Jump to content

د کابل د سقوط په اړه غبرګونونه (۲۰۲۱ ز کال)

د ويکيپېډيا، وړیا پوهنغونډ له خوا

د ۲۰۲۱ ز کال د اګست په ۱۵ مه نېټه، د افغانستان د اسلامي جمهوریت پلازمېنه کابل ښار، د طالبانو د ۲۰۲۱ ز کال د عملیاتو پر مهال طالب ځواکونو ته په لاس ورغی، چې له امله یې له ۲۰۰۱ ز کال نه راهیسې په افغانستان کې پیل شوې جګړه پای ته ورسېده. د کابل سقوط په نړیواله کچه غبرګونونه راوپارول چې په کې د افغانستان د دولت په توګه د طالبانو د په رسمیت پېژندلو، په دغه هېواد کې د انساني حالت، د جګړې د پایلې او په نړیوالو چارو کې د پوځي لاسوهنې اړوند بحثونه شامل و.

په افغانستان کې دننه غبرګونونه

[سمول]

د افغانستان پخواني ولسمشر حامد کرزي په ښکاره ډول د واک په سوله ییز لېږد ټینګار وکړ او ژمنه یې وکړه چې: له خپلو بچیانو سره به په کابل کې پاتې شي. د افغانستان په وخت د شپې نږدې ۱۱ بجې، ولسمشر محمد اشرف غني د یوې اعلامیې په خپرولو سره وویل چې: له خونړۍ جګړې نه د مخنیوي په موخه، له افغانستان نه وتلی دی. هغه څرګنده کړه چې: «د تورې او ټوپک قضاوت طالبانو ګټلی دی».[۱][۲]

د افغان نجونو د فوټبال د ملي لوبډلې پخوانۍ لوبډل مشرې خالدې پوپل څرګنده کړه چې: «زما د نسل لپاره دا ډېره ځورونکې ده، چې ویني تاریخ بیا تکرار کېږي». د افغانستان د کرېکټ د ملي لوبډلې لوبغاړي سمیع الله شینواري څرګنده کړه چې: د اګست ۱۵ مه«هغه ورځ ده چې افغانانو خپل هېواد له لاسه ورکړ او ټولې نړۍ یې یوازې سیل کاوه». د کرېکټ د ملي لوبډلې ګڼ شمېر لوبغاړو، د طالبانو پر خلاف څرګندونې لرلې او د افغانستان د اسلامي جمهوریت د بیرغ انځور یې د افغانستان د خپلواکۍ په ورځ د خپلو ټولنیزو شبکو په پاڼو کې خپور کړ.[۳][۴][۵]

د کابل سقوط د یو شمېر لاریونونو لامل وګرځېد چې په ځانګړې توګه د اسلامي دیموکراتانو او فېمنیستانو له خوا رهبري کېدل. د ملي مقاومت د جبهې د جوړېدو او د پنجشېر د شخړې د پیل لامل وګرځېد. د ملي مقاومت د جبهې مشر احمد مسعود په دې استدلال سره چې: «موږ له شوروي اتحاد سره جګړه وکړه او دا وړتیا لرو چې له طالبانو سره هم مقابله وکړو». د کورنۍ جګړې ګواښ وکړ.[۶][۷][۸]

د ۲۰۲۱ ز کال د اګست په ۹ مه نېټه په پاکستان باندې د بندیز غوښتنې (#SanctionPakistan) ټرنډ په افغانستان او نړۍ کې په مخکښ ټویټري ټرنډ واوښت، افغانانو پاکستان له طالبانو نه د ملاتړ مسئول باله.[۹][۱۰][۱۱][۱۲][۱۳][۱۴][۱۵]

نړیوال دولتونه

[سمول]

