Jump to content

د سياسي اقتصاد نيوکه

د ويکيپېډيا، وړیا پوهنغونډ له خوا


په سياسي اقتصاد نيوکه يا د اقتصاد نيوکه د ټولنيزې نيوکې يو ډول دی، چې هغه بېلابېلې ټولنيزې ټولۍ او جوړښتونه رد کوي، چې په اقتصاد کې د سرچينې د ځانګړي کولو يا تخصيص او د عايد د وېش د بڼو او څرنګوالي په اړه د بحث اصلي بهير جوړوي. دا نيوکه د اقتصادپوهانو د هغه څه کارونه هم نه مني، چې د ګټندويانو د باور له مخې نارښتيني منلي حقيقتونه، ناسمې تاريخي انګېرنې او د بېلابېلو تشرېحي نکلونو معياري کارول دي. دوی هغه څه نه مني، چې دوی يې د پخوانۍ ټولنيزې ټولۍ په توګه د اقتصاد د ثابتولو په موخه د اقتصادپوهانو د تمايل د اصلي بهير په توګه تشرېح کوي. [۱][۲][۳]

هغوی چې د اقتصاد په نيوکه کې ښکېل دي، د هغه نظريې د نه منلو هڅه کوي چې اقتصاد او ډولونه يې بايد د يو څه ترانس تاريخي په توګه درک شي. دوی له بلې خوا استدلال کوي چې دا په پرتليز ډول د سرچينې د وېش يو نوی حالت دی، چې له عصريتوب سره يو ځای راپورته شو. له همدې امله په سياسي اقتصاد نيوکه د سرچينو د وېش په موخه په تاريخي ډول د مشخصو لارو چارو د ګڼو ډولونو له ډلې يوازينی ډول ګڼل کېږي. [۴][۵][۶][۷][۸]

د اقتصاد نيوکه کونکي په خپله د اقتصاد په ورکړل شوي دريځ باندې نيوکه کوي او له همدې امله د اقتصاد د اداره کولو د څرنګوالي په اړه د نظرياتو رامنځته کول نه په نښه کوي. [۹][۱۰][۱۱][۱۲][۱۳][۱۴][۱۵][۱۶]

د اقتصاد نيوکه کونکي هغه څه چې په خورا عام ډول اقتصاد ګڼل کېږي، د «ځاني ښکاره» يا اعلان شويو «اقتصادي قوانينو» د پايلې اوسېدلو په پرتله د ميتافزيکي مفهومونو بنډلونه او همدا راز ټولنيزې او معياري لارې چارې ګڼي. د همدې له امله دوی د هغو نظريو په پام کې نيولو هڅه کوي، چې د اقتصاد په ډګر کې د عيب لرونکې يا په ساده ډول د درواغجنې پوهې په توګه عمومي موضوعګانې دي. [۱۷][۱۸][۱۹]

نن ورځ د سياسي اقتصاد ګڼې نيوکې شته، مګر هغه څه چې په دوی کې ګډ يا مشترک دي، د هغه څه نيوکه ده چې د سياسي اقتصاد منتقدين يې ديني عقيده بولي. د بېلګې په ډول: د اړينې او ترانس تاريخي ټولنيزې ټولۍ په توګه د اقتصاد ادعاوې. [۲۰][۲۱]

راسکين “Ruskin”

[سمول]

په ۱۸۶۰ ز لسيزه کې جان راسکين د “Unto This Last” تر سرليک لاندې خپله مقاله خپره کړه، چې نوموړي د خپل مرکزي کار په توګه ګڼله. مقاله په اصل کې يوه مجله کې د خپرونو د لړۍ په توګه ليکل شوې وه، چې د مقالو له امله د راپورته شوي سخت مخالفت له امله د خپرونو په ځنډولو سره پای ته ورسېده. په داسې حال کې چې راسکين په عمومي ډول د يو مهم هنري منتقد په توګه پېژندل کېږي، د هنر د تاريخ په اړه د نوموړي څېړنه يوه برخه وه، چې نوموړي ته يې د منځنيو پيړيو له عصري څخه د مخکې ټولنو او د هغوی د ټولنيز سازمان په اړه يو څه پوهه ورکړه، چې په واسطه يې نوموړي کولی شول د يادو پېړيو حالت د خپل وخت له حالت څخه بېل او تر منځ يې توپير وکړي. راسکين د نوي سياسي اقتصاد د يو ميتودولوژيک يا پوهنيزې نيوکې د کارولو هغسې هڅه وکړه، لکه څرنګه چې د کلاسيک اقتصادپوهانو له لورې په پام کې نيول شوې وه. [۲۲][۲۳][۲۴][۲۵][۲۶][۲۷]

