په ناروې کې د دین آزادي

د ويکيپېډيا، وړیا پوهنغونډ له خوا

له هغه ځایه چې د ناروې اساسي قانون امر کوي چې د دې هېواد پاچا باید لوتران – انجیل پیرو وي، دا هم په ګوته کوي چې ټول وګړي حق لري چې په خپل دین عمل وکړي. په دې هېواد کې د حکومت تګلارې عموماً د دین د ازاد عمل ملاتړ کوي او دغه هېواد همدا رنګه په دوامداره توګه دیني بنسټونو او د تبعیض ضد پروګرامونو ته مالي امکانات برابروي. د غیر دولتي بنسټونو او د ناروې د پولیسو له قوله، له دیني اړخه د نفرت وړ ویناوې معمول دي، په ځانګړې توګه په انلاین ډول او دا ویناوې ډېری د مسلمانانو او یهودانو ټولنې په نښه کوي.  [۱]

د ناروې د اوسني شاهي نظام سرچینه د منځنیو پیړیو په ترڅ کې د ویکنګز له خوا تاسیس شوي شاهي نظام ته رسېږي. د ناروې پاچاهانو لکه دویم اولاف د نوموړي په دوره کې مسیحیت ته واوښتل او په خپلو قلمرونو کې د واک د ساتلو لپاره دې دین ته پراختیا ورکړه. له دې دورو څخه شمېرې د هغو بې ایمانه کسانو پر وړاندې بې رحمه شکنجې ښیي چې دې دین ته نه اوښتل. په ناروې کې په ۱۶ پیړۍ کې د اصلاحاتو په ترڅ کې، انجیل-لوتیرانیزم د کاتولیک کلیسا ځای ونیو او غیر پروټیسټان مذهبه تر تعقیب لاندې ونیول شول. ناروې (د ډنمارکي یا سویډني پاچا در واک لاندې) له ۱۶ تر ۱۹ پیړیو پورې د شمال ختیځې سکیندنیویا بومي سامي (سکندنویان) وګړي د عیسویت دین قبولولو ته مجبور کړل او ویې ځپل چې بالاخره د دوی اصلي مذهب د له منځه تللو لامل شو.  ځینې وختونه په دې هېواد کې یهودیان زغمل کېدل، خو د نوي اساسي قانون له مخې، په ۱۸۱۴ ز کال کې یهودان له دغه هېواد څخه منع شول. د قانون دغه ماده په ۱۸۵۱ کال کې بېرته لغوه شوه او د ۱۹مې پېړۍ تر پایه ناروې د څو زرو یهودانو کور شو. په ۱۹۴۰ لسیزه کې دغه نفوس د جرمني له خوا د دې هېواد د اشغال په ترڅ کې د دویمې نړیوالې جګړې او هولوکاسټ د عام وژنې د یوې برخې په توګه له منځه لاړ. د شلمې پیړۍ په پای او د یویشتمې پېړې په ترڅ کې، د ناروې حکومت د سامي خلکو د دودونو د رسمیت پېژندلو، د کلیسا او دولت ترمنځ د جلاتوب او د یهودي ټولنو لپاره د مالي جبران لپاره ځینې اساسي اصلاحات تصویب کړل خو دې هېواد د مسلمانو مېرمنو په دیني جامو یې بندیز لګولی. [۲][۳][۴][۵][۶][۷][۸][۹][۱۰][۱۱]

دیموګرافیک معلومات[سمول]

د ناروې هېواد د شمېرو پر بنسټ، تر ۲۰۱۹ کال پورې، د دې هېواد ۷۰ سلنه نفوس د ناروې د انجیل لوتران په کلیسا پورې اړه لري، کلیسا چې د تیرو دریو مخکې کلونو په پرتله یې ۳ سلنه کمښت درلود. د نفوس ۶.۷ سلنه د نورو عیسوي مذهبونو سره تړاو لري چې تر منځ یې د رومن کاتولیک کلیسا ترټولو لویه ده، چې ۳ سلنه نفوس سره. د نفوس ۳.۲ سلنه مسلمانان دي.  پینتیکوستالیست، بودایان، سکان، هندوان او یهودیان هر یو د نفوس له ۱ سلنې کم جوړوي. د نفوس 1.8 سلنې د ژوند-دريځ په  سازمانونو کې برخه اخلي (غیر مذهبي یا فلسفي ټولنې چې سازماني اخلاق یې د بشرپاله ارزښتونو پراساس دي) چې تر منځ یې د ناروې بشرپاله ټولنه ترټولو لویه ده. [۱۲]

