin Wattenberg, and Kushal Dave|url=http://alumni.media.mit.edu/~fviegas/papers/history_flow.pdf|title=Studying Cooperation and Conflict between Authors with History Flow Visualizations|journal=Proceedings of the [[CHI (conference)|ACM Conference on Human Factors in Computing Systems (CHI)]]|publisher=[[ACM]] [[SIGCHI]]|id=ISBN 1-58113-702-8|pages=575–582|location=[[Vienna, Austria]]|year=2004|format=PDF|accessdate=2007-01-24|archivedate=2018-11-11|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181111090534/http://alumni.media.mit.edu/~fviegas/papers/history_flow.pdf}}</ref><ref name="CreatingDestroyingAndRestoringValue">{{cite journal|author=Reid Priedhorsky, Jilin Chen, Shyong (Tony) K. Lam, Katherine Panciera, Loren Terveen, and John Riedl (GroupLens Research, Department of Computer Science and Engineering, [[University of Minnesota]])|title =Creating, Destroying, and Restoring Value in Wikipedia|journal =[[Association for Computing Machinery]] GROUP '07 conference proceedings|location =[[Sanibel Island]], [[Florida]]|date=2007-11-04|url =http://www-users.cs.umn.edu/~reid/papers/group282-priedhorsky.pdf|format=PDF|accessdate=2007-10-13}}</ref>

د نيويورک ټايمز، جانتان ډي،<ref name=Dee>{{cite news
| url = http://www.nytimes.com/2007/07/01/magazine/01WIKIPEDIA-t.html
| title = All the News That's Fit to Print Out|author=Jonathan Dee|publisher = The New York Times Magazine|date=2007-07-01|accessdate=2007-12-01}}</ref> او انډريو ليح، ''د پرليکه ژورناليزم په اړه د پينځم نړېوال سمپوزيوم''،<ref name=Lih>{{cite journal|author=Andrew Lih|title=Wikipedia as Participatory Journalism: Reliable Sources? Metrics for Evaluating Collaborative Media as a News Resource|journal=5th International Symposium on Online Journalism|location=[[University of Texas - Austin]]|date=2004-04-16|url=http://jmsc.hku.hk/faculty/alih/publications/utaustin-2004-wikipedia-rc2.pdf|format=PDF|accessdate=2007-10-13|archivedate=2007-10-29|archiveurl=https://web.archive.org/web/20071029051749/http://jmsc.hku.hk/faculty/alih/publications/utaustin-2004-wikipedia-rc2.pdf}}</ref> پر مهال، د ويکيپډيا ارزښت نه يواځې د يوې پوهنغونډيزې سرچينې په توگه په ډاگه کړی بلکه دا يې يوه ژر تازه کېدونکې خبري منبع هم گڼلې.

کله چې د ''[[ټايم (مجله)|ټايم مجلې]]'' د ۲۰۰۶ د کال شخصيت نورو ته ورپېژانده نو په اېنټرنټ کې په گډه توگه د پرليکو جټکو پرمختلونکو گرافيکي پاڼو په اړه چې د نړۍ د ډېرو وگړو له لورې کارېږي، داسې انگېرنې هم خپرې کړې چې ويکيپېډيا يو د هغو درې چټک پرمختلونکو وېبځايونو په کتار کې راځي چې د ِېب 0.2 د خدماتو په کارولو سره د نړۍ د ډېرو کارېدونکو ې بپاڼو په درېم ځای کې د يوټيوب او مای سپېس سره يوځای شمېرل کېږي.<ref name=Time2006>{{cite news |date=2006-12-13 |url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1569514,00.html |title=Time's Person of the Year: You |work=TIME |publisher=Time, Inc |accessdate=2008-12-26 |archive-date=2013-08-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130828025236/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1569514,00.html |url-status=dead }}</ref>