افریقا

[سمول]
  • سویلي افریقا: د سویلي افریقا د نړیوالو اړیکو او همکاریو وزارت اعلان وکړ چې د پاکستان لپاره یې د سویلي افریقا د عالي کمیشنرۍ له لارې چې له افغانستان سره د دیپلماتیکو اړیکو مسئولیت هم پر غاړه لري، د سویلي افریقا له هغو وګړو سره چې په افغانستان کې سرګردانه پاتې دي اړیکه نیولې او د هغوی د امنیت د خوندیتوب او ورسره د قونسلي خدمتونو د مرستې په برخه کې هڅې روانې دي. د سویلي افریقا حکومت د امنیتي ستونزو له امله د زرګونو افغان بې ځایه شوو د سخت حالت اړوند اندېښنه څرګنده کړه او «له واکمنو چارواکو یې وغوښتل چې، قانون حاکم او د ټولو افغانانو او بهرنیو وګړو امنیت په یو ډول وساتي». همدارنګه یې «له ټولو پوځي او امنیتي ډلو» وغوښتل چې، له زغم نه کار واخلي او په هېواد کې د ثبات د ټینګښت او یو قانوني دولت د جوړولو په موخه د خبرو اترو له لارې هڅې وکړي.[۱۶]
  • یوګانډا: کمپالا اعلان وکړ چې دوی کولای شي، ۲۰۰۰ افغان کډوال ومني.[۱۷]

امریکا

[سمول]

 کاناډا: کاناډایي دولت اعلان وکړ چې، دوی په افغانستان کې د خپل سفارت چارې ځنډوي. کاناډا د ځانګړو عملیاتو د قوماندانۍ نامعلوم شمېر ځواکونه د تخلیې یا وتو په عملیاتو کې د مرستې او سفارت تړلو په موخه ولېږل. کاناډايي دولت څرګنده کړه چې د طالبانو له ګواښونو سره مخامخ شوي، ۲۰۰۰ افغان کډوال مني.[۱۸][۱۹][۲۰][۲۱]


  1. redirect کينډۍ:د هېواد مالومات امریکا متحده ایالتونه د امریکا متحده ایالات: د امریکا ولسمشر جوبایډن وویل: په داسې حال کې چې افغان ځواکونو نه شو کولای، د هېواد کنټرول وساتي، په افغانستان کې د امریکايي ځواکونو شتون «نه شو کولای کوم بدلون رامنځته کړي».[۲۲]

آسیا

[سمول]

 چین: د چین دولتي ورځپاڼې ګلوبل ټایمز څرګنده کړه چې: «په افغانستان کې فاجعه متحده ایالاتو او د هغو متحدینو رامنځته کړه». د کمونیست ګوند پیپل ورځپاڼې د طالبانو بریا د مائو تسه«د خلکو جګړې» د تاکتیک له مخې وبلله، چې د کلیوالي وګړو د ملاتړ د راجلبولو او لرې پرتو سیمو ته د دښمن د را کاږلو اړوند دی.[۲۳]

 هند: هند په کابل کې له خپل سفارت نه خپل سفیر او دیپلماتیک کارکوونکي واېستل. [۲۴]

 ایران: ایراني ولسمشر ابراهیم رئیسي وویل: «د امریکا پوځي ماته او د هغو وتل باید په افغانستان کې د ژوندانه، امنیت او تلپاتې سولې د بېرته ټینګښت په فرصت واړول شي. ایران په افغانستان کې د ثبات د ټینګښت له هڅو ملاتړ کوي او د یوه ګاونډي او ورور هېواد په توګه په افغانستان کې له ټولو ډلو غواړي چې، یوې ملي هوکړې ته سره ورسېږي».،[۲۵]

