د تورکيه سرچينه کتل

{{هراړخيز مالوماتبکس
|نوم=
|انځور=
|انځوراړوند=
<!-- START INFOBOX --> 
|conventional_long_name = د تورکيې جمهوريت
|native_name = {{native name|tr|Türkiye Cumhuriyeti}}
|common_name = ترکيه
|national_motto = {{nowrap|{{lang|tr|''[[Sovereignty unconditionally belongs to the Nation|Egemenlik, kayıtsız şartsız Milletindir]]''}}<ref name="motto of Turkey">{{cite web|url=http://www.tbmm.gov.tr/kultursanat/milli_egemenlik.htm|title=Motto|date=23 February 2013|publisher=Gov.tr|accessdate=23 February 2013}}</ref><!--end nowrap:-->}}<br>{{small|"Sovereignty unconditionally belongs to the Nation"}}
|national_anthem = {{lang|tr|''İstiklal Marşı''}}<br />{{small|"د خلاصي ټولنه"}}<br /><center>[[File:Istiklal Marsi-TSK.ogg]]</center>
|image_flag = Flag of Turkey.svg
|image_coat = Emblem of Turkey.svg
|symbol_type = National emblem
|image_map = Turkey (orthographic projection).svg
|image_map2 =
|capital = [[انقره]]
|latd=39 |latm=55 |latNS=N |longd=32 |longm=50 |longEW=E
|largest_city = [[استانبول]]<br />{{small|{{coord|41|1|N|28|57|E|display=inline}}}}
|official_languages = [[ترکي ژبه|ترکي]]
|demonym = تورکان
|ethnic_groups = <!-- No official information about the ethnic mix is available, nor is there a well-established figure, different estimates are discussed in the demographics section, please do not add an arbitrary source's figures -->
|government_type =يونې پارليماني جمهوريت
|leader_title1 =  ولسمشر 
|leader_name1 = [[رجب طيب اردوغان]]
|leader_title2 = [[لومړی وزیر]]
|leader_name2 = [[احمد داوود اغلو]]
|leader_title3 =د پارلمان وياند   
|leader_name3 = [[جمیل چیچک]]
|legislature = {{nowrap|[[د ترکې ولسي جرګه]]}}
|sovereignty_type = خلاصې {{nobold|له عثماني واکمنۍ څخه}}
|ref group=
|established_event1 = د ولسي جرګې حکومت
|established_date۱ = ۲۳ اپريل ۱۹۲۰
|established_event2 = {{nowrap|لوسېني کې معاهده}}
|established_date2 = ۲۴ جولای ۱۹۲۳
|established_event3 = {{nowrap|اعلانېدو نېټه}}
|established_date3 =  ۲۹ اکتوبر۱۹۲۳
|established_event4 = {{nowrap|[[د تورکي بنسټيزه کړنلاره|اوسنې بنسټيزه کړنلاره]]}}
|established_date4 =  7 نومبر۱۹۸۲
|area_km2 = ۷۸۳۵۶۲ <!--http://unstats.un.org/unsd/demographic/products/dyb/DYB2003/Table03.pdf UN statistics, page ۷ (PDF format) -->
|area_sq_mi = 302535 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]-->
|area_rank = ۳۷م
|area_magnitude = ۱ E۱۱
|percent_water = ۱.۳
|population_census = ۷۷,۶۹۵,۹۰۴ <ref name="Population of Turkey">{{cite web|url=http://www.tuik.gov.tr/HbGetirHTML.do?id=18616|title=The Results of Address Based Population Registration System, ۲۰۱۴|publisher=[[Turkish Statistical Institute]]|date=۲۹ جنورې ۲۰۱۵|accessdate=۲۹ جنورې ۲۰۱۵}}</ref> ([[List of countries by population|۱۸th]])
|population_census_year = ۲۰۴
|population_estimate_rank = ۱۸م
|population_density_km2 = ۱۰۱ <ref name="Population of Turkey"/>
|population_density_sq_mi = ۲۶۲
