کوډ کول

اینکریپټوګرافي یا کوډ کول د معلوماتو د کوډ کولو پروسه ده. دا پروسه د معلوماتو اصلي استازیتوب، چې د ساده متن په نوم پېژندل کېږي، په بدیله بڼه اړوي، چې د رمزمتن په نوم پېژندل کېږي. په ورته وخت کې یوازې مجازې ډلې کولای شي چې د رمزمتن بېرته ساده متن ته تشریح کړي او اصلي معلوماتو ته لاسرسی ومومي. کوډ کول پخپله د مداخلې مخه نه نیسي؛ خو مخنیوونکې منځپانګې ته د پوهاوي وړ منځپانګې ردوي.

د تخنیکي دلایلو لپاره د کوډ کولو طرحه د الګوریتم له خوارامنځته شوی چې معمولاًد جعلي - تصادفي کوډ کولو کیلي کاروي. دا شونې ده چې له کیلي لرلو پرته به پېغام کوډ کړئ؛ خو د کوډ کولو دغوره ډیزاین شوې طرحې لپارهد پام وړ کمپیوټري سرچینو او مهارتونو ته اړتیا ده. یو مجاز ترلاسه کوونکی کولای شي چې پېغام په اسانۍ له کیلي سره له کوډه وباسي، چې د پیلوونکي له خوا ترلاسه کوونکو ته چمتو شوی، نه غیر مجاز کاروونکو ته.

په تاریخي توګه د کوډ کولو بېلابېل ډولونه په کریپټوګرافۍ کې د مرستې لپاره کارول شوي دي. د کوډ کولو لومړني تخنیکونه تر ډېره په نظامي پېغام رسولو کې کارول شوي. له هغه وخت راهیسې نوي تخنیکونه راڅرګند شوي او د عصري کمپیوټر په ټولو برخو کې عام شوي دي. د کوډ کولو عصري طرحې د عامه کیلي او متناسبې کیلي مفکورې کاروي. د کوډ کولو عصري تخنیکونه امنیت تضمینوي، ځکه چې عصري کمپیوټرونه د کوډ کولو په درولو کې بې کفایته دي.^[۱]

تاریخ

لرغونتیا

د کوډ کولو یو له لومړنیو ډولونو نه د سمبول ځای پر ځای کول دي، چې په لومړي ځل د دویم خومهوټیپ په قبر کې وموندل شو، چې په ۱۹۰۰ مخکې له میلاد کې یې په مصر کې ژوند کاوه. د سمبول بدیل کوډ کول «غیر معیاري» دي، په دې معنا چې سمبولونه د پوهېدو لپاره رمز یا کیلي ته اړتیا لري. دا ډول لومړني کوډونه په لرغوني یونان او روم کې د نظامي موخو لپاره کارېدل. د سیزر رمز د نظامي کوډ کولو له ډېرو مشهورو پرمختګونو و، چې یو سیسټم و او په نورمال متن کې یو لیک د کوډ شوي لیک د ترلاسه کولو لپاره تر الفبا لاندې د ټاکلې شمېرې ځایونو ته لېږدول کېږي. یو پېغام چې له دې ډول کوډ کولو سره بیا کوډ شوی وي، ښاييپه سیزر رمز کې لهثابتې شمېرې سره کوډ شي.^[۲]^[۳]

د ۸۰۰ میلادي کال په شاوخوا کې عرب ریاضي پوه الکندي د فریکونسۍ د تحلیل تخنیک رامنځته کړ، چې په سیسټماتیک ډول د سیزر کوډونو د ماتولو هڅه وه.دا تخنیک په کوډ شوي پېغام کې د لیکونو فریکونسۍ ته ګوري، څو مناسب بدلون مشخص کړي. دا تخنیک په ۱۴۶۵ ز کال کې د لیون البرتي له خوا د پولیلفبیټیک سایفر له رامنځته کېدووروسته بې اغېزې شو، چې د ژبو بېلابېل سېټونهیې په کې شامل کړل. د فریکونسۍ د تحلیل د ګټورتیا لپاره باید د پېغام کوډ کوونکی پوه شي چې لېږدوونکي کومه ژبه غوره کړې.^[۲]

