هومیوپاتي

د ويکيپېډيا، وړیا پوهنغونډ له خوا

هومیوپاتي (Homeopathy) د بدیل طب یو علمي وزمه سیستم دی. د دغه ډول طب ډاکتران چې «هومیوپاتس» بلل کېږي، په دې باور دي چې هغه ماده چې په روغو اشخاصو کې د ناروغۍ د نښو لامل کېږي، کولای شي په ناروغو اشخاصو کې د دې ته ورته نښو درملنه وکړي. د ۱۹مې پېړۍ له منځنیو کلونو را وروسته چې په فزیک، کیمیا، بیوکیمیا او بیولوژۍ کې څومره پوهه ترلاسه شوې ده، له هومیوپاتي سره په ټکر کې ده. د هومیوپاتي درمل د بیوکیمیا له نظره بې اغېزې دي او پر هېڅ کوم ناروغ هېڅ ډول اغېزه نه لري. د ناروغۍ په اړه د دغه ډول طب تیوري چې د ښاغلي «هانمن» پر «میاسم» اصولو متمرکزه ده، د ناروغۍ د عواملو په توګه د ویروسونو او باکتریاوو له پېژندلو سره اړخ نه لګوي. په دې برخه کې کلینیکي څېړنې شوې دي او د هومیوپاتيکو ترکیبونو هېڅ کومه عیني اغېزه یې نه ده موندلې. د هومیوپاتي بنسټیز نامعتبروالی او د ثابتېدونکې اغېزې نشتون د دې لامل شوی چې دا ډول طب په طبي او علمي ټولنو کې یوه درغلي وبلل شي.[۱][۲][۳][۴][۵][۶][۷][۸][۹][۱۰][۱۱][۱۲][۱۳][۱۴][۱۵][۱۶][۱۷][۱۸]

د هومیوپاتي ترکیبونو ته علاجونه ویل کېږي او د هومیوپاتي د نروب (محلول) په مرسته جوړېږي. په دې پروسه کې ټاکل شوې ماده په پرله‌پسې ډول نرۍ کېږي، تر هغه چې وروستی یا نهايي محصول یې له کیمیاوي نظره له نروب سره توپیر ونه لري. تر ډېره تمه نه کېږي چې د اصلي مادې حتا یو مالیکول دې هم په محصول کې باقي پاتې شي. د دغه ډول طب ډاکتران ښايي د هر نروب یا محلول تر منځ محصول وټکوي یا یې ولړزوي او ادعا یې دا ده چې په دې سره حلوونکی کولای شي اصلي ماده تر حذفېدو وروسته بیا ترلاسه کړي. ډاکتران یې ادعا کوي چې دغه ډول ترکیب تر خوړلو وروسته د ناروغۍ درملنه کولای شي.[۱۹][۲۰]

د دغه ډول طب بنسټ په ۱۷۹۶ کال جرمني ډاکتر «ساموېل هانمن» کېښود. هومیوپاتي تر ټولو ډېر محبوبیت په نولسمه پېړۍ کې وګاټه. په ۱۸۲۵ کال کې متحدو ایالتونو ته ور وړل شو او په ۱۸۳۵ کال کې هلته لومړنی هومیوپاتیک انستېتیوت جوړ شو. د نولسمې پېړۍ په جریان کې په اروپا او متحدو ایالتونو کې لسګونه هومیوپاتي مؤسسې را څرګندې شوې. په دې دوره کې هومیوپاتي نسبتاً بریالۍ برېښېده، ځکه چې د درملنې نورې بڼې ښايي زیان لرونکې او بې اغېزې وي. دغه ډول طب د پېړۍ په پای کې مخ پر ځوړ روان شو او په متحدو ایالتونو کې د هومیوپاتي وروستی طبي ښوونځی په ۱۹۲۰ کال کې وتړل شو. د ۱۹۷۰یمې لسیزې په جریان کې هومیوپاتي یو ځل بیا په پام وړ ډول را وګرځېده او د یو شمېر هومیوپاتي محصولاتو شمېر لس برابره شو. دغه تمایل د نوي عصر د غورځنګ له را څرګندېدو سره برابر و او ښايي تر یوه حده یې دلیل له کیمیاوي توکو څخه ډار، د طبیعي محصولاتو لپاره غیر منطقي ترجېح او د هومیوپاتي ډاکترانو د مشورې څه ناڅه اوږده وختونه وي.

