ځمکې ته نږدې جسم

د ويکيپېډيا، وړیا پوهنغونډ له خوا

یو ځمکې ته نږدې جسم (په انګلیسي: near-Earth object  چې مخفف یې (NEO) دی) د شمسي نظام هر هغه کوچینی جسم دی چې مدار یې نوموړی ځمکې ته رانږدې کوي. دا منل شوې ده چې، د شمسي نظام یو جسم په هغه صورت کې یو ځمکې ته نږدې جسم یا NEO  بلل کېږي چې لمر (حضیض) ته یې  تر ټولو نږدې تقرب له ۱.۳ نجومي واحدونو (AU) څخه لږ وي. که چېرې د یو NEO مدار د ځمکې له مدار څخه تېرېږي او یاد جسم له ۱۴۰ مترو (۴۶۰ فټو) څخه لوی وي، نو یاد جسم په بالقوه ډول خطرناک یو جسم (PHO) ګڼل کېږي. تر ټولو ډېر پېژندل شوي بالقوه خطرناک اجسام (PHOs) او ځمکې ته نږدې اجسام (NEOs) کوچینۍ سیارې دي، اما یوه کوچینۍ برخه یې لکۍ لرونکي ستوري دي.[۱][۲]

له ۲۹۰۰۰ څخه زیاتې پېژندل شوې ځمکې ته نږدې کوچینۍ سیارې (NEAs) او له ۱۰۰ څخه زیات لنډ مهالي لکۍ لرونکي ستوري (NECs) شتون لري. د لمر په مدار څرخېدونکې یو شمېر شهابي تیږې دومره لویې وې چې له ځمکې سره له لګېدو مخکې په فضا کې د ترصد وړ وې. دا اوسمهال په پراخه توګه منل شوې ده چې په پخوا وختونو کې یو شمېر ټکرونو د ځمکې جیولوژيکي او بیولوژیکي تاریخ ته په بڼه ورکولو کې مهم رول لرلی دی. هغه کوچینۍ سیارې چې قطر یې تر ۲۰ مترو (۶۶ فټو) پوری دی خپل سیمه ییز چاپېریال او د انسانانو جمیعتونو ته د پام وړ زیان رسولی شي. هغه کوچینۍ سیارې چې جسامت یې نسبتاً لوی دی اتموسفیر ته د ځمکې تر سطحې پورې نفوذ کوي، چې له لویې وچې سره په ټکر کولو سره د اور غورځوونکو خولې رامنځته کوي یا له سمندرونو سره د ټکر په صورت کې سونامي ګانې رامنځته کوي. له ځمکې سره د نږدې اجسامو سره لېوالتیا له ۱۹۸۰یمې زېږدیزې لسیزې څخه را په دې خوا د نوموړو اجسامو د بالقوه ممکنه خطر په اړه د د لوړې کچې پوهاوي له کبله زیاته شوې ده. د کوچینیو سیارو د خطر له منځه وړل په اصولو کې د انحراف په واسطه د امکان وړ دي، او د نوموړي خطر د راکمولو په اړه څېړنې روانې دي.[۳][۴][۵]

دوه مقیاسونه، د تورینو ساده مقیاس (Torino scale) او د پالېرمو یو څه پېچلی مقیاس (Palermo scale) د یوه پېژندل شوي ځمکې ته نږدې جسم له لوري د وړاندې کېدونکي خطر میزان په ځمکه باندې د هغه جسم د ضربې د احتمال پر بنسټ او دا چې د نوموړې ضربې ناوړه پایلې به څه وي، سنجوي. ځینې ځمکې ته نږدې اجسامو د هغوی له کشف نه وروسته د تورینو یا پالېرمو د مقیاس مثبت میزانونه لرلي دي.

