د هرات سقوط

د هرات سقوط یوه نښته او ورپسې د طالب جنګیالیانو له‌خوا د هرات ولکه کول وو. پر دې ښار برید د ۲۰۲۱ کال د جولای په ۲۸مه پیل او د هم‌هغه کال د اګست په ۱۳مه د طالبانو له بریا سره پای ته ورسېده. څو لرې ولسوالۍ له جون څخه د جولای تر نیمايي پورې د طالبانو لاس ته ورغلې او د جولای تر ۱۰مې پورې يواځې ښار او دوه ولسوالۍ د دولت په لاس کې پاتې شوې. د هرات ولایت سرحدي کرښې د جولای په ۹مه د طالبانو لاس ته ورغلې چې په ښار کې د توکو د بیو د لوړوالي لامل شو. د جګړې قومندان او د یاد ولایت پخواني والي اسمعیل خان له ښار څخه د دفاع لپاره د افغانستان د ملي امنیت له ځواکونو سره د ولایت په کچه د عمومي پاڅون د يو پوځ مشري پر غاړه لرله.

د جولای د وروستیو په شاوخوا کې په ښار کې د جګړې تر پیل وروسته طالبانو د جولای په ۳۰مه یو مهم برید پیل کړ او د هرات نړیوال هوايي ډګر يې رخصت کړ او په لنډمهال ډول يې هوايي ډکر ته تللي سړکونه په واک کې واخیستل. څو ورځې وروسته ځینې هراتیانو د امنیتي ځواکونو په ملاتړ د «الله اکبر» نارې پيل کړې. طالب یاغیانو د اګست په ۱۲مه پر دې ښار بل مهم برید ترسره کړ او ښار يې تر دوه اونیزې شپنۍ محاصرې وروسته ولکه کړ. د ښار سقوط اسمعیل خان او نورو لوړپوړي دولتي چارواکي د ولایتي هوايي ډګر او له ښار څخه د پوځي کنډک پر لور په شا تګ ته اړ کړل. بله ورځ اسمعیل خان، د نورو لوړپوړو امنیتي چارواکو لکه د کورنیو چارو د وزارت مرستیال، د پوځ یو قومندان او د اطلاعاتو د یو مدیر په ګډون زرګونه دولتي پوځیان طالبانو ته تسلیم شول.

مخینه/ پسمنظر

له افغانستان څخه د متحده ایالاتو د پوځيانو د وتلو له ډېرېدلو سره طالبانو پر افغانستان خپل بریدونه زیات کړي وو او لږ تر لږه ۵۰ ولسوالۍ يې د ۲۰۲۱ کال په مې او جون میاشت کې ولکه کړې. داسې ښکاري چې طالبانو د ولایتونو د مرکزونو شاوخوا ولسوالۍ نیولې او بهرنیو ځواکونو له وتلو سره يې د مرکزونو نیولو ته تیاری نیوه. د ۲۰۲۱ کال د جون په پای کې ایټالیوي پوځیان په هرات کې له یوې اډې څخه خارج شول او ظاهراً يې پوځي تجهیزات له‌منځه یوړل او د افغانستان ملي پوځ ته يې پرېنښودل. هغه مهال د هرات د نړیوال هوايي ډګر کنترول هم افغان پوځیانو ته وسپارل شو. وروستي ايټالیوي سرتېري د ۲۰۲۱ کال د جون په ۲۹مه ايټالیا ته راستانه شول.  

په هرات ولایت کې د ولسواليو سقوط

د ۲۰۱۹ کال په جنورۍ کې سیګار/SIGAR (د افغانستان د بیارغونې لپاره ځانګړی پلټونکی) له شینډنډ ولسوالۍ پرته د هرات ټولې ولسوالۍ د دولت تر نفوذ یا کنترول لاندې (د دولت د کنترول تر منځ او تر مناقشه لاندې) بللې وې. طالبانو د ۲۰۲۱ کال د جون په ۱۱مه ادعا وکړه چې د ښار په سویل کې يې د فارسي ولسوالۍ نیولې ده. ۶ ورځې وروسته د اوبه ولسوالۍ چې مستقیماً د فارسي ولسوالۍ په شمال کې موقعیت لري سقوط وکړ. د جولای په ۶مه له ایران سره پر پوله د هرات په ختيځ کې د غوریان ولسوالۍ سقوط وکړ او ورسره د هرات په لویديځ کې چیشتي شریف ولسوالي هم د طالبانو په واک کې وه.