په یوویشتمه پېړۍ کې یو شمېر مېټا انلایزونو وښوده چې د هومیوپاتي درملیزې ادعاوې کومه علمي توجېه نه لري. په پایله کې ملي او نړیوالو بنسټونو سپارښتنه وکړه چې په روغتیايي برخو کې باید د هومیوپاتي لپاره دولتي بودیجه لغوه شي. د استرالیا، بریتانیا، سویزرلنډ او فرانسې ملي بنسټونه، د دې تر څنګ د اروپا د اکاډمیو علمي مشورتي شورا او د روسیې د علومو اکاډمي ټول دې پایلې ته ورسېدل چې هومیوپاتي بې اغېزې ده او سپارښتنه یې وکړه چې دغه عمل باید هېڅ ډول بودیجه یا مالي مرسته ترلاسه نه کړي. په انګلستان کې د ملي روغتیا خدمتونه تر دې وروسته هومیوپاتي درملنو ته بودیجه نه ورکوي او د روغتیا له وزارت څخه یې غوښتنه کړې چې هومیوپاتي درمل باید د ممنوعو درملو نوملړ ته ور اضافه کړي. فرانسې په ۲۰۲۱ کال کې د دې برخې بودیجه لرې کړه او اسپانیا هم په روغتيايي مرکزونو کې د هومیوپاتي او نورو درمل‌وزمو د ممنوعیت لپاره د اقداماتو خبر ورکړی دی.[۲۱][۲۲][۲۳][۲۴][۲۵][۲۶][۲۷][۲۸][۲۹][۳۰]

تاریخچه[سمول]

هومیوپاتي چې په اروپا کې تر ټولو پخوانی پېژندل شوی بدیل طب دی، په ۱۷۹۷ کال کې «ساموېل هانمن» رامنځته کړ. هانمن د ۱۸مې پېړۍ د وروستیو کلونو طب رد کړ او هغه یې غیر منطقي وباله، ځکه چې تر ډېره حده بې اغېزې او زیان لرونکی و. ده د هغو درملو کارول غوره بلل چې ټيټ دوزونه لري او د ژوندیو موجوداتو یا ارګانېزمونو د فعالیت د څرنګوالي غیر مادي او حیاتي لیدلوری یې دوداوه. هومیوپاتي اصطلاح د هانمن له‌خوا رامنځته شوه او د لومړي ځل لپاره په ۱۸۰۷ کال کې چاپ شوه. د دې تر څنګ يې د «الوپاتیک طب» اصطلاح هم رامنځته کړه چې د لوېديځ دودیز طب ته د توهین په توګه کارول کېده.[۳۱][۳۲][۳۳][۳۴][۳۵][۳۶]

مفهوم[سمول]

هانمن هغه مهال هومیوپاتي درک کړه چې د سکاټلنډي ډاکتر او کیمیاپوه «ویلیم کالن» یوه طبي رساله یې جرمني ژبې ته ژباړله. کالن ویلي وو چې «سینچونا» [په سوېلي امریکا کې یو ډول ونه ده] د تریخوالي په دلیل د ملاریا ناروغۍ درملنه کولای شي، ده دغې تیورۍ ته د شک په سترګه وکتل او د دغې ونې پوست یې د دې لپاره وخواړه چې تجربه یې کړي. تر دې وروسته تبه، لړزه او د مفصلونو درد پرې راغی او دا هغه نښانې دي چې د ملاریا نښانو ته ورته دي. له دې امله هانمن په دې باور شو چې ټول اغېزناک درمل په روغو اشخاصو کې د هغې ناروغۍ نښانې را پیدا کوي چې پرې رغېږي. په دې توګه «همیوپاتي» نوم رامنځته شو چې له یوناني څخه اخیستل شوی دی.[۳۷][۳۸][۳۹][۴۰]

۱۹مه پېړۍ: محبوبیت او لومړني نقدونه[سمول]