== تاريخ ==
{{آرنی|د ويکيپېډيا تاريخ}}
[[دوتنه:Nupedia.jpg|thumb|250px|په اصل کې ويکيپېډيا د پوهنغونډ د يوې بلې پروژې، [[نيوپېډيا]] نه رامېنځ ته شو.]]
ويکيپېډيا د [[نيوپېډيا]] د يو بشپړه کوونکې پروژې په توگه په کار پيل وکړ. , دا په [[انگرېزي ژبه]] د پوهنغونډ يوه پروژه وه چې د دغې پروژې ليکنې د تجربه کارو ليکوالانو لخوا ليکل کېدل او د يوې رسمي مخکتنې د پروسې نه تېرېدل. د نيوپېډيا بنسټ په ۹ د مارچ ۲۰۰۰ کال کې د [[بوميس]] مالکيت، د وېب پورټالونو يوې کمپنۍ لخوا کېښودل شو. د دغه بنسټ، چې وروسته په ويکيپېډيا بدل شو، اصلي غړي [[جيمي وېلز]]، بوميس [[Chief executive officer|CEO]], او [[لېري سانگر]]، وه. په پېل کې نيوپېډيا د نيوپېډيا د پرانيستې مېنځپانگې د لايسنس د اجازې لاندې کار کاوه چې د ويکيپېډيا د بنسټ ايښودلو نه مخکې د [[ريچارډ سټالمېن]] په غوښتنه يې نوم [[د جي ان يو د وړيا لاسوندونو لايسنس]] واړاوه.<ref name="stallman1999">{{cite web
|url=http://www.gnu.org/encyclopedia/encyclopedia.html
|title=The Free Encyclopedia Project
|accessdate=2008-01-04
|last=Stallman
|first=Richard M.
|authorlink=Richard Stallman
|date=2007-06-20
|publisher=[[Free Software Foundation]]}}</ref>

[[دوتنه:Jimmy-wales-frankfurt2005-alih01.jpg|left|100px|thumb|جيمي وېلز]]
[[دوتنه:L Sanger.jpg|thumb|right|100px|لېري سانگر]]
لېري سانگر او جېمي وېلز د ويکيپېډيا بنسټ ايښودونکي دي.<ref name="foundercontroversy"/><ref name="Sanger-NYTimes">
{{cite news
|first=Peter
|last=Meyers
|title=Fact-Driven? Collegial? This Site Wants You
|url=http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9800E5D6123BF933A1575AC0A9679C8B63&n=Top%2fReference%2fTimes%20Topics%2fSubjects%2fC%2fComputer%20Software
|publisher=''[[The New York Times]]''
|date=[[September 20]], [[2001]]
|accessdate=2007-11-22}}<small>"I can start an article that will consist of one paragraph, and then a real expert will come along and add three paragraphs and clean up my one paragraph," said Larry Sanger of Las Vegas, who founded Wikipedia with Mr. Wales.</small></ref> خو جېمي وېلز ته دا امتياز ور په برخه دی چې هغه د عوامو لخوا د پوهنغونډ د سمون او ايډټ د آسانتياؤ موخه او وړتيا راڅرگنده کړې،<ref name="SangerMemoir" /> او سانگر ته بيا دا امتياز ورکول کېږي چې هغه دې موخې ته د رسېدلو لپاره يوه شعوري چلندلار غوره کړې وه.<ref>{{cite web|url=http://lists.wikimedia.org/pipermail/wikipedia-l/2001-October/000671.html|title=Wikipedia-l: LinkBacks?|accessdate=2007-02-20}}</ref> په ۱۰ د جنوري، ۲۰۰۱ کال کې لېري سانگر د نيوپېډيا د برېښليکونو په لړليک کې د يوې داسې ويکي د جوړولو وړانديز وکړ چې د نيوپېډيا لپاره د يوه غني کوونکې سرچينې په توگه کار وکړي.<ref>{{cite news |author=[[Larry Sanger]] |title=Let's make a wiki |date=[[January 10]] [[2001]] |publisher=Internet Archive |url=http://www.nupedia.com/pipermail/nupedia-l/2001-January/000676.html |access-date=2008-03-05 |archive-date=2003-04-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20030414014355/http://www.nupedia.com/pipermail/nupedia-l/2001-January/000676.html |url-status=bot: unknown }}</ref>
په رسمي توگه ويکيپېډيا په ۱۵ د جنوري، ۲۰۰۱ کال کې يواځې د انگرېزي ژبې لپاره په کار واچول شوه او انټرنټي پته يې  www.wikipedia.com وه.<ref>{{cite web |url=http://www.wikipedia.com/ |title=Wikipedia: HomePage |accessdate=2001-03-31 |تاريخ الأرشيف=2001-03-31 |مسار الأرشيف=https://web.archive.org/web/20010331173908/http://www.wikipedia.com/ |url-status=bot: unknown }}</ref> او د همدې پوهنغونډ خبرتيا د سانگر لخوا د نيوپېډيا د برېښليکونو په لړليک کې خپره شوه.<ref>{{cite news |author=[[Larry Sanger]] |title=Wikipedia is up! |date=[[January 17]] [[2001]] |publisher=Internet Archive |url=http://www.nupedia.com/pipermail/nupedia-l/2001-January/000684.html |access-date=2008-03-05 |archive-date=2001-05-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20010506042824/http://www.nupedia.com/pipermail/nupedia-l/2001-January/000684.html |url-status=bot: unknown }}</ref>
د پيل په لومړيو مياشتو کې د ويکيپېډيا "بې پرې او ناپېيلی اند"<ref name="NPOV">"[http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wikipedia:Neutral_point_of_view&oldid=102236018 Wikipedia:Neutral point of view], Wikipedia (21 January 2007)</ref> د دې وېبځي د تگلارو په مادو کې راغلی ؤ چې د نيوپېډيا د ناپېيلتوب کړنلارې سره ورته ؤ. خو په پيل کې داسې ډېر لږ قوانين وه او ويکيپېډيا، نيوپېډيا پورې نااړونده په خپلواکه توگه چلېدله.<ref name="SangerMemoir">{{cite news |author=[[Larry Sanger]] |title=The Early History of Nupedia and Wikipedia: A Memoir|date=[[April 18]] [[2005]] |publisher=[[Slashdot]] |url=http://features.slashdot.org/features/05/04/18/164213.shtml}}</ref>