|population_density_rank = ۱۰۷م
|GDP_PPP_year = ۲۰۱۴
|GDP_PPP = $۱.۵۱۲ ټريلين<ref name=imf2>{{cite web |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2014/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=43&pr.y=10&sy=2014&ey=2014&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=186&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a=|title=Turkey |publisher=International Monetary Fund |accessdate=۲ نوامبر ۲۰۱۴}}</ref>
|GDP_PPP_rank = ۱۷م
|GDP_PPP_per_capita = $۱۹,۵۵۶<ref name="imf2"/>
|GDP_PPP_per_capita_rank = ۶۱م
|GDP_nominal = $۸۱۳.۳۱۶ بلين<ref name="imf2"/>
|GDP_nominal_rank = ۱۸م
|GDP_nominal_year = ۲۰۱۴
|GDP_nominal_per_capita = $۱۰,۵۱۸<ref name="imf2"/>
|GDP_nominal_per_capita_rank = ۶۷م
|Gini_year = ۲۰۱۰
|Gini_change = increase <!--increase/decrease/steady-->
|Gini =  ۴۰.۲ <!--number only-->
|Gini_ref =<ref name="wb-gini">{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2172rank.html |title=Gini Index |publisher=CIA |accessdate=28 May 2014 |تاريخ الأرشيف=4 June 2011 |مسار الأرشيف=https://web.archive.org/web/20110604005151/http://www.forbes.com/feeds/afx/2007/06/12/afx3810988.html |url-status=dead |خونديځ نېټه=4 June 2011 |خونديځ تړی=https://web.archive.org/web/20110604005151/http://www.forbes.com/feeds/afx/2007/06/12/afx3810988.html |خونديځ-تړی=https://web.archive.org/web/20110604005151/http://www.forbes.com/feeds/afx/2007/06/12/afx3810988.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20110604005151/http://www.forbes.com/feeds/afx/2007/06/12/afx3810988.html }}</ref>
|Gini_rank = ۵۶م
|HDI_year = ۲۰۱۳<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year-->
|HDI_change = steady<!--increase/decrease/steady-->
|HDI = ۰.۷۵۹ <!--number only-->
|HDI_ref = <ref name=HDI>{{cite web |url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr۱۴-summary-en.pdf |title=۲۰۱۴ Human Development Report |date=۱۴ مارچ ۲۰۱۳ |accessdate=۲۷ جون ۲۰۱۴ | pages=21–25}}</ref>
|HDI_rank = 69م
|currency = [[تورکي ليره]] ([[دوتنه:Turkish lira symbol black.svg|10px|link=Turkish lira sign]])
|currency_code = TRY
|time_zone = [[د ختیځې اروپا وخت|EET]]
| utc_offset = +۲
|time_zone_DST = [[د ختیځې اروپا ساعت]]
|utc_offset_DST = +۳
|date_format = dd/mm/yyyy ([[Anno Domini|AD]])
|drives_on = ښې لاس
|calling_code = [[د ترکې تلفني شپول|+۹۰]]
|cctld = [[.tr]]
|website = [www.turkiye.gov.tr]
}}
ترکيه چې رسمي نوم یې د ترکیې جمهوريت دی، عمدتاً د اسيا په لويديځ کې په اناتوليا او ډېره کمه برخه يې په سويل ختيځه اروپا د بالکان په سيمه کې پرته ده. شمال لويديځ لور ته له يونان او بلغاريې، شمال لور ته له تور سمندر، شمال ختيځ ته له ګرجستان، ختيځ ته له ارمنستان، اذربايجان او ايران، شمال ختيځ ته له عراق، سويل لور ته له سوريې او مديترانې سمندر او لويديځ لور ته له ايجين سمندر سره ګډه پوله لري. د دې هېواد غوڅ اکثريت وګړي ترکان دي، کردان يې ستر لږکي دي. انقره د ترکيې پلازمېنه، استانبول يې شاهي پلازمېنه، ستر ښار او مالي مرکز دی.

