محمد اعظم سيستاني

محمد اعظم سيستاني

کانديد اکاډميسين محمد اعظم سيستاني (۱۳۱۷ ل. = مارچ، ۱۹۳۸ ز. کال - ) (په انگرېزي: Muhammad Azam Sistani) په وروستيو څلورو لسيزو کې، د افغانستان په رسنيو او فرهنگي ټولنه کې يوه پېژندل شوې څېره ده. نوموړی يو افغان ليکوال، څېړونکی، کره کتونکی او تاريخپوه دی، چې په ۱۹۶۰ ز. کال کې د لوړو زده کړو له وختونو نه را په دېخوا څېړنيزې ليکنې خپروي.

مخينه

محمد اعظم سيستاني په يوې منځنۍ کورنۍ چې د زمکو خاوندان ؤ، د نيمروز ولايت په يوه ليرې پروت کلي کې نړۍ ته راغلی. د د پلار نوم يې شېر احمد او د نيکه نوم يې محمد يوسف خان بارکزی دی. د سيستاني نيکه، محمديوسف بارکزی د امير عبدالرحمن خان د حکومت په وخت کې د نيمروز ولايت د سرحد دار په توگه دنده ترسره کوله. هغه چې د ۱۰۰ کسيزه لښکر مشري يې کوله له خپل کلي «نوده» فراه نه نيمروز ته ولاړ او هماغلته يې زمکې وپېرلې او هماغلته يې د محمد يوسف په نامه کلی ودان کړ او مېشت شو چې د محمد يوسف نه وروسته زوزات يې تر اوسه پورې په همدغه کلي کې چې د هلمند رود تر څنگ د کنک په ولسوالۍ کې اوسېږي.

چاپ شوي آثار

محمد اعظم سيستاني له ١٩٦٢ ز. کال نه راپدېخوا ليکوالي کوي. کله چې نوموړی په کابل پوهنتون کې د دويم ټولگي محصل ؤ، له هماغه وخت نه تر ۲۰۰۸ ز. کال پورې يې لانديني څېړنيز آثار ليکلي او خپاره کړي دي:

خپلواکه چاپ شوي آثار

1. نظام بهره بردارى از زمين درافغانستان قرون وسطى - (١٠٠ مخه) - کابل - د چاپ کال ١٣٦١=١٩٨٢ ز.
2. مالکيت ارضى و جنبشهاى دهقانى درخراسان قرون وسطى - (٧٠٠ مخه) - کابل - چاپکال ١٣٦٢=١٩٨٣ ز. (همدا دواړه ټوکونه وروسته له کره کتنې، نوې کېدنې او د «مالکيت ارضى و شيوه هاى بهره بردارى از زمين در خراسان قرون وسطى » په نوم د يوه نوي څپرکي په زياتونې سره يو ځل بيا په ۲۰۰۶ ز. کال کې په سويډن کې چاپ شوی.
3. سيستان ، سرزمين ماسه ها و حماسه ها - ( لومړی ټوک ٦٠٠ مخه) - کابل - چاپکال ١٣٦٤=١٩٨٥ ز.
4. سيستان ، سرزمين ماسه ها وحماسه ها ( دويم ټوک ٩٠٠ مخه) شامل : جغرافياى طبيعى ، جغرافياى تاريخى و جغرافياى اقتصادى سيستان در قرون وسطى- کابل - ١٣٦٧=١٩٨٨
5. سيستان ، سرزمين ماسه ها وحماسه ها (درېيم ټوک ٤١٢ مخه) شامل : اوضاع سياسى و اجتماعى سيستان تا تاسيس دولت سدوزائى افغانستان در١٧٤٧م - کابل ،١٣٦٧ =١٩٨٨م
6. سيستان ، سرزمين ماسه ها وحماسه ها (څلورم ټوک ٣٠٠ مخه) شامل : سرگذشت سيستان و رود هيرمنداز ١٧٤٧ تا ١٩٧٣ م - کابل، ١٣٦٨=١٩٨٩م . ( د يادونې وړ ده چې د سيستان اړونده د څلور واړو ټوکونو مطالب له ١٣٤٤ ل. کال وروسته پرې څېړنې شوي او په ١٣٦٣ ل. کال کې د افغانستان علومو اکاډمۍ ته د چاپ لپاره سپارل شوي)
7. مردم شناسى سيستان ، شامل: اتنوگرافى تاريخى مردم سيستان ، رسوم وعنعنات، باورهاو معتقدات ، ضرب المثل ها، سرودهاى عاميانه ، لهجه بوميان سيستان ( گويش زابلى) ، افسانه های مردم سيستان (٢٧٠ مخه) - کابل، ١٣٦٨=١٩٨٩م
8. بررسى اوضاع سياسى و اجتماعى افغانستان از ١٩٠١ تا ١٩١٩م ( رساله ، ٦٥ مخه)با انضمام دو مقاله ديگر از پوهاند هاشمى و داکتر عبداﷲ مهربان ، طبع وزارت اطلاعات وکلتور ١٣٦٨=١٩٨٩م
9. قيام هاى مردم خراسان وسيستان در سه قرن اول هجرى ( ١١٦ مخه) طبع وزارت اطلاعات وکلتور، ١٣٧٠=١٩٩٠م ( اين اثر نيز قبل از خروج از مطبه در آتش بمباران مجاهدين سوخت )
10. قيام هاى مردم افغانستان بر ضد نادرشاه افشار( ٧٥ مخه) - کابل، ١٣٦٨ =١٩٨٩م
11. سيماى رستم در شاهنامه (٢١٤ مخه) طبع اکادمى علوم افغانستان ، ١٣٦٩ =١٩٩٠م
12. مناسبات ارضى و شيوه هاى برخوردبه مسأله زمين وآب در افغانستان سال هاى ٧٠ و٨٠ قرن بيستم ( ٢٠٠صفحه ) طبع اکادمى علوم افغانستان ، ١٣٧٠ =١٩٩١م
13. مقدمه يى بر کودتاى ثور وپيامدهاى آن در افغانستان ، (٤٢٠ صفحه) طبع ١٩٩٦، سوئد
14. قيام هاى مردم افغانستان از قرن هشتم تا هژدهم ميلادى ، (٣٠٠ مخه) طبع ١٩٩٨، سوئد( اين اثر از طرف صالح محمدصالح به زبان پشتو ترجمه ودرپاکستان چاپ شده است.)
15. دو نابغه سياسى - نظامى افغانستان در نيمه اول قرن ١٩م ، (٤٠٠ مخه) طبع ١٩٩٩، سويد (اين کتاب در زمستان ١٣٧٨ ش درايران و در ماه حمل ١٣٧٩ ش در پشاور پاکستان نيز تجديد طبع شده است.)
16. يک نگاه انتقادى برجلد اول ودوم افغانستان درمسيرتاريخ (رساله ١٠٠ مخه) طبع جون ٢٠٠٠م
17. خيزشهاى مردم قندهار، هرات و سيستان برضد صفويان ايران و بابريان هنددر قرن ١٨ ميلادى،٢٠٠٠، سوئد، اين اثر درسال ٢٠٠٢در پشاور پاکستان نيز تجديدچاپ شده است
18. نگاهى بر اوضاع اجتماعى افغانستان از طاهريان تا تيموريان ،(٢٨٥صفحه) چاپ ، ٢٠٠١، سوئد
19. علامه محمودطرزى ، شاه امان الله ونقش روحانيت متنفذ ، چاپ ٢٠٠۱، سوئد وچاپ ۲۰۰۴ پشاور
20. سى مقاله سيستانى ، (٣٥٦ صفحه) چاپ اکتبر ٢٠٠٢ ، سوئد
21. سيماى زن افغان درتاريخ افغانستان ،( ١٨٥ صفحه ) ، جنورى ٢٠٠٤، سوئد
22. پشتونستان و زخم ناسور خط ديورند، مجموعه مقالات، اکتوبر ٢٠٠۵، سوئد
23. حماسه قيامها يا دوقرن مبارزه بخاطر ازادی، سويد، ٢٠٠٤
24. رستاخېزقندهار وفروپاشي دولت صفويه در ايران، چاپ مرکزنشراتی دانش پشاور٢٠٠٥=١٣٨٤
25. ظهور افغانستان معاصر واحمدشاه ابدالی، چاپ پشاور، ٢٠٠۷=١٣٨۶
26. آيا افغانستان يک نام جعلي است؟ (مجموعه بيست مقاله تحقيقي) چاپ،پشاور ٢٠٠۷=۱۳۸۶