له ۱۹مې ـ ۲۰مې پېړۍ

د ۱۷۹۰ز کال په شاوخوا کې توماس جیفرسن د پېغامونو د کوډ کولو او کوډ ماتولو لپاره یو رمزي نظریه ورکړه، ترڅو د نظامي لیکې ډېره خوندي لاره چمتو کړي. سایفر یا رمز چې نن ورځ د ویل سیفر یا جیفرسن ډیسک په نوم پېژندل کېږي، که څه هم په حقیقت کې هیڅکله نه دی جوړ شوی، د سپول په توګه تیوری شوی و، چې د انګلیسي پېغامتر ۳۶ تورو پورې یوځای کولای شي. پېغام ښاييد ګډوډ شوي پیغام په وصلولو سره یوهرسېدونکي ته له ورته رمز سره بیاکوډ شي. ^[۴]

د جیفرسن ډیسک ته ورته وسیلهایم-۹۴ په ۱۹۱۷ز کال کې د متحده ایالاتو د اردو د میجر جوزف موبورن له خوا په خپلواکه توګه رامځته شوې. دا وسیله تر ۱۹۴۲ ز کال پورې د متحده ایالاتو په نظامي اړیکو کې کارول کېده.^[۵]

په دویمه نړیواله جګړه کې د محور قدرتونو د ایم -۹۴ یوه ډېره پرمختللې نسخه کارولې، چې د رمز یا اینیګما ماشین په نوم یادېږي. د اینیګما ماشین ډېر پیچلی و، ځکه چې د جیفرسن ویل او ایم-۹۴ برعکس هره ورځ د لیکونو ګنډل په بشپړ ډول نوي ترکیب ته واړول. د هرې ورځې ترکیب یوازې د محور له خوا پېژندل شوی و، نو ډېرو فکر کاوه، چې د کوډ ماتولو یوازینۍ لار به دا وي، چې په ۲۴ ساعتونو کې د ۱۷۰۰۰ نه ډېر ترکیبونه هڅه وکړي. متحدینو له کمپیوټري ځواک نه کار اخیستی، څو د مناسبو ترکیبونو شمېر په جدي توګه محدود کړي او دوی هره ورځ چک کولو ته اړتیا لري، چې د رمز ماشین د ماتېدو لامل کېږي.^[۶]

عصري

نن ورځ کوډ کول د امنیت او سوداګرۍ لپاره د انټرنېټ له لارې د اړیکو په لېږد کې کارېږي لکه څنګه چې د کمپیوټري ځواک زیاتوالي ته دوام ورکوي، د کمپیوټر کوډ کول په دوامداره توګه وده کوي، څو د اورېدلو بریدونو مخه ونیسي. له لومړي «عصري»رمزغوښتنې،DES، د ۵۶ بایټکیلي په کارولو سره د ۷۲،۰۵۷،۵۹۴،۰۳۷،۹۲۷،۹۳۶له امکاناتو سره په ۱۹۹۹ کې دEFFدDESکریکر له خوا په ۲۲ ساعتونو او ۱۵ دقیقو کې د خرابولو وړ و، چې د بروټ ځواک میتود یې کارولی و. د کوډ کولو عصري معیارونه ډېری وختونه قوي کلیدي اندازې کاروي، زډېریAESحالت لکه۲۵۶ بایټ،TwoFish، ChaCha20-Poly1305، Serpent تر (512 بایټ پورې تنظیم کېدای شي). د ۱۲۸ بایټ یا لوړې کیلي نه کار اخیستل د رمزغوښتنې، د AES په څېر د 3.4028237e + 38 امکاناتو د کیلي ټولې کچې له امله به د وحشیانه جبري کېدو وړ نه وي. له لوړې کلیدي اندازې سره د کریک کولو رمزونو لپاره ترټولو احتمالي اختیار دا دی، چې پخپله رمز کې زیان ومومي لکه د موروثي طبیعت او رمزونه. د مثال په توګهRC4یو جریان د رمزکولو د میراثي تعصبونو او په رمزکولو کې د زیانونو له امله مات شوی.^[۷]

په کریپټوګرافي کې کوډ کول

د کریپټوګرافي په شرایطو کې کوډ کول د محرمیت د یقیني کولو لپاره د میکانیزم په توګه کار کوي.څرنګه چې معلومات په انټرنیټ کې لیدل کېدای شي، حساس معلومات لکه پاسورډونه او شخصي اړیکې ښاييله احتمالي مداخلو سره مخ شي.د پېغامونو د کوډ کولو او کوډ ماتولو پروسه کې کیلي‌انې شاملې دي. په کریپټوګرافیک سیسټمونو کې د کیلي دوه اصلي ډولونه سمیټریک کیلي او عامه کیلي دي (د غیر متناسبې کیلي په نوم هم پېژندل کېږي).^[۸]^[۹]

