Jump to content

د کروشیا سیاست

د ويکيپېډيا، وړیا پوهنغونډ له خوا


په ۱۹۸۹ز کال کې د کروشیا سوسیالیست جمهوري حکومت پریکړه وکړه چې د مخ پر ودې غوښتنو په ځواب کې سیاسي ګوندونه زغمي ترڅو کمونست ګوند نه بهر سیاسي فعالیت ته اجازه ورکړي. په کروشیا کې د کمونیستي واکمنۍ له پیل راهیسې لومړنی سیاسي ګوند د کروشیا سوسیال لیبرال ګوند (HSLS) و، چې دا ګوند د ۱۹۸۹ز کال د مې په ۲۰مه تاسیس شو، ورسته له هغه د ۱۹۸۹ز کال د جون په ۱۷مه د کروشیا ډیموکراټیک اتحاد جوړ شو. دغه راز کله چې د ۱۹۸۹ز کال د ډسمبر Ivica Račan د اصلاح شوي کمونست ګوند مشر شو په ورته وخت کې ګوند سیاسي محاکمې لغوه کړې، سیاسي بندیان یې خوشې کړل او یو څو ګوندي سیاسي نظام یې رامنځته کړ. د مدني سازمانونو قانون په رسمي ډول د ۱۹۹۰ز کال د جنورۍ په ۱۱ مه سیاسي ګوندونو ته د فعالیت د اجازه ورکولو په موخه تعدیل شو او په دې توګه پخواني جوړ شوي ګوندونه یې هم قانوني کړه.[۱]

په هغه وخت کې چې د لومړي ځل لپاره د ۱۹۹۰ز کال د اپریل په ۲۲مه لومړي څو ګوندي ټولټاکنې ترسره کېدې، ۳۳ ګوندونو نوم لیکنه کړې وه. ترټولو اړونده ګوندونه او ایتلافونه د کروشیا د کمونیسټانو ټولنه، د ډیموکراټیک بدلونونو ګوند (چې وروسته د کمونیسټ ګوند ونومول شو)، د کروشیا ډیموکراټیکه ټولنه (HDZ) او د خلکو د یووالي ایتلاف (KNS)، چې د HSLS ګوند په ګډون مشري یې د ډراژن په غاړه وه، چې د ۱۹۸۹ز کال  ډسمبر کې خپل فعالیت پیل کړ. دغه راز دویم پړاو ټاکنې د ۱۹۹۰ ز کال د مې په شپږمه ترسره شوې، چې په پایله کې یې د HDZ ګوند د فرانجو توجمان په مشرۍ د اصلاح شوو کمونستانو او KNS نه ټاکنې وګټلې. د KNS ګوند مشرۍ چې ساوکا دابسیویچ کوچار او میکو تریپالو په غاړه درلوده  ډېر ژر په انفرادي ګوندونو وویشل شول. دغه راز تر ۲۰۰۰ز کال پارلماني ټاکنو پورې HDZ ګوند پارلمان کې اکثریت درلوده، چې وروسته یې د راچان په مشرۍ د کروشیا سوسیال ډیموکراتیک ګوند (SDP) له خوا ماتې وخوړه. کله چې د کروشیا د خپلواکۍ جګړه پراخه شوه له HDZ ګوند نه فرانجو ګریګوریچ د ۱۹۹۱ز کال جولای کې د ملي یووالي د حکومت مشري لپاره لومړی وزیر وټاکل شو او تر ۱۹۹۲ز کال اګسټ پورې دوام وکړ، چې د فرانجو تر ادارې لاندې په ۱۹۹۱ز کال اکټوبر په ۸مه له  یوګوسلاویا نه د کروشیا د خپلواکۍ اعلان نافذ شو. همدارنګه د ۲۰۰۳ز کال پارلماني ټاکنو کې HDZ ګوند بېرته واک واخیست، پداسې حال کې چې SDP لوی مخالف ګوند پاتې شو.[۲][۳][۴][۵][۶]

