Jump to content

د کردستان اسلامي امارت

د ويکيپېډيا، وړیا پوهنغونډ له خوا

د کردستان اسلامي امارت (په کوردي: میرنشینی ئیسلامیی کوردستان، mîrnişînî îslamîyi kurdistan) د کردانو یو نا پیژندل شوی اسلامي دولت و چې د شریعت له مخې اداره کیده. دا له 1991 راهیسې د عراقي حکومت له کنټرول څخه بهر وه او په 1994 کې د کردستان په خودمختاره سیمه کې د ځان حکومت کولو اداره وه، او په 2001 کې یې په رسمي ډول خپلواکي اعلان کړه او په 2003 کې پای ته ورسیده.

تاریخ

[سمول]

پخوا

[سمول]

د 1991 عراقي پاڅونونو کې، د کردستان ډیموکراټیک حزب، د کردستان وطني اتحادیه، او د کردستان اسلامي غورځنګ شامل وو، چې د عراق د حکومت په وړاندې یې بغاوت وکړ او د کردستان سیمه یې جوړه کړه. د کردستان اسلامي غورځنګ په کردستان سیمه کې د پام وړ حضور ته دوام ورکړ. وروسته د عراقي کردانو کورنۍ جګړه د د کردستان ډیموکراټیک حزب او د کردستان وطني اتحادیه ترمنځ پیل شوه. د تړون د یوې برخې په توګه، د کردستان سیمې کنټرول په دریو برخو ویشل شوی. د کردستان ډیموکراټیک حزب ته د دوهوک والي او د اربیل واليت ورکړل شو ، د کردستان وطني اتحادیه ته د سلیمانیه والي ورکړل شو ، او د کردستان اسلامي غورځنګ ته د حلبجا والي ورکړل شو. امارت په پیل کې د کردستان د سیمې یوه خپلواکه برخه وه. کله چې د کردستان اسلامي غورځنګ د کردانو په حکومت کې شامل شو، ځینو یې د کردستان اسلامي غورځنګ پریښود او خپلې ډلې یې جوړې کړې، چې په امارت کې یې فعالیت ته دوام ورکړ.[۱][۲] په دغو ډلو کې د ملا کرېکار په مشرۍ جماعت اصلاح، د علي باپیر په مشرۍ د کردستان عدالت ډله، او جند الاسلام (د توحید اسلامي محاذ، د اسلامي مقاومت غورځنګ - حماس کردستان، او د سوران دوهم واحد) د ابو عبدالله الشافعي په مشرۍ کې شامل وو.[۳] ملا کریمر په چټکۍ سره شهرت ته ورسید. په 2001 کې، ملا کریکر د امارت کنټرول ترلاسه کړ او خپلواکي یې اعلان کړه، او د اسلامي امارت د پراخولو اراده یې څرګنده کړه ترڅو ټول لوی کردستان شامل کړي. ملا کریکر اسلامي امارت د یو خپلواک کردستان په توګه وړاندې کړ او ادعا یې وکړه چې دا به د کردستان پخوانۍ برخه پراخه نه کړي.[۴][۵][۶] په اسلامي امارت کې، اصلاح او جند الاسلام د انصار الاسلام په نامه سره یوځای شول، چې د اسلامي امارت د پوځ په توګه کار کوي.[۷]

د انصار الاسلام مشر ملا کرکر د امارت امیر و، په داسې حال کې چې ابو عبدالله الشافعي او علي بپیر یې مرستیالان وو. له ټولو خواوو څخه د حقیقتي بندیزونو لاندې سیمه سره، د ګاونډي ایران سني کردانو جهادیانو امارت ته د پولې هاخوا حیاتي ملاتړ ورکړ او داسې شبکې یې جوړې کړې چې په غیر قانوني توګه سیمې ته قاچاق کیږي.[۸][۹][۱۰][۱۱][۱۲]

د اسلامي امارت لاندې ژوند

[سمول]