[[دوتنه:EnglishWikipediaArticleCountGraph linear.png‎|thumb|left|د انگرېزي ويکيپېډيا د ليکنو د شمېر گراف، له ۱۰ د جنوري، ۲۰۰۱ تر ۹ د سېپتمبر ۲۰۰۷ کال (د ۲ ميليونو ليکنو بريد ته د رسېدو نېټه).]] په لومړنيو ورځو کې ويکيپېډيا خپلې ونډې له نيوپېډيا، سلش ډاټ ليکنو خپرونو او د انټرنټي پلټن ماشين د نوملړونو نه لاس ته راوړي. د ۲۰۰۱ ز. کال تر پايه ويکيپېډيا د نژدې ۲۰۰۰۰ ليکنو مېنځپانگه خپله کړې وه او د نړۍ په ۱۸ ژبو کې ويکيپېډيا فعاليت درلوده. د ۲۰۰۲ ز. کال تر پايه ويکيپېډيا په ۲۶ ژبو کې خپرېدله، د ۲۰۰۳ ز. کال تر پايه همدغه پوهنغونډ ۴۶ ژبو ته وغځېده او د ۲۰۰۴ ز. کال تر پايه ويکيپېډيا ۱۶۱ ژبو ته وغځېدله.<ref>"[http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Multilingual_statistics Multilingual statistics]", Wikipedia, [[March 30]] [[2005]]</ref> تر ۲۰۰۳ ز. کال پورې نيوپېډيا او ويکيپېډيا دواړه يو ځای سره موجود وه خو په نومېدلي کال کې د نيوپېډيا پالنگر (سرورز) د تل لپاره په ټپه ودرېده، او د نيوپېډيا ټوله مېنځپانگه په ويکيپېډيا کې ځای پر ځای شوه. د ۲۰۰۷ ز. کال د ډېسمبر تر مياشتې د انگرېزي ژبې ويکيپېډيا ليکنې له ۲ ميليون نه واوړېدلې، او دغه پوهنغونډ ته يې د نړئ تر ټولو ستر جوړ شوي پوهنغونډ وياړ ور په برخه کړ، د ويکيپېډيا دغه چټک پرمختگ د دايرة المعارفونو په تاريخ کې د [[يونگل پوهنغونډ]] (1407)، شپږ سوه کلن ريکارډ ور مات کړ.<ref name="EB_encyclopedia">{{cite encyclopedia |title=Encyclopedias and Dictionaries |encyclopedia=Encyclopædia Britannica, 15th ed. |publisher= Encyclopædia Britannica |date=2007 |volume=18 |pages=257–286}}</ref>

د بيا خپرېدنې، سوداگريزو خبرتياؤ، د کنټرول د نشتوالي او په انگريزي ژبې د متمرکزيت گڼل د دې سبب شو چې د ۲۰۰۲ کال په فبروري کې د اسپانيوي ژبې ويکيپېډيا کارکونکي د انسايکلوپېډيا لايبرا په جوړولو سره د ويکيپېډيا نه بېل شول. د هماغه کال په پای کې وېلز دا اعلان وکړ چې تر دې وروسته به په ويکيپېډيا کې سوداگريزې خبرتياوې نه ښکاري، او بيا د ويکيپېډيا وېبپاڼه د wikipedia.org پتې ته ولېږدېده. په همدې توگه گڼې نورې پروژې هم د خپرېدو د د لاملونو پر بنسټ د ويکيپېډيا نه بېل شوي. [[ويکي انفو]] بيا بې پرې تگلاره نه ده خپله کړې او دا پروژه په اصلي بڼه کې د ترسره شويو څېړنو د خپرولو اجازه ورکوي. د ويکيپېډيا د کړنو نه الهام اخيستونکې نوې پروژې لکه [[سيټيزېنډيم]]، [[سکالرپېډيا]]، [[اماپېډيا]] او د Google [[کنول]] — د ويکيپېډيا د محدوديتونو، لکه د گډونوالو مخليدنه، اصلي څېړنه او سوداگريزې خبرتياؤ په غبرگون کې پيل شوي.