راسکين اقتصاد د «ډله ييزې ذهني ښوېيدنې يا ډله ييز ټکر» په توګه وګڼه او صنعت کې پر غور يا دقت باندې ټينګار يې د غلامۍ يو ډول وبله. د دې حقيقت له امله چې راسکين د خپل وخت د سياسي اقتصاد «ساده يا لېونی» بللی و، نوموړي وويل چې دې [د اقتصاد په اړه پوهې] نوموړي ته د جمناستيک د پوهې په څېر لېوالتيا په برخه کړه، چې د خپل منلي حقيقت په توګه يې په پام کې لرل، چې انسانانو په حقيقت کې د هډوکو جوړښتونه (اسکليټ) نه درلودل. راسکين اعلان وکړ چې اقتصاد په کټ مټ ورته دريځونو پورې تړلی دی. د نوموړي له نظره دا منلي حقيقتونه له دې فکر سره ورته دي، چې انسانان په بشپړ ډول د هډوکو له جوړښتونو څخه جوړ شوي دي، نه دا چې د هډوکو جوړښتونه نه لري. راسکين وليکل چې نوموړي د دې نظريې د حقيقي ارزښت مخالفت نه دی کړی، مګر يوازې همدومره يې ليکلي دي، چې نوموړی دا خبره نه مني، چې ياده نظريه کولی شي په خپل شته حالت کې په برياليتوب سره نړۍ کې پلې شي. نوموړي د «طبيعي قوانينو»، «اقتصادي شخص» او د «ارزښت» د شته مفکورې د نظرياتو اړوند مسايل غوره کړل او موخه يې د اقتصادپوهانو په فکر کې د مخالفتونو په ګوته کول وو. همدا راز مېل “Mill” باندې د دې فکر له امله نيوکه وشوه، چې «د ولس نظرونه» په مناسب ډول د بازار د بيو په واسطه منعکس شوي وو. [۲۸][۲۹][۳۰][۳۱]

راسکين ناتوليدي شتمنۍ ته د اشارې کولو په موخه د “Illth” اصطلاح هم رامنځته کړه. ياده اصطلاح لکه څرنګه چې ناروغ “Ill” د ښه “Well” ضد دی، د شتمنۍ چپه يا برعکس مانا لري. نوموړی نن ورځ د يو سياسي مفکر په توګه سم نه پېژندل کېږي، مګر کله چې په ۱۹۰۶ز کال کې د کاګرو د پارلمان د غړي له لومړي نسل څخه يو ژورنالېست وپوښتل، چې کوم کتاب دوی تر ټولو زيات هڅولي دي، نو له شک پرته د جدول د پورتني کتاب په توګه د راسکين “Unto This Last” نومي کتاب ځواب ورکړل شو.  

[...] د شتمن کېدلو هنر په عام مفهوم په بشپړ ډول يا د ځان لپاره د زياتو پيسو د راټولولو وروستی هنر نه دي، مګر د پلان جوړولو هنر دی، چې زموږ ګاونډيان يې ښايي لږ ولري. په کره شرايطو کې دا «زموږ په خوښه د زيات نه زياتې نابرابرۍ د رامنځته کولو هنر» دی. ـ راسکين، د دې پايښت پر لور “Unto This Last”

نيوکه

[سمول]

مارکس او انګيلس د راسکين زياتره نيوکه تعاملي وګڼله. د منځنيو پېړيو په اړه د راسکين هيلې دوی اړ کړل، چې نوموړی د «فيوډالي يوتوپيايي» په توګه رد کړي. [۳۲]

مارکس

[سمول]

