منځپانگې ته ورتلل

لومړی بارون اکټون، جان دالبرګ - اکټون

د ويکيپېډيا، وړیا پوهنغونډ له خوا
لومړی بارون اکټون، جان دالبرګ - اکټون
لومړی بارون اکټون، جان دالبرګ - اکټون
لومړی بارون اکټون، جان دالبرګ - اکټون
د شخص مالومات
پيدايښت ۱۰ جنوري ۱۸۳۴[۱][۲][۳][۴][۵][۶][۷]
ناپل [۸]  ويکيډاټا کې (P19) ځانګړنې بدلې کړئ
مړینه 19 جون 1902 (68 کاله)[۱][۲][۳][۴][۵][۶][۷]  ويکيډاټا کې (P570) ځانګړنې بدلې کړئ
تابعیت د برېتانيا او ايرلينډ متحده پاچايي   ويکيډاټا کې (P27) ځانګړنې بدلې کړئ
ګوند لیبرال ګوند (لویه بریتانیا)   ويکيډاټا کې (P102) ځانګړنې بدلې کړئ
عملي ژوند
کار/مسلک سياستوال [۹][۱۰]،  تاریخ پوه [۱۱]،  ليکوال [۱۲]،  خبريال ،  فیلسوف   ويکيډاټا کې (P106) ځانګړنې بدلې کړئ
کاروونکي ژبه انګليسي ژبه [۱۳][۱۴]  ويکيډاټا کې (P1412) ځانګړنې بدلې کړئ
د کړنې څانګه پېښليک   ويکيډاټا کې (P101) ځانګړنې بدلې کړئ
کار ورکوونکی اکسفورډ پوهنتون ،  د کېمبرېج پوهنتون   ويکيډاټا کې (P108) ځانګړنې بدلې کړئ
  ويکيډاټا کې (P935) ځانګړنې بدلې کړئ
سمول کينډۍ لاسوند وګورئ

جان ایمریک اډوارډ دالبرګ – اکټون یا لومړی بارون اکټون (۱۰ جنوري ۱۸۳۴ – ۱۹ جون ۱۹۰۲ زکال) چې د لارډ اکټون په نامه ډېر مشهور دی، انګلیسي کاتولیک تاریخ پوه، سیاستوال او لیکوال و. هغه د اووم بارونېټ، فردیناند دالبرګ – اکټون یوازنی زوی او د ناپولي پاچهۍ د سرلښکر او لومړي وزیر ۶ بارونېټ جان اکټون لمسی و. له ۱۸۳۷ زکال څخه تر ۱۸۶۹ زکال پورې هغه د اتم بارونېټ جان دالبرګ – اکټون په نوم پېژندل کېده.[۱۵][۱۶][۱۷][۱۷]

نوموړی تر اوسه پورې یوه انګلیکي کشیش ته په یوه لیک د خپلې دغې څرګندونې له امله چې «واک، فساد او مطلق واک مطلق فساد رامنځته کوي. لوی کسان تل بد خلک دي...»، ښه پېژندل کېږي. [۱۸]

لومړنی ژوند

[سمول]

د جان اکټون نیکه ته په ۱۷۹۱ زکال کې په شروپ شایر کې د خپلې کورنی جایداد او باروني ځایګی پاتی شو. دغه جایداد له دې وړاندې د اکټون کورنۍ بلې انګلیسي ډلې ته اړوند و. د جان اکټون نیکه د دغې کورنۍ یو له هغو ځوانو غړو څخه و چې لومړی فرانسې او بیا ایټالیا ته کډه شوی و او د دغې کورنۍ د لویې ډلې له انقراض او ختمېدو وروسته د کورنۍ د مشرۍ ځایګي ته ورسېد. [۱۹]

د اکټون پلار چې د نیکه مشر زوی یې و، د لوئیز پلین په نامه د لومړي دو دالبرګ امریش ژوزف له یوازنۍ لور سره واده وکړ؛ د هغې پلار چې له لرغونو جرمني الاصله فرانسوي اشرافو څخه و د ناپلیون پر مهال یې په فرانسې کې خدمت کولو ته لار موندلې وه او په ۱۸۱۴ زکال کې یې د ویانا په کانګرس کې د اتلسم لویي استازولي کوله. په ۱۸۳۷ زکال کې د ریچارډ اکټون له مړینې وروسته هغې له دویم ارل ګرانویل (۱۸۴۰ زکال) سره واده وکړ. ماري لوئیز پلین دالبرګ په آلمان کې د ورمس (Herrnsheim) وارثه او د جان ډالبرګ اکټون مور وه چې په ناپل کې وزېږېد. [۱۷][۲۰]

