منځپانگې ته ورتلل

فلیکس هوفویت – بوینی

د ويکيپېډيا، وړیا پوهنغونډ له خوا
فلیکس هوفویت – بوینی
فلیکس هوفویت – بوینی
فلیکس هوفویت – بوینی
د شخص مالومات
زېږون نوم
پيدايښت ۱۸ اکتوبر ۱۹۰۵[۱][۲][۳][۴][۵][۶][۷][۸][۹][۱۰] او ۱۶ اکتوبر ۱۹۰۵[۱۱]
مړینه 7 ډېسمبر 1993 (88 کاله)[۱۱][۱][۲][۳][۴][۵][۶][۸][۹][۱۰]  ويکيډاټا کې (P570) ځانګړنې بدلې کړئ
یاموسوکرو [۱۲]  ويکيډاټا کې (P20) ځانګړنې بدلې کړئ
د مړینې لامل سرطان   ويکيډاټا کې (P509) ځانګړنې بدلې کړئ
تابعیت فرانسه عاج ساحل [۱۲][۱۱]  ويکيډاټا کې (P27) ځانګړنې بدلې کړئ
عملي ژوند
کار/مسلک سياستوال [۱۳]  ويکيډاټا کې (P106) ځانګړنې بدلې کړئ
کاروونکي ژبه فرانسوي ژبه [۱۱][۱۴]  ويکيډاټا کې (P1412) ځانګړنې بدلې کړئ
لاسليک
فلیکس هوفویت – بوینی
فلیکس هوفویت – بوینی
  ويکيډاټا کې (P935) ځانګړنې بدلې کړئ
سمول کينډۍ لاسوند وګورئ

فلیکس هوفویت-بویني (زوکړه: د ۱۹۰۵ زکال د اکتوبر ۱۸ مه – مړینه: د ۱۹۹۳ کال د ډسمبر ۷ مه) چې له درناوي په پاپا هوفویت یا لي ویوکس («سپین ږیری سړی») یادېده، د عاج ساحل لومړنی ولسمشر و چې له ۱۹۶۰ زکال څخه یې تر ۱۹۹۳ زکال پورې د ولسمشر په توګه خدمت وکړ. نوموړی چې یو قبیلوي مشر و د فرانسې پارلمان ته یې له لار موندو وړاندې د مرستیال ډاکټر، د اتحادیې د مشر او بزګر په توګه کار کوه. په ۱۹۶۰ زکال کې د عاج ساحل له خپلواکۍ وروسته د دغه هېواد له رهبرۍ وړاندې نوموړي د فرانسې په دولت کې د څو وزارتونو د وزیر په توګه خدمت وکړ. هغه د خپل ژوند په اوږدو کې په سیاست او له استعمار څخه د افریقا د خلاصون په برخه کې مهم رول درلود. [۱۵][۱۶]

د هوفویت-بویني تر معتدلې سیاسي رهبرۍ لاندې د عاج ساحل له اقتصادي پلوه وده وکړه. دغه بریا چې په فقر ځپلې افریقا کې غیرمعمول وه، د «عاج په معجزې» مشهوره شوه. دغه وده د سمې پلان جوړونې، له لویدیځ (په ځانګړې توګه له فرانسې) سره د پیاوړ اړیکو د ساتلو او همدارنګه د قهوې او کاکائو د صنایعو د پراختیا له امله وه. له دې سره په کرنیزو چارو باندې پیاوړې اتکا په ۱۹۸۰ زکال کې هغه مهال یو لړ ستونزې را وپارولې چې د قهوې او کاکائو بیې را ټیټې شوې.

