زابلون سیمینتوف

زابلون سیمینتوف (په عبراني:: זבולון סימן-טוב؛ زېږون: ۱۹۵۹ زکال) چې د زیبولون سیمنتوف په نوم هم پېژندل کېږي یوازنی افغان یهودي دی چې پخوا یې په افغانستان کې د غالیو سوداګري کوله او هوټل یې درلود. وړاندې له دې چې نوموړی په ۲۰۲۱ زکال کې له افغانستان څخه اسرائیلو ته وویستل شي، په ټول افغانستان کې یې د یوازني استوګن یهودي وګړي په توګه شهرت درلود او په پلازمېنه کابل ښار کې یې د یوې کنیسې مشري هم کوله. نوموړی د طالبانو له واکمنۍ وروسته د ۲۰۲۱ زکال د سپټمبر په اوومه د یوه اسرائيلي الاصله امریکايي سوداګر مردخای کاهانا او د تزدک ټولنې د مارګارېتن موشي خاخام د خصوصي امنیتي کمپنۍ په مرسته له افغانستان څخه وویستل شو؛ له دې وروسته څرګنده شوه چې د تووا مرادي په نامه د سیمینتوف لرې خپلوانه په افغانستان کې وروستۍ استوګنه یهودي ده؛ مرادي هم د ۲۰۲۱ زکال په اکتوبر میاشت کې له افغانستان څخه البانیا ته وتښتېده.

لومړنی ژوند

سیمینتوف (چې د زابلون سیمینتوف په نوم پېژندل کېږي) په ۱۹۵۹ زکال کې د هرات ښار په یوه ارتدوکس یهودي کورنۍ وزېږېد چې کابل ته له کډې کولو وړاندې یې خپل ماشومتوب په هرات کې تېر کړ. د هغه د استوګنې ځای د افغانستان د دویمې کورنۍ جګړې پر مهال وروسته له هغه چې طالبان واک ته ورسېدل په شدیده توګه ویجاړ شو او هغه اړ شو په کابل ښار کې د یهودانو په یوازنۍ کنیسې کې استوګن شي. په داسې حال کې چې دغه مهال ډیری یهودان له هېواده وتلي و او په اسرائیلو کې استوګن شوي و؛ سیمینتوف د تل لپاره له هېواد څخه بهر استوګن نه شو. هغه د لنډې مودې لپاره په ترکمنستان کې ژوند وکړ او په ۱۹۹۸ زکال کې بېرته کابل ته راوګرځېد. دغه مهال طالبانو په رسمي ډول د افغانستان اسلامي امارت تاسیس کړی و. له دې وروسته سیمینتوف څو ځله د طالب ملیشه کسانو له خوا ونیول شو، بندي کړای شو او وځورول شو، همدارنګه په ۲۰۰۱ زکال کې د دغې ډلې له خوا د غالیو په یوه ګدام کې د هغه زیاته شتمني په زور ترې واخیستل شوه.

وروسته ژوند

سیمینتوف له اسحاق لوین سره چې په افغانستان کې یوازنی پاتې یهودی ګڼل کېده د کابل په کنیسه کې یوځای ژوند کاوه. لوین د ۲۰۰۵ زکال د جنوري په ۲۶مه د ۸۰ کلونو په عمر ومړ. د سیمینتوف او لوین اړوند، په افغانستان کې د یوازې پاتې دوه یهودانو کیسه د یوې بریتانوۍ نمایشنامې بنسټ جوړوي. سیمینتوف له بریتانوي خبریال مارتین فیچر سره په مرکه کې لوین ته په داسې حال کې سپکاوی وکړ، چې لوین وروسته له هغه چې سیمینتوف په ۱۹۹۸ زکال کې له ترکمنستان څخه هېواد ته راوګرځېد د کابل په کنیسه کې یې د هغه هرکلی وکړ او هلته یې ځای ورکړ؛ دوی دواړو د شخصي او مذهبي اختلافاتو له امله په شدیده توګه له یو بل څخه کرکه لرله.

سیمینتوف د ټبلېټ په نامه د یهودو امریکایانو له یوې مجلې سره په مرکه کې په افغانستان کې د یهودیت د یوازني پیرو ستونزې او پر وړاندې یې خنډونه څرګند کړل. هغه څرګنده کړه چې د خپلو دامونو د څارویو د حلالولو لپاره به یې د ازبکستان په تاشکند کې له تر ټولو نږدې خاخام څخه ځانګړې اجازه اخیسته، ځکه چې دغه چاره په معمول ډول د یو روزل شوي یهودي قصاب له خوا ترسره کېږي. هغه د پسح د اختر په ورځ (د فرعونانو له غلامۍ څخه د یهودانو د آزادۍ ورځ) د کوشر ځانګړو وسایلو یوه منظمه محموله په نیویارک کې د استوګنو افغان یهودانو له خوا ترلاسه کړه. هغه ویلي چې خپله قیفه یې په یوازیتوب کې اغوسته او په زړه نا زړه توګه به یې اجازه ورکوله سیلانیان یې له کنیسې لیدنه وکړي. 

