په اوکراین باندې د روسیې په برید کې ښځې

په اوکراین باندې د روسیې برید چې د ۲۰۲۲ زکال د فبروري په ۲۴ مه پیل شو په اوکراین او روسیې دواړو کې یې په ښځو پام وړ اغېز درلود؛ هغه که په جګړه کې د جنګیالیو په توګه بوختې وې او یا هم ملکي ښځې وې. دغه برید لامل وګرځېد څو د اوکراین د پوځ په لیکو کې د ښځو ونډه زیاته شي او همدارنګه ګڼ شمېر نورې اړ شوې څو له خپل هېواد څخه نورو هېوادونو ته کډه وکړي. په روسیه کې ښځو بیا د جګړې ضد خوځښت رهبري کړ.

د اوکراین لومړۍ مېرمنې اولنا زلنسکا څرګنده کړه چې «زموږ مقاومت، زموږ د راتلونکې بریا په توګه په ځانګړې توګه ښځینه څېره خپله کړې» او همدارنګه یې هغه اوکرایني ښځې وستایلي چې په پوځ کې خدمت کوي، د جګړې پر مهال د خپلو ماشومانو په لویولو بوختې دي او اړین خدمتونه وړاندې کوي. ملګرو ملتونو ته اړوند د جنسیتي برابرۍ او د ښځو د پیاوړتیا بنسټ دغه برید د «ښځو او نجونو پر وړاندې کړکېچ» وباله او څرګنده یې کړه «چې د جنسیت پر بنسټ د تاوتریخوالي او قاچاق له زیاتوالي رانیولې د بې وزلۍ تر زیاتوالي او همدارنګه د هوسا ژوند تر له منځه تلو پورې، اوکرایني ښځې او نجونو د جګړې له جدي اغېزو سره مخ دي».

مخینه

په ۲۰۱۴ زکال کې د اوکراین او روسیې ترمنځ د جګړې له پیله د اوکراین په پوځ کې د ښځو ونډې پام وړ پراختیا ومونده، له دې ډلې ګڼ شمېر هغه ځایګي چې وړاندې یوازې نارینه و ترلاسه کولای شول ښځو هم ورته اجازه ومونده او له امله یې د پوځي خدمت کوونکو ښځینه وو شمېر دوه چنده شو. اوکرایني ښځو د لومړۍ نړیوالې جګړې له مهاله د وسله والو ځواکونو په لیکو کې خدمت کړی، خو په ۲۰۱۴ زکال کې په دونباس کې د جګړې د پیلېدو تر مهاله په رسمي توګه د پخوانیو جنګي سرتېرو په توګه نه پېژندل کېدلې او ورته بشپړ حقوق نه ورکول کېدل. د ۲۰۲۱ زکال د ډسمبر له لومړیو څخه ښځې په یو شمېر چارو کې له وړاندې ثبت شوې. له دې سره بیا هم د اوکرایني پوځ په لیکو کې د ښځو پر وړاندې تبعیض، ځورونې او تاوتریخوالي شتون لري. اوکراینۍ ملکي ښځې هم د جګړې په اوږدو کې له ګواښونو او یو شمېر مهمو مسایلو سره مخ شوې. ورته مهال په اوکراین کې رومانیايي ښځې د تبعیض له ځانګړي کچې سره مخ شوې، هغه چې د کورني بې ځایه شوي حالت له منلو ډډه کوي او له شدید نژادي تبعیض سره مخ دي.

په نړیواله کچه ښځې او نجونې د بې ځایه کېدو او همدارنګه په ټولنه کې د عادي خوندیتوبونو د له منځه تلو له امله له ډېرو ګواښونو سره مخ کېږي او د ډېرو له خوا له جنسي تاوتریخوالو څخه په جګړه، شخصیت وژنه، شکنجې او سیاسي ځپلو کې کار اخیستل کېږي. د جنسیتي برابرۍ او د ښځو د پیاوړتیا اړوند د ملګرو ملتونو د ادارې د څرګندونو پر بنسټ څه باندې ۷۰ سلنه ښځې په کړکېچنو حالاتو کې د جنسیت پر بنسټ له تاوتریخوالي سره مخ کېږي، همدارنګه د لنست طبي ژورنال په خپرو شوو چارو کې موندل شوې چې هغه ښځې او نجونې چې د وسله والو نښتو تر اغېز لاندې راځي د زیان اړونکو تجربو له پراخې کچې سره مخ کېدونې دي.

د اوکراین په پوځ کې ښځې

ګڼ شمېر ښځې په دواطلبه بڼه چمتو شوې دي د اوکرایني ځواکونو په لیکو کې د دغه برید پر وړاندې ودرېږي. د جورجیا ایالت له پوهنتون څخه میا بلوم او سوفیا موسکالینکو څرګندوي چې «اوکراینۍ ښځې له تاریخي پلوه له داسې خپلواکیو برخمنې وې چې لا د نړۍ په زیاتو برخو کې یې شتون نه درلود» همدارنګه «اوکراین د ښځو د ونډې اړوند چې کولای شي له خپل ملت څخه یې د دفاع په برخه کې د رهبرانو په توګه ترسره کړي ځانګړی لرلید لري». د الجزیرې شبکې د ۲۰۲۲ زکال په سپټمبر میاشت کې د اوکرایني پوځي چارواکو له قوله راپور خپور کړ چې: «د اوکراین په وسله وال پوځ کې شاوخوا ۵۰ زره ښځې په جګړه ییزو او غیر جګړه ییزو چارو بوختې دي چې  له دغې شمېرې څخه ۱۰ زره یې اوس مهال د جګړې په لومړۍ کرښه کې دي یا هم په هغو دندو بوختي دي چې لامل ګرځېدلې دوی د جګړې لومړۍ کرښې ته ولېږل شي. دا په داسې حال کې ده چې له جګړې وړاندې ۳۲ زره ښځو په پوځ کې شتون درلود».