فرانجو توجمان په ۱۹۹۲ او ۱۹۹۷ کې د ولسمشرۍ ټاکنې وګټلې، چې د هغه د ولسمشري پرمهال د کروشیا اساسي قانون چې په ۱۹۹۰ز کال کې تصویب شوی و، نیمه صدارتي نظام ته لاره هواره کړه، خو په ۱۹۹۹ز کال کې د توجمان له مړینې وروسته اساسي قانون تعدیل شو او د ولسمشرۍ ډېر واکونه پارلمان او حکومت ته ورکول شول. دغه راز سټیپن میسیک په ۲۰۰۰ او ۲۰۰۵ز کلونو کې دوه پرله پسې دورو لپاره د کروشیا د خلکو ګوند (HNS) ټکټ وګټلو. همدارنکه د ۲۰۰۹ او ۲۰۱۰ز کال جنوري ولسمشریزو ټاکنو کې د SDP ګوند کاندید ایوو جوسیپوویچ  ټاکنې وګټلې، خو کولیندا ګرابر-کیتاروویچ د ۲۰۱۵ز کال جنوري کې په دویم پړاو ټاکنو کې جوسیپوویچ ته ماتې ورکړه او په دې ډول د کروشیا لومړۍ ښځینه ولسمشره شو.[۷][۸][۹][۱۰]

د ۲۰۲۰ز کال جنوري  ولسمشریزو ټاکنو کې د سوسیال ډیموکراټ ګوند (SDP) پخواني لومړي وزیر زوران میلانوویچ ټاکنې وګټلې. هغه د ټاکنو په دویم پړاو کې د واکمن کروشیا ډیموکراتیک ګوند (HDZ) نه کولیندا ګرابار کیتاروویچ ته ماتې ورکړه. د ۲۰۲۰ز کال جولای کې واکمن ښي اړخي HDZ ګوند پارلماني ټاکنې وګټلې. له ۲۰۱۶ز کال راهیسې د لومړي وزیر اندري پلینکوویچ د HDZ په مشرۍ ایتلافي حکومت کولو ته دوام ورکړ. [۱۱][۱۲]

د کروشیا اساسي قانون

[سمول]

کروشیا یو متمرکز ډیموکراټیک پارلماني جمهوریت دی، چې د واکمن کمونیستي اتحاد له ړنګېدو وروسته یې په ۱۹۹۰ز کال کې خپل نوی اساسي قانون تصویب کړ، چې نوموړۍ قانون د ۱۹۷۴ کال اساسي قانون پر ځای چې د کروشیا د سوسیالیست جمهوریت له خوا تصویب شوی و ځایناستۍ شو او لومړنۍ څو ګوندي ټاکنې یې ترسره کړې. په داسې حال کې چې د ۱۹۹۰ز کال اساسي قانون په خپل قوت کې پاتې دی او له خپل تصویب راهیسې څلور ځله (په ۱۹۹۷، ۲۰۰۰، ۲۰۰۱، ۲۰۱۰ز کلونو کې) تعدیل شوی. کروشیا د ۱۹۹۱ز کال د اکټوبر په اتمه له یوګوسلاویا نه خپلواکي اعلان کړه او د کروشیا حیثیت د یو هېواد په توګه په ۱۹۹۲ز کال کې د ملګرو ملتونو له خوا په رسمیت وپیژندل شو. د ۱۹۹۰ز کال د اساسي قانون له مخې کروشیا تر ۲۰۰۰ز کال پورې تر هغه چې په پارلماني نظام بدل شي نیمه صدارتي نظام درلود. په کروشیا کې حکومتي واکونه په مقننه، اجرایي او قضايي واکونو ویشل شوي دي. دغه راز په هغه وخت کې چې د ۲۰۱۰ز کال د جون په ۳۰مه له اروپايي اتحادیې سره د الحاق خبرې اترې بشپړې شوې، د کرویشیا قانون په بشپړه توګه د اروپايي اتحادیې قانون سره همغږي شوی و. کروشیا د ۲۰۱۳ کال د جولای په لومړۍ نېټه د اروپايي ټولنې غړی شو.[۱۳][۱۴][۱۵][۱۶][۱۷][۱۸][۱۹][۲۰][۲۱]