له ۱۹۸۸ز کال راهیسې، متحده ایالات، اروپایي اتحادیه، او نور هېوادونه فضایي ګارډ په نامه هلو ځلو سره ځمکې ته د نږدې اجسامو سکن تر سره کوي. ناسا ته د لږ تر لږه ۱ کیلومتر (۳۳۰۰ فټه) قطر لرونکو ځمکې ته نږدې لږ تر لږه ٪۹۰ هغو اجسامو کوم چې د نړیوال ناورین د پېښولو لپاره کافي دي، د فهرست د برابرولو په اړه د امریکا د کانګرس ابتدایي حکم تر ۲۰۱۱ز کال پورې د عمل جامه واغوسته. په وروستیو کلونو کې، د دغې سروې هڅې د هغو کوچینیو اجسامو په شاملولو سره کوم چې په لویه پیمانه تخریب وړتیا لري اما تخریب یې په نړیواله کچه نه دی، پراخې کړای شوې. [۶][۷][۸]

ځمکې ته نږدې اجسام ټیټه سطحي جاذبه لري، او زیاتره یې د ځمکې په څېر مدارونه لري کوم چې هغوی د فضایي سفینو پر وړاندې اسانه هدفونه ګرځوي. د ۲۰۱۹ز کال تر جنوري پورې له پنځو ځمکې ته نږدې لکۍ لرونکو ستورو او پنځو ځمکې ته نږدې کوچینیو سیارو څخه د فضایي سفینو په واسطه لیدنه شوې ده. ځمکې ته د نږدې یوه جسم یوه کوچینۍ نمونه په ۲۰۱۰ز کال کې ځمکې ته راوړل شوې ده، او دې ته د ورته ماموریتونو تر سره کېدنه جریان لري. د کوچینیو سیارو د استخراج لپاره د لومړنیو پلانونو مسودې د خصوصي تاسیس شویو شرکتونو له خوا د روباټونو د کارولو په واسطه یا ان د فضایي کان کیندونکو په توګه د خصوصي تجارتي فضا نوردانو د استولو له لارې ترتیب شوې دي.[۹][۱۰][۱۱][۱۲][۱۳][۱۴][۱۵][۱۶][۱۷][۱۸][۱۹]

تعریفونه[سمول]

ځمکې ته نږدې اجسام د ټاکلي قرارداد له مخې په تخنیکي ډول د شمسي نظام له ټولو هغو اجرامو څخه عبارت دي چې د لمر چاپېره مدارونه لري  او د ۰.۹۸۳ او ۱.۳ نجومي واحدونو (AU؛ له لمر څخه د ځمکې د فاصلې) په اندازه له لمر څخه لرې دي. ځمکې ته نږدې اجسام ځکه اوسمهال په حتمي ډول ځمکې ته نږدې نه دي، اما په بالقوه ډول ځمکې ته نسبتاً نږدې تقرب کولی شي. دغه اصطلاح همداراز ځینې وختونه له ډېر انعطاف سره کارول کېږي، د بېلګې په توګه، د هغو اجسامو لپاره چې د ځمکې چاپېره په مدار کې دي یا د  شبه-سپوږمکیو لپاره چې له ځمکې سره د مدار یوه ډېره پېچلې اړیکه لري کارول کېږي.[۲۰][۲۱][۲۲]