نوموړی د یو رومن کاتولیک په توګه را لوی شو او تر ۱۸۴۸ زکال پورې یې په اوسکاټ کالج کې د کاردینال نیکولاس وایزمن تر نظر لاندې زده کړې وکړې. وروسته یې په خصوصي توګه په ادینبورګ کې درس ولوست، خو د کاتولیک توب له امله یې کمبرېج پوهنتون ته لار وه نه مونده؛ له همدې امله مونیخ ته لاړ او په مونیخ کې یې د لوډوېګ مکسیملیان په پوهنتون کې زده کړې وکړې او د یوهان ژوزف ایګناز فون دولینګر په کور کې چې د لرغونې کاتولیکې کلیسا د الهیاتو مخکښ او ویناوال و استوګن شو، هغه چې بیا د ده د ټول عمر ملګری شو. دولینګر په هغه کې له تاریخي څېړنو سره ژوره مینه رامنځته او د څېړنو پر بنسټ یې د سیاسي ټولنیزۍ آزادې په برخه کې د انتقادي نیوکو الهام ورکړ. [۲۱][۱۷]

هغه د مهمو بهرنیو ژبو ښوونکی و او له ډېر کم عمر څخه یې د یوه تاریخي کتابتون په جوړولو پیل وکړ او هوډ یې درلود له هغو څخه د «آزادۍ د تاریخ» لیکلو په موخه ګټنه وکړي. د سیاست په برخه کې هغه تل یو سخت سری آزادي غوښتونکی لیبرال و. [۱۷]

مسلک

[سمول]

اکټون د خپلو پراخو سفرونو په مرسته، خپل ډېر وخت د تاریخي شخصیتونو د واقعي لیکنو د اصلي فکري لیدلورو په لوستلو تېراوه. د هغه په ملګرو کې مونتالمبرت، توکویل، فوستل دو کولانژ، بلانتشلي، فون سبیل او رانکه شامل و. په ۱۸۵۵ زکال کې نوموړی د شروپ شایر د قوماندان د مرستیال په توګه وټاکل شو. یو کال وروسته هغه د روسیې د دویم الکساندر د تاج اېښودو په مراسمو کې د بریتانیا د استازي په توګه د لارډ ګرنوېل په ماموریت کې مسکو ته ولېږل شو. [۱۷][۲۲]

سیاست

[سمول]

اکټون د ۱۸۵۹ زکال پر مهال په خپل کلیوالي کور کې چې د شروپ شایر په الدنهم کې یې موقعیت درلود، استوګن شو. همدغه کال نوموړي د عوامو جرګې ته د ایرلنډي برګ آف کارلو د غړي په توګه لار ومونده او د لومړي وزیر ویلیام اوارت ګلادستون له ملاتړو او ستاین کوونکو څخه شو. له دې سره اکټون یو فعال غړی نه و او د هغه پارلماني دنده د ۱۸۶۵ زکال له عمومي ټاکنو وروسته پای ته ورسېده.[۲۳]

اکټون له متحده ایالاتو سره له دې امله زیاته لېوالتیا لرله چې د هغو فدرال جوړښت یې د فردي آزادیو بشپړ خوندي کوونکی باله. د امریکا د کورنۍ جګړې پر مهال د هغه ټوله همدردي له دې امله له کنفدرسیون سره وه چې د هغوی دفاع د یو مرکزي حکومت پر وړاندې ایالتي حقونه خوندي کوي؛ دا هغه څه و چې ده ورباندې باور درلود او د ده د تصور له مخې یې بشپړه تاریخي مخینه لرله چې پر باور یې بالاخره به په یو ظالم نظام اوښت. ګلادستون ته د هغه یاددښتونه د دې لامل وګرځېدل چې ډیری بریتانوي ادارې (په امریکا کې استعماري بریتانوي ادارې) له سوېل سره مرسته وکړي. د سوېل له تسلیم کېدو وروسته هغه رابرټ اې لي ته ولیکل چې «زه د هغه څه په اړه له خوشحالۍ چې په واټرلو کې وژغورل شول د هغه څه په اړه چې په ریچمونډ کې له لاسه ووتل ډېر ویرجن شوی یم» هغه زیاته کړه چې «پر باور یې تاسو زموږ د آزادۍ، ترقي او تمدن لپاره جګړه کوئ». د کنفدرسیون په اړه د اکټون دریځ د لیبرالانو او الترامونتانو په ګډون د هغه مهال د ډېری انګلیسي کاتولیکانو ګډ دریځ و. د اولترامونتان نشریې ډېری لیکوالانو ابراهام لینکولن د یو خطرناک راډیکال په توګه محکوم کړ.[۲۴][۲۵]