اوسنۍ ترکيه، کوم ځای چې د نړۍ په کچه د انسانانو د لومړيو ميشت ځايونو له ډلې دی، د ګوبکلي تپې په څېر د مهمو نوي ډبرين عصر د سيمو کور دی، همدا راز د هيتيانو، د اناتوليا د نورو خلکو او مسيني يونانيانو  په څېر لرغوني تمدنونه دلته ميشت شوي دي. د ستر سکندر له فتوحاتو وروسته چا چې هلينستي پړاو پيل کړ، په اوسنۍ ترکيه کې ډېرې لرغونې سيمې له کلتوري اړخه يونانې شوې چې د بيزانس په پير کې يې هم دوام وموند. په يوولسمه پېړۍ کې سلجوقي ترکانو کوچ پيل کړ، په ۱۲۴۳ز کال کې د مغولو تر بريدونو پورې د روم سلطنت په اناتوليا واکمني وکړه او له دې وروسته دا سيمه په کوچنيو ترکي واکمنيو ووېشل شوه. د ديارلسمې پېړۍ په وروستيو کې عثمانيانو د دې کوچنيو واکمنيو په يو ځای کولو پيل وکړ، بالکان يې ونيو  او د عثماني پړاو پر مهال د اناتوليا ترکي کېدلو وده وکړه.  دويم محمد په ۱۴۵۳ز کال کې قسطنطنيه (استانبول) ونيوه او د لومړي سليم د واکمنۍ پر مهال هم د عثماني پراختيا دوام پيدا کړ. د سليمان القانوني د واکمنۍ پر مهال عثماني سترواکي په نړيوال ځواک بدله شوه. د اتلسمې پېړۍ له وروستيو څخه راپدېخوا، د ډېرو سيمو په له لاسه ورکولو سره د سترواکۍ ځواک مخ پر کمېدو شو. دويم محمود د نولسمې پېړۍ په لومړيو کې د نويتابه بهير پيل کړ. د ۱۹۰۸ز کال د ځوانو ترکانو انقلاب د سلطان واک محدود کړ، د دېرش کلونو ځنډ وروسته یې عثماني پارلمان بيا راژوندی کړ او  دا سترواکي يې د څو ګونديز پړاو ته داخله کړه. د ۱۹۱۳ز کال کودتا دا هېواد د درې پاشاګانو تر واک لاندې راوست، دوی په ۱۹۱۴ز کال کې د مرکزي قوتونو د برخې په توګه په لومړۍ نړيواله جګړه کې د سترواکۍ له داخلېدو سره مرسته وکړه. د جګړې پر مهال، عثماني حکومت د ارمنيانو او اشوريانو په وړاندې ټولوژنه تر سره کړه. په جګړه کې له ماتې وروسته، عثماني سترواکي ووېشل شوه.<ref name="Howard2">{{Cite book|publisher=Greenwood Publishing Group|isbn=978-0-313-30708-9|last=Howard|first=Douglas Arthur|title=The History of Turkey|date=2001|url=https://archive.org/details/historyofturkey00doug|url-access=registration|page=[https://archive.org/details/historyofturkey00doug/page/43 43]}}</ref><ref name="SteadmanMcMahon20112">{{cite book|url={{Google books |plainurl=yes |id=7ND_CE9If3kC }}|title=The Oxford Handbook of Ancient Anatolia: (10,000–323 BC)|author1=Sharon R. Steadman|author2=Gregory McMahon|year=2011|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-537614-2|pages=3–11, 37|access-date=23 March 2013}}</ref><ref name="MET">{{cite journal|last=Casson|first=Lionel|year=1977|title=The Thracians|url=http://www.metmuseum.org/pubs/bulletins/1/pdf/3258667.pdf.bannered.pdf|journal=The Metropolitan Museum of Art Bulletin|volume=35|issue=1|pages=2–6|doi=10.2307/3258667|jstor=3258667}}</ref><ref>{{Cite book|last=Edwards|first=Iorwerth Eiddon Stephen|url=https://books.google.com/books?id=n1TmVvMwmo4C|title=The Cambridge Ancient History|date=1977|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-08691-2|pages=184, 787|language=en}}</ref><ref name="FreedmanMyers20002">{{cite book|url={{Google books|plainurl=yes|id=P9sYIRXZZ2MC|page=61}}|title=Eerdmans Dictionary of the Bible|author1=David Noel Freedman|author2=Allen C. Myers|author3=Astrid Biles Beck|publisher=Wm. B. Eerdmans Publishing|year=2000|isbn=978-0-8028-2400-4|page=61|access-date=24 March 2013}}</ref><ref name="mfk&gl2">{{cite book|title=The origins of the Ottoman Empire|last1=Mehmet Fuat Köprülü&Gary Leiser|page=33}}</ref><ref name="masters">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=4x09OvMBMmgC&q=%22ottoman+empire%22+%22world+power%22&pg=PA17|title=The Arabs of the Ottoman Empire, 1516–1918: A Social and Cultural History|last=Masters|first=Bruce|year=2013|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-1-107-03363-4|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=UU8iCY0OZmcC&q=Ottoman+empire+world+power+suleyman&pg=PR97|title=The A to Z of the Ottoman Empire|last=Somel|first=Selcuk Aksin|year=2010|publisher=Scarecrow Press|isbn=978-1-4617-3176-4|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=VDm769--fZQC&q=the+ottoman+empire+started+to+decline&pg=PA51|title=Gypsies in the Ottoman Empire: A Contribution to the History of the Balkans|last1=Marushiakova|first1=Elena|last2=Popov|first2=Veselin Zakhariev|last3=Popov|first3=Veselin|last4=Descartes)|first4=Centre de recherches tsiganes (Université René|date=2001|publisher=Univ of Hertfordshire Press|isbn=978-1-902806-02-0|language=en}}</ref><ref>Roderic. H. Davison, Essays in Ottoman and Turkish History, 1774-1923 – The Impact of West, Texas 1990, pp. 115-116.</ref><ref>{{cite book|last1=Zürcher|first1=Erik Jan|title=Turkey: A Modern History|date=2004|publisher=I. B. Tauris|location=London|pages=93–5}}</ref><ref>{{cite book|last1=Shaw and Shaw|first1=Stanford J. and Ezel Kural|title=History of The Ottoman Empire and Modern Turkey Vol. II.|date=1977|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge|pages=274–9; 282–7}}</ref><ref name="SchallerZimmerer">{{Cite journal|last1=Schaller|first1=Dominik J.|last2=Zimmerer|first2=Jürgen|s2cid=71515470|year=2008|title=Late Ottoman genocides: the dissolution of the Ottoman Empire and Young Turkish population and extermination policies—introduction|journal=Journal of Genocide Research|volume=10|issue=1|pages=7–14|doi=10.1080/14623520801950820|issn=1462-3528}}</ref><ref>[[Roderic H. Davison]]; Review "From Paris to Sèvres: The Partition of the Ottoman Empire at the Peace Conference of 1919–1920" by Paul C. Helmreich in ''[[Slavic Review]]'', Vol. 34, No. 1 (March 1975), pp. 186–187</ref>