د ولسمشرۍ په ټوله دوره کې هوفویت-بویني د فرانسې سره د نږدې اړیکو لرلو پالیسي مخته یووړه چې د فرانک افریقا (Françafrique) په نوم پېژندل کېږي، له دې سربېره نوموړي د دوګول او پمپیدو په رژیمونو کې د افریقایي سیاستونو په برخه کې د هغوی له سترسلاکار ژاک فوکارت سره نږدې اړیکې لرلې. نوموړي له هغو توطئه کوونکو سره مرسته وکړه چې په ۱۹۶۶ زکال کې یې د ګانا ولسمشر، قوام نکرومه له واکه ګوښه کړ، په ۱۹۷۷ زکال کې یې په بنین کې د ماتیو کرکو پر وړاندې په ناکامه کودتا کې لاس درلود، شک ورباندې کېږي چې په بورکینافاسو کې د واکمن توماس سانکارا پر وړاندې کودتا کې یې هم لاس درلود او له دې سربېره یې په انګولا کې د متحده ایالاتو له خوا له ملاتړ کېدوني کمونېزم ضد یاغي ډلې (UNITA) سره مرستې کولې. هوفویت-بویني پیاوړی کمونېزم ضد بهرنی سیاست درلود چې په ۱۹۶۹ زکال کې له شوروي اتحاد سره د دیپلماتیکو اړیکو د غوڅولو (په ۱۹۶۷ زکال کې د لومړنیو اړیکو له ټینګولو وروسته) او همدارنګه تر ۱۹۸۳ زکال پورې د چین د خلکو د جمهوریت د رسمیت نه پېژندلو لامل وګرځېد. نوموړي بیاځلي په ۱۹۸۶ زکال کې له شوروي اتحاد سره اړیکې ټینګې کړي.

په لویدیځ کې هوفویت- بویني په عامه توګه د «افریقا د حکیم» یا «د افریقا د مشر سپین ږیري» په توګه پېژندل کېږي. هوفویت بویني د خپل هېواد پلازمینه له ابیجان څخه خپل زیږون ځای یاموسوکرو ته ولېږدوله او په دغه سیمه کې یې د «Basilica of Our Lady of Peace of Yamoussoukro» په نامه د نړۍ تر ټوله لویه کلیسا د ۳۰۰ میلیون ډالرو په لګښت جوړه کړه. نوموړی د خپلې مړینې تر مهاله د افریقا په تاریخ کې تر ټولو زیات مهال واک چلونکی واکمن او په نړۍ کې د کیوبا له فیډل کاسټرو او د شمالي کوریا د کیم ایل سونګ څخه دریم ځایګی درلود. په ۱۹۸۹ زکال کې یونسکو د فلیکس هوفویت- بویني په نامه د سولې جایزه د «سولې ساتنې، خوندیتوب او اړوندو هڅو» په موخه جوړه کړه. د نوموړي له مړینې وروسته په ډېرې چټکۍ سره د عاج ساحل حالات بدل شول. له ۱۹۹۴ زکال څخه تر ۲۰۰۲ زکال پورې په دغه هېواد کې ګڼ شمېر کودتاوې وشوې، د لویدیځې افریقا د سي اف اې فرانک ارزښت راولوېد او اقتصادي رکود رامنځته شو؛ له دې سره په ۲۰۰۲ زکال کې په دغه هېواد کې کورنۍ جګړه هم پیل شوه.

په فرانسه کې د بویني سیاسي ژوند

[سمول]

د افریقايي دیموکراتیکې شورا او کمونیستي اتحاد بنسټ اېښودل

[سمول]