کله چې ځمکې ته یو نږدې جسم کشفېږي، د شمسي نظام د ټولو نورو کوچینیو اجرامو په څېر د هغه موقعیت او روښنایي د ستورپوهنې د نړیوالې اتحادیې ((IAU's)) د کوچینیو سیارو مرکز ((MPC) ته د فهرست لیکنې لپاره استول کېږي. د کوچینیو سیارو مرکز د ځمکې ته نږدې تایید شویو او بالقوه اجسامو لپاره جلا جدولونه لري. د ځینو ځمکې ته نږدې اجسامو مدارونه له ځمکې سره تقاطع کوي، چې یاد اجسام له همدې کبله د ټکر خطر رامنځته کوي. په هغه صورت کې چې د نوموړو اجرامو اټکلي قطر له ۱۴۰ مترو څخه زیات وي نو دغه اجرام په بالقوه توګه خطرناک اجرام ګڼل کېږي. د کوچینیو سیارو مرکز د بالقوه خطرناکو اجسامو په منځ کې د کوچینیو سیارو لپاره جلا جدول لري چې د بالقوه خطرناکو کوچینیو سیارو (PHAs) د جدول په نامه بلل کېږي. ځمکې ته نږدې اجسام همدازاز د ملي هوایي او فضایي ادارې (NASA) د جټ چلونې د لابراتوار (JPL) له لوري: ځمکې ته د نږدې اجسامو د مطالعاتو مرکز (CNEOS) او د شمسي نظام د ډینامیک ګروپ له خوا جدول بندي شوي دي.[۲۳][۲۴][۲۵][۲۶][۲۷]

په بالقوه ډول خطرناکې کوچینۍ سیارې ځمکې ته د هغوی د خطرناک تقرب له وړتیا سره او د هغو ناوړه پایلو سره په تړاو، چې ښایي د ضربې د وقوع په صورت کې یې ولري، تعریفېږي. هغه اجرام چې د ځمکې له مدار سره د تقاطع د ۰.۰۵ نجومي واحدونو یا حد اقلې فاصلې (MOID) او ۲۲.۰ مطلقه یا له هغه څخه د لا روښانه مقدار (د لویې اندازې یو تخمیني شاخص) دواړو لرونکي دي د بالقوه خطرناکو کوچینیو سیارو په توګه په نظر کې نیول کېږي. هغه اجرام چې یا ځمکې ته له ۰.۰۵ نجومي واحدونو (۷۵۰۰۰۰۰ کیلومترو؛ ۴۶۰۰۰۰۰ مایلو) څخه نږدې (یعنې د ځمکې له مدار سره یې تر ټولو لږې فاصلې)  تقرب نشي کولي یا له H = 22.0 څخه لږ نورانیت لري (له فرضي ٪۱۴ آلبِدو  یا نورانیت سره   شاوخوا ۱۴۰ متره (۴۶۰ فټه) قطر لري، د بالقوه خطرناکو کوچینیو سیارو په توګه په نظر کې نه نیول کېږي. د ناسا د ځمکې ته نږدې اجسامو کتلاک د کوچینیو سیارو او لکۍ لرونکو ستورو د تقرب پر فاصلې مشتمل دی ( چې د قمري فاصلو په توګه بیان شوې ده).[۲۸][۲۹]

ځمکې ته د نږدې اجسامو په اړه د انسانانو د پوهې تاریخچه[سمول]

ځمکې ته نږدې تر تولو لومړني مشاهده شوي اجسام لکۍ لرونکي ستوري وو. د نوموړو اجسامو اسماني ماهیت له هغې وروسته وپېژندل او تایید شو چې په ۱۵۷۷ز کال کې ټایکو براهه هڅه وکړه تر څو د یوه لکۍ لرونکي ستوري فاصله د هغه د منظر د اختلاف (parallax ) له لارې اندازه ګیري کړي او تر ټولو ټیټه محدوده چې نوموړي په لاس راوړه د ځمکې له قطر څخه په کافي اندازه لوړه وه. د ځینو لکۍ لرونکو ستورو تناوب د لومړي ځل لپاره په ۱۷۰۵ز کال کې، کله چې اډمونډ هالي د راستنېدونکي جسم په اړه چې د هالي د لکۍ لرونکي ستوري په نامه پېژندل کېږي، خپل د مدار اړوند محاسبات خپاره کړه، تشخیص کړای شو. د ۱۷۵۸-۱۷۵۹ کلونو تر منځ د هالي د لکۍ لرونکي ستورو راګرځېدنه د لکۍ لرونکي ستوري لومړنی ظهور و چې په اړه یې وړاندوینه وشوه. داسې ویل کېږي چې د۱۷۷۹ز کال د لېکسېل لکۍ لرونکی ستوری ځمکې ته نږدې تر ټولو لومړنی کشف شوی جسم و.[۳۰][۳۱][۳۲]