چاپ شوې رسالې

په افغانستان کې به چې يوه ليکنه له ۱۵ مخونو نه لنډه وه د مقالې يا ليکنې په نامه پېژندل کېده او که له ۱۵ مخونو نه به اوږده تر ۵۰ مخونو رسېدله نو د رسالې په نامه پېژندل کېده. د څېړونکو تر مېنځ بيا د دواړو ليکنو شرط د څېړنې او د شننې په چلندلار پورې اړه لري. او په همدې توگه د محمد اعظم سيستاني ليکنې په دې توگه دي:

1. درياچه زره - (رساله) - مجله آريانا - ٣مه او ٤مه گڼه - چاپکال ١٣٤٤ ل.
2. نيمروز به نيمنگاه، (رساله) مجله آريانا، شماره هاى ١١و١٢ - چاپکال ١٣٤٤ش
3. سرود آتشکده کرکويه، (مقاله) مجله آريانا، شماره هاى ١١-١٢ - چاپکال ١٣٤٥
4. دورنماى يک رودخانه بزرگ، (رساله) مجله آريانا، شماره هاى ٧،٨،٩،١٠ - چاپکال ١٣٤٥
5. جغرافياى تاريخى زرنج ، (رساله) مجله آريانا، شماره هاى ٣،٤ ،٥،٦ - چاپکال ١٣٤٦
6. جغرافياى طبيعى سيستان، (مقاله) مجله آريانا،شماره اول - چاپکال ١٣٤٦
7. اوضاع اقتصادى سيستان درصدر اسلام ، (مقاله) مجله آريانا، شماره دوم - چاپکال ١٣٤٦
8. سيستان در ادبيات مزديسنا، ( رساله )مجله آريانا، شماره هاى ٢و٣ - چاپکال ١٣٤٧
9. فراه يا فرا؟ ( مقاله ) مجله اريانا، شماره سوم - چاپکال ١٣٤٧
10. سار تار يا حصارطاق ؟ (مقاله) مجله آريانا ، شماره اول ، - چاپکال ١٣٤٥
11. سيستان شرقى،(رساله) مجله آريانا، شماره ٥ و٦، - چاپکال ١٣٤٧
12. اوضاع سيستان وزوال خاندان کيانى در قرن ١٩ م،( مقاله ) مجله آريانا ، شماره ٤ ، - چاپکال ١٣٥٠
13. سيستان قديم، (مقاله) مجله آريانا، شماره اول، - چاپکال ١٣٦٣
14. حماسه سيستان، (رساله) مجله آريانا، شماره هاى ٤و ٥، - چاپکال ١٣٦٠
15. سيماى رستم در شاهنامه (رساله)، مجله خراسان ، شماره هاى ١، ٢و ٣، - چاپکال اول
16. تذکرات مختصرجغرافيائى در موردسيستان و زابلستان، (رساله) مجله آريانا ، شماره هاى دوم وسوم - چاپکال ١٣٦٢
17. مفهوم جغرافياى تاريخى وبرخى اصطلاحات آن، (مقاله) آريانا، شماره سوم - چاپکال ١٣٦٤
18. بازتاب يکى دو واقعيت تاريخى سيستان در شاهنامه فردوسى، (رساله) مجله عرفان، شماره اول - چاپکال ١٣٦١
19. شيوه هاى بهره بردارى از زمين درافغانستان قرون وسطى، (رساله) سالنامه کابل، ١٣٦١
20. مناسبات فئودالى در افغانستان دهه ٧٠ (رساله) مجلاه آريانا، شماره اول، - چاپکال ١٣٦٦
21. شيوه هاى بهره بردارى از زمين در نيمروز (رساله) مجله آريانا، شماره دوم - چاپکال ١٣٦٦
22. پايه هاى عمده اقتصاد فئودالى درافغانستان دهه ٧٠قرن بيستم (رساله) مجله آريانا ، شمار ه هاى ٣و٤ - چاپکال ١٣٦٦
23. ضرورت حل مسأله زمين و آب در افغانستان سالهاى ٧٠ و٨٠ قرن بيستم ( رساله) مجله آريانا، شماره اول - چاپکال ١٣٦٧