په ۲۰ د جون، ۲۰۰۳ ز. کال د ويکيپېډيا او نيوپېډيا د يوځای کېدنې وروسته [[د ويکيمېډيا بنسټ]] رامېنځ ته شو.<ref>[[Jimmy Wales]]: "[http://lists.wikimedia.org/pipermail/wikipedia-l/2003-June/010690.html Announcing Wikimedia Foundation]", [[June 20]] [[2003]], <wikipedia-l@wikipedia.org></ref> تر دې وروسته په ۱۷ د سېپتمبر ۲۰۰۴ ز. کال کې ويکيپېډيا د  امريکا د متحده ايالاتو د اختراعگانو او سوداگرۍ دفتر نه د ''Wikipedia®'' د سوداگريزې نښې د ثبتولو غوښتنه وکړه چې په ۱۰ د جنوري ۲۰۰۶ ز. کال کې دا غوښتنه ومنل شوه. همدا رنگه په ۱۶ د ډېسمبر ۲۰۰۴ ز. کال کې د ويکيپېډيا د سوداگریزې نښې تړون د جاپان سره او په ۲۰ د جنوري ۲۰۰۵ ز. کال کې د اروپايي اتحاديې کې د يو تړون له مخې ثبت شوه. Technically a [[service mark]], the scope of the mark is for: "Provision of [[information]] in the field of general encyclopedic knowledge via the [[Internet]]". داسې پلانونه هم شته چې د ويکيپېډيا د سوداگريزې نښې اجازتليک د نورو توليداتو په برخه کې هم وکارېږي، د ساري په توگه د کتابونو او ډي وي ډي گانو په برخه کې.<ref>{{cite news |first=Vipin |last=Nair|title=Growing on volunteer power |date=[[December 5]] [[2005]] |publisher=Business Line |url=http://www.thehindubusinessline.com/ew/2005/12/05/stories/2005120500070100.htm}}</ref> د ۲۰۰۷ ز. کال په اکتوبر کې همدغه بنسټ د ۲۰۰۸ کال په فبروري کې د سېنټ پيټرزبرگ، فلورېډا نه کاليفورنيا کې سانفرانسيسکو ښار ته د خپل مرکزي دفتر د کډه کولو اعلان خپور کړ.<ref>{{cite news
|url=http://blog.wired.com/business/2007/10/wikimedia-found.html
|title=Wikimedia Foundation Moving To San Francisco
|author=Julie Sloane
|publisher=Wired News
|date=2007-10-10}}</ref>

د ۲۰۰۵ کال د ويکيمېډيا د بنسټ د ۴مې دورې د غونډې لگښتونه ۳۲۱،۰۰۰ $ [[امريکايي ډالره|USD]]وه، چې په دې کې د کمپيوټري هډوانې لگښتونو د ټولې بوديجې (پانگې) نژدې ۶۰% برخه جوړوله.<ref>{{cite web|title=Budget/2005|publisher=[[Wikimedia Foundation]]|url=http://wikimediafoundation.org/wiki/Budget/2005|accessdate=2006-03-11|تاريخ الأرشيف=2013-01-22|مسار الأرشيف=https://web.archive.org/web/20130122000935/http://wikimediafoundation.org/wiki/Budget/2005|url-status=dead|خونديځ نېټه=2013-01-22|خونديځ تړی=https://web.archive.org/web/20130122000935/http://wikimediafoundation.org/wiki/Budget/2005|خونديځ-تړی=https://web.archive.org/web/20130122000935/http://wikimediafoundation.org/wiki/Budget/2005|archive-url=https://web.archive.org/web/20130122000935/http://wikimediafoundation.org/wiki/Budget/2005}}</ref> دم مهال د ويکيپېډيا بنسټ پر شخصي بسپنو بسيا دی او د بسپنې ډېرولو مرتبې غونډې ترتيبوي،<ref>[http://wikimediafoundation.org/wiki/Fundraising Fundraising], [[Wikimedia Foundation]]</ref> چې د ۲۰۰۷ کال د جنورۍ د مياشتې بسپنې نژدې يو ميليون ډالر نه اوښتې وې.<ref>"[http://wikimediafoundation.org/w/index.php?title=Fundraising_report&oldid=19190 Fundraising report]", [[Wikimedia Foundation]] ([[January 21]] [[2007]])</ref>

