Jump to content

هوکایډو

تړنې سمول
د ويکيپېډيا، وړیا پوهنغونډ له خوا
هوکایډو
北海道 (جاپاني) ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
اړوند
ترټولو لوړه څوکه
Asahi-dake (en) ژباړل ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
ټوليز مالومات
عمومي مالومات
وګړو شمېر
۵٬۳۸۳٬۵۷۹ ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
ځايي ژبې
Hokkaido dialects (en) ژباړل — Ainu (en) ژباړل ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
وګړنوم
道産子 ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
فزیکي ځای
اداري سیمه
Hokkaido (en) ژباړل[۱] ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
هېواد
اړين مالومات
مهمې پېښې
کچه او لوړوالی
د ځای کچه
۷۷٬۹۸۴٫۴۹ كيلومتر مربع[۳] ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
نور اړين مالومات
برخه د
نور مالومات
وېب‌پاڼه
کورډي‌نېشن
۴۳°۲۷′۳۸″شمال ۱۴۲°۴۷′۳۲″ختیځ / 43.4606°شمال 142.7922°ختيځ / 43.4606; 142.7922 ددې ځانګړني سمول پر ویکي‌ډېټا
Map

سمول - سرچینه سمول - ويکي‌ډېټا سموللاسوند وګورئ

هوکایډو (په جاپاني کې 北海道، یعنې د شمالي سمندر مدار) د جاپان دویم تر ټولو ستر ټاپو او تر ټولو ستر او شمالي ولایت جوړوي. د سوګارو تنګی هوکایډو له هانشو څخه بېلوي. دا دوه ټاپوګان تر اوبو لاندې د ریل لارې په مټ د سیکان تونل په واسطه سره نښلول شوي دي.[۴]

د هوکایډو تر ټولو ستر ښار د دې ولایت مرکز، سپارو ده، چې د دې ولایت یوازینی ټاکل شوی ښار دی. ساخالین د هوکایډو شمال ته په ۴۳ کیلومتري (۲۷ مایله) کې پروت دی او په ختیځ او شمال ختیځ کې یې د کوریل ټاپوګان دي، چې د روسیې اړوند ټاپوګان دي که څه هم په سویل خوا کې پراته څلور نور یې بیا د جاپان دي. د دغه ټاپو موقعیت په شمالي برخه کې هغه مجمع الجزایر دي چې سړه هوا لري او دلته هر ژمی د پام وړ واوره اوري. که څه هم سخت ژمی او سړه هوا لري، خو د زیاترو محصولاتو لپاره د کرهڼیز کنده حیثیت لري.

هوکایډو پخوا د Ezo، Yezo، Yeso یا Yesso په نوم یادیده. که څه هم جاپاني کډوال له شپاړلسمې پېړۍ راهیسې د دې ټاپو پر سویلي برخه باندې حکومت کوي، خو هوکایډو کې زیاتره د ائنیو خلک مېشت دي. په ۱۸۶۹ کال کې، وروسته له هغه چې میجي بیاورغول شو، نو دا ټول ټاپو په جاپان پورې وتړل شو او نوم یې په هوکایډو بدل شو. په پایله کې، جاپاني کډوالو له خپلې خاورې څخه د ائینو خلکو لاس لنډ او له خپل ځان سره یې جذب کړل. په یوویشتمه پېړۍ کې، ائینو خلکو تقریباً له یوه سره په جاپاني ټولنه کې جذب شول او پایله یې دا شوه چې زیاتره د ائینو خلک له خپل میراث او کلتور څخه هېڅ خبر نه دي.[۵][۶][۷][۸][۹][۱۰][۱۱][۱۲][۱۳][۱۴][۱۵]

نومونه

[سمول]