هومیوپاتي په نولسمه پېړۍ کې ډېر محبوبیت وګاټه. په ۱۸۲۵ کال کې د هانمن شاګرد «هانس برچ ګرام» دغه ډول طب متحدو ایالتونو ته هم یووړ. په متحدو ایالتونو کې د هومیوپاتي لومړنی ښوونځی په ۱۸۳۵ کال کې پرانیستل شو او د هومیوپاتي امریکايی انستېتیوت په ۱۸۴۴ کال کې جوړ شو. د نولسمې پېړۍ په جریان کې په اروپا او متحدو ایالتونو کې د هومیوپاتي لسګونه مؤسسې را څرګندې شوې او تر ۱۹۰۰ کال پورې په متحدو ایالتونو کې د هومیوپاتي ۲۲ کالجونه او ۱۵۰۰۰ کارکوونکي موجود وو.[۴۱][۴۲]

دا چې د هغه مهال طبي کړنې پر داسې درملنو تکیه وې چې تر ډېره بې اغېزې او زیان لرونکې وې، د هومیوپاتانو ناروغانو د هغو کسانو په نسبت ښې پایلې لرلې چې ډاکترانو یې درملنه کوله. که څه هم هومیوپاتي درمل بې اغېزې دي، خو زیان یې کم دی. له دې امله دا احتمال کم دی چې د دغو درملو کاروونکو ته د ګټې پر ځای زیان ورسېږي. په ۱۹مه پېړۍ کې ښايي د هومیوپاتي نسبي بریالیتوب د خونرېزۍ د بې اغېزو او زیان لرونکو درملو د څنګ ته کېدو او د علم پر بنسټ د ولاړ او اغېزناک طب لوري ته د حرکت لامل شو. د هومیوپاتي د محبوبیت یو لامل د هغو اشخاصو په درملنه کې څرګند بریالیتوب و چې د ساري ناروغیو له وباګانو څخه کړېدل. د نولسمې پېړۍ په جریان کې د کولرا په څېر ناروغیو د وباګانو له امله د مړینو کچه د هومیوپاتي په روغتونونو کې تر هغو روغتونونو ډېره کمه وه چې په کې کېدونکې درملنې تر ډېره زیان لرونکې وې او له دغو ناروغیو سره په مبارزه کې یا ډېرې کمې اغېزناکې وې یا هم بېخي اغېزناکې نه وې.[۴۳][۴۴][۴۵][۴۶][۴۷]

سرچينې[سمول]

