ډومنيکان جمهوريت

د ويکيپېډيا، وړیا پوهنغونډ له خوا
و اصلی برخی ته ورشی د پلټنې ځای ته ورټوپ کړی

دومینیکن چې رسمي نوم یې د دومینیکن جمهوریت دی د هېسپانیولا د ټاپو په ختیځ لور کې د کارایب د سیند په څنگ کې پروت هیواد دی چې پلازمېنه یې د سانتو دومنیگو ښار دی.

ډومينيکن جمهوريت يو هېواد دی چې د هسپانيولا په ټاپو کې موقعيت لري، کوم چې د کرابين سيمې په لويه انټيليس مجمع الجزاير کې پروت دی. دې هېواد د دې ټاپو ختيځ پنځه-اتمې برخې نيولي دي چې له هايتي سره شريکې دي، په دې ډول هسپانيولا د ساينټ مارټين تر څنګ يو له دوه کرابيين ټاپوګانو څخه دی، کومه سيمه چې د خپلواکو هېوادونو سره شریکه ده. ډومينيکن جمهوريت په اينټيليس کې د مساحت له اړخه (له کيوبا وروسته) د ۴۸۶۷۱ کيلومتر مربع (۱۸۷۹۲ ميل مربع) مساحت په لرلو سره دويم ستر هېواد دی، د ۱۰.۸ ميليونه (د ۲۰۲۰ زکال د تخمين تر مخې) وګړو په لرلو سره د نفوس له اړخه درېیم ستر هېواد دی، د دې له ډلې درې اعشاريه درې ميلیونه يې د سينټو ډومنګو په ښاري سيمو کې ژوند کوي، کوم چې مرکزي ښار دی. د دې هېواد رسمي ژبه اسپانوي ده.[۱][۲][۳][۴][۵]

د « Taíno» په نوم اصلي اوسېدونکو په هسپانيولا کې د اروپايانو له رسېدو مخکې ژوند کاوه، دا سيمه يې په پنځو مشرتوبونو وېشلې وه. دوی يوه پرمختللې کرنيزه او ښکارزنه ټولنه جوړه کړې وه او د يو منظم تمدن د جوړولو په جريان کې وو. Taíno همدا راز په کيوبا، جميکا، پورټي ريکو او بهماس کې هم ژوند کاوه. جينويي سمندري بېړۍ کرسټوفر کولمبس په ۱۴۹۲ز کال کې د لومړي سفر پر مهال هلته ورسوله، د کيسټل لپاره يې د يو ټاپو لټون وکړ او بيا يې د دوی لپاره دا ټاپو خپل کړ. سينټو ډومنګو مېشت ځای په امريکاګانو کې لومړی خپلواک اروپايي کلی او په نوې نړۍ کې د اسپانوي نيواکي واکمنۍ لومړی ځای دی. په ۱۶۹۷ز کال کې، اسپانيې د دې ټاپو په لويديځه درېیمه برخه د فرانسې واکمني ومنله، کومه سيمه چې په ۱۸۰۴ز کال کې د هايټي خپلواک دولت شو.[۶]

له درې سوه څخه زياتو کلونو اسپانوي واکمنۍ څخه وروسته ډومينيکن خلکو د ۱۸۲۱ز کال د نومبر په مياشت کې د خپلواکۍ اعلان وکړ. د خپلواکۍ د خوځښت مشر « José Núñez de Cáceres» و، هغه نيت درلود چې د ډومينيکن قوم د «ګران کولمبيا» د هېواد سره يو ځای کړي، خو نوي ازاد شوي ډومينيکان د ۱۸۲۲ز کال د فبرورۍ په مياشت کې په زور سره له هايټي سره يوځای کړای شول. دوه ويشت کاله وروسته د ډومينيکي خپلواکۍ په جګړه کې له بريا پس په ۱۸۴۴ز کال کې خپلواکي تر لاسه شوه. په راتلونکو دوه اويا کلونو کې، په ډومينيکن جمهوريت کې تر ډېره بريده سياسي جګړې (د جګړو تمويل د اروپايي سوداګرو د پورونو په مټ کېدو)، د ګاونډي هايتي له خوا د بريدونو ناکامې هڅې او د لنډې مودې لپاره بېرته د اسپانوي نېواکګر حالت ته راستنېدل تجربه کړل، دا ټول پړاونه په ۱۸۶۳-۱۸۶۵ز کلونو کې د ډومينيکي ګټونکي جنګ څخه مخکې تېر شوي و، د کومې جګړې په پايله کې چې اسپانويان په بشپړ ډول وشړل شول. د دې پړاو په اوږدو کې، دوه ولسمشران ووژل شول (Ulises Heureaux په ۱۸۹۹ز کال او Ramón Cáceres په ۱۹۱۱ز کال کې).[۷][۸][۹]