== مېنځپانگه او جوړښت ==
هر څوک کولای شي چې د ويکيپېډيا په نژدې هره يوه ليکنه کې په ورکنومې توگه او يا هم د خپل د کار-نوم په کارولو سره سمونې او زياتونې وکړي، خو د نوؤ ليکنو خپرول يوازې په ويکيپېډيا کې د ثبت شوؤ کارنانو لخوا ترسره کېدای شي. د ويکيپېډيا هره ليکنه د "پېښليک" يو مخ لري چې هلته د هر چال لخوا د يوې ليکنې د هر ډول بدلونونو پېښې د وخت او نېټې له مخې ثبتېږي. خو د ناندريزو ليکنو او يا هم هغه ليکنې چې د رښتو نه يې سرغړونې کېږي، دلته په پوهنغونډ کې د خپرېدو سره سم ړنگېږي.<ref name="Torsten_Kleinz"/><ref>The [[Japanese Wikipedia]], for example, is known for deleting every mention of real names of victims of certain high-profile crimes, even though they may still be noted in other language editions.</ref> د ويکيپېډيا ټول متن د [[GNU د لاسوندونو وړيا منښتليک]] (GFDL)  يو داسې منښتليک دی چې که څه هم يو ليکوال د خپلو آثارو د بيا خپرولو د رښتو خاوند گڼي، خو د دې تر څنگ د متن د بيا خپرېدنې، وېشنې، نوې زېږېونې، او د سوداگريزو موخو لپاره د مېنځپانگې کارېدنې اجازه هر چا ته ورکوي. ويکيپېډيا اوس د GFDL منښتليک نه د [[کريتيف کامنز]] منښتليک د خپلولو په حال کې ده. د GFDL منښتليک په اصل کې د ساوتريو د لارښود لپاره کښل شوی او پر ليکه د انټرنټي سرچينو لپاره وړ منښتليک نه دی.<ref>{{cite web
|url=http://wikimediafoundation.org/wiki/Resolution:License_update
|title=Resolution:License update
|date=2007
|accessdate=2007-12-04
|author=Walter Vermeir
|publisher=Wikizine}}</ref> د ځينو ژبو ويکيپېډيا لکه د انگرېزي ژبې ويکيپېډيا د ښې کارېدنې دريځ له مخې ځينې ناوړيا انځورونه کاروي، خو د وړيا رسنيو دوتنې بيا د ويکيمېډيا کامنز لخوا د ټولو ويکيپېډيا گانو او د هر چا د وړيا کارېدنې په تکل موجود دي، ويکيمېډيا کامنز د ويکيمېډيا بنسټ يوه پروژه ده او د همدغه بنسټ تر څارنې لاندې پرمختگ کوي.

[[دوتنه:WIkimania-2006_010.jpg|بټنوک|[[ويکيمانيا]]، د ويکيمېډيا بنسټ د نورو پروژو او د ويکيپېډيا د کارنانو لپاره کالنی کانفرانس.]]
يوه دوديز پوهنغونډ، لکه د ''[[Encyclopædia Britannica]]''، ته ناورته د ويکيپېډيا هېڅ کومه ليکنه د رسمي کره کتنې د پروسې او په چټکه توگه د بدلون له پروسې نه نه تېرېږي. د يوې ليکنې د کيفيت د ډاډمن کېدو پخاطر ويکيپېډيا په خپلو غړو يا ويکيپېډيا ليکونکو پورې منحصره ده,<ref>{{cite web
|url=http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Wikipedians
|title=Wikipedia:Wikipedians
|accessdate=2007-12-08
|publisher=Wikipedia}}</ref> چې همدا غړي ورانکاري له کاره وغورځوي، او يا هم د بې پرېتوب او ناپېيلتوب د سياست نه د سرغړونې په توگه په ليکنو کې شته ستونزې وپېژني <ref name="InfoWeek0322-2007">
{{cite news
|first=Thomas
|last=Claburn
|title=Wikipedia Becomes Intelligence Tool And Target For Jihadists
|url=http://www.informationweek.com/internet/showArticle.jhtml?articleID=198500163&cid=RSSfeed_IWK_News
|publisher=Information Week
|date=[[March 22]], [[2007]]
|accessdate=2007-03-25}}</ref> او هغه ربړې چې د حقيقت سره په اختلاف کې دي ليرې کړي او په يوې ليکنې کې سم بدلونونه رامېنځ ته کړي.<ref>{{cite news
|title=Wikipedia Falsely Reports Sinbad's Death
|url=http://wcbstv.com/entertainment/Sinbad.Wikipedia.death.2.281748.html
|publisher=[[Associated Press]]
|date=[[March 16]], [[2007]]
|accessdate=2007-03-25
}}{{Dead link|date=November 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> د ۲۰۰۶ کال د جون له مياشتې نه راپدېخوا د ورانکارۍ رغونکی [[Internet bot|باټ]] هم په کار اچول شوي.<ref name="CreatingDestroyingAndRestoringValue" />