کارل مارکس په ۱۹ پېړۍ کې ښايي د خپل «د سياسي اقتصاد نیوکه» نومي درې ټوکه کتاب په درلودلو سره د سياسي اقتصاد خورا نامتو نيوکه کونکی وي؛ ياد کتاب د مارکس د خورا نامتو کتابونو له ډلې څخه دی. که څه هم د مارکس ملګري فردريک انګيلس په ۱۸۴۴زکال کې «د سياسي اقتصاد د نیوکې ځانګړتياوې» تر سرليک لاندې کتاب له مخې د سياسي اقتصاد نيوکه کې ښکېل شو، چې د هغه څه په بنسټ ايښودنه کې يې مرسته وکړه، چې مارکس غوښتل په اړه يې نور هم مخکې لاړ شي. د مارکس د سياسي اقتصاد نيوکه د توليد حالت او د بورژوا ټولنې د نظريې څېړل او سپړنه او د هغې د رښتينې بېلېدنې نيوکه رانغاړي، چې هغه بنسټيز اقتصاد دی. د بېلګې په ډول: ټولنيزې ټولۍ په هغه څه کې شته، د کوم لپاره چې مارکس د توليد پانګوال حالت دی. لکه: مجرد يا ذهني کار. مارکس د سياسي اقتصاد د لرغونتياوو خلاف د ښکاره پديدو د ايډيالوژيکي پردې د پورته کولو او د معيارونو ټاکلو، منلو حقيقتونو، ټولنيزو اړيکو، بنسټونو او داسې نورو هغو عواملو په اړه اندېښنه درلوده، چې پانګه بيا توليدوي. [۳۳][۳۴][۳۵][۳۶][۳۷][۳۸][۳۹][۴۰][۴۱][۴۲]

د مارکس د سياسي اقتصاد په مرکزي کتابونو کې “Grundrisse”، “A Contribution to the Critique of Political Economy” او “Das Kapital” شامل دي. د مارکس کتابونه زياتره وخت په اړخيز يا ضمني ډول نومول شوي دي. د بېلګې په ډول “A Contribution to the Critique of Political Economy” يا “Capital” نومي کتاب “A Critique of Political Economy” ياد شوی دی. مارکس په خپل کتاب “Das Kapital” کې څو ځله د انګيلس د “Outlines of a Critique of Political Economy” مقالې يادونه کړې ده. که څه هم د تروتسکي پلويان او نورو لينن پلوي په څرګند يا ضمني ډول د دې استدلال کولو هڅه کوي، چې ياد کتابونه اقتصادي نظريې رامنځته کوي او يادې نظريې لري، چې په ځانته يا خپلواک ډول څېړل کېدلی شي. د اقتصاد په اړه د مارکس د کتاب په اړه يو عمومي درک دا هم و، چې د نوموړي کار د شوروي د ټينګې عقيدې په واسطه وړاندې شوی و. دا چې دا يو حالت يا قضيه ده، نو ځکه يوه د بحث وړ موضوع پاتې کېږي، چې ايا د مارکس د سياسي اقتصاد نيوکه د سياسي اقتصاد د نيوکې په توګه او که د ارتودوکس ژباړنې له مخې د اقتصاد د يوې بلې نظريې په توګه بايد درک شي. د سياسي اقتصاد نيوکه په مارکسيزم کې تر ټوول مهمه او مرکزي پروژه ګڼل کېږي، چې په پوهنيزو کړيو او له هغوی څه د باندې يې پراخه شمېر پرمختللو لارو چارو ته لارښوونه کړې ده او لا هم لارښوونې ته دوام ورکوي. [۴۳][۴۴][۴۵][۴۶][۴۷][۴۸][۴۹][۵۰][۵۱][۵۲][۵۳][۵۴][۵۵]

سرچينې

[سمول]
  1. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  2. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  3. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  4. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  5. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  6. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  7. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  8. ↑ Postone 1993، مم. 44,192–216.
  9. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  10. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  11. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  12. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  13. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  14. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  15. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  16. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  17. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil). (OpEd)
  18. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  19. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  20. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  21. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  22. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  23. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  24. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  25. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  26. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  27. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  28. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  29. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  30. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  31. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  32. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  33. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  34. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  35. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  36. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  37. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  38. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  39. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  40. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  41. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  42. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  43. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  44. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  45. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  46. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  47. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  48. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  49. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  50. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  51. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  52. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  53. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  54. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  55. ↑ Postone 1993.
"https://ps.wikipedia.org/w/index.php?title=د_سياسي_اقتصاد_نيوکه&oldid=335540" نه اخيستل شوی