پاکستان: پاکستاني لومړي وزیر عمران خان د دې موضوع په تشرېح کې چې څه ډول پاکستاني وګړو لوېدیځ کلتور په خپل کلتور کې ګډ کړی وویل چې: افغانانو د «غلامۍ کړۍ» ماتې کړې. له سي ان ان سره په مرکه کې عمران خان وویل چې: «دا کېدای شي په کړکېچ واوړي» د افغانستان حالت ته په اشارې یې وویل چې:«نړۍ باید د بشري حقونو په برخه کې طالبانو ته وخت ورکړي». هغه د ښځو د حقونو په اړه د توضیح پر مهال وویل: «د سولې او ثبات د ټینګښت په موخه غوره لار له طالبانو سره تعامل او د یو شمېر موضوعاتو اړوند لکه د ښځو د حقونو او یو ټول شموله حکومت جوړولو په برخه کې د هغوی هڅول دي. د افغانستان مېرمنې پیاوړې دي او دوی کولای شي، خپل حقونه واخلي». عمران خان په افغانستان کې د کړکېچ له امله پاکستان ته د کډوالو له ورتلو اندېښنه څرګنده کړه او و یې ویل: «موږ نه شو کولای، له دې زیات کډوال ومنو، همدا اوس په پاکستان کې ۳ میلیونه افغان کډوال هستوګن دي».[۲۶][۲۷][۲۸][۲۹][۳۰][۳۱][۳۲][۳۳][۳۴][۳۵][۳۶][۳۷][۳۸][۳۹][۴۰][۴۱][۴۲][۴۳][۴۴][۴۵][۴۶][۴۷]

اروپا

[سمول]

 فرانسه: د فرانسې دولت اعلان وکړ چې د اګست په ۱۶ مه به د ولسمشر امانوئل مکرون تر مشرۍ لاندې د بېړنۍ دفاع د شورا غونډه د روان حالت په اړه جوړه کړي. د اروپا او بهرنیو چارو وزیر ژان ایو لودریان څرګنده کړه چې: په هغه هېواد کې په چټک ډول د حالت د خرابېدو له امله، دغه وزارت پرېکړه کړې چې د خپلو ټولو دیپلماتانو د اېستلو په موخه په کابل کې خپل سفارت د کابل هوايي ډګر ته ولېږدوي.[۴۸][۴۹]

 روسیه: په کابل کې د روسیې سفارت اعلان وکړ چې: طالب ویاند ورته د سفارت د خوندیتوب ژمنه ورکړې او دوی خپل سفارت نه تړي. د روسیې دولت څرګنده کړه چې: په دغه هېواد کې د حالت په اړه یې د ملګرو ملتونو د امنیت شورا بېړنۍ ناستې جوړولو په موخه خبرې پیل کړې دي. د ۲۰۲۱ ز کال د اګست په ۲۵ مه نېټه، مسکو امر ورکړ چې: د روسيې، بلاروس، قرغزستان، تاجیکستان، اوزبیکستان او اوکراین د وګړو د اېستلو په موخه څلور پوځي ټرانسپورټي الوتکې ولېږل شي.[۵۰][۵۱][۵۲][۵۳]

 بریتانیا: لومړي وزیر بوریس جانسون څرګنده کړه چې: هغه به د حالت په اړه د بحث په موخه د پارلمان غونډه راوبولي. د اګست د ۱۵ نېټې له غرمې وروسته یې د کابینې بېړنۍ غونډه جوړه کړه، له غونډې وروسته جانسون د یوې اعلامیې په خپرولوسره څرګنده کړه چې: حالت«ډېر کړکېچن» دی او دا «چې موږ پوهېږو چې د اوږد مهال لپاره به چارې همداسې پرمخ لاړې شي». جانسون په دغه اعلامیه کې دا هم څرګنده کړه چې: نړیواله ټولنه باید د طالبانو حکومت په رسمیت و نه پېژني او اړینه ده چې:«د ترهګرۍ په ډګر باندې د افغانستان له اوښتو مخه ونیول شي».[۵۴][۵۵][۵۶]

اقیانوسیه

[سمول]

 اسټرالیا: د اسټرالیا حکومت ۲۵۰ سرتېري او درې الوتکې د وتو(تخلیې) په عملیاتو کې د مرستې په موخه وګومارل. اسټرالیايي لومړي وزیر سکاټ موریسون څرګنده کړه چې:«زموږ له غوره هڅو سره سره، زه پوهېږم چې دا ملاتړ به ټولو چارو ته بسنه و نه کړي».[۵۷]