د ويکيپېډيا ليکنې د امريکا په متحده ايالاتو کې د فلورېډا د قانون او گڼ شمېر لارښوونو او کړنلارو د څارنې نه برخمنې دي;<ref>{{cite web |url=http://www.pcworld.idg.com.au/index.php/id;1866322157;fp;2;fpid;2 |title=Who's behind Wikipedia? |publisher=PC World |date=2008-02-06 |accessdate=2008-02-07 |تاريخ الأرشيف=2008-02-09 |مسار الأرشيف=https://web.archive.org/web/20080209110303/http://www.pcworld.idg.com.au/index.php/id%3B1866322157%3Bfp%3B2%3Bfpid%3B2 |url-status=dead |خونديځ نېټه=2008-02-09 |خونديځ تړی=https://web.archive.org/web/20080209110303/http://www.pcworld.idg.com.au/index.php/id%3B1866322157%3Bfp%3B2%3Bfpid%3B2 |خونديځ-تړی=https://web.archive.org/web/20080209110303/http://www.pcworld.idg.com.au/index.php/id%3B1866322157%3Bfp%3B2%3Bfpid%3B2 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080209110303/http://www.pcworld.idg.com.au/index.php/id%3B1866322157%3Bfp%3B2%3Bfpid%3B2 }}</ref> د دغو کړنلارو نه ښکاره ده چې د ويکيپېډيا ليکنې بايد د "پام وړ" <ref>{{cite web |url=http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Notability |title=Wikipedia:Notability |accessdate=2008-02-13 |quote=A topic is presumed to be notable if it has received significant coverage in reliable secondary sources that are independent of the subject.}}</ref> سرليکونو نه برخمنې وي او په دغو کې بايد "د اصلي څېړنو کوم متن"<ref>{{cite web |url=http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:No_original_research |title=Wikipedia:No original research |accessdate=2008-02-13 |quote=Wikipedia does not publish original thought}}</ref> شامل نه وي همداراز په دغو ليکنو کې بايد يوازې "په ثبوت رسېدلي"<ref>{{cite web |url=http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Verifiability |title= Wikipedia:Verifiability |accessdate=2008-02-13 |quote=Material challenged or likely to be challenged, and all quotations, must be attributed to a reliable, published source.}}</ref> حقايق وي او پکار ده چې هره ليکنه د بې پرې سياست او د يوه "ناپېيلي نظر څرگندونه وکړي."<ref>{{cite web |url=http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Neutral_point_of_view |title= Wikipedia:Neutral_point_of_view |accessdate=2008-02-13 |quote=All Wikipedia articles and other encyclopedic content must be written from a neutral point of view, representing significant views fairly, proportionately and without bias.}}</ref> په هغو ليکنو کې چې د همدغې پاليسۍ او کړنلارې نه پکې سرغړنه شوې وي، بايد ژر تر ژره بدلون ومومي او يا هم ړنگې شي. [[په ويکيپېډيا کې ړنگېدنه او گډېدنه|ړنگېدنه او گډېدنه]] د سمون دوه هغه فلسفې دي چې د همدغو پر بنسټ په ويکيپېډيا کې ړنگېدنه او بدلون رامېنځ ته کېږي.<ref>{{cite news |title=The battle for Wikipedia's soul |url=http://www.economist.com/printedition/displaystory.cfm?story_id=10789354 |publisher=[[The Economist]] |date=2008-03-06 |accessdate=2008-03-07 }}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.telegraph.co.uk/connected/main.jhtml?xml=/connected/2007/10/11/dlwiki11.xml |title=Wikipedia: an online encyclopedia torn apart |date=2007-11-10 |accessdate=2008-03-11 |publisher=[[The Daily Telegraph]]}}</ref>

