مارکوپولو

مارکوپولو(Morco Polo) او دوریښموسوداګریزه لاره مارکوپولوددیارلسمې عیسوي پیړۍ په دویمه نیمايي ۱۲۵۴ زیږدیز/میلادي کال کې دايټالیې( اټلي ) دوینس په ښار کې زیږیدلی و. دي په اصل کې یو مشهور ګرځندوی اوسیلا نی و چې دخپل پلار او تره ( کاکا) سره یوځای چین ته تللي و او دکوبلي خان په دربارکې یې چې دچنګیزخان لمسی وله هغه سره له نږدې کتلي و .په هغه وخت کې یې داوسني چین پلازميينې ( پایتخت ) بیجنګ ته (خان بالیغ )وایه اوده په خان بالیغ کې اوولس کلونه دکوبلي خان په دربار کې دهغه سره تیر کړي وواوله هغه سره یې نږدې اړیکي درلودل.. دمارکوپولو نه دمخه دده پلار او تره هم چین ته سفرونه کړی وو او هلته یې څلېر ویشت کلونه تیر کړي وو. کله یې چې پلار او تره دچین له سفره راستانه شول نو ده ته یې هم دچین دعجایباتو کیسې وکړې او داځل ده هم ژمنه وکړه چې دخپل پلار او تره په ملګرتیا به چین ته سفرکوي او دغه هیواد به له نږدې ګوري . پلار او تره یې هم داځل اوولس کلن مارکوپولو په خپل سفر کې له ځانه سره ملګری کړاو کله چې ددوی سفرپه (۱۲۷۰زیږدیز/میلادي ) کا ل کې پیل شو نو لو مړی فلسطین او دشام سیمې ته لاړل له هغه ځایه دهرمزد تنګي له لارې ایران ته لاړل او دایران داصفهانه یې لیدنه وکړه ،ترهغه وروسته دوی منځنۍ آسیا ته لاړل او دسمرقند او بخارا ښارونه یې هم ولیدل .بیا افغانستان ته لاړل او دبدخشان ، پامیر او واخان له لارې چیني ترکستان او بیا له هغه ځایه دچین پلازمیینې خان بالیغ ته لاړل. دتاریخو نو په حواله مارکوپولو دوریښمو په لارې چین ته سفر وکړ .دوریښمولاره (Silk Roadd) یا ( Silk Route ) هغه تاریخي لاره وه چې ۸۰۰۰ کیلومټره او ږده وه اوپردې لارې به دچین دهیواد وریښم دمصر داسکندریې ښارته لیږدول کېدل او له هغه ځایه به بیا سوداګرو اروپا ( یورپ ) ته وړل.دوریښمو لاره دچین نه پیل کیدله لومړی ختیز ترکستان ، افغانستا ن ، خوارزم ، ازبکستان ، ترکمنستان ، ایران ، عراق ، شام ، فلسطین اومصر ته رسیدله . دوریښمو پر لارې به له چینه وریښم ، کاغذ، چیني لوښي ، باروت ، لاک او قطب نما ګانې یورپ ته وړل کیدلې او له یورپ نه په دوریښمو پر لارې چین ته رنګارنګ مرغان او حیوانات،ښېښه اي لوښي ، شراب ، عطر . مرغلرې . دسرواو سپینو زرو سکې اونور ډیرشیان وړل کیدل.باید زیاته کړو چې دغه اروپايي مالونه به کله کله تر جاپان او کوریا پورې هم رسیدل او هلته یې هم زیات شمیر مینه وال درلودل.همداراز دوریښمو بله لاره دکابل ، اوسني پاکستان دکراچۍ او هندوستان پرلارې وه چې بیا به دچین سوداګریز توکي دپارس دخلیج له لارې ترکیی او یورپ ته تلل. کله چې مارکوپولواو پلار او تره یې دچین پلازمیینې خان بالیغ ته ورسیدل نو کوبلی خان په دربار کې ددوی تود هرکلی وشو . مارکوپولو پر څلورو ژبو پوهیده او وروسته دی کوبلي خان له خوا دچین دیوه ایالت واکمن وټاکل شو. مارکوپولو له چینه ډیرڅه زده کړل .ده چیني ژبه ښه زده کړه او دهغه ځای دفرهنګ او تهذیب سره ډیرښه آشنا شو. مارکوپولو په چین کې تر اوولسو کلونو تم کیدووروسته وپتېيله چېئ له خپل پلار او تره سره یوځای له چین نه خپل هیواد ته ستانه شي .دوی په کښتۍ کې لومړی له هغه ځایه سنګاپور ، سوماترا ،میانمار( برما)، ترینکومالي او جفناته چې په اوسنۍ سریلانکا کې موقعیت لري اوبیااله هغه ځایه بمبئي ، ګجرات او دپارس خلیج ته ځانونه ورسول اوبیا تورې بحیرې او له هغه ځایه دترکیې اویونان پرلاره دايټالیې دوینس ښار ته لاړل. دمارکوپولو نه دده یون یا دسفرپه اړه یوکتاب پاتې دی چې دخپل سفر ټول حوادث اوپیښې یې پکې لیکلي دي چې (دمارکوپولو دیونلیک یا سفرنامې )په نامه یادیږي او په ډیرو آسیایی او اروپایی ژبو ژباړل شوی دی..باید زیاته کړو چې ده په خپل دغه سفر کې ۲۴۰۰۰ زره کیلومټره لاره ووهله .مارکوپولو په (۱۳۲۴ ) زیږدیز /میلادي کال له دې نړۍ نه سترګې پټې کړې . ده دافغانستان دپامیرپه لوړو کې هغه ښکر لرونکي پسونه هم ولیدل چې نن ورځ یې دمار کوپولو د پسونو په نامه یادوي .