د ملا کریکر په څیر، د انصار الاسلام ډیری جنګیالیو او مشرانو هم ملتپال نظر درلود او نوي امارت یې د کردانو د خپلواکۍ د غورځنګ بریا ګڼله. دوی هم دودپاله وو چې د کرد کلتور په ټولنیز ډول وده کوي. د ډیرو نورو ملتپالو سیاستونو سره سره، د ملتپالنې عناصر چې د اسلام سره په ټکر کې وو، پریښودل شول.[۱۳][۱۴][۱۵] دا هم ویل شوي چې انصار الاسلام سخت شرعي قوانین پلي کړي، د یارساني اقلیت په وړاندې یې ظلمونه کړي او د صوفیانو زیارتونه او خانقاې یې ویجاړې کړي دي.[۱۶][۱۷][۱۸] د کُردستان اسلامي امارت د افغانستان له اسلامي امارت سره د ملا عمر په وخت کې ډیپلوماټیکې اړیکې درلودې او افغانستان ته به یې کردان استول چې د طالبانو یا القاعدې له خوا روزنه ترلاسه کړي.[۱۹] دوی په افغانستان کې اسامه بن لادن ته هم پلاوی استولی و.[۲۰] پر د ایران د اسلامي انقلاب محافظان تور ولګاوه چې د دوی په پولو کې د څه پیښیدو په اړه بې پروايي کوي.[۱۰]

سقوط

[سمول]
د امریکا او د وطني اتحادیه عسکر د انصار الاسلام بیرغ پر پښو کوي

کله چې متحده ایالاتو غوښتل پر عراق برید وکړي، د بیلنټ ایکویت حکومت متحده ایالاتو ته د ترکیې له خاورې څخه عراق ته د ننوتلو اجازه رد کړه، ځکه چې دوی نه غواړي د جګړې خطر ولري. متحده ایالاتو په 2003 کې د ویکینګ هامر عملیات پیل کړل چې د انصار الاسلام په وړاندې د بمباریو اغیزمن کمپاین و. د امارت له لاسه ورکولو وروسته، ډیری انصار جنګیالي د ایران-عراق په پوله کې راټول شول، چیرته چې دوی د ایراني کرد خواخوږو لخوا ایران ته قاچاق شول.[۲۱]

د امارت له سقوط وروسته ابو عبدالله الشافعي د انصار الاسلام مشري په غاړه واخیسته، چې د حمرین غرونو ته کډه شو او د عراق په بغاوت کې یې جګړه وکړه، په داسې حال کې چې ملا کریمر ناروې ته ولاړ. ملا کریکر په ۲۰۱۵ کال کې تر نیول کیدو پورې د راوتي شیکس بنسټ ایښی او مشري یې کړې وه.[۲۲][۲۳] علي باپیر وروسته د کردستان له سیمه ییز حکومت سره پخلا کړ.[۲۴][۲۵]

د ۲۰۱۶ کال په وروستیو کې، د امارت د ۱۵مې کلیزې په شاوخوا کې، ملا کریمر وویل: "زه هیله لرم چې موږ ژر تر ژره له عراق څخه جلا شو. زه به یې په بشپړ ډول ملاتړ وکړم. موږ په 1921 کې د ځواک لاندې عراقي دولت سره یوځای شو، دا یو داسې دولت دی. په هر لحاظ یو ناکامه دولت د لومړي ځل لپاره د کردستان او سلیمانیا په خاوره کې بمباري وکړه کردستان له عراق څخه جلا شوی او د خپلواکۍ اعلان کوي، زه به یې په بشپړه توګه تائید کړم کله چې موریتانیا خپلواکي اعلان کړه، دوی حتی د خپل بیرغ د پورته کولو لپاره ودانۍ نه درلوده، مګر بیا هم دوی خپلواکي اعلان کړه. هغه دا ادعا هم وکړه چې هغه نور د کرد حکومتي چارواکو په وړاندې کرکه نه لري. هوشیار زیباري تایید کړه چې د کردانو حکومت له کریکر سره سوله وکړه.[۲۶]

