د افغانستان په جګړه کې ملکي مرګ ژوبله (۲۰۰۱ – ۲۰۲۱)

د افغانستان د جګړې په اوږدو کې، د جګړې د لګښتونو  پروژې  (Costs of War Project) د معلومات پر بنسټ، په افغانستان کې جګړې ۱۷۶۰۰۰ کسان ووژل، چې ۴۶۳۱۹ ملکیان، ۶۹۰۹۵ پوځیان او پولیس او لږ تر لږه ۵۲۸۹۳ یې مخالف وسله وال وو. خو د مړینې شمېر ښایي لوړ وي ځکه چې د جګړې په پایله کې د "ناروغیو؛ خوړو، اوبو، زیربناوو ته د لاس رسي بایلل او/یا د جګړې د نورو غیر مستقیمو پایلو" له امله نورې مړینې نه دی حساب شوې. د اپسالا د نښتو د ډېټا پروګرام د معلوماتو پر بنسټ، په نښتو کې ۲۱۲۱۹۱ کسان وژل شوي دي. په ۲۰۱۵ کال کې د جګړې لګښت، پروژې اټکل وکړ چې هغه شمېر کسان چې د جګړې اړوند د غیر مستقیمو لاملونو له امله وژل شوي، ښایي په اوسنیو نښتو کې د غیر مستقیمو او مستقیمو مړینو د نسبت له مخې تر ۳۶۰۰۰۰ نور هم لوړ وي.  

"د تلپاتې آزادۍ د عملیاتو" تر نوم لاندې جګړه چې د متحده ایالاتو له لوري په ۲۰۰۱ کال کې په لاره واچول شوه، لومړۍ په هوایي بریدونو پیل شوه چې سمدلاسه یې د ملکي افغانانو د مرګ ژوبلې په اړه اندیښنې راپورته کړې. په افغانستان کې د ملګرو ملتونو د مرستندویه پلاوي (یوناما) له قوله، هر کال د ملکي مرګ ژوبلې لویه برخه د طالبانو او نورو مخالفو ډلو له اړخه وي، چې دا شمېرې هر کال د ۶۱٪ څخه تر ۸۰٪ وي. د جګړې په وروستیو کلونو کې د ملکي مرګ ژوبلې کچه لوړه وه، چې په ۲۰۱۵ او ۲۰۱۶ کلونو کې په پرله پسې ډول د کلنۍ ملکي مرګ ژوبلې ریکارډ مات شو. ملکي تلفات د ۱۹۸۰ کلونو د شوروي – افغان جګړې د لوړې مرګ ژوبلې او له هغې وروسته د کورنیو جګړو د دریو دورو: ۱۹۸۹–۱۹۹۲ کلونه، ۱۹۹۲–۱۹۹۶ کلونه، او ۱۹۹۶–۲۰۰۱ د مرګ ژوبلې دوام دی.

اټکلونه

له ۲۰۰۱ کال وروسته د جګړې له امله د وژل شویو ملکي وګړو د مجموعي شمېر په اړه رسمي ارقام نشته، خو د مشخصو کلونو یا مودې محاسبات د یو شمېر خپلواکو ادارو له خوا خپاره شوي او په لاندې جدول کې۲۱‍ وړاندې شوي دي.

زیاتره بنسټونه، خو ټول نه، وایي چې د دوی محاسبات ښایي کم اټکل شوي وي.