د متحده ځواکونو پر ضد د ترکيې د خپلواکۍ جګړې په پايله کې د ۱۹۲۲ز کال د نومبر په لومړۍ نېټه سلطنت منحل شو، د ۱۹۲۳ز کال د جولای په څلور وېشتمه نېټه د لوزان تړون لاسليک شو (چې د سور Sèvres د تړون ځای يې ونيو) او د ۱۹۲۳ز کال د اکتوبر مياشتې په نهه ويشتمه نېټه جمهوريت اعلان شو. د هېواد د لومړي ولسمشر مصطفی کمال اتاترک له خوا د پيل شويو سمونونو له مخې، ترکيه سيکولر، واحد او پارلماني جمهوري هېواد شو. ترکيې د کوريا په جګړ کې د پام وړ ونډه تر سره کړه او په ۱۹۵۲ز کال کې له ناټو سره يو ځای شوه. د شلمې پېړۍ په وروستۍ نيمايي کې ترکيه له ګڼو پوځي کودتاګانو سره مخ شوه. په ۱۹۸۰ز کال کې اقتصاد ازاد شو چې د پياوړي اقتصاد د ودې او سياسي ثبات لامل وګرځېد. په ۲۰۱۷ز کال کې د يوې ټولپوښتنې په پايله کې پارلماني جمهوري نظام په ولسمشري نظام بدل شو. له هماغه وخته د ولسمشر رجب طيب اردوغان او د هغه د ګوند د عدالت او پراختيا ګوند، تر واکمنۍ لاندې د ترکيې نوی حکومت اسلام پاله او واک خوښوونکی بلل کېږي. په هېواد کې د اردوغان واکمني د دې هېواد د پيسو د کړکېچ، د پړسوب او اقتصادي کمښت او د بې وزلۍ د زياتېدو لامل شو.<ref name="autho1">{{cite web|url=https://www.nytimes.com/2018/08/18/business/west-democracy-turkey-erdogan-financial-crisis.html|title=The West Hoped for Democracy in Turkey. Erdogan Had Other Ideas.|work=[[The New York Times]]|author=Peter S. Goodman|date=18 August 2018|access-date=18 April 2021}}</ref><ref name="autho2">{{cite web|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-13746679|title=Recep Tayyip Erdogan: Turkey's pugnacious president|work=[[BBC News]]|date=27 October 2020|access-date=18 April 2021}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.cnbc.com/2021/12/13/turkish-lira-plunges-to-fresh-low-ahead-of-anticipated-interest-rate-cut.html|title=Turkish lira plunges to fresh low ahead of anticipated interest rate cut|last=Turak|first=Natasha|date=13 December 2021|work=[[CNBC]]|access-date=15 December 2021}}</ref><ref>{{cite web|first=Patricia|last=Cohen|url=https://www.nytimes.com/2021/12/14/business/economy/turkey-inflation-economy-lira.html|archive-url=https://ghostarchive.org/archive/20211228/https://www.nytimes.com/2021/12/14/business/economy/turkey-inflation-economy-lira.html|archive-date=28 December 2021|url-access=limited|title=How Did Turkey's Economy Go So Wrong|work=[[The New York Times]]|date=14 December 2021|access-date=15 December 2021}}{{cbignore}}</ref><ref>{{cite web|last=Elliott|first=Larry|url=https://www.theguardian.com/world/2021/dec/13/turkey-faces-threat-of-financial-crisis-after-lira-plunges-against-dollar|title=Turkey faces threat of financial crisis after lira plunges against dollar|work=[[The Guardian]]|date=13 December 2021|access-date=16 December 2021}}</ref>