سرچینې

[سمول]
  1. ↑ "The Islamist Threat from Iraqi Kurdistan | The Washington Institute". www.washingtoninstitute.org (in انګليسي). بياځلي په 2024-12-06.
  2. ↑ Faleh A. Jabar and Hosham Dawod, The Kurds: nationalism and politics (London: Saqi), 203-230.
  3. ↑ "Ansar al-Islam in Iraqi Kurdistan." Human Rights Watch, Date unknown. Web. 18 October 2010.
  4. ↑ Gade, Tine; Palani, Kamaran (22 May 2022). "The hybridisation of religion and nationalism in Iraqi Kurdistan: The case of Kurdish Islam". Third World Thematics: A TWQ Journal. 5 (3–6): 221–241. doi:10.1080/23802014.2022.2070269. hdl:11250/2999460. S2CID 249036504.
  5. ↑ "Does Kurdish jihadist group threaten Hayat Tahrir al-Sham in north Syria? - Al-Monitor: The Pulse of the Middle East". http://www.al-monitor.com. 20 June 2021. Archived from the original on 5 May 2022. Retrieved 27 March 2022.
  6. ↑ Aymenn Jawad Al-Tamimi (11 May 2014). "Key Updates on Iraq's Sunni Insurgent Groups". Brown Moses Blog. Archived from the original on 28 January 2015. Retrieved 26 May 2014.
  7. ↑ "Ansar al-Islam in Iraqi Kurdistan." Human Rights Watch, Date unknown. Web. 18 October 2010.
  8. ↑ "Komal should 'shed' Islamic label: party leader". www.rudaw.net. بياځلي په 2023-02-20.
  9. ↑ "How ISIS Infiltrated Iranian Kurdistan". iranwire.com.
  10. ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ "Journey to jihad: Iran's Sunni Kurds fighting a holy war in Idlib". www.rudaw.net. بياځلي په 2023-02-20.
  11. ↑ "Iraqi political groupings and individuals". middleeastreference.org.uk. خوندي شوی له the original on 2007-03-05.
  12. ↑ Ram, Sunil (April 2003). "The Enemy of My Enemy: The odd link between Ansar al-Islam, Iraq and Iran" (PDF). The Canadian Institute of Strategic Studies. خوندي شوی له the original (PDF) on 30 March 2004. بياځلي په 6 February 2015.
  13. ↑ Gade, Tine; Palani, Kamaran (22 May 2022). "The hybridisation of religion and nationalism in Iraqi Kurdistan: The case of Kurdish Islam". Third World Thematics: A TWQ Journal. 5 (3–6): 221–241. doi:10.1080/23802014.2022.2070269. hdl:11250/2999460. S2CID 249036504.
  14. ↑ "Does Kurdish jihadist group threaten Hayat Tahrir al-Sham in north Syria? - Al-Monitor: The Pulse of the Middle East". http://www.al-monitor.com. 20 June 2021. Archived from the original on 5 May 2022. Retrieved 27 March 2022.
  15. ↑ Aymenn Jawad Al-Tamimi (11 May 2014). "Key Updates on Iraq's Sunni Insurgent Groups". Brown Moses Blog. Archived from the original on 28 January 2015. Retrieved 26 May 2014.
  16. ↑ "Ansar al-Islam in Iraqi Kurdistan (Human Rights Watch Backgrounder, )". www.hrw.org.
  17. ↑ "Ansar al-Islam in Iraqi Kurdistan". Human Rights Watch. خوندي شوی له اصلي څخه په 2010-06-15. بياځلي په 2014-01-22.
  18. ↑ Brynjar, Lia. Understanding Jihadi Proto-States - JSTOR. JSTOR 26297412.
  19. ↑ "Journey to jihad: Iran's Sunni Kurds fighting a holy war in Idlib". www.rudaw.net. بياځلي په 2024-11-19.
  20. ↑ Schanzer, Jonathan (January 2004) "Ansar al-Islam: Back in Iraq :: Middle East Quarterly". Middle East Quarterly. Archived from the original on 2016-11-29. Retrieved 2016-11-28.
  21. ↑ "The rise and fall of Ansar al-Islam". Christian Science Monitor. ISSN 0882-7729. بياځلي په 2023-11-13.
  22. ↑ "16 ISIS-Linked Suspects Held in Europe-Wide Sweep: Italy Officials". NBC News. 12 November 2015. بياځلي په 13 November 2015.
  23. ↑ "Italy announces swoop on 'jihadist network'". The Local. بياځلي په 13 November 2015.
  24. ↑ Obeid, Adel Ahmad.'L'islamisme en mutation : Une étude pluridisciplinaire sur la mouvance islamiste kurde, pp. 22-23
  25. ↑ Obeid, Adel Ahmad.'L'islamisme en mutation : Une étude pluridisciplinaire sur la mouvance islamiste kurde, pp. 80-83
  26. ↑ Mahmud Yasin Kurdi (29 September 2016). "Time has come to break from Iraq, says radical Kurdish cleric Mulla Krekar". rudaw.net. خوندي شوی له اصلي څخه په 29 November 2016. بياځلي په 28 November 2016.
"https://ps.wikipedia.org/w/index.php?title=د_کردستان_اسلامي_امارت&oldid=341796" نه اخيستل شوی