د اساسي قانون د شورا د دویمې غونډې د جوړېدو پر مهال افریقايي استازو د استعماري لیبرالېزم پر وړاندې چې په پخوانۍ غونډه کې په رد شوي اساسي قانون کې یې ځای درلود؛ شدید غبرګون څرګند کړ. نوی متن چې د ۱۹۴۶ زکال د اکتوبر په ۱۳ مه د رایو ورکوونکو له خوا تصویب شو، د افریقايي استازو شمېر یې له ۳۰ څخه ۲۴ ته په کې راکم کړی و او همدارنګه یې د هغو کسانو شمېر هم را کم کړ چې د رایو ورکولو حق یې درلود. له دې سره یو شمېر استعماري موضوعات پر خپل حالت پاتې شول چې له مخې یې اجرایوي قوې د فرمانونو پر بنسټ واک چلاوه او پر استعماري ادارې یې نظارت کمزوری کاوه. افریقايي استازو احساس وکړ چې دا چاره د مشهور جمهوري غوښتونکي خوځښت (MRP) او سوسیالیستانو په ژمنو کې خیانت دی او دې پایلې ته ورسېدل چې اړتیا لري له فرانسوي ګوندونو جلا یو دایمي ائتلاف رامنځته کړي. هوفویت- بویني لومړنی کس و چې دغه وړاندیز یې خپلو افریقايي همکارانو ته ورکړ او د فرانسوي سوډان په باماکو کې یې په اکتوبر میاشت کې د غونډې جوړولو په موخه د هغوی بشپړ ملاتړ ترلاسه کړ. د فرانسې دولت د دغې غونډې د خرابولو په موخه خپلې بشپړې هڅې وکړې، په ځانګړې توګه له هېواده بهر سوسیالیست وزیر په دغه غونډه کې د هغو افریقايي سوسیالیستانو په متقاعد کولو کې بریالی و چې د دغې غونډې له اصلي مروجینو څخه و، څو په غونډه کې برخه وانخلي. [۱۷][۱۸][۱۹][۲۰][۲۱][۲۲][۲۳]

دغې چارې معکوسه نتیجه ورکړه او هغه کسان چې سره راغونډ شوي و لا یې راډیکلایز (فعال) کړل. هغه مهال چې دوی افریقايي دیموکراتیکه شورا ((RDA د قلمرونو ترمنځ د سیاسي خوځښت په توګه تاسیس کړه، د کمونېزم پلوي ګابریل داربوسیر په غونډه واک درلود. د دغه نوي خوځښت موخه «د افریقا د خپل شخصیت په تائید او د هغه بنسټ له خوا چې په آزادانه ډول وربانډې هوکړه شوې وه له استعمار څخه د افریقا آزادي وه». د دغې شورا عمومي مشر چې بیا وروسته څو ځلې نور هم د دغه ځایګي لپاره تائید شو هوفویت-بویني و، په داسې حال کې چې عمومي منشي یې داربوسیر وټاکل شو. [۲۴][۲۵]

د خپلې پارلماني ډلې جوړولو په موخه د افریقايي استازو شمېر ډېر لږ و، همدا و چې اړ شول له یو بل لوی ګوند سره یوځای شي څو په بوربون ماڼۍ (د فرانسې پارلمان) کې ورته لاس ورکړي. همدا و چې دوی ډېر ژر د فرانسې له یوازني کمونیست ګوند سره لاس یو کړ، هغه سیاسي ډله چې په ښکاره توګه یې د استعمار مخالفت کاوه او دوی په چټکۍ سره په لاریونونو او همدارنګه د اروپايي وارداتو په تحریم کولو پیل وکړ. هوفویت- بویني دغه اتحاد توجیه کړ ځکه پر باور یې هغه مهال یوازنۍ لار همدا وه چې پر بنسټ یې غږ اورېدل کېدلی شو. [۲۶][۲۷][۲۸][۲۹]

مړینه

[سمول]

ځای ناستوب او مړینه

[سمول]