ترکيه د جيوپوليټيک ستراتيژيک موقعيت له مخې يو سيمه ییز ځواک او تازه په تازه صنعتي شوی هېواد دی. د ترکيې اقتصاد، کوم چې د پورته کېدونکي او د ودې په حال کې اقتصادونو کې ډلبندي شوی، د ناخالص کورني اسمي توليد له نظره د نړۍ شلم ستر اقتصاد او د PPP له اړخه د نړۍ  يوولسم ستر اقتصاد دی. ترکيه د ملګرو ملتونو د منشور غړی دی، د ناټو، پيسو نړيوال صندوق، نړيوال بانک لومړنی غړی دی، د OECD, OSCE, BSEC, OIC او G20 بنسټ اېښودونکی غړی دی. په ۱۹۵۰ز کال کې د اروپايي شورا د لومړي غړي په توګه، ترکيه په ۱۹۶۳ز کال کې د اروپا د اقتصادي کمېټې شريک غړی شو، په ۱۹۹۵ز کال کې د اروپا د ګمرکي اتحاديې سره يو ځای شو او په ۲۰۰۵ز کال کې يې د اروپايي اتحاديې سره د الحاق مذاکرات پيل کړل.<ref>{{Cite web|url=https://www.mfa.gov.tr/sc_-114_-turkiye-nin-uluslararasi-iklim-degisikligiyle-mucadele-rejimi-hk-sc.en.mfa|title=From Rep. of Turkey Ministry of Foreign Affairs|website=Republic of Turkey Ministry of Foreign Affairs}}</ref><ref name="giga-hamburg.de1">{{cite web|url=http://www.giga-hamburg.de/de/system/files/publications/wp204_bank-karadag.pdf|title=The Political Economy of Regional Power: Turkey|website=giga-hamburg.de|access-date=18 February 2015|تاريخ الأرشيف=10 February 2014|مسار الأرشيف=https://web.archive.org/web/20140210210237/http://www.giga-hamburg.de/de/system/files/publications/wp204_bank-karadag.pdf|url-status=dead|خونديځ نېټه=10 February 2014|خونديځ تړی=https://web.archive.org/web/20140210210237/http://www.giga-hamburg.de/de/system/files/publications/wp204_bank-karadag.pdf|خونديځ-تړی=https://web.archive.org/web/20140210210237/http://www.giga-hamburg.de/de/system/files/publications/wp204_bank-karadag.pdf|archive-url=https://web.archive.org/web/20140210210237/http://www.giga-hamburg.de/de/system/files/publications/wp204_bank-karadag.pdf}}</ref>