په ۱۸۶۹ زکال کې ملکې ویکتوریا اکټون ته د شروپ شایر ښارګوټي د الدنهام برخې د بارون اکټون په توګه ارتقا ورکړه. د هغه دغه ارتقا په لومړي ګام د ګلادستون په یادونه ترسره شوه. دوی دواړه کلک ملګري او په مکرر ډول له یوبل څخه ملاتړ کوونکي و. متیو ارنولډ وايي چې «ګلادستون د هغه ټول چاپېر تر خپل اغېز لاندې راوست؛ خو دا اکټون و چې په ګلاډسټون یې اغېز درلود». په ۱۸۹۷ زکال کې د هغه د کلیزې په ویاړ نوموړي ته د شوالیه قوماندان په توګه ویکټوریايي سلطنتي نښان ورکړل شو. نوموړی همدارنګه د ایرلنډي کورنۍ واکمنۍ (Irish Home Rule) د خوځښت ملاتړی و.[۲۶][۲۷][۲۸][۲۹]

د پام وړ څرګندونې

[سمول]
  • واک؛ فساد او مطلق واک مطلق فساد رامنځته کوي.[۳۰]
  • لوی کسان تر ډېره بد کسان دي، آن هغه مهال چې دوی د واک پر ځای له خپل نفوذ کار اخلي.[۳۰]
  • تر دې لوی بدعت بل نشته چې یو ځایګی/منصب د هغو صاحب ته تقدس وروبښي.[۳۰]
  • تاریخ د مخالفتونو فیصله کوونکی او د ټولو شوو ارزونو پاچا دی. [۳۱]
  • نړیوال تاریخ ... په حافظې باندې بار نه دی، بلکې د ارواه روښانه کوونکی دی.[۳۲]
  • د بریا له تقدیس څخه لوړ هیڅ خطرناک او غیر اخلاقي زهني عادت شتون نه لري. [اولیور کرامول هغه ته اړونده بللې][۳۳]
  • خنجر لرونکی پیاوړی کس، د سفنج لرونکي کمزوري کس له خوا تعقیب کېږي.[۳۴][۳۵]
  • د طبیعت له وحشي ځواک پرته نور په نړۍ کې داسې څه حرکت نه کوي چې یوناني رېښه وه نه لري. [۳۶]
  • ازادي د دې واک په معنا نه ده چې څه مو چې خوښه وي ترسره کړو، بلکې هغه حق دی چې څه کولای شو ترسره یې کړو. [۳۷]
  • د الهي حکومت حکمت په کمال کې نه، بلکې د دنیا په آبادۍ کې څرګندېږي ... تاریخ د دین رښتیني بیان کوونکی دی. [۳۸]

