د کوويډ-۱۹ نښې

د کوويډ-۱۹ نښې بدلون مومي، له کوچنيو نښو نيولې بيا تر سختې ناروغۍ رسېږی. په عامو نښو کې سردرد، د بوی حس کولو وړتيا (انوسميا) او خوند حس کولو وړتيا (ايجوسيا) له لاسه ورکول، پوزه بندېدل او پوزه بهېدل، د غړيو درد، د ستوني درد، تبه، اسهال او په ساه اخستلو کې ستونزې شاملې دي. د داسې عفونت لرونکو خلکو بېلا بېلې نښې څرګندېږي او شونې ده چې د وخت په تېرېدو سره يې نښې بدلون ومومي. د نښو درې عامې ډلې په ګوته شوې دي: يو يې د ساه اخستلو د نښو ډله ده چې ټوخی،  بلغم، ساه لنډي او تبه ده، د بدن د غړيو د نښو ټولګه چې د غړیو او بندونو دردونه، سر درد او ستړتيا  ورسره وي، د هاضمې د نښو ډله چې د خېټې درد، کانګې کول او اسهال ورسره مل وي. په هغو خلکو کې چې له مخکې نه د غوږ، پوزې يا ستوني ستونزې نه لري، په کوويډ-۱۹ کې د خوند او بوی د حس له لاسه ورکول هم يو ځای وی، دا  نښې په اته اتيا سلنه پېښو کې لېدل شوې دي.

د هغو خلکو له منځه چې د دې ناروغۍ نښې په کې لیدل کيږي، يو اتيا سلنه يې يوازې سپکې یا منځنۍ نښې (ډېره کمه نمونيا - سينه بغل) ښيي، په داسې حال کې چې په څوارلس سلنه خلکو کې سختې نښې څرګندېږي (ډايسپنيا، هايپوکسيا يا له پنځوس سلنه نه زیات د سږو ښکېلتيا) او پنځه سلنه ناروغان په سختو نښو اخته کېږي (ساه بندي، جټکه یا د ډېرو غړيو بې کاره کېدل). لږ تر لږه د هغو خلکو له منځه چې، په دې وايرس اخته کېږی، درېيمه برخه يې هېڅ وخت د پام وړ نښې نه څرګندوي. دا کسان چې نښې نه لري؛ خو ناروغي ورسره وي، د ازموينې (طبي معاينې) لپاره مراجعه نه کوي او کولای شي چې، ناروغي خپره کړي. ځينې نور اخته شوي کسان وروسته نښې څرګندوي، چې دې ته «مخکينۍ نښې» ويل کېږي، يا ډېرې نرمې نښې لري او کولای شي، چې دا وايرس خپور کړي.

لکه چې په ناروغۍ اخته کسانو کې عامه ده، د هغې شېبې تر منځ چې په لومړي ځل يو څوک اخته شي او د لومړيو نښو د راڅرګندېدو تر منځ ځنډ پېښېږي. د کوويډ-۱۹ لپاره منځنی ځنډ له څلورو نه تر پنځو ورځو دی. ډېر نښې لرونکي خلک له تشخيص وروسته  له دوو نه تر اووه ورځو پورې د نښو څرګندېدل تجربه کوي. نږدې ټول خلک به په دوولسو ورځو کې لږ تر لږه يوه نښه تجربه کړي.

ډېر خلک د سختې ناروغۍ له حالت نه بېرته رغېږي، خو ځينې خلک – په کور کې د تجريد شويو ځوانانو له ډلې له نيمايي زيات – له روغېدو وروسته هم تر يو بريده د ستړتيا په څېر اغېزې تجربه کوي، دا هغه حالت دی چې اوږده کرونا بلل کېږي، په دې حالت کې د غړيو اوږدمهاله زيان ليدل شوی دی. د دې ناروغې د اوږدمهاله اغېزو د څېړلو لپار څو کلنې مطالعې روانې دي.