سرچينې

[سمول]
  1. ↑ "Chronology". Constitute. نه اخيستل شوی 28 April 2015.
  2. ↑ "Arhiva izbora" [Elections Archive] (په کرواسي). State Election Commission. Archived from the original on 1 August 2020. نه اخيستل شوی 13 November 2011. {{cite web}}: External link in |خونديځ تړی= (help); Unknown parameter |تاريخ الأرشيف= ignored (help); Unknown parameter |خونديځ-تړی= ignored (help); Unknown parameter |مسار الأرشيف= ignored (help)
  3. ↑ "Ceremonial session of the Croatian Parliament on the occasion of the Day of Independence of the Republic of Croatia". Official web site of the Parliament of Croatia. Sabor. 7 October 2004. Archived from the original on 14 March 2012. نه اخيستل شوی 29 July 2012.
  4. ↑ "Prethodne vlade RH" [Previous governments of the Republic of Croatia] (په کرواسي). Government of Croatia. Archived from the original on 23 November 2011. نه اخيستل شوی 10 November 2011.
  5. ↑ "Statut" [Constitution] (په کرواسي). Croatian Peasant Party. 19 December 2009. نه اخيستل شوی 15 November 2011.
  6. ↑ Šime Dunatov (December 2010). "Začetci višestranačja u Hrvatskoj 1989. godine" [The Origins of the Multi-Party System in Croatia in 1989]. Radovi Zavoda Za Povijesne Znanosti HAZU U Zadru (په کرواسي). Croatian Academy of Sciences and Arts (52): 381–397. ISSN 1330-0474. نه اخيستل شوی 15 November 2011.
  7. ↑ Veronika Rešković (17 June 2010). "Arlović: Bilo bi dobro da ovaj Ustav izdrži dulje, ali me strah da ipak neće" [Arlović: It would be good if this constitution lasts, but I fear i will not]. Jutarnji list (په کرواسي). Archived from the original on 30 December 2019. نه اخيستل شوی 19 November 2011.
  8. ↑ "Croatia country profile". BBC News. 20 July 2011. نه اخيستل شوی 14 October 2011.
  9. ↑ "Arhiva izbora" [Elections Archive] (په کرواسي). State Election Commission. Archived from the original on 1 August 2020. نه اخيستل شوی 13 November 2011. {{cite web}}: External link in |خونديځ تړی= (help); Unknown parameter |تاريخ الأرشيف= ignored (help); Unknown parameter |خونديځ-تړی= ignored (help); Unknown parameter |مسار الأرشيف= ignored (help)
  10. ↑ "Croatia elects conservative in presidential election runoff". TheGuardian.com. 11 January 2015.
  11. ↑ "Croatia's rightwing ruling party wins election victory". TheGuardian.com. 6 July 2020.
  12. ↑ "Croatia election: Ex-leftist PM Zoran Milanovic wins | DW | 05.01.2020". Deutsche Welle.
  13. ↑ "EVOLUTION IN EUROPE; Conservatives Win in Croatia". The New York Times. 9 May 1990. نه اخيستل شوی 14 October 2011.
  14. ↑ "History of Croatian Constitutional Judicature". Croatian Constitutional Court. Archived from the original on 26 September 2014. نه اخيستل شوی 9 November 2011.
  15. ↑ Veronika Rešković (17 June 2010). "Arlović: Bilo bi dobro da ovaj Ustav izdrži dulje, ali me strah da ipak neće" [Arlović: It would be good if this constitution lasts, but I fear i will not]. Jutarnji list (په کرواسي). Archived from the original on 30 December 2019. نه اخيستل شوی 19 November 2011.
  16. ↑ "Ceremonial session of the Croatian Parliament on the occasion of the Day of Independence of the Republic of Croatia". Official web site of the Parliament of Croatia. Sabor. 7 October 2004. Archived from the original on 14 March 2012. نه اخيستل شوی 29 July 2012.
  17. ↑ Paul L. Montgomery (23 May 1992). "3 Ex-Yugoslav Republics Are Accepted into U.N." The New York Times. Archived from the original on 16 April 2009. نه اخيستل شوی 29 July 2012.
  18. ↑ "Croatia country profile". BBC News. 20 July 2011. نه اخيستل شوی 14 October 2011.
  19. ↑ "Political Structure". Government of Croatia. 6 May 2007. Archived from the original on 5 September 2013. نه اخيستل شوی 14 October 2011. {{cite web}}: External link in |خونديځ تړی= (help); Unknown parameter |تاريخ الأرشيف= ignored (help); Unknown parameter |خونديځ-تړی= ignored (help); Unknown parameter |مسار الأرشيف= ignored (help)
  20. ↑ Tomasz Giaro (2006). Modernisierung durch Transfer im 19. und frühen 20. Jahrhundert Von Tomasz Giaro (په جرمني). Vittorio Klostermann. ISBN 978-3-465-03489-6. نه اخيستل شوی 15 October 2011.
  21. ↑ "Overview of EU – Croatia relations". Delegation of the European Union to the Republic of Croatia. Archived from the original on 26 March 2012. نه اخيستل شوی 14 October 2011.
"https://ps.wikipedia.org/w/index.php?title=د_کروشیا_سیاست&oldid=335750" نه اخيستل شوی