د بهرنيو پورونو د نه تاديه کولو د ګواښونو له امله، متحده ايالاتو ډومينيکن جمهوريت (۱۹۱۶ -۱۹۲۴ز کلونه) ونيو؛ له دې وروسته د « Horacio Vásquez» تر مشرۍ لاندې شپږ ارام او خوشحاله کلونه تېر شول. له ۱۹۳۰ز کال څخه د « Rafael Leónidas Trujillo» تر مشرۍ لاندې ديکتاتوري نظام واکمني وکړه تر دې چې هغه په ۱۹۶۱ز کال کې ووژل شو. جوان بوش په ۱۹۶۲ز کال کې ولسمشر وټاکل شو، خو په ۱۹۶۳ز کال کې د يوې پوځي کودتا پر مهال له دندې لرې (معزول) کړای شو. د دې هېواد وروستۍ کورنۍ جګړه په ۱۹۶۵ز کال کې د متحده ايالاتو د پوځي مداخلې په پايله کې پای ته ورسېده او له دې وروسته د « Joaquín Balaguer» مطلق العنانه واکمني پيل شوه (۱۹۶۶ – ۱۹۷۸ او ۱۹۸۶ – ۱۹۹۶ز کلونه). له ۱۹۷۸ز راهيسې، ډومينيکن جمهوريت د استازولۍ ديموکراسۍ پر لور ولاړ چې له ۱۹۹۶ز کال راهيسې د ډېر وخت لپاره يې مشري « Leonel Fernández» کوي. په ۲۰۱۲ز کال کې د پخواني ولسمشر « Hipólito Mejía» په مقابل کې د ۵۱٪ انتخابي رايو په خپلولو سره « Danilo Medina» د « Fernández» ځای ناستی شو. د ۲۰۲۰ز کال د ولسمشرۍ په ټاکنو کې « Luis Abinader» د ولسمشر په توګه وټاکل شو.[۱۰][۱۱]

ډمينيکن جمهوريت په کرابيين او منځنۍ امریکايي سيمه کې تر ټولو ستر اقتصاد دی (د متحده ايالاتو د بهرنيو چارو وزارت او نړيوال بانک تر مخې) او په لاتيني امریکا کې اوم ستر اقتصادي هېواد د. د وروستيو پنځه ويشتو کلونو په اوږدو کې، ډومينيکن جمهوريت په لويديځه نيمه کره کې تر ټولو چټک-مخ پر وده اقتصاد درلود – د ۱۹۹۲ او ۲۰۱۸ز کلونو تر منځ موده کې يې د کورني ناخالص عايد ودې کچه ۵.۳٪ سلنه وه. په ۲۰۱۴ او ۲۰۱۵ز کلونو کې کورنی ناخالص عايد ٪۷.۳ او ۷.۰٪ ته ورسېد چې په لويديځه نيمه کره کې په ترتيب سره تر ټولو لوړ دی. د ۲۰۱۶ز کال په لومړۍ نيمايي کې، د خپلې اقتصادي ودې چټکتيا په جاري ساتلو سره د ډومينيکن اقتصاد ۷.۴٪ ته لوړ شو. اوسنۍ وده يې د ابادۍ، وسايلو جوړولو، ګرځونديۍ او کان کيندلو په مټ پر مخ روانه ده. دا هېواد په ټوله نړۍ کې د سرو زرو د کان درېيمه ستره سيمه ده، کوم چې د «پيوبلو ويچو» کان په نوم پېژندل کېږي. شخصي کم لګښت يي (په ۲۰۱۵ز کال په منځنۍ کچه له ۱٪ څخه ښکته)، د کار پیدا کول او د مراعات ورکولو د کچې د لوړتيا پايله ده. په ډومينيکن جمهوريت کې د ناقانونه هايتي کډوالو راتګ ستره ستونزه ده چې په ډومينيکن اقتصاد فشار راوړي او د ډومينيکن او هايتيانو تر منځ تاوتريخوالي زياتېدو لامل ګرځي. ډومينيکن جمهوريت همدا راز د ۱۱۴،۰۵۰ تنو ناقانونه وينزويلايي کډوالو کوربه هم دی.[۱۲][۱۳][۱۴][۱۵][۱۶][۱۷][۱۸][۱۹][۲۰][۲۱][۲۲]