د ناروې د کلیسا له نفوس هغه خوا، د ناروې د دیني ډلو اکثریت غړي کډوال دي. د کاتولیکانو شمیر له پولنډ او فیلیپین کډوالو زیات کړی، په داسې حال کې چې د مسلمانانو د ټولنې اندازه له سوریې، عراق، افغانستان او سومالیا په څېر هیوادونو څخه د کډوالو له امله زیاته شوې ده. د کلیوالو سیمو په پرتله، کاتولیکان او مسلمانان عموماً په ښارونو کې ډیر ډېر نفوس لري. د اوسلو په سیمه کې په متمرکز نفوس سره، مسلمانان په ټول هیواد کې شته. د اکثریت مسلمان هیوادونو څخه ډیری وروستي کډوال تراوسه د پناه اخیستنې په مرکزونو کې اوسیږي. د ناروې د کډوالو د ادارې د شمېرو پربنسټ، د ۲۰۱۷ ز کال  تر اکتوبر پورې د استوګنې په مرکزونو کې د ۶۳۰۰ کسانو نږدې ۵۶۰۰ د مسلمان اکثریت هیوادونو څخه راغلي دي.    [۱۳]

تاریخچه[سمول]

د ناروې د شاهي نظام د یووالي او عیسویت کولو تګلاره ( له ۱۰ مې عیسوي پېړۍ څخه تر ۱۰۳ کال پورې)  [سمول]

کله چې په لومړي ځل د ناروې متحد شاهي نظام په نهمه یا لسمه پیړۍ کې د افسانوي هیرالډ فییریر له خوا رامنځ ته شو په دې دوره کې د ناروې یووالي لنډمهاله وو او د ناروې د عصري دولت بنسټ د ویکنګ مشرانو له خوا  لکه اولاف ټریګواسن، اولاف هارالډسن او هارالډ هارډرا ته منسوب کېږي.    [۱۴][۱۵]

د بريټانوي ټاپوګانو او نورو اهدافو پر وړاندې دغو واکمنانو د یرغلونو په ترڅ کې را ټول شوي ثروت، ناروې د واکمنې طبقې ځواک خورا پراخ کړ او د یو متحد سلطنت د جوړولو وړتیا ورکړه. لکه څرنګه چې د  د هاکون صالح د واکمنۍ (۹۲۰ – ۹۶۱ عیسوي کال) راهیسې عیسویت په ناروې کې شتون درلود، لومړی پاچا چې هڅه یې وکړه ناروې مسیحیت ته واړوي، په رسمي ‌ډول یو عیسوي سلطنت  په توګه دې هېواد د را منځ ته کولو هڅې او په بشپر ډول عسویت ته د نفوسو اړول تر 1000 کلونو پورې بریالۍ نه وې. [۱۶]

د دې دورې شمېرې په بشپړ ډول د اعتبار وړ نه دي، خو ځینې مشخص جزییات غیر متناقص دي. پاچا اولاف تریګواسون له مړینې وروسته د ځینو موافقو روایاتو پر بنسټ هغه بې دینه مشران د دردناکې شکنجې له لارې د دین اړولو یا مرګ ته مجبورل؛ لږ موافق روایات د شکنجې تایید نه کوي چې ښایي داسې فکر وکړي چې د دين اړولو په خدمت کې سخت تاوتریخوالی د مثبت ټکې په توګه لېدل کېږي. داسې انګېرنې شته چې د ناروې د لومړنیو پاچاهانو له خوا د عیسویت د رواجولو لپاره لومړنۍ انګیزه د دوی دې متمرکز طبقاتي واکمنۍ لپاره عیسویت ته د توجیه په توګه کارول وو څو د کارزیماتیک پخواني بې دینه واک پرځای د الهی حق له خوا تایید شوی شاهی نظام را منځ ته کړي. [۱۵]