  1. Tuomela, R (1987). "Chapter 4: Science, Protoscience, and Pseudoscience". In Pitt JC, Marcello P (المحررون). Rational Changes in Science: Essays on Scientific Reasoning. 98. Springer. د کتاب پاڼي 83–101. doi:10.1007/978-94-009-3779-6_4. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-94-010-8181-8. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  2. Smith K (2012). "Homeopathy is Unscientific and Unethical". Bioethics 26 (9): 508–12. doi:10.1111/j.1467-8519.2011.01956.x. https://zenodo.org/record/1035885. 
  3. Baran GR, Kiana MF, Samuel SP (2014). "Science, Pseudoscience, and Not Science: How Do They Differ?". Chapter 2: Science, Pseudoscience, and Not Science: How Do They Differ?. Healthcare and Biomedical Technology in the 21st Century. Springer. د کتاب پاڼي 19–57. doi:10.1007/978-1-4614-8541-4_2. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-1-4614-8540-7. within the traditional medical community it is considered to be quackery الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  4. Ernst, E. (December 2012). "Homeopathy: a critique of current clinical research". Skeptical Inquirer 36 (6). http://www.csicop.org/si/show/homeopathy_a_critique_of_current_clinical_research. 
  5. "Homeopathy". American Cancer Society. د اصلي آرشيف څخه پر March 16, 2013 باندې. د لاسرسي‌نېټه October 12, 2014. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  6. UK Parliamentary Committee Science and Technology Committee. "Evidence Check 2: Homeopathy"
  7. Grimes, D.R. (2012). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Proposed mechanisms for homeopathy are physically impossible"]. Focus on Alternative and Complementary Therapies 17 (3): 149–55. doi:10.1111/j.2042-7166.2012.01162.x. 
  8. "Homeopathic products and practices: assessing the evidence and ensuring consistency in regulating medical claims in the EU" (PDF). European Academies' Science Advisory Council. September 2017. د کتاب پاڼې 1. د لاسرسي‌نېټه ۰۱ اکتوبر ۲۰۱۷. ... we agree with previous extensive evaluations concluding that there are no known diseases for which there is robust, reproducible evidence that homeopathy is effective beyond the placebo effect. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  9. Ernst, E. (2002). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "A systematic review of systematic reviews of homeopathy"]. British Journal of Clinical Pharmacology 54 (6): 577–82. doi:10.1046/j.1365-2125.2002.01699.x. PMID 12492603. 
  10. "Evidence Check 2: Homeopathy – Science and Technology Committee". British House of Commons Science and Technology Committee. February 22, 2010. د لاسرسي‌نېټه April 5, 2014. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  11. Caulfield, Timothy; Debow, Suzanne (2005). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "A systematic review of how homeopathy is represented in conventional and CAM peer reviewed journals"]. BMC Complementary and Alternative Medicine 5: 12. doi:10.1186/1472-6882-5-12. PMID 15955254. 
  12. (په October 13, 2008 باندې). Fun with homeopaths and meta-analyses of homeopathy trials.
  13. Shelton, JW (2004). Homeopathy: How it really works. Amherst, New York: Prometheus Books. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-1-59102-109-4. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  14. Ernst, E. (2010). "Homeopathy: What does the "best" evidence tell us?". Medical Journal of Australia 192 (8): 458–60. doi:10.5694/j.1326-5377.2010.tb03585.x. PMID 20402610. https://www.mja.com.au/journal/2010/192/8/homeopathy-what-does-best-evidence-tell-us. 
  15. Baran GR, Kiana MF, Samuel SP (2014). "Science, Pseudoscience, and Not Science: How Do They Differ?". Chapter 2: Science, Pseudoscience, and Not Science: How Do They Differ?. Healthcare and Biomedical Technology in the 21st Century. Springer. د کتاب پاڼي 19–57. doi:10.1007/978-1-4614-8541-4_2. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-1-4614-8540-7. within the traditional medical community it is considered to be quackery الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  16. (په April 18, 2013 باندې). Homeopathy is nonsense, says new chief scientist. The Daily Telegraph.
  17. Paul S. Boyer (2001). The Oxford companion to United States history. د کتاب پاڼې 630. د کتاب نړيواله کره شمېره 9780195082098. د لاسرسي‌نېټه January 15, 2013. After 1847, when regular doctors organized the American Medical Association (AMA), that body led the war on "quackery", especially targeting dissenting medical groups such as homeopaths, who prescribed infinitesimally small doses of medicine. Ironically, even as the AMA attacked all homeopathy as quackery, educated homeopathic physicians were expelling untrained quacks from their ranks. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  18. Ladyman J (2013). "Chapter 3: Towards a Demarcation of Science from Pseudoscience". In Pigliucci M, Boudry M (المحررون). Philosophy of Pseudoscience: Reconsidering the Demarcation Problem. University of Chicago Press. د کتاب پاڼي 48–49. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-226-05196-3. Yet homeopathy is a paradigmatic example of pseudoscience. It is neither simply bad science nor science fraud, but rather profoundly departs from scientific method and theories while being described as scientific by some of its adherents (often sincerely). الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  19. "Homeopathy". Royal Pharmaceutical Society. د لاسرسي‌نېټه ۱۷ نومبر ۲۰۱۹. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  20. "Homeopathy". nhs.uk (په انګلیسي ژبه کي). 2017-10-18. د لاسرسي‌نېټه ۱۰ نومبر ۲۰۱۹. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  21. (په April 8, 2014 باندې). No evidence homeopathy is effective: NHMRC review. The Conversation.