د مرګ ژوبلې عمومي مجموع

کال	د بلواګرو د فعالیتونو له امله وژل شوي ملکیان	د امریکا په مشرۍ د پوځي عملیاتو په پایله کې ملکي وګړي وژل شوي دي	د د جګړې په پایله کې ملکي وګړي وژل شوي دي
۲۰۰۱	معلومات نشته	د دفاعي بدیلونو پروژې اټکل کړی چې د ۲۰۰۱ کال د اکتوبر له ۷ او د ۲۰۰۲ کال د جنوري د ۲ تر منځ د دریو میاشتو په موده کې څه کم د ۱۰۰۰ – ۱۳۰۰ تر منځ ملکي وګړي په مستقیم ډول د متحده ایالاتو په مشرۍ د هوایي بمباریو په عملیاتو کې وژل شوي، او دا شمېرې د ۲۰۰۲ کال د جنوري په نیمایي کې، څه کم ۳۲۰۰ نور افغانان د جګړې په پایله کې "د لوږې، ناروغیو، یا د جګړې له سیمو څخه د تېښتې په وخت کې د ټپي کېدو له امله" مړه شوي دي. لاس انجلس ټایمز وموندله چې د ۲۰۰۱ کال د اکټوبر له ۷ څخه  د ۲۰۰۲ کال د فبروري تر ۲۸ پورې د ۵ میاشتو په اوږدو کې، په هوایي عملیاتو کې د ۱۰۶۷ او ۱۲۰۱ ترمنځ ملکي تلفات را منځ ته شوي چې د متحده ایالاتو، بریتانیا او پاکستان په ورځپاڼو او نړیوالو خبري اژانسونو کې یې راپورونه ورکړل شوي دي.   د ګارډین د معلومات پر بنسټ، ښایي د متحده ایالاتو د لومړنیو هوايي بریدونو او ځمکنیو عملیاتو په غیر مستقیمه پایله کې تر ۲۰۰۰۰ پورې افغانان په ۲۰۰۱ کال کې وژل شوي وي. د نیو هیمپشایر د پوهنتون پروفیسور مارک ډبلیو هیرولډ د خپل اټکل پر بنسټ وایي چې د ۲۰۰۱ کال د اکټوبر له ۷ څخه د ۲۰۰۳ کال د جون تر ۳ پورې د ۲۰ میاشتو په اوږدو کې څه کم د ۳۱۰۰ څخه تر ۳۶۰۰ پورې ملکي وګړي په مستقیم ډول د متحده ایالاتو تر مشرۍ لاندې د ځواکونو له لوري وژل شوي.
۲۰۰۲	معلومات نشته
۲۰۰۳	معلومات نشته
۲۰۰۴	معلومات نشته	معلومات نشته	معلومات نشته
۲۰۰۵	معلومات نشته	د نیو هیمپشایر پوهنتون پروفیسور مارک ډبلیو هیرولډ د خپل اټکل پر بنسټ وایي چې څه کم د ۴۰۸ او ۴۷۸ ترمنځ افغان ملکیان په مستقیمه توګه د متحده ایالاتو/ناټو د عملیاتو له امله وژل شوي دي.	مستقیمه ملکي مرګ ژوبله: شاوخوا د ۴۰۸ څخه تر ۴۷۸ پورې
۲۰۰۶	د بشري حقونو د څار بنسټ د خپل اټکل پر بنسټ وایي چې په ۲۰۰۶ کال کې لږ تر لږه ۶۹۹ ملکي افغانان د بېلابېلو بلواګرو ډلو له خوا وژل شوي دي.	بشري حقونو د څار بنسټ د خپل اټکل پر بنسټ وایي چې په ۲۰۰۶ کال کې لږ تر لږه ۲۳۰ ملکي افغانان د امریکا او ناټو د بریدونو له امله وژل شوي دي، چې ۱۱۶ یې د هوايي بریدونو او ۱۱۴ یې د ځمکنیو ډزو له امله دي. د نیو هیمپشایر پوهنتون پروفیسور مارک ډبلیو هیرولډ د خپل اټکل پر بنسټ وایي چې لږ تر لږه له ۶۵۳ څخه تر ۷۶۹ پورې افغانان په مستقیمه توګه د متحده ایالاتو/ناټو د عملیاتو له امله وژل شوي دي.	د بشري حقونو د څار بنسټ د خپل اټکل پر بنسټ وایي چې په ۲۰۰۶ کال کې لږ تر لږه ۹۲۹ ملکي افغانان د وسله والې جګړې په ترڅ کې وژل شوي دي. په مجموعي ډول، دوی د خپل اټکل له مخې وایي چې په ۲۰۰۶ کال کې له ۴۴۰۰ څخه زیات افغانان (ملکي وګړي او بلواګر) په جګړه ییز تاوتریخوالی کې وژل شوي، چې د ۲۰۰۵ کال په پرتله دوه چنده دي. د ناټو، ايتلاف او افغان چارواکو د راپورونو پر بنسټ د اسوشېټېډ پرس يوه محاسبه ښيي چې په ۲۰۰۶ کال کې ۴۰۰۰ افغانان (ملکي وګړي او بلواګر) وژل شوي دي.