سرچینې

[سمول]
  1. ↑ Bose, Saikat Kumar (15 August 2021). "In Video With Daughters, Afghanistan's Hamid Karzai Appeals To Taliban". NDTV.com. خوندي شوی له اصلي څخه په 15 August 2021. بياځلي په 15 August 2021.
  2. ↑ "Taliban has won, says Afghan President Ghani as militants enter Kabul". Deccan Herald (in انګليسي). 16 August 2021. خوندي شوی له اصلي څخه په 15 August 2021. بياځلي په 17 August 2021.
  3. ↑ "Taliban Systematically Terrorised Women, Says Afghani Writer Khaled Hosseini". News18 (in انګليسي). 16 August 2021. خوندي شوی له اصلي څخه په 16 August 2021. بياځلي په 16 August 2021.
  4. ↑ "'Kite Runner' author on the Taliban takeover: 'Hard to describe how devastating it is'". American Voices (in انګليسي). MSNBC. 15 August 2021. خوندي شوی له اصلي څخه په 16 August 2021. بياځلي په 16 August 2021.
  5. ↑ Latifi, Ali M. (2021-08-19). "In Afghanistan, We Have Never Tasted True Independence" (in American English). ISSN 0027-8378. بياځلي په 2021-08-25.
  6. ↑ "Afghan orchestras in peril: 'I cannot imagine a society without music'". the Guardian (in انګليسي). 2021-08-19. بياځلي په 2021-08-19.
  7. ↑ "Afghan filmmaker Sahraa Karimi's video of running around Kabul goes viral: 'They are coming to kill us'". Independent. 17 August 2021.
  8. ↑ "Afghan director Sahraa Karimi recounts escape from Kabul | DW | 20.08.2021". DW.COM. بياځلي په 2021-08-23.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  9. ↑ "Khalida Popal: 'The Afghanistan women's team was built to fight Taliban ideology'". the Guardian. August 20, 2021.
  10. ↑ "Uncertainty, stress for Afghan cricketers as Taliban takes over". www.aljazeera.com (in انګليسي). بياځلي په 2021-08-23.
  11. ↑ Seir, Ahmad; Faiez, Rahim; Gannon, Kathy; Gambrell, Jon (19 August 2021). "Afghans protest Taliban in emerging challenge to their rule". AP News. بياځلي په 19 August 2021.
  12. ↑ "Anti-Taliban resistance group says it has thousands of fighters". BBC News (in بريتانوی انګلیسي). 2021-08-23. خوندي شوی له اصلي څخه په 26 August 2021. بياځلي په 2021-08-26.
  13. ↑ "Afghan civil war 'unavoidable' if Taliban refuse talks, says opposition leader". the Guardian (in انګليسي). 2021-08-22. بياځلي په 2021-08-23.
  14. ↑ "#SanctionPakistan trends as violence rages in Afghanistan". Al Jazeera. August 11, 2021. بياځلي په September 6, 2021.
  15. ↑ "#SanctionPakistan trends as Afghans demand sanctions against Pakistan for supporting Taliban The Kabul Times Government %". The Kabul Times. August 9, 2021. بياځلي په February 5, 2022.{{cite web}}: CS1 errors: archive-url (link) CS1 errors: unsupported parameter (link)
  16. ↑ "Dirco in bid to aid stranded South Africans after Taliban seizes control of Afghanistan". Independent Online. 17 August 2021. بياځلي په 19 August 2021.
  17. ↑ Atuhaire, Patience (18 August 2021). "Taliban takeover: Uganda to take in 2,000 Afghan refugees". BBC News. بياځلي په 20 August 2021.{{cite news}}: CS1 maint: url-status (link)
  18. ↑ "Canada suspends operations at embassy in Afghanistan, citing safety concerns". CTVNews. 15 August 2021. خوندي شوی له اصلي څخه په 15 August 2021. بياځلي په 15 August 2021.