د پراختیايي کمېسیون د جوړولو پر مهال، د میجي حکومت تصمیم ونیو تر څو د ایزوچي نوم بدل کړي. ماتسوا تاکشیرو حکومت ته شپږ وړاندیزونه ورکړل، چې په هغو کې د کیهوکوډو (海北道) او هوکایډو (北加伊道) نومونه هم شامل و. بالاخره حکومت پر دې تصمیم ونیو تر څو د هوکایډو نوم وکاروي، خو باید په دې ډول 北海道 سره ولیکل شي او هغه هم د 海北道 او 北加伊道 تر منځ د مصالحې په توګه ځکه چې هغه د Tōkaidō (東海道) په څېر نوم سره ورته والی لري. د ماتسورا په وینا، دا نوم په دې خاطر و چې ائینو خلکو به دا سیمه د کای په نوم بلله. د کای عنصر همداشان د له اونیومي یا د 蝦夷 له تورو سره د چین-جاپاني له ویلو سره زیات ورته والی درلود، چې څه باندې زر کلونه دا نوم په چین او جاپان کې د ائینو او د هغه د خلکو لپاره د میعاري املايي بڼې په توګه کاریده. [۱۶]

په ۱۹۴۷ کال کې، هوکایډو په یوه بشپړ ولایت باندې بدل شو. د 道 (-dō) تاریخي وروستاړی په انګریزې ژبه کې "prefecture" ته ژباړل کیږي، په مبهم ډول د اوساکا او کیوټو لپاره 府 (-fu) او د پاتې "ولایتونو" لپاره 県 (-ken) په څیر. Dō، د لنډیز په توګه، د هوکایډو په ځانګړي توګه پیژندلو لپاره کارول کیدای شي، د بیلګې په توګه 道道 (dōdō، "Hokkaido road") یا 道議会 (Dōgikai، "Hokkaido Assembly")، په ورته ډول 都 (- to) د ټوکیو لپاره کارول کیږي. حکومت دغه ولایت ته د "هوکایډو حکومتي ولایت" پرځای د "هوکایډو حکومت" وايي.[۱۷][۱۸]

د محلي حقونو د خوځښتونو په رامنځته کیدو سره، داسې ایډیه رامنځته شوه چې هوکایډو باید د ائینو د خلکو د ژبې نوم ولري. که چیرې د نوم بدلولو پریکړه وشي، خو بیا هم د ائینو جمله چې هر څه غوره شوی وي، اصلي حواله یې د لوی جغرافیایي وجود څخه توپیر لري. د ائنوموسیر کلمه (アイヌモシㇼ) د جاپاني فعالانو تر منځ غوره انتخاب دی. د دې اصلي معنی د "انسانانو ځمکه" ده، لکه څنګه چې د "خدایانو ځمکه" (کاموموسیر) سره مخالفه ده. کله چې د سیسمموسیر سره توپیر ولري (د ګاونډیانو ځمکه چې ډیری وختونه د هونشو یا جاپاني میشت ځایونو ته اشاره کوي د هوکایډو سویلي څنډه)، دا پدې معنی ده چې د ائینو خلکو ځمکه، کوم چې په شرایطو پورې اړه لري، که څه هم هوکایډو ته راجع کیدی شي. د عصري ژبپوهنې له نظره، د ائینو خلکو خپله سیمه د سخالین یوې لویې برخې او ټول کوریل ټاپوګانو ته غځولې ده. بله جمله، یونموسیر (ヤウンモシㇼ) شهرت ترلاسه کړ. دا په لفظي معنی د "ساحل ځمکې" معنی لري، لکه څنګه چې د "ساحل ځمکې" (ریپنموسیر) سره مخالف ده، ځکه کېدای شي د کریل ټاپوګانو، هونشو یا کوم بهرني هیواد ته راجع شي. که وینا کوونکی د هوکایډو اوسیدونکی وي، یونموسیر کولای شي هوکایډو ته مراجعه وکړي. یوه بله جمله، اکور موسر (アコㇿモシㇼ) معنی لري "زموږ ځمکه". که د هوکایډو د ائینو خلکو په منځ کې ویل کیږي، دا کولای شي په ټوله توګه هوکایډو یا جاپان ته اشاره وکړي.[۱۹][۲۰][۲۱]

تاریخ

[سمول]

لومړی تاریخ

[سمول]