۲۰۰۷	په افغانستان کې د ملګرو ملتونو مرستندوی ماموریت (یوناما) د خپل اټکل له مخې وایي چې په ۲۰۰۷ کال کې ۷۰۰ ملکي افغانان د دولت ضد کړیو له خوا وژل شوي، چې د ملکي تلفاتو ۴۶ سلنه جوړوي. د بشري حقونو د څار بنسټ د خپل اټکل پر بنسټ وایي چې په ۲۰۰۷ کال کې لږ تر لږه ۹۵۰ ملکي افغانان د بېلابېلو یاغي ځواکونو له خوا وژل شوي دي.	د بشري حقونو د څار بنسټ د خپل اټکل پر بنسټ وایي چې په ۲۰۰۷ کال کې لږ تر لږه ۴۳۴ افغانان د امریکا او ناټو په بریدونو کې وژل شوي دي، چې ۳۲۱ یې د هوايي بریدونو او ۱۱۳ یې د ځمکنیو ډزو له امله دي. ۵۷ نور ملکي وګړي په نښتو کې وژل شوي او ۱۹۲ نور په ناڅرګندو حالاتو کې وژل شوي دي. په افغانستان کې د ملګرو ملتونو مرستندوی ماموریت (یوناما) د خپل اټکل له مخې وایي چې په ۲۰۰۷ کال کې د نړیوالو او افغان ځواکونو له خوا ۶۲۹ ملکي افغانان وژل شوي، چې د ملکي تلفاتو ۴۱ سلنه ګڼل کېږي د نیو هیمپشایر پوهنتون پروفیسور مارک ډبلیو هیرولډ د خپل اټکل پر بنسټ وایي چې لږ تر لږه له ۱۰۱۰ څخه تر ۱۲۹۷ پورې افغان ملکي وګړي په مستقیمه توګه د متحده ایالاتو/ناټو د عملیاتو له امله وژل شوي دي.	په افغانستان کې د ملګرو ملتونو مرستندویه ماموریت (یوناما) د خپل اټکل له مخې وایي چې په ۲۰۰۷ کال کې ۱۵۲۳ ملکي افغانان د مستقیمو وسله والو جګړو په پایله کې وژل شوي دي. د بشري حقونو د څار بنسټ د خپل اټکل پر بنسټ وایي چې په ۲۰۰۷ کال کې لږ تر لږه ۱۶۳۳ افغان ملکي کسان په وسله والو جګړو کې وژل شوي دي.
۲۰۰۸	د افغانستان د بشري حقونو خپلواک کمیسیون د خپل اټکل له مخې وایي چې په ۲۰۰۸ کال کې نږدې ۱۰۰۰ ملکي وګړي د بلواګرو ډلو له خوا وژل شوي دي. په افغانستان کې د ملګرو ملتونو مرستندوی ماموریت (یوناما) د خپل راپور له مخې وایي چې په ۲۰۰۸ کال کې د دولت ضد ډلو له لوري ۱۱۶۰ ملکي افغانان وژل شوي چې د ملکي تلفاتو ۵۵٪ ګڼل کېږي. د افغانستان د حقونو د څار بنسټ د خپل اټکل له مخې وایي چې په ۲۰۰۸ کال کې د بلواګرو له خوا له ۲۳۰۰ څخه زیات ملکي وګړي وژل شوي، چې ۹۳۰ یې په ځانمرګو بریدونو کې ژوند له لاسه ورکړی.	د افغانستان د بشري حقونو خپلواک کمیسیون د خپل اټکل له مخې وایي چې په ۲۰۰۸ کال کې د امریکا تر مشرۍ لاندې د پوځی ځواکونو له خوا نږدې ۸۰۰ ملکي کسان وژل شوی دی. په افغانستان کې د ملګرو ملتونو مرستندوی ماموریت (یوناما) د خپل راپور له مخې وایي چې په ۲۰۰۸ کال کې د نړیوالو ځواکونو له لوري ۸۲۸ ملکي افغانان وژل شوي چې د ملکي تلفاتو ۳۹ ګڼل کېږي. هوایي بریدونه د دې شمېرو تر ټولو لویه برخه، ۶۴٪ تشکیلوي، چې د متحده ایالاتو/ناټو د هوایي بریدونو په پایله کې ۵۵۲ تنه ملکي وګړي وژل شوي دي. په استرالیا کې د افغانستان د سفیر امان الله جېهون له قوله، په ۲۰۰۸ کال کې د ایتلافي ځواکونو له خوا ۱۰۰۰ ملکي افغانان وژل شوي دي. د افغانستان د حقوقو د څار بنسټ د خپل اټکل له مخې وایي چې په ۲۰۰۸ کال کې د متحده ایالاتو په مشرۍ د پوځي ځواکونو له خوا تر ۱۶۲۰ زیات ملکي وګړي وژل شوي، چې ۶۸۰ یې په هوايي بریدونو کې وژل شوي دي. نوموړی بنسټ دا هم وایي چې د متحده ایالاتو په مشرۍ د ناټو او ایتلافي ځواکونو پوځي عملیاتو لږترلږه ۲۸۰۰ تنه ټپیان کړي او ۸۰۰۰۰ کسان یې له خپلو کورونو څخه بې ځایه کړي دي. د نیو هیمپشایر پوهنتون پروفیسور مارک ډبلیو هیرولډ د خپل اټکل پر بنسټ وایي چې په ۲۰۰۸ کال لږ تر لږه له ۸۶۴ څخه تر ۱۰۱۷ افغان ملکي وګړي د متحده ایالاتو/ناټو بهرنیو ځواکونو له لوري په مستقیم ډول وژل شوي.	