  19. ↑ Gilles, Rob (12 August 2021). "Official: Canada sending forces to close Afghan embassy". apnews.com. The Associated Press. بياځلي په 20 August 2021.
  20. ↑ Fife, Robert; Chase, Chase (16 August 2021). "Canada working 'closely' with allies on evacuation from Kabul amid 'extremely fluid' situation, Trudeau says". www.theglobeandmail.com. The Globe and Mail. بياځلي په 20 August 2021.
  21. ↑ "Canada to Take in 20,000 Afghan Refugees Targeted by Taliban". www.voanews.com. Voice of America. 13 August 2021. بياځلي په 20 August 2021.
  22. ↑ "World reacts as Taliban closes in on Afghan capital". Al Jazeera. 15 August 2021. خوندي شوی له اصلي څخه په 15 August 2021. بياځلي په 15 August 2021.
  23. ↑ "China Sees Opportunity After America's Withdrawal From Afghanistan. But Can Beijing Do Any Better?". Time.com (in انګليسي). بياځلي په 18 August 2021.
  24. ↑ "Indian Government statement on situation in Afghanistan". Ministry of External Affairs. خوندي شوی له اصلي څخه په 17 August 2021. بياځلي په 17 August 2021.
  25. ↑ "Iran says U.S. "failure" in Afghanistan a chance for durable peace". Reuters (in انګليسي). 16 August 2021. خوندي شوی له اصلي څخه په 17 August 2021. بياځلي په 17 August 2021.
  26. ↑ "'Afghanistan has broken the shackles of slavery': PM Imran Khan". The Current (in American English). 2021-08-16. بياځلي په 2021-09-15.
  27. ↑ "Afghans have 'broken shackles of slavery', says PM Imran Khan". The Nation (in انګليسي). 2021-08-17. بياځلي په 2021-09-15.
  28. ↑ Quint, The (2021-08-16). "Taliban Seizes Afghanistan: Here's What China, Pakistan & Russia Have Said". TheQuint (in انګليسي). بياځلي په 2021-09-15.
  29. ↑ Pakistan's Prime Minister Imran Khan sits down for exclusive interview with CNN - CNN Video, بياځلي په 2021-09-15
  30. ↑ "Mistake to think someone from outside will give Afghan women their rights: PM Imran Khan". www.thenews.com.pk (in انګليسي). بياځلي په 2021-09-15.
  31. ↑ Desk, BR Web (2021-09-15). "'Incentivise the Taliban': Afghanistan cannot be controlled from outside: PM Imran". Brecorder (in انګليسي). بياځلي په 2021-09-15. {{cite web}}: |last= has generic name (help)
  32. ↑ "Imran Khan bats for Taliban, says 'incentivize' them on women's rights, inclusive govt". ANI News (in انګليسي). بياځلي په 2021-09-15.
  33. ↑ Becky Anderson, Zeena Saifi and Helen Regan. "Pakistan's Imran Khan says world should give Taliban 'time' on human rights but fears 'chaos' without aid". CNN. بياځلي په 2021-09-15.
  34. ↑ "EU seeks Pakistan's help to evacuate foreigners from Kabul". gulfnews.com (in انګليسي). بياځلي په 2021-09-11.
  35. ↑ Ali, Muhammad (2021-08-25). "PIA evacuates 1,460 people from Kabul". Brecorder (in انګليسي). بياځلي په 2021-09-11.
  36. ↑ Asghar, Mohammad (2021-08-23). "EU, ADB seek PIA's help to evacuate people from Kabul". DAWN.COM (in انګليسي). بياځلي په 2021-09-11.
  37. ↑ "Pakistan dispatches humanitarian aid to Afghanistan". www.aa.com.tr. بياځلي په 2021-09-11.
  38. ↑ Reporter, The Newspaper's Staff (2021-09-06). "ISI chief's visit to Kabul: Fawad sees 'unconventional contacts' imperative". DAWN.COM (in انګليسي). بياځلي په 2021-09-15.