لومړنۍ کوچینۍ سیاره چې ۱۸۹۸ز کال کې کشف شوه 433 Eros وه. نوموړې کوچینۍ سیاره د څو پراخو مشاهداتي ماموریتونو سره تړلې وه، په ځانګړې توګه په دې دلیل چې د نوموړې سیارې د مدار اندازه ګیرۍ د هغه وخت د ځمکې او لمر تر منځ د نیمګړې پېژندل شوې فاصلې په دقیق ډول اندازه ګیرۍ یې ممکنه کړه.[۳۳][۳۴]

په ۱۹۳۷ز کال کې، د69230  هېرمېس په نامه کوچینۍ سیاره هغه وخت کشف شوه چې کله له ځمکې سره د سپوږمۍ په دوه چنده فاصله کې له ځمکې څخه تېرېده. هېرمېس یو تهدید وبلل شوه ځکه نوموړې له کشفېدو وروسته ورکه شوه. نو ځکه یې مدار او له ځمکې سره د هغې د ټکر بالقوه احتمال په دقیق ډول معلوم نشو. هېرمېس یوازې په ۲۰۰۳ز کال کې یو ځل بیا کشف شوه، او اوسمهال یې په اړه څېړنې ښیي چې لږ تر لږه د راتلونکې سلیزې لپاره تهدید نه ده.[۳۵][۳۶]

د ۱۹۶۸ز کال د جون په ۱۴مه نېټه د ۱.۴ کیلومتره قطر لرونکې کوچینۍ سیاره ۱۵۶۶ ایکاروس له ځمکې څخه د ۰.۰۴۲ نجومي واحدونو (۶۳۰۰۰۰۰ کیلو مترو) یا د سپوږمۍ په ۱۶ چنده فاصلې سره تېره شوه.[۳۷][۳۸][۳۹]

سرچينې[سمول]