ډېر پېچلي کریپټوګرافیک الګوریتمونه ډېری وخت د دوی په پلي کولو کې ساده ماډلر ریاضي کاروي.^[۱۰]

ډولونه

د متوازن کیلۍ پهطرحو کې د کوډ کولو او بیاکوډ کولو کیلي‌ګانې یو شان دي. ارتباطي اړخونه باید د خوندي اړیکو د ترلاسه کولو لپاره ورته کیلي ولري. د المان د رمز یا اینیګما ماشین هره ورځ د پېغامونو د کوډ کولو او کوډ ماتولو لپاره یوه نوېمتوازنه یا سمیټریکه کیلي کاروي.^[۱۱]

د عامه کیلي کوډ کولو په طرحو کې د کوډ کولو کیلي د هرچا لپاره خپرېږي، چې پېغامونه وکاروي او کوډ کړي. په هر حال یوازې ترلاسه کوونکی اړخ د کوډ پرانیستنې کیلي ته لاسرسی لري، چې د پېغامونو د لوستلو وړ کوي.د عامه-کیلي کوډ کول په لومړي ځل په ۱۹۷۳ز کال کې په یوه پټ سند کې تشریح شوي، مخکې له دې د کوډ کولو ټولې طرحې د متوازنې کیلي ( د خصوصي کیلي په نامه هم یادېږي) و. په ژورنال کې له لوی لوستونکي سره خپور شو او د میتودولوژی ارزښت په روښانه توګه بیان شوی و.دا میتود د ډیفای- هیلمند کلیدي تبادلې په نوم پېژندل شوی دی. ^[۱۲]^[۱۳]^[۱۴]^[۱۵]

RSA( ریویسټ-شامیر-اډلمین) یو بل د کوډ کولو د پام وړ عامه کلیدي سیسټم دی. په ۱۹۷۸ز کال کې جوړ شوی، اوس هم د ډیجیټل لاسلیکونو د غوښتنلیکونو لپاره کارول کېږي. د شمېرې د تیوري په کارولو سرهRSAالګوریتم دوه اصلي شمېرې غوره کوي، چې د کوډ کولو او کوډ ماتولو د کیلي ګانوپه جوړولو کې مرسته کوي. ^[۱۶]^[۱۷]

په عامه توګه د عامه کلیدي کوډ کولو غوښتنلیک چې د ښکلي ښه محرمیت (PGP) په نوم یادېږي، په ۱۹۹۱ ز کال کې د فیل زیمرمن په وسیله لیکل شوی او د سرچینې له کوډ سره وړیا وېشل شوی. PGPپه ۲۰۱۰ کې د سیمانټیک په وسیله اخیستل شوی او په منظمه توګه تازه کېږي.^[۱۸]

سرچينې

↑ Kessler, Gary (November 17, 2006). "An Overview of Cryptography". Princeton University.
↑ ^۲٫۰ ^۲٫۱ "History of Cryptography". Binance Academy (in انګليسي). خوندي شوی له the original on 2020-04-26. بياځلي په 2020-04-02.
↑ "Caesar Cipher in Cryptography". GeeksforGeeks (in American English). 2016-06-02. بياځلي په 2020-04-02.
↑ "Wheel Cipher". www.monticello.org (in انګليسي). بياځلي په 2020-04-02.
↑ "M-94". www.cryptomuseum.com. بياځلي په 2020-04-02.
↑ Hern, Alex (2014-11-14). "How did the Enigma machine work?". The Guardian (in بريتانوی انګلیسي). ISSN 0261-3077. بياځلي په 2020-04-02.
↑ Unisys, Dr Glen E. Newton (2013-05-07). "The Evolution of Encryption". Wired (in American English). ISSN 1059-1028. بياځلي په 2020-04-02.
↑ "Key Cryptography – an overview | ScienceDirect Topics". www.sciencedirect.com. بياځلي په 2021-02-03.
↑ Stubbs, Rob. "Classification of Cryptographic Keys". www.cryptomathic.com (in American English). بياځلي په 2021-02-03.
↑ "Chapter 3. Modular Arithmetic". www.doc.ic.ac.uk. بياځلي په 2021-08-15.{{cite web}}: CS1 errors: archive-url (link) CS1 errors: unsupported parameter (link)
↑ "Symmetric-key encryption software". بياځلي په 2022-06-21.{{cite web}}: CS1 errors: archive-url (link) CS1 errors: unsupported parameter (link)
↑ Bellare, Mihir. "Public-Key Encryption in a Multi-user Setting: Security Proofs and Improvements." Springer Berlin Heidelberg, 2000. p. 1.
↑ "Public-Key Encryption – how GCHQ got there first!". gchq.gov.uk. خوندي شوی له the original on May 19, 2010.
↑ Goldreich, Oded. Foundations of Cryptography: Volume 2, Basic Applications. Vol. 2. Cambridge university press, 2004.
↑ Diffie, Whitfield; Hellman, Martin (1976), New directions in cryptography, vol. 22, IEEE transactions on Information Theory, pp. 644–654
↑ Kelly, Maria (December 7, 2009). "The RSA Algorithm: A Mathematical History of the Ubiquitous Cryptological Algorithm" (PDF). Swarthmore College Computer Society (PDF). بياځلي په March 30, 2022.{{cite web}}: CS1 errors: archive-url (link) CS1 errors: unsupported parameter (link)
↑ Prasetyo, Deny; Widianto, Eko Didik; Indasari, Ike Pratiwi (2019-09-06). "Short Message Service Encoding Using the Rivest-Shamir-Adleman Algorithm". Jurnal Online Informatika. 4 (1): 39. doi:10.15575/join.v4i1.264. ISSN 2527-9165.
↑ Kirk, Jeremy (April 29, 2010). "Symantec buys encryption specialist PGP for $300M". Computerworld.{{cite web}}: CS1 errors: archive-url (link) CS1 errors: unsupported parameter (link)