== ساوترې او هډوترې ==
د ويکيپېډيا چلېدنه په [[ميډياويکي]] پورې اړه لري، ميډياويکي يو وړيا او د پرانيستې سرچينې د ويکي يو ساوتری دی چې په [[PHP]] کې ليکل شوی او په [[MySQL]] ډاټابېز باندې جوړ شوی دی. په همدغه ساوتری کې د ماکرو ژبې، د بېلابېلو واريابلونو، د کينډيو د ټرانسکلوژن د غونډال، د URL د بياسيخولو پروگرامي توکي سره راغونډشوي. ميډياويکي د جي ان يو (جنېرل پبلک لايسنس) د منښتليک له مخې د کارونکو مخ ته پروت ساوتری دی چې د ويکيپېډيا په ټولو پروژو کې او همدا شان د نورو ويکي گانو په گڼو پروژو هم کارېږي. په پيل کې ويکيپېډيا په [[UseModWiki]] چې په [[پېرل]] کې د کلېفورډ اډمز (I پړاو) لخوا ليکل شوی ؤ چلېده , 
[[دوتنه:Wikimedia-servers-2006-05-09.svg|thumb|right|د غونډال د جوړښت يو منظر، د ۲۰۰۶ کال د می مياشت [[:meta:Server layout diagrams|په مېټاويکي کې د پالنگر د څېرو نخشه]].]]

== په نورو ژبو ==
{{see also|د ويکيپېډياگانو لړليک}}
[[Image:English Wikipedia contributors by country.svg|thumb|د ۲۰۰۶ کال د سېپتمبر د احصايې له مخې د انگرېزي وېکيپېډيا د ونډه والو د ونډو گراف<ref>{{cite web
|url=http://meta.wikimedia.org/wiki/Edits_by_project_and_country_of_origin
|title=Edits by project and country of origin
|date=2006-09-04
|accessdate=2007-10-25
}}</ref>]] دم مهال ويکيپېډيا د نړۍ په ۲۵۳ ژبو خپرېږي، چې د همدغو ژبو له شمېر نه د ۱۶ ژبو د ليکنو شمېر له ۱۰۰،۰۰۰ ليکنې نه اوښتي دي او د پاتې ۱۴۵ ژبو د ويکيپېډياگانو د ليکنو شمېر له ۱۰۰۰ ليکنو نه اوښتی دی.<ref name="ListOfWikipedias" /> د الېکسا له مخې، د انگرېزي ژبې د ويکيپېډيا وړوکی ډومېن (en.wikipedia.org) ليدنې د ټولټال نه 55% سلنه جوړوي، او پاتې نورې ليدنې د نورو ژبو ويکيپېډياگانو نه کېږي، چې په دغو ژبو کې اسپانيوي ۱۷٪، جاپاني ۴٪، الماني ۴٪، پولېنډي ۳٪، فرانسوي ۳٪، پرتگالي ۲٪ برخه جوړوي.<ref name="AlexaStats" /> د ۲۰۰۷ کال د ډېسمبر د احصايې له مخې د ويکيپېډيا د پينځو لويو (د ليکنو د شمېر له مخې) ژبو ټوکونه د انگرېزي ژبې، د آلماني ژبې، د فرانسوي ژبې، د پولنډي ژبې او د جاپاني ژبې پوهنغونډونه دي.<ref>{{cite web |url=http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Multilingual_statistics |title=Wikipedia:Multilingual statistics |publisher=English Wikipedia |accessdate=2007-12-23}}</ref>

دا چې ويکيپېډيا يو انټرنټي پوهنغونډ دی او د ټولې نړۍ خلک ورته لاسرسی لري، نو کېدای شي چې د يوې ژبې گډونوال د بېلابېلو گړدودونو په کارولو سره او يا هم د بېلابېلو هېوادونو تر مېنځ (د ساري په توگه [[انگرېزي ويکيپېډيا|د انگرېزي ژبې ويکيپېډيا]]) د همغږۍ د نشتوالي په سبب په ويکيپېډيا کې ځينې توپيرونه رامېنځ ته کړي. چې همدا توپيرونه د سمې ليکلې بڼې <ref>{{cite web|url=http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Spelling|title= spelling | work = Manual of Style | publisher = Wikipedia |accessdate=2007-05-19}}</ref> او نورو مطلبونو کې د شخړې او ناندريو سبب جوړېږي.<ref>{{cite web|url=http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:WikiProject_Countering_systemic_bias|title=Countering systemic bias|accessdate=2007-05-19}}</ref>

