د جاپان له خوا د فلپين نيواک (اشغال)

د ويکيپېډيا، وړیا پوهنغونډ له خوا

د جاپان له خوا د فلFين اشغال د 1942 او 1945ز کلونو تر منځ، هغه مهال منځ ته راغی، کله چې جاپان د دويمې نړيوالې جګړې په اوږدو کې همګټې فلپين اشغال کړ.

په «پرل هاربر» له بريد څو ساعته وروسته، د فلپين اشغال د 1941ز کال د ديسمبر د مياشتې په اتمه نېټه پيل شو. په پرل هاربر کې، امريکايي الوتکه د جاپان په لومړي بريد کې سخته زيانمنه شوه. د فضايي پوښښ د کمښت له امله، د 1941ز کال د ديسمبر په دولسمه نېټه په فلپين کې امريکايي اسيايي بېړيو جاوا ته شاتګ وکړ. جنرال «ډګلس ميک ارتر» ته امر شوی و چې په «کوريګيډور» کې خپل ځواکونه پرېږدي او د 1942ز کال د مارچ د يوولسمې نېټې په شپه 4000 کيلومتره لېرې استراليا ته ولاړ شي. په «باتان» کې 76000 وږي او ناروغ امریکايي او فلپيني مدافعين د 1942ز کال د اپريل په نهمه نېټه تسليم شول، او اړ شول چې د باتان بدنامه مړينې يون (مارش) وزغمي، په کوم کې چې 7000-10000 تنه مړه يا ووژل شول. په کوريګيډور کې پاتې 13000 تنه يې د مۍ مياشتې په شپږمه نېټه تسليم شول.

جاپان تر درې کلونو پورې فلپين اشغال کړ، تر دې چې جاپان خپله تسليم شو. خورا اغېزناکو فلپيني مقاومتي ځواکونو د دې ټاپوګانو شپېته سلنه برخه په واک کې درلوده، چې ډېرې يې ځنګلي او غره ييزې سيمې وې. ميک ارتر دوی ته اوبتل (ډوبماکو) ورکړ او مرستندويه ځواکونه او افسران یې واستول. په عموم کې فلپيني ولس متحده ايالاتو ته وفادار پاتې شو، تر يو برید له دې امله هم چې امريکا د هغوی خپلواکي تضمين کړې وه، له دې کبله چې له تسلیمۍ وروسته جاپانيانو له فلپينيانو سره ناوړه چلند کړی و، او له دې امله چې جاپانيانو په يو زيات شمېر فلپينيانو د کار فشار وارد کړ او ډېرې ځوانې فلپيني ښځې يې په فاحشه خانو کې کېنولې.[۱]

جنرال ميک ارتر د 1944ز کال د اکتوبر په شلمه نېټه فلپين ته د بېرته ستنېدو په ژمنه وفا وکړه. د «ليټي» په ټاپو د کوزېدو پر مهال له هغه سره 700 ماڼوګان او 174000 کسانو ځواک ملګری و. د 1944ز کال د ديسمبر تر مياشتې پورې، د ليټي او منډورو ټاپوګان له جاپاني سرتيرو څخه تصفيه کړای شول. د دې پوځي فعاليت پر مهال، جاپاني دولتي پوځ د ځانمرګو په توګه د دې ټاپوګانو څخه دفاع وکړه. د مانيلا په څېر ښارونه د ويجاړيو امبار وګرځېدل. د جاپاني اشغال پر مهال شا اوخوا 500000 فلپينيان مړه شول.[۲]

مخينه[سمول]