[:1-1] Kessler, Gary (November 17, 2006). "An Overview of Cryptography". Princeton University.

[:4-2] ۲٫۰ ^۲٫۱ "History of Cryptography". Binance Academy (in انګليسي). خوندي شوی له the original on 2020-04-26. بياځلي په 2020-04-02.

[3] "Caesar Cipher in Cryptography". GeeksforGeeks (in American English). 2016-06-02. بياځلي په 2020-04-02.

[4] "Wheel Cipher". www.monticello.org (in انګليسي). بياځلي په 2020-04-02.

[5] "M-94". www.cryptomuseum.com. بياځلي په 2020-04-02.

[6] Hern, Alex (2014-11-14). "How did the Enigma machine work?". The Guardian (in بريتانوی انګلیسي). ISSN 0261-3077. بياځلي په 2020-04-02.

[7] Unisys, Dr Glen E. Newton (2013-05-07). "The Evolution of Encryption". Wired (in American English). ISSN 1059-1028. بياځلي په 2020-04-02.

[:0-8] "Key Cryptography – an overview | ScienceDirect Topics". www.sciencedirect.com. بياځلي په 2021-02-03.

[:2-9] Stubbs, Rob. "Classification of Cryptographic Keys". www.cryptomathic.com (in American English). بياځلي په 2021-02-03.

[10] "Chapter 3. Modular Arithmetic". www.doc.ic.ac.uk. بياځلي په 2021-08-15.{{cite web}}: CS1 errors: archive-url (link) CS1 errors: unsupported parameter (link)

[11] "Symmetric-key encryption software". بياځلي په 2022-06-21.{{cite web}}: CS1 errors: archive-url (link) CS1 errors: unsupported parameter (link)

[12] Bellare, Mihir. "Public-Key Encryption in a Multi-user Setting: Security Proofs and Improvements." Springer Berlin Heidelberg, 2000. p. 1.

[13] "Public-Key Encryption – how GCHQ got there first!". gchq.gov.uk. خوندي شوی له the original on May 19, 2010.

[Goldreich-14] Goldreich, Oded. Foundations of Cryptography: Volume 2, Basic Applications. Vol. 2. Cambridge university press, 2004.

[15] Diffie, Whitfield; Hellman, Martin (1976), New directions in cryptography, vol. 22, IEEE transactions on Information Theory, pp. 644–654

[16] Kelly, Maria (December 7, 2009). "The RSA Algorithm: A Mathematical History of the Ubiquitous Cryptological Algorithm" (PDF). Swarthmore College Computer Society (PDF). بياځلي په March 30, 2022.{{cite web}}: CS1 errors: archive-url (link) CS1 errors: unsupported parameter (link)

[17] Prasetyo, Deny; Widianto, Eko Didik; Indasari, Ike Pratiwi (2019-09-06). "Short Message Service Encoding Using the Rivest-Shamir-Adleman Algorithm". Jurnal Online Informatika. 4 (1): 39. doi:10.15575/join.v4i1.264. ISSN 2527-9165.

[18] Kirk, Jeremy (April 29, 2010). "Symantec buys encryption specialist PGP for $300M". Computerworld.{{cite web}}: CS1 errors: archive-url (link) CS1 errors: unsupported parameter (link)

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]