سیاسي، ټولنیزو او اقتصادي کړکېچونو دغه موضوع تر خپل اغېز لاندې راوستې وه چې څوک باید د هوفویت-بویني په توګه ولسمشر شي. وروسته له هغه چې په ۱۹۸۰ زکال کې یې له خپل پخواني سیاسي همکار فیلیپ یاس سره اړیکې خرابې شوې، هغه چې د ملي شورا د رئیس په توګه یې د ولسمشر د ناتوانۍ یا غیابت په صورت کې حق درلود د ولسمشر ټولنې دندې پر غاړه واخلي، هوفویت – بویني تر هغه کچې چې کولای شو په رسمي توګه یې د خپل ځای ناستي ټاکل وځنډول. د ولسمشر روغتیايي حالت په پام وړ کچه خراب شو او لومړي وزیر آلسان اوتارا د هغه دندې له هغه مهاله پر مخ وړې چې نوموړی په فرانسه کې بستر و. د واک ترلاسه کولو په موخه مبارزې دوام درلود خو دغه مبارزه هغه مهال پای ته ورسېده چې ولسمشر د لومړي وزیر پر ځای د ملي شورا مشر هنري کونان بدیه د خپل ځای ناستي په توګه وټاکه. د ۱۹۹۳ زکال په ډسمبر میاشت کې د پروستات په سرطان ناروغ ولسمشر په چټکۍ سره د عاج ساحل ته راوګرځول شو څو په خپل هېواد کې ومري. هغه ته د تنفس اخیستو ماشین بند کړای شو څو د ځای ناستي اړوند یې وروستي تمایلات په سمه توګه څرګند شي. وروسته له هغه چې کورنۍ یې رضایت څرګند کړ د ډسمبر په ۷ مه د سهار په ۶:۳۵ بجو له هغه د اکسیجن ماشین لرې کړای شو او ومړ. هوفویت بویني د واکمنۍ کولو د مهال له مخې د افریقا تر ټولو زیات واک چلونکی واکمن و چې په نړۍ کې د کیوبا له فیډل کاسټرو او د شمالي کوریا له کیم ایل سونګ وروسته دریم ځایګی لري. [۳۰][۳۱][۳۲][۳۳][۳۴]