== نوم ==
په انګليسي ژبه د ترکيې نوم « Turkey» (د منځنيو پېړيو لاتيني بڼه یې دا ده: Turchia/Turquia» معنا ده «د ترکانو ځمکه». په منځنۍ انګليسي ژبه کې د Turkye ټکي کارول «د ډوشس کتاب» په نوم د «چاسر» په لومړي اثر کې شوي (شاو خوا ۱۳۶۹). د ترکانو ځمکه اصطلاح د پنځلسمې پېړۍ په اثر «ډګبي رازونه» کې کارول شوې ده. وروستۍ کارونه يې د ډانبار په شعرونو، د شپاړسمې پېړۍ د Manipulus  په لغاتو (Turkie)  او د فرانسيس بيکن سيلوا سيلواروم کې د (Turky) په ډول شوې دي. د اوسنۍ ترکیې انګليسي ليکنې (Turkey) تاريځ ۱۷۱۹ز کال ته ورګرځي. <ref name="arlen">{{cite book|title=Passage to Ararat|author=Michael J. Arlen|publisher=MacMillan|url=https://books.google.com/books?id=-UahAwAAQBAJ&pg=PA159|page=159|year=2006|isbn=978-0-374-53012-9}}</ref><ref>{{Cite OED|Turkey}}</ref>

له صليبي جګړو وروسته په لويديځو سرچينو کې د ترکيې نوم راڅرګند شوی. د څوارلسمې پېړۍ په عربي سرچينو کې، ترکيه عموماً د ترکمانيه په مقابل کې ياده شوې چې شونې ده په پراخه معنا سره يې مطلب اغوز وي. ابن بطوطة د ۱۳۳۰ کلونو کې دې سيمې ته د «بر الترکية المعروف ببلد الروم» نوم اخستی يعنې (د ترکانو ځمکه چې د روم په ځمکو هم پېژندل کېږي). له لومړۍ نړيوالې جګړې وروسته د دې هېواد تجزيې ترکي ملتپالنه بيا راژوندۍ کړه او د «ترکيه د ترکانو لپاره» احساسات لوړ شول. د الکسندروپل په تړون کې په لومړي ځل د ترکيې نوم په نړيوالو اسنادو کې داخل شو چې دا تړون د ستر ملي مجلس دولت له خوا له ارمينيا سره لاسليک شوی و. له افغانستان سره په لاسلیک شوي تړون کې، د «دولت عليای ترکي» (د ترکیې عالي دولت) اصطلاح کارول شوې او په دې ډول له عثماني سترواکۍ د نوم سره تشبيه ورکړل شوې.<ref name="cevdet">{{TDV İslâm Ansiklopedisi|title=Türkiye|author=Cevdet Küçük|link=https://islamansiklopedisi.org.tr/turkiye}}</ref><ref>{{cite book|title=History of the Language Sciences|authors=Sylvain Auroux, E.F.K. Koerner, Hans-Josef Niederehe, Kees Versteegh|page=327|year=2000}}</ref><ref>{{cite book|title=Muqarnas: History and Ideology: Architectural Heritage of the "Lands of Rum"|volume=24|editor=Gülru Necipoglu|year=2007|page=9}}</ref><ref name="cevdet2">{{TDV İslâm Ansiklopedisi|title=Türkiye|author=Cevdet Küçük|link=https://islamansiklopedisi.org.tr/turkiye}}</ref>