طالبانو د جولای په ۹مه د هرات ۸ ولسوالۍ او د اسلام قلعې او تورغنډۍ دوه مهم سرحدي ښارګوټي په ۲۴ ساعتونو کې ولکه کړل. اسلام قلعه د هرات په ۱۲۰ مترۍ (۷۵ مایلۍ) کې موقعیت لري او له ایران سره او د ایران سره د پولې اصلي بندر دی چې افغانستان ته په کلني ډول ۱.۵ میلیارده افغانۍ عواید لري. پوځيان د خپل خوندیتوب لپاره ایران ته وتښتېدل. تورغنډۍ له ترکمنستان سره پر پوله له دوو بندرونو څخه یو دی. کروخ، کوهسان، ګلران، کوشکې کهنه، کوشک، شینډنډ، ادرسکن او پښتون زرغون ۸ نیول شوې ولسوالۍ وې. د راپورونو له مخې ۵ ولسوالۍ له نښتې پرته سقوط شوې. د هرات په ۴۳ کیلو مترۍ کې د زنده جان ولسوالي تر برید یوه ورځ مخکې د طالبانو لاس ته ورغله. بریدونو او د ولسواليو نیولو یواځې د دوو ولسوالیو انجیل او ګذره او خپله د هرات ښار د دولت واک ته پرېښول. د کرخ ولسوالي د جولای په ۲۳مه بېرته ونیول شوه خو یوازې د یوې اونۍ لپاره وساتل شوه. دولت هرات او ګڼو نورو ولایتونو ته پر تګ راتګ بندیز ولګاوه. د کرخ ولسوالي د جولای په ۳۰مه بېرته ونیول شوه.

اسمعیل خان

د جولای په ۹مه په یوه ورځ کې د دغې ولایت د ۸ ولسوالیو د نیول کېدلو په بهیر کې طالبانو ښار ته نږدې پرمختګ وکړ. په هم‌هغه ورځ پخواني جنګي قومندان او د اسلامي جمعیت مخکښ غړي اسمعیل خان خپل پلویان د امنیت د تامین او له هرات څخه د دفاع او د ولسوالیو د بېرته نیولو لپاره راوبلل. هغوی خپل فعالیتونه له امنیتي ځواکونو سره همغږي کړل او د جولای تر ۱۳مې ځای پر ځای شول. د هغه په قومانده پوځیانو په لنډ مهال ډول د طالبانو په‌واسطه د ښارونو له ولکه کولو څخه مخنیوی وکړ او د هغوی د مخته تګ مخه يې ډب کړه.

جګړه

په ښار کې نښته شاوخوا د جولای په ۲۸مه پيل شوه. یوه ورځ وروسته د مخکینۍ ورځې جګړه مالان پل ته ورسېده، چې د ښار په سویل کې شاوخوا په ۱۲ کیلومترۍ (۷.۵ مایلي) کې د هري له سیند څخه تېريږي.

جګړه د جولای په ۳۰مه شدیده شوه. د کندهار – هرات لویه لار چې هوایي دګر ته رسېده تر شدید برید لاندې راغله. په هرات کې د ملګرو ملتونو دفتر هم د نارنجکو او مرمیو له برید سره مخ شو چې په پایله کې یو ساتونکی ووژل شو او څو نور کسان ټپیان شول. یو طالب ویاند د یوې بیانیې له خپرولو سره وويل چې دا دفتر د مقابلو ډزو په ترڅ کې نیول شوی. د ۲۰۷ پوځي کنډک قومندان په دې ورځ وینول شو او ووژل شو. د جګړې له امله د هرات په نړیوال هوايي ډګر کې چې د ښار په ۱۰.۵ کیلومترۍ (۶.۵ مایل) کې سویل لور ته پروت دی ټولې الوتنې لغوه شوې. دولتي ځواکونو د بلې ورځې تر ماسپښین پورې وکولی شوی چې هوايي ډګر ته تللی سړک بېرته ترلاسه کړي.

طالبانو تر دوه ورځې جګړې وروسته د جولای په ۳۰مه د مالان پل ولکه کړ. په بله ورځ د پژواک خبري اژانس خبریالان د لنډې مودې لپاره ونیول شول خو ډېر زر بېرته خوشي شول. د اګست په دویمه د طالبانو او دولت د همغږو پوځیان تر منځ نښتې حداقل د ښار د مرکز په ۲ کیلومترۍ پورې تر ډېره په ۲، ۳، ۷ او ۱۴ مو ناحیو کې رامنځته شوې. هراتیانو لا هم په سړکونو د دولت د متحدو پوځیانو د ملاتړ لپاره د «الله اکبر» («الله لوی دی») نارې وهلې. دوه ورځې وروسته په اګست کې ۲، ۳، ۱۰ او ۱۱مې ناحیې د طالبانو له برید سره مخ شوې. د لسمې ناحیې د پولیسو مشر په دې برید کې ووژل شو. طالبان په بریالیتوب سره له ښار څخه په شا شول.  

تسلیمېدل

د اګست په څلورمه پر هرات له څلورو خواوو برید وشو. والي عبدالصبور قانع وویل چې طالبان د امنیتي ځواکونو له سخت غبرګون سره مخ شول. په هم‌هغه ورځ د ماښام پر مهال طالب جنګیالیو دفاعي کرښې ماتې کړې او ښار ته دننه شول او کنترول يې ترلاسه کړ. خلکو منډې وهلې او په چېغو يې ویل چې هلته طالبان دي. عیني شاهدانو ویلي ټول ښار چوپتیا اخیستی و او کله کله له ځینو دولتي ودانیو څخه د ډزو غږونه اورېدل کېدل. چارواکو او پاتې دولتي سرتېرو په یوه پوځي اډه کې په شاتګ وکړ او د بلې ورځې په سهار همالته تسلیم شول. د افغانستان د سولې عالي شورا د ستر سلاکار خالد پشتون په وینا په هرات کې د دولتي پوځيانو تسلیمېدل د هرات د سقوط لامل شول.