د ۲۰۲۲ زکال په اکتوبر میاشت کې د روسیې او اوکراین ترمنځ د ښځینه بندیانو تبادله ترسره شوه؛ په دغه تبادله کې ۱۳۸ اوکراینۍ ښځې وسپارل شوې چې ۳۷ یې هغه وې چې د آزوف سټال په جګړه کې یې ونډه لرله.

په جګړه کې فعال نور برخه اخیستونکي

د روسیې او د لوهانسک د خلکو د جمهوریت/د دونباس د خلکو د جمهوریت ځواکونه

د روسیې په وسله والو ځواکونو کې د پرسونل د اوږد مهاله کمښت اړوند د ۲۰۰۸ زکال د روسیې د پوځي اصلاحاتو را وروسته د روسیې د دفاع وزارت د دغو تشو د ډکولو په موخه ډېرې لږ هڅې وکړې څو هغه د ښځو په ګمارنې ډکې کړي. له ۲۰۱۰ زکال وروسته هغه ښځې چې له پوځ سره یوځای شوې ډېرو یې (۶۷٪) د مالي اړتیاوو له امله او ډېر لږ شمېر یې (۶٪) د مسلکي موخو لپاره پوځ ټاکلی و. په داسې حال کې چې ډېرې ښځې د ۲۰۱۰مې لسیزې پر مهال له پوځ سره د یوځای کېدو په هڅه کې وې (د بېلګې په توګه، ښځو د نارینه و په پرتله په پوځي پوهنتون کې د شاملېدو ډېر غوښتنلیکونه سپارلي و)، هغوی له سیستماتیک تبعیض سره مخ شوې ځکه چې ښځو د جګړې په لومړۍ کرښه کې د جګړه کوونکي رول د لرلو اجازه نه لرله او همدارنګه یې نه شو کولای د ډګروالۍ (په روسي: полковник) له رتبې لوړه رتبه ترلاسه کړي؛ له همدې امله هغوی د «موټر چلونې، میخانیکي، نښه ویشتونکې او توپچي» دندې رد کولې. د روسیې د دفاع وزیر سرګئی شویګو د ۲۰۲۰ زکال په مۍ میاشت کې څرګنده کړه چې نږدې ۴۱ زره ښځې (د فعالې دندې لرونکو ځواکونو شاوخوا ۴.۲۶ سلنه) د روسیې په وسله وال پوځ کې ځای پر ځای شوې دي. ورته مهال په ۲۰۲۰ زکال کې د روسیې د عمومي افکارو د دولتي څېړنیز مرکز (VTsIOM) د نظر پوښتنې له مخې ۶۳ سلنه روسي وګړو ویلي و چې نه غواړي لوڼې یې له پوځ سره یوځای شي (۴۲ سلنه نورو ویلي و چې «پوځي توب د ښځو کار نه دی او یوازې نارینه و ته اړوندېږي»).

د ۲۰۲۲ زکال د فبروري په ۲۴ مه پر اوکراین له برید یوه اونۍ وړاندې جلا غوښتونکو د ډونټسک د خلکو جمهوریت او د لوهانسک د خلکو جمهوریت له خپلو سیمو څخه د ۱۸ کلنو څخه تر ۵۵ کلنو نارینه و پر تګ ممنوعیت ولګاوه څو ډاډ ترلاسه کړي چې هغوی جبري خدمت کولو ته د لاسرسي وړ دي.

خبریالان

ښځو په دغه برید کې د خبریالانو په توګه پام وړ رول لوبولی. د اسوشټیډ پرس خبریالې لین البر څرګنده کړې چې «په اوکراین کې د راپور ورکوونکو ښځو حضور د سنتي تمو او رولونو د بګرونډ پر خلاف تنظیم شوی دی»، او دغه حضور «د جګړې د راپورورکونې طبیعت بدل کړی. دوی د جګړې تاکتیکونه تر پوښښ لاندې راولي، خو د هغو تاوانونو ته هم برابر پام لري». ښځینه خبریالانې د دغه برید په اوږدو کې له ځانګړو ستونزو سره مخ شوې دي. د فارین پالیسي په خبره ښځې د دغه برید اړوندو خبري مقالاتو «د ټولو کارپوهانو، د کیسو د قهرمانانو یا منابعو» ۲۳ سلنه برخه جوړوي. د دغه برید اړوندې اضافه رسنیزې خپرونې او بحثونه په بهر کې د میشتو اوکرایني ښځینه خبریالانو له خوا برابرېږي، دوی د روسي تبلیغاتو سره د مبارزې په موخه هڅې کوې او د دغه وضعیت اړوند خلک خبروي او هغوی مرستې ته هڅوي.

د مارچ په ۲۳ مه د هغو پنځو خبریالانو له ډلې چې تائید شوه د دغه برید په اوږدو کې وژل شوي دوه یې د الکساندار کووشینوا او اکسانا باولینا په نومونو ښځینه خبریالانې دي. فارین پالیسي د کووشینوا له مړینې وروسته د اوکراین د راډیو د خبریالې ایرینا اسلاوینسکا له خولې ویلي: «په خواشینۍ سره دغه ډول پېښې په جګړه کې اوکرایني ښځینه خبریالانو ته پېښېږي» د هغې په خبره دوی اړ دي د نښتو په ځای کې د راپور ورکونې په موخه د پاتې کېدو یا هم له خپلو کورنیو سره د تېښتې څخه یو انتخاب کړي، سربېره پر دې دوی د جنسي تاوتریخوالي له ګواښ سره هم مخ دي.