سیمینتوف په یوازې ځان د دغې کنیسې په یوه کوچنۍ خونه کې اوسېده او له هېواده بهر یهودانو او همدارنګه سیمه ییزو زړه سواندو مسلمانانو به ورسره مالي مرسته کوله. د هغه مېرمن چې ترې جلا شوې له خپلو دوه لوڼو سره په اسرائیلو کې ژوند کوي. هغه مهال چې ترې وپوښتل شول چې آیا غواړي اسرائیلو ته کډه وکړي او له خپلې کورنۍ سره یوځای شي، ځواب یې ورکړ: «اسرائیلو ته لاړ شه؟ زه هلته څه کار لرم؟ ولې باید زه له دې ځایه لاړ شم؟». په ۲۰۰۷ زکال کې هغه له الجزیرې ټلویزیون سره په مرکه کې وویل چې کېدای شي اسرائیلو ته له دې امله له تګ سره لیوالتیا ومومي څو له خپله دوه لوڼو سره یوځای شي. له دې سره نوموړي په ۲۰۱۹ زکال کې له افغانستان څخه وتل رد کړل او څرګنده یې کړه: «زه عبري خبرې نشم کولای. زه یو افغان یم». سیمینتوف همدارنګه څرګنده کړه چې هغه له افغان ولسمشر محمد اشرف غني سره له نږدې پېژني.

سیمینتوف د ۲۰۱۳ زکال په نومبر میاشت کې څرګنده کړه چې غواړي د ۲۰۱۴ زکال په مارچ میاشت کې خپل د کبابو رسټورانټ په افغانستان کې د امریکايي او ناټو ځواکونو د شمېر د کمېدو په خاطر په سوداګریزو چارو کې د کمښت له امله وتړي.

د طالبانو واک ته رسېدل او د سیمینتوف وتل

د ۲۰۲۱ زکال په اپرېل میاشت کې سیمینتوف څرګنده کړه چې له افغانستان څخه د امریکايي ځواکونو له بشپړ وتو وروسته به د طالبانو په څېر نورو ډلو د واکمنۍ له ویرې د سپټمبر میاشتې له سپېڅلو ورځو وروسته اسرائیلو ته کډه شي. طالبان د یهودانو د دغو سپېڅلو ورځو څخه درې اونۍ وړاندې د اګست په ۱۵مه کابل ته ننوتل. سیمینتوف له دې سربېره چې له کابل څخه د وتو فرصتونه ورته برابر شول په کابل کې پاتې شو. سوداګر مردخای کاهانا هم ورته وړاندیز کړی و چې یوه ځانګړې الوتکه به ورته ونیسي څو دی اسرائیلو ته ولېږدوي. په اسلامي هېوادونو کې د خاخامانو د ټولنې غړي خاخام مندی چیتریک په دغه چاره کې د ترکیې د دولت د مشارکت غوښتنه وکړه او هغه یې له کابل څخه ویوست. په داسې حال کې چې هغه ټینګار درلود، د افغانستان د وروستۍ کنیسې څخه د ساتنې په موخه په کابل کې پاتې کېږي، خو وروسته راپورونه خپاره شول چې د وتو پرېکړه یې کېدای شي خپلې ښځې ته د طلاق (د یهودانو د مذهبي طلاق) له ورکولو څخه د ډډې کولو تر اغېز لاندې راغلې وي. د طلاق له ورکړې ډډه کول په اسرائیلو کې د بندي کېدو لامل ګرځېدای شي. د یو بل راپور پر بنسټ د هغه د نه وتو لامل دا و چې هغه د خپلو ګاونډیو پوروړی و او غوښتل یې خپل پورونه ورکړي.

بلاخره نوموړی د ۲۰۲۱ زکال په سپټمبر میاشت کې له خپلو څو نورو ګاونډیانو سره یوځای له هېواده ووت او څرګنده یې کړه چې د طالبانو له خوا نه، بلکې د داعش په څېر نورو سخت دریځو اسلام پالو ډلو له خوا د یرغمل کېدو له ډاره یې هېواد پرېښې. وروسته له هغه چې سیمینتوف له افغانستان څخه ووت خپلې ښځې ته یې طلاق ورکړ. یوه میاشت وروسته د ۲۰۲۱ زکال په اکتوبر میاشت کې د هغه لرې بله خپلوانه، ۸۳ کلنه تووا مرادي هم له افغانستان څخه البانیا ته وتښتېده. په دې توګه داسې ښکاري چې مرادي «په افغانستان کې وروستۍ یهوده» وه.