د جومون دورې په جریان کې ځايي کلتور او د ښکار راټولونکي اړوند ژوند په هوکایډو کې وده وکړه، چې له 15,000 څخه ډیر کلونه دمخه پیل شوی و. د هانشو ټاپو په مقابل کې، هوکایډو د دې مودې په جریان کې شخړې نه درلودې. جومون پر طبیعي روحونو باندې عقیده لري چې ګواکې هغه د ائینو د روحانیت اصل دی. شاوخوا 2000 کاله دمخه، دا ټاپو د یایوی خلکو لخوا مستعمره وه، او د ټاپو ډیری نفوس د کرنې په لور د ښکار او راټولولو څخه لرې پاتې شو.[۲۲]

نیهون شوکي چې له میلاد څخه 720 کاله وروسته پای ته ورسيد، ویل کېږي چې تاریخ کې د هوکایډو یادونه د لومړي ځل لپاره راغلې ده. د متن له مخې، ابه نو هیرافو له ۶۵۸ څخه تر ۶۶۰ کال پورې سمندري ځواک او ستر پوځ شمالي سیمو ته مارش کړ او له میشي هاسه او امیشي سره په اړیکه کې و. یو له هغو ځایونو څخه چې هیرافو هلته ورغی هغه واتاریشیما نوم لري چې په زیات ګومان سره نننی هوکایډو دی. خو بیا هم د همدې پېښې په اړه زیات نظرونه شته، له هغې ډلې د واتاریشیما ځای او دا رایج باور چې ایمیشي په واتاریشیما کې د نننۍ ائینو خلکو نیکونه کېږي.[۲۳]

د نارا او هیان دورو په درشل کې (۷۱۰-۱۱۸۵)، د هوکایډو خلکو د ډیوا ولایت له خلکو سره سوداګري کوله. له فیوډالي دورې څخه، په هوکایډو کې خلکو خپل ځانونه ایزو بلل. وروسته هوکایډو د ایزوچي (د ایزو خاوره) یا ایزوګاشیما (د ایزو ټاپو) په نوم پېژندل کېده. ایزو خلکو په اصل کې ښکار کاوه او کبان به یې نیول او وریجې او اوسپنه به یې له جاپاني خلکو څخه په سوداګرۍ کې ترلاسه کول.[۲۴]

فیوډال جاپان

[سمول]

د موروماچي دورې په درشل کې (۱۳۳۶-۱۵۷۳)، جاپانیانو د اوشیما نیمه ټاپو په سویل کې یوه هستوګنه اباده کړه، چې د شینوریډیټ په څېر کلکې ودانۍ یې په کې ابادې کړي. دا چې د جګړو د مخینوي په خاطر زیات شمېر خلک هلته ورغلل، نو د جاپانیانو او د ائینو خلکو تر منځ شخړې را ولاړې شوي. دا شخړې په پای کې په جګړو واوښتې.[۲۵][۲۶]