  1. ↑ "NEO Basics. NEO Groups". NASA/JPL CNEOS. د لاسرسي‌نېټه ۰۹ نومبر ۲۰۱۷. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  2. ↑ Clark R. Chapman (May 2004). "The hazard of near-Earth asteroid impacts on earth". Earth and Planetary Science Letters. 222 (1): 1–15. Bibcode:2004E&PSL.222....1C. doi:10.1016/j.epsl.2004.03.004. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  3. ↑ Richard Monastersky (په March 1, 1997 باندې). The Call of Catastrophes. Science News Online.
  4. ↑ Rumpf שפרה לאור מנאל לאורה מנאלת ביום רביעי גם אני יאסה את זה, Clemens M.; Lewis, Hugh G.; Atkinson, Peter M. (2017-04-19). "Asteroid impact effects and their immediate hazards for human populations". Geophysical Research Letters (په انګلیسي ژبه کي). 44 (8): 3433–3440. arXiv:1703.07592. Bibcode:2017GeoRL..44.3433R. doi:10.1002/2017gl073191. ISSN 0094-8276. S2CID 34867206. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  5. ↑ Fernández Carril, Luis (May 14, 2012). "The evolution of near Earth objects risk perception". The Space Review. مؤرشف من الأصل في ۲۹ جون ۲۰۱۷. د لاسرسي‌نېټه ۱۵ نومبر ۲۰۱۷. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  6. ↑ "NASA on the Prowl for Near-Earth Objects". NASA/JPL. May 26, 2004. د اصلي آرشيف څخه پر ۰۱ اکتوبر ۲۰۲۱ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۰۶ مارچ ۲۰۱۸. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  7. ↑ "Public Law 109–155–DEC.30, 2005" (PDF). مؤرشف (PDF) من الأصل في ۰۱ ډيسمبر ۲۰۱۷. د لاسرسي‌نېټه ۰۹ نومبر ۲۰۱۷. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  8. ↑ Graham Templeton (په January 12, 2016 باندې). NASA is opening a new office for planetary defense. ExtremeTech.
  9. ↑ Dan Vergano (په February 2, 2007 باندې). Near-Earth asteroids could be 'steppingstones to Mars'. USA Today.
  10. ↑ (په March 23, 2013 باندې). Earth-Approaching Asteroids as Targets for Exploration (1978).
  11. ↑ Report of the Task Force on potentially hazardous Near Earth Objects (PDF). London: British National Space Centre. September 2000. د لاسرسي‌نېټه ۱۳ مارچ ۲۰۱۸. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  12. ↑ (په November 4, 2010 باندې). Mr. Hartley's Amazing Comet. Sky & Telescope.
  13. ↑ (په September 30, 2016 باندې). Rosetta lands on 67P in grand finale to two year comet mission. New Scientist.
  14. ↑ Donald Savage (په January 31, 2001 باندې). NEAR Mission Completes Main Task, Now Will Go Where No Spacecraft Has Gone Before. Press Releases. NASA
  15. ↑ Don Yeomans (August 11, 2005). "Hayabusa's Contributions Toward Understanding the Earth's Neighborhood". NASA/JPL Near Earth Object Program. د اصلي آرشيف څخه پر ۰۵ سپټمبر ۲۰۰۵ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۰۷ نومبر ۲۰۱۷. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  16. ↑ Emily Lakdawalla (په December 14, 2012 باندې). Chang'e 2 imaging of Toutatis. Blog. The Planetary Society
  17. ↑ Stephen Clark (په December 3, 2014 باندې). Hayabusa 2 launches on audacious asteroid adventure. Spaceflight Now.
  18. ↑ (په September 9, 2016 باندې). 'Exactly Perfect'! NASA Hails Asteroid Sample-Return Mission's Launch. Space.com.
  19. ↑ Dorminey, Bruce. "Does Commercial Asteroid Mining Still Have A Future?". Forbes (په انګلیسي ژبه کي). د لاسرسي‌نېټه ۱۱ اکتوبر ۲۰۲۱. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  20. ↑ Morbidelli, Alessandro; Bottke, William F. Jr.; Froeschlé, Christiane; Michel, Patrick (January 2002). W. F. Bottke Jr.; A. Cellino; P. Paolicchi; R. P. Binzel (المحررون). "Origin and Evolution of Near-Earth Objects" (PDF). Asteroids III: 409–422. Bibcode:2002aste.book..409M. doi:10.2307/j.ctv1v7zdn4.33. مؤرشف (PDF) من الأصل في ۰۹ اگسټ ۲۰۱۷. د لاسرسي‌نېټه ۰۹ نومبر ۲۰۱۷. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  21. ↑ Waszczak, Adam; Prince, Thomas A.; Laher, Russ; Masci, Frank; Bue, Brian; Rebbapragada, Umaa; Barlow, Tom; Jason Surace; Helou, George (2017). "Small Near-Earth Asteroids in the Palomar Transient Factory Survey: A Real-Time Streak-detection System". Publications of the Astronomical Society of the Pacific (په انګلیسي ژبه کي). 