ټول کتنه(عمومي کتنه)

شونې ده چې د کوويډ-۱۹ نښې په پرتليز ډول ټاکلې نه وي، تر ټولو عامې نښې يې تبه، وچ ټوخی او ستړتيا دي. د هغو خلکو له منځه چې نښې په کې موندل کېږی، په اټکلي توګه په پنځو کې يو تن يې شونې ده چې ډېر سخت ناروغه شي او په ساه اخستلو کې ستونزې پیدا کړي. په بېړنيو نښو کې د ساه اخستلو ستونزې، دوامدار د سينې درد يا فشار، ناڅاپي خپګان، په تګ کې ستونزه، د مخ يا شونډو شنه کېدل شامل دي؛ که چېرې دا نښې وي، نو د سملاسي روغتيايي پاملرنې سپارښتنه کېږي. د ناروغۍ زياتېدل کولای شي، د نمونيا (د سږو پړسوب- سينه بغل)، سخت تنفسي رنځ نښې، سيپسس، سپټيک جټکه (له يوې ناروغۍ وروسته د فشار زيات ښکته کېدل) او د ګردو له کاره لوېدو په څېر ستونزو (ګډوډيو) لامل وګرځي.

ځينې نښې د نورو په پرتله ژرڅرګندېږي. د ۲۰۲۰ز کال د اګست په مياشت کې، د سويلي کارولينا په پوهنتون کې ساينس پوهانو د کوويډ-۱۹ د لومړيو «شونو» نښو ترتيب د تبې په ډول وښود، چې له هغې وروسته ټوخی او د غړيو درد پيلیږي او دا چې زړه بدی او کانګې له اسهال نه مخکې پيليږي. دا د انفلوينزا د عامې لارې سره په ټکر کې ده، په کومې ناروغۍ کې چې لومړی ټوخی او بيا ورپسې تبه منځ ته راځي. په داسې حال کې چې د نښو د منځ ته راتلو د کتنې لپاره د روغتيايي ادارو لارښود د څوارلسو ورځو لپاره د تجريد (ځانله کېدو) سپارښتنه کوي، داسې محدود شواهد شته چې، شونې ده د لومړي اخته کېدو نه وروسته په ځينو ناروغانو کې د نښو څرګندېدل، له څوارلسو نه زياتې ورځې واخلي.

د کرونا بېلا بيل ډولونه

د هغو خلکو لپاره چې په بېلا بېلو ډولونو اخته کیږي، د تر ټولو زياتو نښو شمېر شونې دی، له هغه څه مختلف وي، چې د دې وبايي ناروغۍ په لومړيو پړاوونو کې وليدل شي.

ډيلټا

هغه خلک چې په ډلټا اخته شوي، شونې ده چې د زکام له نښو سره يې توپير ونه شي کړای او د ځانله کېدو اړتيا ونه ويني. د ۲۰۲۱ز کال د جون په مياشت کې راپور شوې عامې نښې يې سردرد، د ستوني درد (خارښت)، د پوزې بهېدل او تبه دي. په بریتانيا کې هغه مهال، کله چې يو نوي ۹۱٪ سلنه نوې پېښې د ډلټا ډول بلل شوې وې، په يوه څېړنه کې وموندل شوه چې، ډېرې راپور شوې نښې يې سردردی، د ستوني درد او د پوزې بهېدل دي.

اوميکرون

د ۲۰۲۱ز کال د دسمبر مياشتې په نيمايي کې د وبايي ناروغيو پوهاند «ټم سپيکټر» ويلي و چې: د اوميکرون ډول ډېری برخه نښې د عام زکام په څېر وي، چې سردردی، د ستوني درد، پوزې بهېدل، ستړتيا او پرنجی په کې شامل دي، په همدې بنسټ هغه خلک چې د زکام نښې لري، بايد د کرونا معاینه وکړي. «د تبې، ټوخي او بوی حس له لاسه ورکولو په څېر حالتونه، اوس د هغو نښو په لږه کيو کې شمېرل کېږي چې موږ يې وينو. ډېری خلک کلاسيکې نښې نه لري». په لندن کې د زکام نښې لرونکي خلک (چېرې چې کرونا په تېزۍ سره د خپرېدو په حال کې وه) د دې پر ځای چې زکام وبلل شي، د دې ډېره شونتيا وه، چې په کرونا اخته شوي وي.