په کرابين کې ډومينيکن جمهوريت هغه هېواد دی چې زيات سيلانيان ورځي. د کال په اوږدو کې د ګالف سيمې هغه دي چې ډېر توجه راجلبوي. د کرابيين تر ټولو لوړه غر څوکه  چې «پيکو ډوارټي» نومېږي او د کرابيین تر ټولو ستر جهيل او ښکته نقطه چې د «جهيل اينريکيلو» په نوم ياديږي، له جغرافيايي اړخه يو منتوع هېواد ډومينيکن جمهوريت کې موقعيت لري. د دې ټاپو د تودوخې منځنۍ درجه 26 °C (78.8 °F) وي او دا هېواد يو ستر اقليم او بيالوژيکي تنوع څخه برخمن دی. دا هېواد همدا راز په امريکاګانو کې د جوړو شويو لومړۍ کليسا، کلا، خانقا او جنګي کلا ځای هم دی، کوم چې د سينټو ډومنګو په نوې جوړې شوې سيمه کې موقعيت لري، دا د نړيوال ميراث يوه سيمه ده. بيسبال د دې هېواد ملي لوبه ده.[۲۳][۲۴][۲۵][۲۶][۲۷]

رېښه

د ډومينيکن نوم له « Santo Domingo de Guzmán» (سينټ ډومينک) څخه اخستل شوی دی، څوک چې د ستورپېژندونکو مشر او د ډومينيکن نظم بنسټ اېښودنکی و.[۲۸]

ډومينيکن نظم د سينټو ډومنګو په مستعمره کې د لوړو زده کړو يو خای جوړ کړی، کوم چې اوس د « Universidad Autónoma de Santo Domingo» په نوم پېژندل کېږي چې دا په نوې نړۍ کې لومړی پوهنتون دی. دوی خپل ځانونه د دې ټاپو د اوسېدونکو د زدهکړو او د مريتوب د ښکار سيمه ييزو اوسېدونکو Taíno د خونديتابه لپاره وقف کړی و.[۲۹]

د خپل تاريخ په ډېره برخه کې، تر خپلواکې پورې، دا سيمه يواځې د سينټو ډومنګو په نوم پېژندل کېده – کوم چې د دې هېواد د اوسنۍ پلازمېنې او سرپرست پالونکي قديس، سينټ ډومينک دی- او په انګليسي ژبه کې د شلمې پېړۍ تر لومړيو پورې په همدې نوم پېژندل کېدو.  د دې هېواد اوسېدونکو ته «ډومينيکنز» ويل کېدل (Dominicanos)، کوم چې د «ډومينګو» صفتي نوم دی، په همدې بنسټ انقلابيانو د دوی نوي خپلواک هېواد ته د «ډومينيکن جمهوريت» نوم ورکړ (la República Dominicana).[۳۰][۳۱]

د ډومينيکن جمهوريت په ملي سرود کې (himno nacional de la República Dominicana)، د « Dominicans»  اصطلاح نه ليدل کېږي. د دې ملي رسود ليکوال « Emilio Prud'Homme»په پرله پسې ډول شاعرانه اصطلاح « Quisqueyans» (Quisqueyanos) کاروي. د « Quisqueya» ټکی د ټاينو ژبې څخه اخستل شوی دی او معنا يې ده «د ځمکو مور» (madre de las tierras). دا په سندرو او د هېواد په نورو نومونو کې بيا بيا کارول کېږي. په انګليسي ژبه کې د دې هېواد نوم ډېر خله لنډ ليکل کېږي او هغه په دې ډول « the D.R.» (la R.D.)، خو په اسپانوي کې بیا دا ډېر کم وي.[۳۲]