129 (973): 034402. arXiv:1609.08018. Bibcode:2017PASP..129c4402W. doi:10.1088/1538-3873/129/973/034402. ISSN 1538-3873. S2CID 43606524. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  22. ↑ "Earth's New Buddy is Asteroid, Not Space Junk". 16 October 2017. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  23. ↑ "The NEO Confirmation Page". IAU/MPC. د لاسرسي‌نېټه ۰۹ نومبر ۲۰۱۷. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  24. ↑ Marsden, B. G.; Williams, G. V. (1998). "The NEO Confirmation Page". Planetary and Space Science. 46 (2): 299. Bibcode:1998P&SS...46..299M. doi:10.1016/S0032-0633(96)00153-5. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  25. ↑ "Discovery Statistics. Introduction". NASA/JPL CNEOS. January 5, 2018. د اصلي آرشيف څخه پر ۰۶ فبروري ۲۰۱۸ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۰۸ فبروري ۲۰۱۸. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  26. ↑ "List Of The Potentially Hazardous Asteroids (PHAs)". IAU/MPC. د لاسرسي‌نېټه ۱۹ جنوري ۲۰۱۸. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  27. ↑ Clark R. Chapman (May 2004). "The hazard of near-Earth asteroid impacts on earth". Earth and Planetary Science Letters. 222 (1): 1–15. Bibcode:2004E&PSL.222....1C. doi:10.1016/j.epsl.2004.03.004. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  28. ↑ کينډۍ:Citation-attribution
  29. ↑ "NEO Basics. NEO Groups". NASA/JPL CNEOS. د لاسرسي‌نېټه ۰۹ نومبر ۲۰۱۷. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  30. ↑ Ye, Quan-Zhi; Wiegert, Paul A.; Hui, Man-To (2018-03-21). "Finding Long Lost Lexell's Comet: The Fate of the First Discovered Near-Earth Object". The Astronomical Journal. 155 (4): 163. arXiv:1802.08904. Bibcode:2018AJ....155..163Y. doi:10.3847/1538-3881/aab1f6. ISSN 1538-3881. S2CID 118895688. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  31. ↑ Stoyan, Ronald (2015). Atlas of Great Comets. Cambridge: Cambridge University Press. د کتاب پاڼي 101–103. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-1-107-09349-2. مؤرشف من الأصل في ۰۱ مارچ ۲۰۱۸. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  32. ↑ Halley, Edmund (1705). A synopsis of the astronomy of comets. London: John Senex. مؤرشف من الأصل في ۰۱ ډيسمبر ۲۰۱۷. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  33. ↑ Scholl, Hans; Schmadel, Lutz D. (2002). "Discovery Circumstances of the First Near-Earth Asteroid (433) Eros". Acta Historica Astronomiae. 15: 210–220. Bibcode:2002AcHA...15..210S. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  34. ↑ "Eros comes on stage, finally a useful asteroid". Johns Hopkins University Applied Physics Laboratory. د لاسرسي‌نېټه ۱۴ نومبر ۲۰۱۷. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  35. ↑ "Radar observations of long-lost asteroid 1937 UB (Hermes)". Cornell University, Arecibo Observatory. مؤرشف من الأصل في ۲۴ مې ۲۰۱۷. د لاسرسي‌نېټه ۱۴ نومبر ۲۰۱۷. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  36. ↑ Brian G. Marsden (په March 29, 1998 باندې). How the Asteroid Story Hit: An Astronomer Reveals How a Discovery Spun Out of Control. Boston Globe.
  37. ↑ "1566 Icarus (1949 MA). Close-Approach Data". NASA/JPL. June 13, 2017. مؤرشف من الأصل في ۰۱ مارچ ۲۰۱۸. د لاسرسي‌نېټه ۱۰ نومبر ۲۰۱۷. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  38. ↑ Pettengill, G. H.; Shapiro, I. I.; Ash, M. E.; Ingalls, R. P.; Rainville, L. P.; Smith, W. B.; et al. (May 1969). "Radar observations of Icarus". Icarus. 10 (3): 432–435. Bibcode:1969Icar...10..432P. doi:10.1016/0019-1035(69)90101-8. ISSN 0019-1035. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  39. ↑ Goldstein, R. M. (November 1968). "Radar Observations of Icarus". Science. 162 (3856): 903–904(SciHomepage). Bibcode:1968Sci...162..903G. doi:10.1126/science.162.3856.903. PMID 17769079. S2CID 129644095. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
"https://ps.wikipedia.org/w/index.php?title=ځمکې_ته_نږدې_جسم&oldid=307852" نه اخيستل شوی