سرچينې

[سمول]
  1. ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ پیوستون : 118646796  — خپرېدونېټه: ۲۷ اپريل ۲۰۱۴ — منښتلیک: Creative Commons CC0 License
  2. ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ SNAC ARK ID: https://snaccooperative.org/ark:/99166/w6qc0dm5 — subject named as: John Dalberg-Acton, 1st Baron Acton — خپرېدونېټه: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷
  3. ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ The Peerage person ID: https://wikidata-externalid-url.toolforge.org/?p=4638&url_prefix=https://www.thepeerage.com/&id=p145.htm#i1445 — subject named as: John Emerich Edward Dalberg-Acton, 1st Baron Acton of Aldenham — خپرېدونېټه: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷ — ليکوال: Darryl Roger Lundy — پنځوونکی: Darryl Roger Lundy
  4. ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ Brockhaus Enzyklopädie online ID: https://brockhaus.de/ecs/enzy/article/acton-john-emerich-edward — subject named as: John Emerich Edward Acton — خپرېدونېټه: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷
  5. ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ Proleksis enciklopedija ID: https://proleksis.lzmk.hr/6813 — subject named as: John Emerich Edward Dalberg-Acton Acton — سرليک: Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value). او Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).
  6. ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ Hrvatska enciklopedija ID: https://www.enciklopedija.hr/Natuknica.aspx?ID=340 — subject named as: John Emerich Acton — ليکوال: Dalibor Brozović او Tomislav Ladan — سرليک: Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value). — خپروونکی: Miroslav Krleža Lexicographical Institute
  7. ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ پیوستون : 174781691  — خپرېدونېټه: ۱۶ نومبر ۲۰۲۴
  8. ↑ پیوستون : 118646796  — خپرېدونېټه: ۱۳ ډېسمبر ۲۰۱۴ — منښتلیک: Creative Commons CC0 License
  9. ↑ Hansard (1803–2005) ID: https://api.parliament.uk/historic-hansard/people/sir-john-acton — خپرېدونېټه: ۲۲ اپريل ۲۰۲۲
  10. ↑ Hansard (1803–2005) ID: https://api.parliament.uk/historic-hansard/people/sir-john-dalberg-acton — خپرېدونېټه: ۲۲ اپريل ۲۰۲۲
  11. ↑ Hansard (1803–2005) ID: https://api.parliament.uk/historic-hansard/people/sir-john-dalberg-acton — سرليک: Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value). — خپروونکی: Greenwood Publishing Group — ISBN 978-0-313-32362-1
  12. ↑ د ټولټال کار کتنه په: https://www.bartleby.com/lit-hub/library — سمونګر: Charles Dudley Warner — سرليک: Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).
  13. ↑ Bibliothèque nationale de France ID: https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb12159014h — خپرېدونېټه: ۱۰ اکتوبر ۲۰۱۵ — ليکوال: Bibliothèque nationale de France — سرليک: Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، [ашық деректер платформасы] تېروتنه: [ناپېژانده] تېروتنه: {{Lang}}: ناسم ليک (لارښود): سکريپټ: cyrl ژبکوډ ملاتړ نه کوونکی: kk (لارښود)، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، платформа отвореног података، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، açıq malümat platforması، ачык малюмат платформасы، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value). او Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value). — منښتلیک: Open License
  14. ↑ CONOR.SI ID: https://plus.cobiss.net/cobiss/si/sl/conor/136616291
  15. ↑ Dod, Robert P. (1860). The Peerage, Baronetage and Knightage of Great Britain and Ireland. London: Whitaker and Co. p. 83.
  16. ↑ Chambers Biographical Dictionary, ISBN 0-550-16010-8, p. 6
  17. ↑ ۱۷٫۰ ۱۷٫۱ ۱۷٫۲ ۱۷٫۳ ۱۷٫۴ ۱۷٫۵ Chisholm 1911، م. 159.
  18. ↑ Letter to Bishop Mandell Creighton, April 5, 1887 Transcript of, published in Historical Essays and Studies, edited by J. N. Figgis and R. V. Laurence (London: Macmillan, 1907)
  19. ↑ Chambers Biographical Dictionary, ISBN 0-550-16010-8, p. 6
  20. ↑ Dod, Robert P. (1860). The Peerage, Baronetage and Knightage of Great Britain and Ireland. London: Whitaker and Co. p. 83.
  21. ↑ Gronbacher, Gregory (2008). "{{{title}}}". The Encyclopedia of Libertarianism. Thousand Oaks, CA: Sage; Cato Institute. 4–5. DOI:10.4135/9781412965811.n3. ISBN 978-1412965804. OCLC 750831024. 
  22. ↑ Gronbacher, Gregory (2008). "{{{title}}}". The Encyclopedia of Libertarianism. Thousand Oaks, CA: Sage; Cato Institute. 4–5. DOI:10.4135/9781412965811.n3. ISBN 978-1412965804. OCLC 750831024. 
  23. ↑ Chisholm 1911، م. 160.
  24. ↑ 4 Nov 1866, letter to Robert E. Lee, The Acton-Lee Correspondence Archived 18 June 2015 at the Wayback Machine. at lewrockwell.com, accessed 21 February 2011.
  25. ↑ McGreevy, John T. (2003). Catholicism and American Freedom: A History. W. W. Norton & Company. p. 79.
  26. ↑ Norman, Edward (1988). Cannon, John (ed.). The Blackwell Dictionary of Historians. Oxford; New York: Basil Blackwell Ltd. p. 1. ISBN 0-631-14708-X.
  27. ↑ کينډۍ:London Gazette
  28. ↑ کينډۍ:London Gazette
  29. ↑ Powell, John (2001). Biographical Dictionary of Literary Influences: The Nineteenth Century, 1800-1914. Greenwood Publishing Group. p. 11. ISBN 978-0313304224.
  30. ↑ ۳۰٫۰ ۳۰٫۱ ۳۰٫۲ Letter to Bishop Mandell Creighton, April 5, 1887 Transcript of, published in Historical Essays and Studies, edited by J. N. Figgis and R. V. Laurence (London: Macmillan, 1907)
  31. ↑ "Whig History at Eighty | Wilfred M. McClay". First Things.
  32. ↑ Lectures on Modern History (1895) Appendix I. at Project Gutenberg.
  33. ↑ Lectures on Modern History (1895) Lecture XI, The Puritan Revolution. at Project Gutenberg.
  34. ↑ Lectures on the French Revolution (1910) Macmillan, p. 92, at Project Gutenberg.
  35. ↑ quoted in Forbidden Knowledge (1996) by Roger Shattuck, p. 236
  36. ↑ John Acton Quotes from brainyquote.com Accessed 21 February 2011.
  37. ↑ as quoted in The American Political Science Review vol. 56, 1963 from The Rambler Volume 2 (1860) p. 146.
  38. ↑ "Religion and Innovation in Human Affairs". bu.edu.
"https://ps.wikipedia.org/w/index.php?title=لومړی_بارون_اکټون،_جان_دالبرګ_-_اکټون&oldid=280467" نه اخيستل شوی