سرچینې[سمول]

  1. International Religious Freedom Report 2017 Norway, US Department of State, Bureau of Democracy, Human Rights, and Labor. کينډۍ:PD-notice
  2. Antonsson, Haki (May 2011). "From Viking Stronghold to Christian Kingdom. State Formation in Norway, c. 900-1350 | Reviews in History". reviews.history.ac.uk (په انګلیسي ژبه کي). د لاسرسي‌نېټه ۱۵ جولای ۲۰۱۹. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  3. Firth, Matt (2017-03-12). "Viking Identity & Christianity – The Performed Violence of Olaf Tryggvason". The Postgrad Chronicles (په انګلیسي ژبه کي). د لاسرسي‌نېټه ۱۵ جولای ۲۰۱۹. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  4. reformasjonen Archived 2020-04-18 at the Wayback Machine., in Store norske leksikon
  5. Holloway, Alan. "The Decline of the Sámi People's Indigenous Religion". www.laits.utexas.edu. د لاسرسي‌نېټه ۱۶ جولای ۲۰۱۹. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  6. "The abolition of the Jews Act in Norway's Basic Law 1814–1851 – 2001. Brief history and description of the documentation". الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  7. Mendelsohn, Oskar (1969). Jødenes historie i Norge gjennom 300 år: Bind 1 1660–1940 (په ناروېجي ژبه کي). Universitetsforlaget. د کتاب نړيواله کره شمېره 82-00-02523-3. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  8. "Norway makes another step in the long road to separating church and state". secularism.org.uk. 15 May 2012. د لاسرسي‌نېټه ۲۱ مارچ ۲۰۱۸. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  9. Solbakk, John T. (2007-09-27). "The Foundation for Norwegian Sámi Policy" (PDF). د اصلي (PDF) آرشيف څخه پر ۲۷ سپټمبر ۲۰۰۷ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۱۶ جولای ۲۰۱۹. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  10. "Archived copy". د اصلي آرشيف څخه پر ۲۳ مارچ ۲۰۰۷ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۰۷ اکتوبر ۲۰۰۶. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)صيانة CS1: الأرشيف كعنوان (link)
  11. (په 2 August 2018 باندې). The 10 European countries that restrict religious attire for Muslim women. Middle East Eye.
  12. "International Religious Freedom Report 2019 Norway". United States Department of State (په انګلیسي ژبه کي). د لاسرسي‌نېټه ۰۱ جولای ۲۰۲۰. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  13. International Religious Freedom Report 2017 Norway, US Department of State, Bureau of Democracy, Human Rights, and Labor. کينډۍ:PD-notice
  14. Antonsson, Haki (May 2011). "From Viking Stronghold to Christian Kingdom. State Formation in Norway, c. 900-1350 | Reviews in History". reviews.history.ac.uk (په انګلیسي ژبه کي). د لاسرسي‌نېټه ۱۵ جولای ۲۰۱۹. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  15. ۱۵٫۰ ۱۵٫۱ Dr. Sæbjørg Walaker Nordeide, Enseignant-Chercheur, Centre for Medieval Studies, University of Bergen. "The Christianization of Norway" (PDF). د اصلي (PDF) آرشيف څخه پر ۲۲ ډيسمبر ۲۰۱۸ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۲۲ نومبر ۲۰۲۱. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  16. Dr. Sæbjørg Walaker Nordeide, Enseignant-Chercheur, Centre for Medieval Studies, University of Bergen. "The Christianization of Norway" (PDF). د اصلي (PDF) آرشيف څخه پر ۲۲ ډيسمبر ۲۰۱۸ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۲۲ نومبر ۲۰۲۱. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)