  39. ↑ "As Taliban factions bicker, ISI chief in Kabul to find berths for Haqqanis". Indian Express. Kabul. 5 September 2021. بياځلي په 10 September 2021.
  40. ↑ "Dealing With the Taliban - India's Strategy in Afghanistan | After U.S. Withdrawal" (PDF). Carnegie Endowment. India. June 2020. بياځلي په 17 September 2021.
  41. ↑ "Regional intelligence chiefs meet over Afghan crisis". The Express Tribune (in انګليسي). 2021-09-11. بياځلي په 2021-09-11.
  42. ↑ "Amid criticism for proxy war in Afghanistan, Pak hosts intel chiefs' conference of 5 nations on Afghan situation". ANI News (in انګليسي). بياځلي په 2021-09-11.
  43. ↑ Dawn.com, AFP | (2021-09-11). "PIA says no plans to restart commercial flights to Kabul". DAWN.COM (in انګليسي). بياځلي په 2021-09-12.
  44. ↑ "PM Imran Khan urges world to recognise reality in Afghanistan at SCO summit". Geo.tv (in انګليسي). 2021-09-17. بياځلي په 2021-09-18.
  45. ↑ Siddiqui, Dawn com | Naveed (2021-09-17). "Taliban must fulfil promises made in Afghanistan, says PM at SCO summit". DAWN.COM (in انګليسي). بياځلي په 2021-09-18.
  46. ↑ "Pakistan urges world to stand by Afghan people". www.aa.com.tr. بياځلي په 2021-09-18.
  47. ↑ "Who said what?: Highlights from the virtual 21st SCO summit in Dushanbe". Firstpost. 2021-09-17. بياځلي په 2021-09-18.
  48. ↑ "Afghanistan : les talibans présents à Kaboul, les étrangers évacués à la hâte à l'aéroport". leparisien.fr (in فرانسوي). 2021-08-15. خوندي شوی له اصلي څخه په 15 August 2021. بياځلي په 15 August 2021.
  49. ↑ "Afghanistan - Communiqué de M. Jean-Yves Le Drian (15 août 2021)". diplomatie.gouv.fr (in فرانسوي). 15 August 2021.
  50. ↑ "No need for evacuation of Russian embassy in Kabul, says mission". TASS. 15 August 2021. بياځلي په 15 August 2021.
  51. ↑ "Russia starts Kabul evacuations as security situation worsens". www.ft.com. بياځلي په 2021-08-26.{{cite web}}: CS1 maint: url-status (link)
  52. ↑ "Russia says emergency UN meeting on Afghanistan is planned". The Moscow Times. 15 August 2021. خوندي شوی له اصلي څخه په 15 August 2021. بياځلي په 15 August 2021.
  53. ↑ Escobar, Pepe (2021-08-19). "China, Russia are stage-managing the Taliban". Asia Times (in American English). بياځلي په 2021-09-12.
  54. ↑ "Afghanistan must not become 'breeding ground for terror' once again, PM says". Sky News. خوندي شوی له اصلي څخه په 15 August 2021. بياځلي په 15 August 2021.
  55. ↑ "No one wants Afghanistan to become 'breeding ground for terror' – PM". BBC News. 15 August 2021. خوندي شوی له اصلي څخه په 15 August 2021. بياځلي په 15 August 2021.
  56. ↑ "Boris Johnson to recall parliament over Afghanistan crisis". the Guardian. 15 August 2021. خوندي شوی له اصلي څخه په 15 August 2021. بياځلي په 15 August 2021.
  57. ↑ Greene, Andrew (16 August 2021). "Australian military rescue mission to Afghanistan to proceed 'when situation allows'". ABC News. بياځلي په 16 August 2021.{{cite news}}: CS1 maint: url-status (link)
"https://ps.wikipedia.org/w/index.php?title=د_کابل_د_سقوط_په_اړه_غبرګونونه_(۲۰۲۱_ز_کال)&oldid=335739" نه اخيستل شوی