بدني

په عادي بدني نښو کې ستړتيا، د غړیو او بندونو درد شامل دی. ځينې خلک د ستوني درد (خارښت) هم لري.

تبه

د کوويډ-۱۹ په ناروغانو کې تبه یو له ټولو عامو نښو نه ده، خو په لومړيو معايناتو کې د تبې په نه شتون سره د کوويډ-۱۹ شتون رد کېدای نه شي. په کوويد-۱۹ د اخته کېدو په لومړۍ اونۍ کې تبه، د بدن د طبيعي مدافعې قوې (قوه معافيت) غبرګون ښودل کېدای شي، خو که چېرې دا عفونت د «سيتوکين توپان» (يو ډول حجروي خلل دی) بڼه غوره کړي، تبه بيا معکوسه پايله ورکوي. د ۲۰۲۰ز کال تر سپتمبر مياشتې پورې، د پايلې سره د تبې د تړلو په اړوند ډېره کمه څېړنه شوې وه.

د ۲۰۲۰ز کال د جون په مياشت کې یوې منظمې کتنې له پنځه اويا نه تر اتيا سلنه پورې د تبې خپرېدو راپور ورکړی و. د ۲۰۲۰ز کال د جون تر مياشتې پورې، د ناروغیود مخنيوي او کنترول لپاره اروپايي مرکز (ECDC) د پنځه څلوېښت سلنه تبې د خپرېدو خبر ورکړی و.  

درد

د ۲۰۲۰ز کال د جون مياشتې يوې منظمې کتنې  له اووه ويشت نه تر پنځه دېرش سلنه پورې د ستړتيا د خپرېدو، له څوارلس نه تر نولس سلنې پورې د غړیو د درد، له لس نه تر څوارلس سنله پورې د ستوني د درد خپرېدو راپور ورکړی و. د ۲۰۲۰ز کال د جون تر مياشتې پورې ECDC تر دري شپېته سلنه پورې د غړیو د کمزورۍ (استينيا) د خپرېدو، تر درې شپېته سلنه پورې د غړيو د درد (مايليژيا) د خپرېدو او تر درې پنځوس سلنه پورې د ستوني د درد د خپرېدو خبر ورکړی و.

تنفسي (د ساه اخستلو اړوند)

ټوخی د کوويډ-۱۹ يوه بله عامه نښه ده، چې شونې ده يا وچ يا بلغمي وي.

ځينې نښې، لکه په ساه  اخستلو کې ستونزه په ناروغانو کې ډېرې عامې دي چې په روغتون کې بسترۍ ته اړتيا لري. ساه بندي له ناروغۍ وروسته منځ ته راځي. له دېرشو ورځو نه زياته موده کې په شل سلنه پېښو کې دايمي انوسميا يا هايپوسميا يا ايجوسيا او يا هم ډيجوسيا مستند شوي دي.

شونې ده ،چې په تنفسي ستونزو کې  سينه بغل او سخت تنفسي رنځ  نښې (ARDS) شاملې وي. د ۲۰۲۰ز کال د جولای تر مياشتې پورې، ECDC  اته شپېته سلنه د پوزې د بنديدو، درې شپېته سلنه د ټوخي، شپېته سلنه د پوزې د بهېدو د خپرېدو راپور ورکړی و. د ۲۰۲۰ز کال د جون په مياشت کې د بدني بيا کتنې له خوا له څلور پنځوس نه تر يو شپېته سلنه د وچ ټوخي او له دوه ويشت نه تر اته ويشت سلنه پورې د بلغمي ټوخي د خپرېدو راپور ورکړی و.