24. نقش تاريخى آب و آبيارى مصنوعى در تشکل جامعه افغانى، ( رساله ) مجله آريانا، شماره دوم - چاپکال ١٣٦٧
25. سياست ارضى احمدشاه درانى، (مقاله) مجله صرير، چاپ ١٩٩٨، شماره ٢٤، هالند
26. چرا امير دوست محمد خان خودش را به انگليس ها تسليم کرد ؟ ( مقاله) مجله صرير، شماره هاى ٢٢ و ٢٣، - چاپکال ١٩٩٧ و جنورى ١٩٩٨
27. تاثيرات سوء رقابت روس و انگليس بروضع سياسى افغانستان و کشور هاى منطقه در نيمه اول قرن ١٩، ( مقاله) مجله صرير، شماره ٢١ ، - چاپکال ١٩٩٧
28. قيام مردم پروان و کاپيسا، برهبرى مير مسجديخان کوهستانى، (مقاله) مجله آرياناى برون مرزى،شماره اول - چاپکال اول، چاپ استکهلم
29. وطن پرستى علامه محمودطرزى و نقش او در احياء جنبش مشروطيت و استقلال افغانستان، (رساله ) مجله آرياناى برون مرزى، شماره هاى دوم وسوم ، - چاپکال ١٩٩٩
30. اوستا، زرتشت و کيش زرتشتى(مقاله) مجله آرياناى برونمرزى، شماره ٤، - چاپکال ٢٠٠٠
31. قيام محمدخان بلوچ برضدنادر افشار در دهه چهارم قرن هژدهم،( مقاله ) مجله مليت هاى برادر، شماره چهارم ، ١٣٦٦
32. بزرگداشت از استقلال وشاه امان اﷲ (مقاله) مجله صرير، شماره اگست - چاپکال ١٩٩٧
33. توضيحى بريک پراگراف بحث انگيز تاريخ غبار در باره احمدشاه بابا( نقد) مجله زرنگار،چاپ تورنتوى کانادا، اول مى سال٢٠٠٠م ،، مجله دعوت چاپ ناروى، شماره ١١١
34. يک نگاه انتقادى برجلد اول ودوم افغانستان در مسيرتاريخ (نقد) هفته نامه اميد، چاپ امريکا، شماره ٤٢٠ و٤٢١ ، سال ٢٠٠٠م ، مجله دعوت، چاپ ناروى، شماره هاى ١١٥ و ١١٧ - ١١٨
35. تخريب پنج شخصيت علمى - فرهنگى کشور در جلددوم تاريخ غبار، (نقد) هفته نامه اميد، شماره هاى ٤٠٨ ، ٤٠٩،٤١٠، سال ٢٠٠٠م ، مجله دعوت ، چاپ ناروى
36. رگه هاى از موسيقى خراسان در فرايندادبيات سده هاى ميانه ، اين رساله در سال١٣٦٢ در مجله عرفان با نام مستعار « آذرک نيمروزى» به چاپ رسيده است .
37. وزيرفتح خان، مردى از تبار ابومسلم خراسانى (رساله) اخبار هفته کابل - چاپکال ١٣٦٩
38. وضع دهقانان و حيات روستائى در خراسان قرون وسطى، آريانا برونمرزى، شماره ١-٢سال دوم
39. اوستا، حماسه کشاورزى (مقاله) اين مقاله در پنجمين همايش بين المللى: پژوهش در فرهنگ باستان و اوستا، منعقده گوتنبرگ سوئد (از ٢٣-٢٩ سپتامبر٢٠٠٠)، قرائت شده است. و نيز در شماره سوم سال دوم آريانا بيرون مرزى بچاپ رسيده است .
40. زندگى شهرى و وضع اقشاراجتماعى در خراسان قرون وسطى ، آريانا برونمرزى ،سال دوم،شماره ٤
41. قيام ملک محمود سيستانى، (رساله) در مجموعه سه مقاله از سى مقاله سيستانى ،چاپ ٢٠٠٣
42. چند کلمه از زبان مردم بومى سيستان ، (مقاله) مجله آريانا سال ١٣٥٠، شماره ؟