سرچينې

[سمول]
  1. ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ذکر کېدنه: Geographic Names Server. خپرېدو نېټه: ۱۱ جون ۲۰۱۸. ځايي مالوماتو پېژند: -229622.
  2. ↑ ArchINFORM location ID: 5022. ذکر کېدنه: آرک انفارم. Retrieved: ۶ اگسټ ۲۰۱۸. اثر ژبه: جرمني ژبه.
  3. ↑ سرچينې تړی: https://www.gsi.go.jp/KOKUJYOHO/MENCHO/backnumber/GSI-menseki20210101.pdf. Retrieved: ۲ اپرېل ۲۰۲۱. Publisher: Geospatial Information Authority of Japan. Page(s): 83.
  4. ↑ "離島とは(島の基礎知識) (what is a remote island?)". MLIT (Ministry of Land, Infrastructure, Transport and Tourism) (in جاپاني). Ministry of Land, Infrastructure, Transport and Tourism. 22 August 2015. خوندي شوی له the original (website) on 2007-11-13. بياځلي په 9 August 2019. MILT classification 6,852 islands (main islands: 5 islands, remote islands: 6,847 islands)
  5. ↑ Nussbaum, Louis-Frédéric. (2005). "Hokkaidō" in کينډۍ:Google books
  6. ↑ Seaton, Philip (2017). "Japanese Empire in Hokkaido". Oxford Research Encyclopedia of Asian History. doi:10.1093/acrefore/9780190277727.013.76. ISBN 978-0-19-027772-7.
  7. ↑ Mason, Michele (2012). Dominant Narratives of Colonial Hokkaido and Imperial Japan: Envisioning the Periphery and the Modern Nation-State. Palgrave Macmillan. pp. 7–9. ISBN 978-1-349-45025-1.
  8. ↑ "University of Hawai'i Press - Manifold".
  9. ↑ Hennessey, John (2018). "Engineering Japanese Settler Colonialism in Hokkaido: A Postcolonial Reevaluation of William Wheeler's Work for the Kaitakushi" (PDF). Asia in Focus. 6 (6): 3.
  10. ↑ Jolliffe, Pia M. (15 October 2020). "Forced Labour in Imperial Japan's First Colony: Hokkaidō". The Asia–Pacific Journal. 18 (20).
  11. ↑ "How the Sharing of Ainu Culture Became One Man's Lifework｜Features｜HOKKAIDO LOVE! -Hokkaido Official Tourism Site". 15 July 2023.
  12. ↑ https://www.hm.pref.hokkaido.lg.jp/wp-content/themes/hokkaidomuseum/images/forign_pdf/ENG-2-4.pdf
  13. ↑ Cobb, Ellie (20 May 2020). "Japan's forgotten indigenous people". BBC Travel. بياځلي په 29 December 2023.
  14. ↑ Honna, Nobuyuki; Tajima, Hiroko Tina; Minamoto, Kunihiko (2000). "Japan". In Kam, Ho Wah; Wong, Ruth Y. L. (eds.). Language Policies and Language Education: The Impact in East Asian Countries in the Next Decade. Singapore: Times Academic Press. ISBN 978-9-81210-149-5.
  15. ↑ Hohmann, S. (2008). "The Ainu's modern struggle". World Watch. 21 (6): 20–24.
  16. ↑ "Chapter 3: Nivkh as an Aspiration Language," p. 53 RUG.nl Archived 2011-09-28 at the Wayback Machine.
  17. ↑ "道道". kotobank.com. خوندي شوی له اصلي څخه په 2021-08-03. بياځلي په 2022-01-12.
  18. ↑ "道議会". kotobank.com. خوندي شوی له اصلي څخه په 2021-08-03. بياځلي په 2022-01-12.
  19. ↑ Kojima Kyōko 児島恭子 (2009). Emishi Eo kara Ainu e エミシ・エゾからアイヌへ (in جاپاني). Yoshikawa Kobunkan.
  20. ↑ Kayano Shigeru 萱野茂 (1996). Kayano Shigeru no Ainu-go jiten 萱野茂のアイヌ語辞典. (in جاپاني).
  21. ↑ Tamura Suzuko 田村すず子 (1996). Ainu-go Saru-hōgen jiten アイヌ語沙流方言辞典 (in جاپاني).
  22. ↑ "A Journey into the culture and history of Hokkaidō" (PDF). hkd.mlit.go.jp. خوندي شوی (PDF) له اصلي څخه په 2020-09-17. بياځلي په 2019-05-29.
  23. ↑ Japan Handbook, p. 760
  24. ↑ McClain, James L. (2002). Japan, A Modern History (First ed.). New York, N.Y.: W.W. Norton & Company. p. 285. ISBN 978-0-393-04156-9.
  25. ↑ Japan Handbook, p. 760
  26. ↑ Lie, John (2009) [2001]. Multiethnic Japan (revised ed.). Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. pp. 89–90. ISBN 9780674040175. بياځلي په 15 March 2024. By the fifteenth century Ainu people were principally hunter-fisher-gatherers and engaged in far-flung trade with others, ranging from Aleutian islanders to the east, Russians and Chinese to the west, and Shamo (as the Ainu call Wajin, or Japanese people) to the south [....].
"https://ps.wikipedia.org/w/index.php?title=هوکایډو&oldid=342411" نه اخيستل شوی