په پرل هاربر د بريد څخه يوازې لس ساعته وروسته، د 1941ز کال د ديسمبر په اتمه نېټه جاپان په فلپين بريد پيل کړ. د ابتدايي هوايي بمبارۍ څخه وروسته د مانيلا په شمال او سويل کې ځمکني سرتيري پلې کړای شول. دفاعي فلپيني او د متحده ايالاتو ځواکونه د جنرال ډګلس ميک ارتر تر قوماندې لاندې وو، څوک چې د کال په پيل کې د متحده ايالاتو پوځ کې د فعالې دندې تر سره کولو لپاره بېرته راغوښتل شوی و، او په اسيا پاسفيک سيمه کې د متحده ايالاتو د وسله والو سرتېرو قوماندان ټاکل شوی و. د هغه تر واک لاندې الوتکه ويجاړه کړای شوه؛ سمندري ځواکونو ته د شاتګ امر وشو؛ او په فاسفيک سيمه کې شرايطو ته په کنتې سره، د هغه د ځمکنيو ځواکونو لپاره مرستندويه ځواکونه او اکمالات استول ناشوني وو. د مشرانو د فشار له امله، دفاعي ځواکونه د باتان ټاپپوزمې او د مانيلا د ابنا په خوله کې د «کوريګيډور» ټاپو ته پر شا کړای شول. مانيلا چې د ويجاړۍ د مخنيوي په موخه د پرانيستي ښار په توګه اعلان شوې وه، د 1942ز کال د جنورۍ په دويمه نېټه جاپانيانو ونيو.[۳][۴][۵][۶][۷][۸][۹]

د 1942ز کال د اپريل د مياشتې په لسمه نېټه د بتان په ټاپووزمه او د 1942ز کال د مۍ مياشتې په شپږمه نېټه په کورګيډور کې امريکايي-فلپيني ځواکونو تر وروستۍ تسليمۍ پورې د فلپين څخه دفاع روانه وساتله. Quezon او Osmeña له سرتېرو سره کورګيډور ته تللي وو، او وروسته متحده ايالاتو ته ولاړل، چېرته چې هغوی په تبعيد کې حکومت جوړ کړ. ميک ارتر ته استراليا ته د تګ حکم شوی و، چېرته چې نوموړي بېرته فلپین ته د ستنېدو لپاره په طرحې جوړولو پيل وکړ. د Quezon سياسي سيال، پخوانی ولسمشر «اګوينالډو» د يو ملګري په توګه د جاپاني بریدګرو ملګرتيا وکړه. د دې په بدل کې، جاپان غوښتل چې «اګوينالډو» په فلپين کې د يو جاپاني ګوډاګي دولت د ولسمشر په توګه وټاکي، خو وروسته يې هغه ته د ملي وېش شرکت رياست ورکړ، او هغه يې د جاپاني جنګي هڅو لپاره د ابتدايي توکو د ورکولو مسئول وټاکه.[۱۰][۱۱][۱۲][۱۳][۱۴][۱۵]

په باټان کې د جاپانيانو له خوا د 80000 بنديانو له ډلې ډيری يې اړ کړای شول چې يو سل او پنځه کيلو متره لېرې د پنډغالي زندان ته د "باټان مرګ يون" کې ولاړ شي. د ناروغيو او ناسم خوراک د کمښت او د دوی د نيونکو د سخت چلند له امله، زرګونه سړي خپل منزل ته له رسېدو مخکې مړه شول. په پنډغالو کې د لومړيو څلورو مياشتو په اوږدو کې د جاپانيانو د ناسم چلند له امله له هغې زيات خلک مړه شول، څومره چې د جګړې په لومړيو څلورو مياشتو کې مړه شوي وو.[۱۶][۱۷]

نيواک (اشغال)[سمول]