سرچينې

[سمول]
  1. ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ subject named as: Félix HOUPHOUËT-BOIGNY — Sycomore ID: https://www2.assemblee-nationale.fr/sycomore/fiche/(num_dept)/3874 — خپرېدونېټه: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷ — سمونګر: National Assembly
  2. ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ د برېتانيکا انلاين پوهنغونډ پېژند: https://www.britannica.com/biography/Felix-Houphouet-Boigny — subject named as: Felix Houphouet-Boigny — خپرېدونېټه: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷ — سرليک: Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).
  3. ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ SNAC ARK ID: https://snaccooperative.org/ark:/99166/w67d510f — subject named as: Félix Houphouët-Boigny — خپرېدونېټه: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷
  4. ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ Brockhaus Enzyklopädie online ID: https://brockhaus.de/ecs/enzy/article/houphouet-boigny-felix — subject named as: Félix Houphouët-Boigny — خپرېدونېټه: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷
  5. ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ Roglo person ID: https://wikidata-externalid-url.toolforge.org/?p=7929&url_prefix=https://roglo.eu/roglo?&id=p=felix;n=houphouet+boigny — subject named as: Félix Houphouët-Boigny
  6. ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ Proleksis enciklopedija ID: https://proleksis.lzmk.hr/27131 — subject named as: Félix Houphouët-Boigny — سرليک: Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value). او Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).
  7. ↑ Hrvatska enciklopedija ID: https://www.enciklopedija.hr/Natuknica.aspx?ID=26273 — subject named as: Félix Houphouët-Boigny — ليکوال: Dalibor Brozović او Tomislav Ladan — سرليک: Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value). — خپروونکی: Miroslav Krleža Lexicographical Institute
  8. ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ Babelio author ID: https://www.babelio.com/auteur/wd/170731 — subject named as: Félix Houphouët-Boigny
  9. ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ CTHS person ID: https://cths.fr/an/savant.php?id=122554 — subject named as: Félix HOUPHOUËT-BOIGNY — خپرېدونېټه: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷ — سمونګر: Bruno Delmas او Rémi Mathis — سرليک: Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).
  10. ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ Munzinger person ID: https://www.munzinger.de/search/go/document.jsp?id=00000007167 — subject named as: Felix Houphouet-Boigny — خپرېدونېټه: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷
  11. ↑ ۱۱٫۰ ۱۱٫۱ ۱۱٫۲ ۱۱٫۳ Bibliothèque nationale de France ID: https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb118865721 — خپرېدونېټه: ۸ سېپتمبر ۲۰۲۳ — ليکوال: Bibliothèque nationale de France — سرليک: Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، [ашық деректер платформасы] تېروتنه: [ناپېژانده] تېروتنه: {{Lang}}: ناسم ليک (لارښود): سکريپټ: cyrl ژبکوډ ملاتړ نه کوونکی: kk (لارښود)، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، платформа отвореног података، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، açıq malümat platforması، ачык малюмат платформасы، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value).، Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value). او Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value). — منښتلیک: Open License Invalid <ref> tag; name "1b6d951202bbd4be08d63e5c40c0fea29204d636" defined multiple times with different content
  12. ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ https://www2.assemblee-nationale.fr/sycomore/fiche/(num_dept)/3874
  13. ↑ https://fresques.ina.fr/independances/fiche-media/Indepe00110/une-declaration-de-felix-houphouet-boigny.html
  14. ↑ idRef پېژند: https://www.idref.fr/026659182 — خپرېدونېټه: ۸ سېپتمبر ۲۰۲۳ — سرليک: Lua error in Module:Unicode_data at line 297: attempt to index local 'data_module' (a boolean value). — خپروونکی: Agence bibliographique de l'enseignement supérieur
  15. ↑ Noble, Kenneth B. (8 February 1994). "For Ivory Coast's Founder, Lavish Funeral". New York Times. بياځلي په 22 July 2008.
  16. ↑ "Félix Houphouët-Boigny". France Actuelle. Vol. 5. 1956. p. 10.
  17. ↑ Mortimer, pp. 100–103
  18. ↑ Mortimer, p. 105
  19. ↑ Mortimer, p. 106
  20. ↑ Mortimer, pp. 73–74
  21. ↑ Segal, pp. 282–283.
  22. ↑ Mortimer, p. 137
  23. ↑ Ellenbogen, p. 41.
  24. ↑ Amondji (1984), p. 110.
  25. ↑ Nanet, Bernard (1999). "Félix Houphouët-Boigny". Encyclopædia Universalis (in فرانسوي). Paris: Encyclopædia Universalis.
  26. ↑ "Felix Houphouët-Boigny". Encyclopedia of World Biography. Thomson Gale. 
  27. ↑ "Interview with Félix Houphouët-Boigny". Jeune Afrique (in فرانسوي). 4 February 1981.
  28. ↑ Thomas Deltombe, Manuel Domergue, Jacob Tatsita, Kamerun !, 2018
  29. ↑ "Biographies des députés de la IV République: Félix Houphouët-Boigny" (in فرانسوي). National Assembly of France. بياځلي په 17 July 2008.
  30. ↑ Amin, Samir; Bernard Nantet (1999). "Côte-d'Ivoire". Encyclopædia Universalis (in فرانسوي). Paris.{{cite book}}: CS1 maint: location missing publisher (link)
  31. ↑ Thomas, Yves (1995). "Pays du monde: Côte-d'Ivoire: 1980–1989". Mémoires du XXe siècle: Dictionnaire de France (in فرانسوي). Paris: Société générale d'édition et de diffusion. ISBN 2-84248-041-4. OCLC 41524503.
  32. ↑ Pesnot, Patrick (producer), Michele Billoud (director) (9 April 2005). Houphouët-Boigny Part 1 (radio) (in فرانسوي). France Inter.{{cite AV media}}: CS1 errors: archive-url (link) CS1 errors: unsupported parameter (link)
  33. ↑ Nandjui, p. 214.
  34. ↑ Noble, Kenneth B. (8 February 1994). "For Ivory Coast's Founder, Lavish Funeral". New York Times. بياځلي په 22 July 2008.
"https://ps.wikipedia.org/w/index.php?title=فلیکس_هوفویت_–_بوینی&oldid=335995" نه اخيستل شوی