43. مادر کجاى تاريخ قرار داريم ؟(مقاله)مجله آزادى شماره هاى ٣٩-٤٠ - چاپکال ٢٠٠١
44. يک پاسخ کلى به چند سوال تاريخى داکتر اکرم عثمان ، مجله آزادى، شماره ٤٢،چاپ دنمارک - چاپکال ٢٠٠١
45. ده کجا و درختها کجا؟ (پاسخ يک انتقاد) ،ماهنامه کاروان، شماره هاى ٧٩- ٨٠
46. حاشيه يى برمقاله «کساد بازار عقل» ، مجله «درد دل افغان» شماره هاى مسلسل ٣٣ و ٣٤ - چاپکال ٢٠٠١
47. نقش روحانيت متفذ در ضديت با تحولات اجتماعى درکشور،مجله آريانا برونمرزى، شماره دوم ،سال سوم (جون - اگست ٢٠٠١) سايت آريائى
48. ظهور، عروج و زوال سامانيان، مجله آريانا برونمرزى ، شماره ٧ - چاپکال ٢٠٠١
49. نقش جرگه هاو لويه جرگه هاى تاريخى درحيات سياسى افغانستان، مجله صلح و افغانستان، شماره ٤،چاپ آلمان، مجله درددل افغان، شماره ٣٩، چاپ امريکا
50. برخى نظريات پيرامون قانون اساسى آينده افغانستان ، مجله فردا و مجله صلح و افغانستان امروز، شماره ٩،
51. نظام فدرالى در اوضاع کنونى قبل از وقت و تحقق آن تلاش درجهت تجزيه کشوراست، آئينه افغانستان،۵۱/ مجله درد دل افغان، شماره ٤٤ ،دعوت، شماره ١٤٣-١٤٤
52. نظام فدرالى و واکنش هاى افغانان ، درد دل افغان ، شماره ٤٤،صلح افغانستان امروز، شماره ١١
53. حاشيه یی برمقاله فاشيزم مقدس، آئينه افغانستان ، شماره ٩٣،سايت آريائى
54. آيا اسلام سياسى ميتواند افغانستان را از عقب ماندگى نجات بدهد.سايت آريائى
55. هنوز تا دموکراسى راه درازى در پيشرو است ،درد دل افغان ، شماره ٤٣
56. آيا محمدولى خان در سقوط امان اﷲ خان نقش داشت ؟ درددل افغان، شماره ٤١،کابل ناتهه
57. تفنگ سالاران عامل عمده نقض حقوق بشر، درددل افغان ، شماره ٤٨
58. آيا نبرد عليه دهشت افگنى ، نبرد عليه بنيادگرائى است؟ درددل افغان، ش، ٤٤
59. بررسى اوضاع سياسى ـ امنيتى افغانتستان يک سال بعد از سقوط طالبان ، صلح و افغانستان امروز ، شماره نهم ، درد دل افغان ، شماره ٤٤
60. افغانستان ،تجليگاه فرهنگها، درسيمنار فرهنگ و هنر درتبعيد دردسمبر ٢٠٠٢ در استکهلم خوانده شده است.
61. نقدى برجلد اول زندگى اميردوست محمدخان، تاليف موهن لال ، مجله آئينه افغانستان ، شماره ٩٠
62. استاد عزيز نعيم ، مردى از تبار دانش و تواضع ،فردا، شماره ٢١، صلح و افغانستان امروز،
63. آيا مردم افغانستان به قانون اساسى فاقد دموکراسى ضرورت دارند؟ مجله فردا، شماره ٢٧
64. شمه اى از استبداد مذهبى دولت صفوى در ايران و بخشهایی از افغانستان ، صلح و افغانستان امروز، چاپ المان
65. سيماى زن افغان درتاريخ ، درددل افغان، شماره ٤٥، سايت آريائى
66. وجدان طيب يک جلاد خون ريز، مجله دعوت ، شماره ١٤٦- ١٤٧
67. در رد اتهامات نجیب سخی، ماهنامه کاروان، شماره های ۷۹- و۸۰