جاپاني پوځي چارواکو په سملاسي ډول په فلپین کې د نوي حکومتي جوړښت په ترتيب کولو پيل وکړ. سره له دې چې له نېواک وروسته جاپانيانو د دې ټاپوګانو د خپلواکۍ ژمنه کړې وه، دوی په لومړي سر کې د دولت يوه شورا جوړه کړه، د کومې له لارې چې يې د 1943ز کال د اکتوبر تر مياشتې پورې ملکي چارې پر مخ يوړې، او له دې وروسته يې فلپين د يو خپلواک جمهوريت په توګه اعلان کړ. د يو څو يادولو وړ استثناءاتو په لرلو سره، د فلپين ډيری اشرافیه طبقې د جاپانيانو تر واک لاندې خدمات تر سره کړل. د دې ګوډاګي جمهوريت مشري ولسمشر «José P. Laure» کوله. په ګوډاګي حکومت کې د فلپين همکاري د «Jorge B. Vargas» تر واک لاندې پيل شوه، څوک چې په اصل کې د Quezon له خوا له منيلا څخه تر تګ مخکې د هغه له اړخه د لويې منيلا ښار د ښاروال په توګه ګومارل شوی و. د اشغال پر مهال يوازینی هغه سياسي ګوند چې اجازه ورکړل شوه، هغه د جاپانيانو له خوا تنظيم شوی د KALIBAPI ګوند و. د اشغال پر مهال، ډيری فلپينيان متحده ايالاتو ته ژمن پاتې شول، او د امپراتوري جاپان د ځواکونو له خوا د تسليم شوي اتحادي ځواکونو او ملکيانو له خوا تر سره شوي ډيری جنګي جرمونه مستند کړای شوي دي.[۱۸][۱۹][۲۰][۲۱][۲۲][۲۳][۲۴][۲۵]

د اشغال پر مهال، په ټول فلپين کې د مېندو، لوڼو، او همجنس پرستانو، چې د ځینو عمر يې لس کاله و، له زرو څخه زيات فلپينيان بنديان شول، په زور د ساعت تېرۍ د ښځو په څېر ونيول شول، او د جاپاني پوځي کارکونکو لپاره جنسي مريانو په توګه وساتل شول. د اشغال پر مهال په فلپين کې د جاپان پوځ ټولو پوځي تاسيساتو يو داسې ځای درلود، چېرته چې ښځې ساتل کېدې، کوم ته به چې دوی د ساعت تېرۍ مرکز وايه. يو داسې ځای چېرته چې ښځې بنديانې کړای شوې وې د «بهايي نه پولا» په نوم و. هغه فلپينيان چې د جنسي مريانو په توګه د جاپانيانو له خوا په زور نیول شوي وو، د ولس څخه تښتول کېدل، او په منظم ډول تر ډله ييز جنسي، شکنجې او سپکاوي لاندې نيول کېدل. کله به چې دوی د سرتېرو د جنسي اقدام پر مهال مقاومت کاوه، نو د هغوی له ډلې د ډېرو خلکو سينې به پرې کېدې يا به ورته زيان لرونکي ټپونه رسېدل. ډيری يې همدا راز وژل شوي او د ژويو په څېر له منځه وړل شوي وو. له جګړې لسيزې وروسته، د جاپان د اشغالي جنسي مريانو د سيستم څخه اغېزمنو شويو د خپلو مستند کړي مريتوب د يونسکو د يادښت نړيوال راجستر کې ثبت کول پيل کړ، په هر حال، د جاپان حکومت يونسکو ته د ګواښ کولو لپاره د خپلو مالي مرستو په استعمال د خپلو جنګي جنايتونو څخه د ځان ژغورنې لپاره د دې لیکنو مخه ونيوله. د اشغال پر مهال، داسې هم مشهوره ده چې جاپانيانو فلپيني تي رودونکي ماشومان د ساعت تېرۍ او فشار کمولو لپاره وژلي دي.[۲۶][۲۷][۲۸][۲۹][۳۰][۳۱][۳۲][۳۳][۳۴][۳۵][۳۶][۳۷][۳۸][۳۹]

سرچينې[سمول]