سرچينې

  1. ↑ Dardik, Alan, المحرر (2016). Vascular Surgery: A Global Perspective. Springer. د کتاب پاڼې 341. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-3-319-33745-6. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  2. ↑ Josh, Jagran, المحرر (2016). "Current Affairs November 2016 eBook". د کتاب پاڼې 93. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  3. ↑ "Central America :: Dominican Republic". CIA World Factbook. Central Intelligence Agency. د لاسرسي‌نېټه February 19, 2020. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  4. ↑ "Dominican Republic | Data". data.worldbank.org. د لاسرسي‌نېټه April 28, 2016. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  5. ↑ "Estimaciones y Proyecciones de la Población Dominicana por Regiones, Provincias, Municipios y Distritos Municipales, 2008". د اصلي آرشيف څخه پر May 11, 2011 باندې. د لاسرسي‌نېټه December 25, 2008. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  6. ↑ Brown, Isabel Zakrzewski (1999). Culture and customs of the Dominican Republic. Westport, CT: Greenwood Press. OCLC 41256263. د کتاب نړيواله کره شمېره 0-313-30314-2. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  7. ↑ Franco, César A. "La guerra de la Restauración Dominicana, el 16 de agosto de 1863" [The Dominican Restoration War, 16 August 1863] (PDF) (په هسپانوي ژبه کي). dgii.gov.do. د اصلي (PDF) آرشيف څخه پر June 24, 2015 باندې. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  8. ↑ (په August 16, 2011 باندې). La Restauración de la República como referente histórico. El Día
  9. ↑ Sagas, Ernesto. "An Apparent Contradiction? Popular Perceptions of Haiti and the Foreign Policy of the Dominican Republic". Lehman College (Presented at the Sixth Annual Conference of the Haitian Studies Association, Boston, MA). د لاسرسي‌نېټه December 30, 2014. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  10. ↑ "Antonio Guzmán | Ministerio Administrativo de la Presidencia". mapre.gob.do. د اصلي آرشيف څخه پر September 25, 2020 باندې. د لاسرسي‌نېټه August 4, 2020. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  11. ↑ (په May 20, 2012 باندې). Dominican Republic Elections: Ex-President Hipolito Mejia Challenges Danilo Medina. Huffington Post.
  12. ↑ "CIA – The World Factbook – Rank Order – GDP (purchasing power parity)". د اصلي آرشيف څخه پر June 4, 2011 باندې. د لاسرسي‌نېټه February 27, 2009. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  13. ↑ . Dominican Republic.
  14. ↑ "Dominican Republic Overview". World Bank. د لاسرسي‌نېټه April 29, 2016. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  15. ↑ "Dominican economy grows 7.4% in first half, paced by construction". Dominican Today. د اصلي آرشيف څخه پر August 26, 2016 باندې. د لاسرسي‌نېټه August 27, 2016. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  16. ↑ "World's 10 Largest Gold Mines by Production | INN". July 31, 2019. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  17. ↑ "World Top 20 Gold: Countries, Companies and Mines". د اصلي آرشيف څخه پر September 26, 2017 باندې. د لاسرسي‌نېټه September 27, 2017. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  18. ↑ "Illegal Haitian Workers in Demand". cronkite.asu.edu. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  19. ↑ United Nations High Commissioner for Refugees. "Refworld | "Illegal People": Haitians And Dominico-Haitians In The Dominican Republic". Refworld. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  20. ↑ "Immigration repatriates 200,000 illegal Haitians in 2 months". dominicantoday.com. March 8, 2021. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  21. ↑ "New Dominican law seeks to prevent illegal Haitians from renting a place to live". News From Haiti. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  22. ↑ "Dominican Republic denies birthright citizenship to children of illegal immigrants". The World from PRX. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  23. ↑ UNWTO Tourism Highlights: 2018 Edition | World Tourism Organization. 2018. doi:10.18111/9789284419876. S2CID 240334031 Check |s2cid= value (مساعدة). د کتاب نړيواله کره شمېره 9789284419876. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  24. ↑ "Consulate-General of the Dominican Republic Bangkok Thailand". د لاسرسي‌نېټه February 27, 2009. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  25. ↑ Baker, Christopher P.; Mingasson, Gilles (2008). Dominican Republic. National Geographic Books. د کتاب پاڼې 190. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-1-4262-0232-2. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  26. ↑ "Colonial City of Santo Domingo". UNESCO World Heritage Centre. د لاسرسي‌نېټه August 24, 2016. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  27. ↑ UNESCO around the World | República Dominicana. Unesco.org (November 14, 1957). Retrieved on April 2, 2014.
  28. ↑ "Central America :: Dominican Republic". CIA World Factbook. Central Intelligence Agency. د لاسرسي‌نېټه February 19, 2020. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  29. ↑ "Gentilicio Dominicano: Origen Etimológico & Motivaciones Históricas. Por Giancarlo D'Alessandro. Mi Bandera es Tu Bandera: Proyecto de Exposiciones Fotográficas Itinerantes por Frank Luna". www.laromanabayahibenews.com. د اصلي آرشيف څخه پر July 14, 2015 باندې. د لاسرسي‌نېټه September 13, 2015. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  30. ↑ Hand Book of Santo Domingo: Bulletin, Issue 52. U.S. Government Printing Office, 1892. Digitized August 14, 2012. p. 3. "...the Republic of Santo Domingo or República Dominicana (Dominican Republic) as it is officially designated."
  31. ↑ "Dominican Republic – The first colony". Country Studies. Library of Congress; Federal Research Division. د لاسرسي‌نېټه June 19, 2008. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  32. ↑ (په August 27, 2000 باندې). Paradise on the Beach: Resorts Are Beautiful in Caribbean's Punta Cana, But Poverty Is Outside the Gates.
"https://ps.wikipedia.org/w/index.php?title=ډومنيکان_جمهوريت&oldid=280431" نه اخيستل شوی