  22. "Swiss make New Year's regulations". Swiss Info. د لاسرسي‌نېټه December 16, 2015. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  23. (په September 23, 2017 باندې). Homeopathic remedies are 'nonsense and risk significant harm' say 29 European scientific bodies.
  24. "Memorandum #2. Homeopathy as pseudoscience". Commission on Pseudoscience. 2017-02-07. د لاسرسي‌نېټه June 25, 2019. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  25. (په July 21, 2017 باندې). NHS to ban homeopathy and herbal medicine, as 'misuse of resources'.کينډۍ:Cbignore
  26. (په 5 June 2018 باندې). High Court backs NHS decision to stop funding homeopathy.کينډۍ:Cbignore
  27. (په 2015-11-13 باندې). Homeopathy 'could be blacklisted'. BBC News.
  28. (په 2019-07-10 باندې). France to stop reimbursing patients for homeopathy. The Guardian.
  29. "Homéopathie : 2021 signe la fin du remboursement". الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  30. (په 2018-11-14 باندې). Spain moves to ban pseudo-therapies from universities and health centers. El País.
  31. Loudon, Irvine (December 2006). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "A brief history of homeopathy"]. Journal of the Royal Society of Medicine 99 (12): 607–610. doi:10.1177/014107680609901206. ISSN 0141-0768. PMID 17139061. 
  32. Lasagna L (1970) [1962]. The doctors' dilemmas. New York: Collier Books. د کتاب پاڼې 33. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-8369-1669-0. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  33. Edzard Ernst; Singh, Simon (2008). Trick or Treatment: The Undeniable Facts about Alternative Medicine. New York: W. W. Norton. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-393-06661-6. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  34. W. Steven Pray (August 1, 2003). a History of Nonprescription Product Regulation. Psychology Press. د کتاب پاڼې 192. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-7890-1538-9. د لاسرسي‌نېټه January 21, 2013. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  35. Dean ME (2001). "Homeopathy and "the progress of science"". Hist Sci 39 (125 Pt 3): 255–83. doi:10.1177/007327530103900301. PMID 11712570. Bibcode2001HisSc..39..255E. Archived from the original on January 1, 2006. https://web.archive.org/web/20060101084902/http://www.shpltd.co.uk/dean-homeopathy.pdf. Retrieved March 31, 2009. 
  36. Whorton JC (2004). Nature Cures: The History of Alternative Medicine in America. New York: Oxford University Press US. د کتاب پاڼي 18, 52. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-19-517162-4. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  37. Robert W. Ullman; Judyth Reichenberg-Ullman (October 1, 1994). The patient's guide to homeopathic medicine. Picnic Point Press. د کتاب پاڼي 1–2. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-9640654-2-0. د لاسرسي‌نېټه January 24, 2013. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  38. Merrell, Woodson C.; Shalts, Edward (2002). "Homeopathy". The Medical Clinics of North America 86 (1): 47–62. doi:10.1016/s0025-7125(03)00071-3. ISSN 0025-7125. PMID 11795090. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11795090/. 
  39. J. D. White, ed (December 1894). "A wail from the waste-basket". The Dental Cosmos 36 (12): 1030–32. http://quod.lib.umich.edu/d/dencos/acf8385.0036.001/1050:349?didno=ACF8385.0036.001;rgn=full+text;view=image. 
  40. Atwood, Kimball (January 4, 2008). "Homeopathy and evidence-based medicine: back to the future". Science Based Medicine. د لاسرسي‌نېټه September 9, 2013. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  41. Miller, Timothy (1995). America's alternative religions. State University of New York Press, Albany. د کتاب پاڼي 80. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-7914-2397-4. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  42. Winston J (2006). Homeopathy Timeline. The Faces of Homoeopathy. Whole Health Now. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-473-05607-0. د اصلي آرشيف څخه پر December 15, 2018 باندې. د لاسرسي‌نېټه July 23, 2007. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  43. Ernst, E.; Kaptchuk, TJ (1996). [اصطلاحي تېروتنه: د ناپېژندلې ليکنښې لوښه "۱". "Homeopathy revisited"]. Archives of Internal Medicine 156 (19): 2162–4. doi:10.1001/archinte.156.19.2162. PMID 8885813. 
  44. "History of Homeopathy". Creighton University Department of Pharmacology. July 2007. د اصلي آرشيف څخه پر July 5, 2007 باندې. د لاسرسي‌نېټه July 23, 2007. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  45. Kaufman M (1971). Homeopathy in America: The rise and fall of a medical heresy. The Johns Hopkins University Press. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-8018-1238-5. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)کينډۍ:Page needed
  46. Coulter HL (1973). Divided Legacy. Berkeley: North Atlantic. د کتاب پاڼي II:544–46, III:267–70, 298–305. OCLC 9538442. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  47. Death rates in conventional hospitals were typically two- to eight-fold higher than in homeopathic hospitals for patients with these infectious diseases; see Bradford TL (2007) [1900]. The logic of figures or comparative results of homeopathic and other treatments. Kessinger. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-1-4304-8892-7. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)کينډۍ:Page needed