  1. "The Philippines Campaign 20 October 1944 – 15 August 1945 – World War II Multimedia Database". د اصلي آرشيف څخه پر ۱۵ مې ۲۰۱۱ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۲۲ اپرېل ۲۰۱۱. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  2. Werner Gruhl, Imperial Japan's World War Two, 1931–1945 Transaction 2007 کينډۍ:ISBN p. 143-144
  3. MacArthur General Staff (1994). "The Japanese Offensive in the Philippines". Report of General MacArthur: The Campaigns of MacArthur in the Pacific Volume I. GEN Harold Keith Johnson, BG Harold Nelson, Douglas MacArthur. United States Army. د کتاب پاڼې 6. LCCN 66-60005. د اصلي آرشيف څخه پر ۱۲ فبروري ۲۰۰۹ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۲۴ مارچ ۲۰۱۳. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  4. Astor, Gerald (2009). Crisis in the Pacific: The Battles for the Philippine Islands by the Men Who Fought Them. Random House Digital, Inc. د کتاب پاڼي 52–240. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-307-56565-5. د لاسرسي‌نېټه ۲۴ مارچ ۲۰۱۳. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)"Japanese Landings in the Philippines" (PDF). ADBC (American Defenders of Bataan and Corregidor) Museum. Morgantown Public Library System. د اصلي (PDF) آرشيف څخه پر ۱۹ مارچ ۲۰۱۴ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۲۴ مارچ ۲۰۱۳. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  5. "Douglas MacArthur". History.com. A&E Television Networks, LLC. د لاسرسي‌نېټه ۲۴ مارچ ۲۰۱۳. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  6. Morton, Louis. "The First Days of War". In Greenfield, Kent Roberts (المحرر). The Fall of the Philippines. Orlando Ward. Washington, D.C.: United States Army. د کتاب پاڼي 77–97. LCCN 53-63678. د اصلي آرشيف څخه پر ۰۸ جنوري ۲۰۱۲ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۲۴ مارچ ۲۰۱۳. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  7. Morton, Louis (1960). "The Decision To Withdraw to Bataan". In Greenfield, Kent Roberts (المحرر). Command Decisions. Washington, D.C.: United States Army. د کتاب پاڼي 151–172. LCCN 59-60007. د اصلي آرشيف څخه پر ۳۰ ډيسمبر ۲۰۰۷ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۲۴ مارچ ۲۰۱۳. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  8. (په 28 December 1941 باندې). Manila an Open City.
  9. (په 3 January 1942 باندې). Manila Occupied by Japanese Forces."Timeline: World War II in the Philippines". American Experience. WGBH. 1999. د اصلي آرشيف څخه پر ۲۴ فبروري ۲۰۱۳ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۲۴ مارچ ۲۰۱۳. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)Kintanar, Thelma B.; Aquino, Clemen C. (2006). Kuwentong Bayan: Noong Panahon Ng Hapon : Everyday Life in a Time of War. UP Press. د کتاب پاڼې 564. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-971-542-498-1. د لاسرسي‌نېټه ۲۴ مارچ ۲۰۱۳. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  10. "Philippines Map". American Experience. WGBH. 1999. د اصلي آرشيف څخه پر ۲۶ ډيسمبر ۲۰۱۳ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۲۴ مارچ ۲۰۱۳. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)Rottman, Gordon L. (2002). U.S. Marine Corps World War II Order of Battle: Ground and Air Units in the Pacific War, 1939–1945. Greenwood Publishing Group. د کتاب پاڼې 268. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-313-31906-8. د لاسرسي‌نېټه ۲۴ مارچ ۲۰۱۳. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  11. Hunt, Ray C.; Norling, Bernard (2000). Behind Japanese Lines: An American Guerilla in the Philippines. University Press of Kentucky. د کتاب پاڼي 140–141. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-8131-2755-2. د لاسرسي‌نېټه ۲۳ مارچ ۲۰۱۳. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)Rogers, Paul P. (1990). The Good Years: MacArthur and Sutherland. Greenwood Publishing Group. د کتاب پاڼي 160–169. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-275-92918-3. د لاسرسي‌نېټه ۲۴ مارچ ۲۰۱۳. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  12. Rogers, Paul P. (1990). The Good Years: MacArthur and Sutherland. Greenwood Publishing Group. د کتاب پاڼې 184. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-275-92918-3. د لاسرسي‌نېټه ۲۴ مارچ ۲۰۱۳. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)"President Roosevelt to MacArthur: Get out of the Philippines". History.com. A&E Television Networks, LLC. د لاسرسي‌نېټه ۲۴ مارچ ۲۰۱۳. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)Bennett, William J. (2007). America: The Last Best Hope, Volume 1: From the Age of Discovery to a World at War, 1492–1914. Thomas Nelson Inc. د کتاب پاڼې 198. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-1-59555-111-5. د لاسرسي‌نېټه ۲۴ مارچ ۲۰۱۳. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  13. "Aguinaldo, 1902–1964". Philippine-American War, 1899-1902. د لاسرسي‌نېټه ۲۱ اگسټ ۲۰۲۱. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  14. Ara, Satoshi (2015). "Emilio Aguinaldo under American and Japanese Rule Submission for Independence?". Philippine Studies: Historical & Ethnographic Viewpoints. 63 (2): 161–192. doi:10.1353/phs.2015.0019. JSTOR 24672333. S2CID 128515904. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  15. "Aguinaldo, 1902–1964". Philippine-American War, 1899-1902
  16. "The Bataan Death March". Asian Pacific Americans in the United States Army. United States Army. د اصلي آرشيف څخه پر ۳۱ مارچ ۲۰۱۳ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۲۴ مارچ ۲۰۱۳. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)"Bataan Death March". History.com. A&E Television Networks, LLC. د لاسرسي‌نېټه ۲۴ مارچ ۲۰۱۳. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)Dyess, William E. (1944). Bataan Death March: A Survivor's Account. University of Nebraska Press. د کتاب پاڼې xxi. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-8032-6656-8. د لاسرسي‌نېټه ۲۴ مارچ ۲۰۱۳. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)"New Mexico National Guard's involvement in the Bataan Death March". Bataan Memorial Museum Foundation, Inc. 2012. د اصلي آرشيف څخه پر ۱۱ ډيسمبر ۲۰۲۰ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۲۳ مارچ ۲۰۱۳. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  17. "Philippines Map". American Experience. WGBH. 1999. د اصلي آرشيف څخه پر ۲۶ ډيسمبر ۲۰۱۳ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۲۴ مارچ ۲۰۱۳. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)Rottman, Gordon L. (2002). U.S. Marine Corps World War II Order of Battle: Ground and Air Units in the Pacific War, 1939–1945. Greenwood Publishing Group. د کتاب پاڼې 268. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-313-31906-8. د لاسرسي‌نېټه ۲۴ مارچ ۲۰۱۳. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  18. Guillermo, Artemio R. (2012). Historical Dictionary of the Philippines. Scarecrow Press. د کتاب پاڼې 211. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-8108-7246-2. د لاسرسي‌نېټه ۲۳ مارچ ۲۰۱۳. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  19. Schirmer, Daniel B.; Shalom, Stephen Rosskamm, المحررون (1897). "War Collaboration and Resistance". The Philippines Reader: A History of Colonialism, Neocolonialism, Dictatorship, and Resistance. South End Press. د کتاب پاڼې 69. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-89608-275-5. د لاسرسي‌نېټه ۲۳ مارچ ۲۰۱۳. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)Ooi, Keat Gin, المحرر (2004). Southeast Asia: A Historical Encyclopedia, from Angkor Wat to East Timor, Volume 1. ABC-CLIO. د کتاب پاڼي 368–369. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-1-57607-770-2. د لاسرسي‌نېټه ۲۳ مارچ ۲۰۱۳. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)Riedinger, Jeffrey M. (1995). Agrarian Reform in the Philippines: Democratic Transitions and Redistributive Reform. Stanford University Press. د کتاب پاڼې 22. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-8047-2530-9. د لاسرسي‌نېټه ۲۳ مارچ ۲۰۱۳. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  20. Abinales, Patricio N.; Amoroso, Donna J. (2005). State And Society in the Philippines. Rowman & Littlefield. د کتاب پاڼي 159–160. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-7425-1024-1. د لاسرسي‌نېټه ۲۳ مارچ ۲۰۱۳. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  21. Pomeroy, William J. (1992). The Philippines: Colonialism, Collaboration, and Resistance. International Publishers Co. د کتاب پاڼي 116–118. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-7178-0692-8. د لاسرسي‌نېټه ۲۳ مارچ ۲۰۱۳. motivations collaboration Japanese Philippines. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  22. Hunt, Ray C.; Norling, Bernard (2000). Behind Japanese Lines: An American Guerilla in the Philippines. University Press of Kentucky. د کتاب پاڼې 142. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-8131-2755-2. د لاسرسي‌نېټه ۲۳ مارچ ۲۰۱۳. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  23. Cyr, Arthur I.; Tucker, Spencer (2012). "Collaboration". In Roberts, Priscilla (المحرر). World War II: The Essential Reference Guide. ABC-CLIO. د کتاب پاڼې 52. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-1-61069-101-7. د لاسرسي‌نېټه ۲۳ مارچ ۲۰۱۳. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  24. "People & Events: Japanese Atrocities in the Philippines". WGBH. PBS. 2003. د اصلي آرشيف څخه پر ۲۷ جولای ۲۰۰۳ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۳۰ جون ۲۰۱۱. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  25. (په 3 April 1945 باندې). Appalling Stories of Jap Atrocities.AAP (په 24 March 1945 باندې). Japs Murdered Spaniards in Manila.Gordon L. Rottman (2002). World War 2 Pacific Island Guide. Greenwood Publishing Group. د کتاب پاڼې 318. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-313-31395-0. War crime trail affidavits list 131,028 Filipino civilians murdered in seventy-two large-scale massacres and remote incidents. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)Werner Gruhl (31 December 2011). Imperial Japan's World War Two: 1931–1945. Transaction Publishers. د کتاب پاڼې 93. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-1-4128-0926-9. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  26. . Philippine Survivor Recounts Her Struggle As A 'Comfort Woman' For Wartime Japan. NPR
  27. The Other Empire: Literary Views of Japan from the Philippines, Singapore, and Malaysia. The University of the Philippines Press. 2008. د کتاب نړيواله کره شمېره 9789715425629. د لاسرسي‌نېټه ۱۵ اگسټ ۲۰۲۱. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  28. "The mystery of the missing comfort woman statue". Vera Files. 27 August 2019. د لاسرسي‌نېټه ۱۵ اگسټ ۲۰۲۱. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  29. (په 29 August 2017 باندې). Harrowing Story Of Filipina Women Enslaved In Japan's Wartime Rape Camps. Huffington Post. (په 20 November 2015 باندې). Filipino 'comfort women' survivors stage rally in Manila. ABS CBN News. (په 29 January 2016 باندې). In Philippines, World War II's Lesser-Known Sex Slaves Speak Out. The New York Times.
  30. (په 29 January 2016 باندې). PH comfort women remember the horror.
  31. (په 17 June 2016 باندې). The house where the Philippines' forgotten 'comfort women' were held. BBC Our World. BBC News
  32. "The History of Bulacan's Bahay na Pula". الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  33. (په 28 January 2016 باندې). Remembering the 'Bahay na Pula'. Inquirer.net.
  34. (په 7 April 2023 باندې). Gov't asked to declare 'Bahay na Pula' as official WWII memorial. ABS-CBN News.
  35. Shin, Heisoo (2021). "Voices of the "Comfort Women": The Power Politics Surrounding the UNESCO Documentary Heritage". The Asia-Pacific Journal. 19 (5). No. 8. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  36. (په 2 November 2018 باندې). A forgotten World War II horror in the Philippines is revealed in 'Rampage'. Los Angeles Times.
  37. "Violence in the Philippines". USU Digital Exhibits. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  38. Gaerlan, Cecilia. War Crimes in the Philippines during WWII (PDF) – عبر thesimonscenter.org. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  39. Scott, James (2018). Rampage: MacArthur, Yamashita, and the battle of Manila. New York: W. W. Norton & Company. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)