د ممالیکو سلطنت ته هم تلکي دولت ويل کېدل. <ref>{{cite book|title=Studies in Islamic History and Civilization: In Honour of Professor David Ayalon|year=1986|page=316|author=Moše Šārôn}}</ref>

== تاريخ ==

=== له تاريخ مخکې د اناتولي تاريخ او ختيځه تراکيه ===
د اناتولي ټاپووزمه چې د اوسنۍ ترکيې ډېره برخه په بر کې نيسي، د نړۍ يو له لرغونو دايمي استوکنيزو سيمو څخه ده. ګڼ لرغوني اناتولي خلکو په اناتوليا کې ژوند کړی، لږ تر لږه د نوي ډبرين پير څخه تر هلنيستي پړاو پورې. ډېريو دې خلکو په اناتوليايي ژبه خبرې کولې، کومه چې د سترې اندو-اروپايي ژبې د کورنۍ يوه څانګه ده؛ او د هيتي او لويي اندو-اروپايي ژبو لرغونتيا ته په کتنې سره، ځينې علماء اناتوليا د يو فرضي مرکز په توګه وړانديز کوي، له کوم مرکز څخه چې اندو-اروپايي ژبې خپرې شوي دي. د ترکيې اروپايي برخه، چې ختيځه تراکيه ورته ويل کېږې، کې هم لږ تر لږه څلوېښت زره کاله مخکې انسانانو ژوند کړی او معلومه شوې چې له زېږد نږدې شپږ زره کاله مخکې په نوي ډبرين پير کې وه.<ref name="SteadmanMcMahon201122">{{cite book|url={{Google books |plainurl=yes |id=7ND_CE9If3kC }}|title=The Oxford Handbook of Ancient Anatolia: (10,000–323 BC)|author1=Sharon R. Steadman|author2=Gregory McMahon|year=2011|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-537614-2|pages=3–11, 37|access-date=23 March 2013}}</ref><ref name="UCLA">{{cite web|url=http://www.linguistics.ucla.edu/people/Melchert/The%20Position%20of%20Anatolian.pdf|archive-url=https://www.webcitation.org/6GNtCVWdz?url=http://www.linguistics.ucla.edu/people/Melchert/The%20Position%20of%20Anatolian.pdf|archive-date=5 May 2013|title=The Position of Anatolian|access-date=4 May 2013}}</ref><ref name="AnatoliaIndoEuropean">{{Cite journal|last=Balter|first=Michael|s2cid=28212584|title=Search for the Indo-Europeans: Were Kurgan horsemen or Anatolian farmers responsible for creating and spreading the world's most far-flung language family?|journal=Science|volume=303|issue=5662|page=1323|date=27 February 2004|doi=10.1126/science.303.5662.1323|pmid=14988549|url=https://semanticscholar.org/paper/df69fa5eb6d5a604e16aaf163cfb571d0206e34a}}</ref><ref name="MET2">{{cite journal|last=Casson|first=Lionel|year=1977|title=The Thracians|url=http://www.metmuseum.org/pubs/bulletins/1/pdf/3258667.pdf.bannered.pdf|journal=The Metropolitan Museum of Art Bulletin|volume=35|issue=1|pages=2–6|doi=10.2307/3258667|jstor=3258667}}</ref>