== پر ويکيپېډيا نيوکې ==
{{آرنی|پر ويکيپېډيا نيوکې}}

== کلتوري ارزښت ==
== ويکي يا او ويکيمېډيا ==
[[د ويکيمېډيا بنسټ]] د خپل د وېبځي کوربه توب او د کړۍ د پراخوالي لگښتونه د ويکي يا سره شريکوي. The Wikimedia Foundation received some donated office space from Wikia Inc. during the fiscal year ending June 30, 2006."<ref> [http://upload.wikimedia.org/wikipedia/foundation/4/49/Wikimedia_2007_fs.pdf Wikimedia Foundation 2006-2007 Audit] page 9 says "The Organization shares hosting and bandwidth costs with Wikia, Inc., a for-profit company founded by the same founder as Wikimedia Foundation, Inc. Included in accounts receivable at June 30, 2007 is $6,000 due from Wikia, Inc. for these costs. The Organization received some donated office space from Wikia Inc. during the year ended June 30, 2006 valued at $6,000. No donation of the office space occurred in 2007.
Through June 30, 2007, two members of the Organization’s
board of directors also serve as employees, officers, or
directors of Wikia, Inc."</ref>

== اړونده پروژې ==

== نورې لوستنې ==
=== Press coverage ===
* {{cite news |url=http://www.nytimes.com/2007/07/01/magazine/01WIKIPEDIA-t.html?_r=1&ref=magazine&oref=slogin |title=All the News That’s Fit to Print Out |first=Jonathan |last=Dee |publisher=The New York Times Magazine |date=2007-07-01 |accessdate=2008-02-22}}
* {{cite news |title=Wikipedia 2.0 - now with added trust |url=http://technology.newscientist.com/article/mg19526226.200-wikipedia-20-â-now-with-added-trust.html |date=2007-09-20 |accessdate=2008-02-22 |first=Jim |last=Giles |publisher=New Scientist}}
* {{cite news |title=Wikipedia Rules |url=http://thephoenix.com/article_ektid52864.aspx |publisher=[[The Phoenix (newspaper)|The Phoenix]] |date=2007-12-02 |accessdate=2008-02-22 |first=Mike Miliard}}
* {{cite news |url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1066904-1,00.html |title=It's a Wiki, Wiki World |first=Chris |last=Taylor |date=2005-05-29 |publisher=Time |accessdate=2008-02-22 |archive-date=2009-10-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091029161646/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,1066904-1,00.html |url-status=dead }}

=== اکاديميکې زده کړې ===
== سرچينې ==
{{Reflist|3}}

== باندنۍ تړنې ==

* [http://www.haaretz.com/hasen/spages/937991.html Your wiki entry counts], Cnaan Liphshiz, ''[[Haaretz]]'', December 25, 2007.
* [http://www.wikipedia.org/ Wikipedia] - multilingual portal (contains links to all language editions of the project)
* [http://www.dmoz.org/Computers/Open_Source/Open_Content/Encyclopedias/Wikipedia/ Wikipedia] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091203014943/http://www.dmoz.org/Computers/Open_Source/Open_Content/Encyclopedias/Wikipedia/ |date=2009-12-03 }} at the [[Open Directory Project]]
* [https://web.archive.org/web/20070427004613/http://www.cbc.ca/news/background/tech/wikipedia.html CBC News: I, editor]
* [http://www.wikihow.com/Contribute-to-Wikipedia Help Edit Wikipedia] A [[wikiHow]] article.
* [http://www.cnn.com/2007/TECH/11/01/wikipedia.assignment.ap/index.html Class assignment: Write an original Wikipedia article]
* [http://chnm.gmu.edu/resources/essays/d/42 Essay about wikipedia]
* [http://www.nybooks.com/articles/21131 The Charms of Wikipedia] Nicholas Baker article on Wikipedia from ''[[The New York Review of Books]]''

[[وېشنيزه:د انټرنټ تاريخ]]
[[وېشنيزه:ويکيپېډيا]]
[[وېشنيزه:وړيا پوهنغونډونه]]
[[وېشنيزه:پرليکه پوهنغونډونه]]
[[وېشنيزه:ټولگړي پوهنغونډونه]]
[[وېشنيزه:ويکي گانې]]
[[وېشنيزه:په ۲۰۰۱ کال کې د انټرنېټ جوړې شوې ځانتياوې]]
[[وېشنيزه:د ويکيمېډيا پروژې]]
[[وېشنيزه:غږېدونکې ليکنې]]