د ګوبکلي تپه د انسان په لاس تر ټولو لرغونې جوړه شوې مذهبي ودانۍ ده، هغه عبادتځای چې لرغونتيا يې له زېږد مخکې نږدې لس زره کلونو ته رسېږي، په داسې حال کې چې Çatalhöyük په سويلي اناتوليا کې د نوي ډبرين او د مسو د پير ډېر ستر استوګنځای دی، کوم چې له زېږد مخکې له نږدې ۷۵۰۰ څخه تر ۵۷۰۰ پورې موجود و. دا تر دې د مه د نوي ډبرين پير يوه لويه او ښه خوندی موندل شوې سیمه ده او د یونسکو د نړيوال ميراث په نوملړ کې شامله ده. د ټرای استوګنځای په نوي ډبرين پړاو کې پيل او د وسپنې تر پير پورې يې دوام پیدا کړ.<ref name="ArchMag">{{cite web|url=http://www.archaeology.org/0811/abstracts/turkey.html|title=The World's First Temple|work=Archaeology magazine|date=November–December 2008|page=23|لاسرسي نېټه=2022-01-12|خونديځ نېټه=2012-03-29|خونديځ تړی=https://web.archive.org/web/20120329113052/http://www.archaeology.org/0811/abstracts/turkey.html|url-status=dead|خونديځ-تړی=https://web.archive.org/web/20120329113052/http://www.archaeology.org/0811/abstracts/turkey.html|archive-url=https://web.archive.org/web/20120329113052/http://www.archaeology.org/0811/abstracts/turkey.html}}</ref><ref>{{cite web|url=http://globalheritagefund.org/onthewire/blog/catalhoyuk_world_heritage_list|title=Çatalhöyük added to UNESCO World Heritage List|publisher=Global Heritage Fund|date=3 July 2012|access-date=9 February 2013|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20130117025024/http://globalheritagefund.org/onthewire/blog/catalhoyuk_world_heritage_list|archive-date=17 January 2013}}</ref><ref>{{cite news|title=Troy|url=http://www.worldhistory.org/troy/|newspaper=World History Encyclopedia|access-date=9 August 2014}}</ref>

==ایداري وېش==
[[دوتنه:Turkey central anatolia.jpg|300px|چپ|border]]

'''د ترکې هیواد ایداري وېش''' (د ترکیه هیواد ولایتونه) ترکیه ټول ۸۱ ولایتونه لري، بغیر له دري ولایتونو چې مرکزي نومونه یې د ولایت نوم سره توپیر لري نور ټول ولایتي مرکزونه د ولایت له نوم سره یو دي. یاد دري ولایتونه عبارت دي له [[ختای]] مرکز [[انتاکیه]]) [[قوجا ایلي]] مرکز [[ایزمیت]]) او [[سقاریه]] مرکز [[آداپازاري]]).

==[[تور سمندر سیمه]]==

==[[مرمره سیمه]]==
==[[مرکزي آناتولیا]]==
==[[اژه سیمه]]==
==[[ختیځه آناتولیا]]==

==[[مدیترانه سیمه]]==
==[[سویل ختیځه آناتولیا]]==

==جغرافیه==
==سیاسی خپلواکی==
==کلتور==
==اقتصاد==
د ترکې اقتصاد په وروستیو دوه لسیزو کې د پام وړ پرمختګ کړی دی اوس مهال ترکیه د [[G20 هیوادونه|صنعتي هیوادونو]] سازمان غړیتوب هم لري.

==تاریخ==
د ترکې تاریخ زرګونه کلونو ته رسیږي یوه ښه بیلګه یې [[عثمانې ټولواکمني|عثماني واکمني]] ده چې کابو ۶۵۰ کاله واکمني یې وکړه.

== نور ولولئ ==
==[[د ترکي ښارونه]]==
== سرچينې ==
{{reflist}}
[[وېشنيزه:تورکيه]]