د افغانستان د بشري حقونو خپلواک کمیسیون د خپل اټکل له مخې وایي چې په ۲۰۰۸ کال کې نږدې ۱۸۰۰ ملکي وګړي د وسله والو جګړو په پایله کې وژل شوي دي. په افغانستان کې د ملګرو ملتونو مرستندوی ماموریت (یوناما) د خپل راپور له مخې وایي چې په ۲۰۰۸ کال کې ۲۱۱۸ تنه ملکي افغانان د مستقیمو وسله والو جګړو په پایله کې وژل شوي، چې د ۲۰۰۱ کال د یرغل له لومړیو راهیسې ترټولو لوړ شمېر دی. د افغانستان د حقوقو د څار بنسټ د خپل اټکل له مخې وایي چې په ۲۰۰۸ کال کې نږدې ۳۹۱۷ تنه ملکي وګړي وژل شوي، له ۶۸۰۰ څخه زیات ټپیان شوي، او نږدې ۱۲۰۰۰۰ د خپلو کورونو پرېښودو ته اړ شوي دي.
۲۰۰۹	په افغانستان کې د ملګرو ملتونو مرستندویه ماموریت (یوناما) وایي چې په ۲۰۰۹ کال کې د ۱۶۳۰ ملکي افغانانو مرګ ژوبله د دولت ضد کړیو له خوا رامنځته شوې، چې په ۲۰۰۹ کال کې د امریکا په مشرۍ جګړه کې د ۲۴۱۲ ملکي افغانانو د وژلو دوه پر دریمه برخه تشکیلوي.	په افغانستان کې د ملګرو ملتونو مرستندویه ماموریت (یوناما) وایي چې په ۲۰۰۹ کال کې د ۵۹۶ ملکي افغانانو مرګ ژوبله د نړیوالو ځواکونو له خوا رامنځ ته شوې، چې په ۲۰۰۹ کال کې د جګړې له امله د ۲۴۱۲ افغانانو د مرګ ژوبلې څلورمه تشکیلوي.	په افغانستان کې د ملګرو ملتونو مرستندویه ماموریت (یوناما) وایي چې په ۲۰۰۹ کال کې د امریکا په مشرۍ جګړه کې ۲۴۱۲ ملکي افغانانو مرګ ژوبله ثبت کړي، چې په ۲۰۰۸ کال کې د وژل شویو کسانو په پرتله ۱۴ سلنه زیاتوالی ښيي. د ۱۸۶ (۸٪) د مړینې په اړه، یوناما ونه توانیده چې په واضح ډول یې علت کوم اړخ ته منسوب کړي.
۲۰۱۰	په افغانستان کې د ملګرو ملتونو مرستندویه ماموریت (یوناما) او د افغانستان د بشري حقونو خپلواک کمیسیون په ۲۰۱۰ کال کې د ۲۰۸۰ ملکي افغانانو مرګ ژوبله د دولت ضد کړیو ته منسوب کړه، چې د ۲۰۰۹ کال په پرتله ۲۸٪ زیاتوالی ښیي او د ۲۷۷۷ افغانانو ۷۴.۹٪ تشکیلوي چې په ۲۰۱۰ کال کې د امریکا په مشرۍ په جګړه کې ثبت شوې ده.	په افغانستان کې د ملګرو ملتونو مرستندویه ماموریت (یوناما) او د افغانستان د بشري حقونو خپلواک کمیسیون په ۲۰۱۰ کال کې ۴۴۰ ملکي وګړو مرګ ژوبله د امریکا په مشرۍ  پوځي ځواکونو ته منسبوب کړه، چې د ۲۰۰۹ کال په پرتله ۲۶٪ کموالی ښود او د ۲۷۷۷ کسانو ۱۵.۹٪ تشکیلوي چې په ۲۰۱۰ کال کې د امریکا په مشرۍ په جګړه کې ثبت شوې ده.	په افغانستان کې د ملګرو ملتونو مرستندویه ماموریت (یوناما) او د افغانستان د بشري حقونو خپلواک کمیسیون په ۲۰۱۰ کال کې امریکا په مشرۍ جګړه کې د ۲۷۷۷ ملکي وګړو وژنه ثبت کړه، چې د ۲۰۰۹ کال په پرتله ۱۵ زیات ښیي. یوناما او د افغانستان د بشري حقونو خپلواک کمیسیون ونه توانیدل چې په واضح ډول د ۹٪ مړینو علت کوم اړخ ته منسوب کړي.
۲۰۱۱	په افغانستان کې د ملګرو ملتونو مرستندویه ماموریت (یوناما) او د افغانستان د بشري حقونو خپلواک کمیسیون د ۲۰۱۱ کال په لومړیو شپږو میاشتو کې د ۱۱۶۷ ملکي افغانانو مرګ ژوبله د دولت ضد کړیو ته منسوب کړه، چې د ۲۰۱۰ کال د همدې مودې په پرتله ۲۸ سلنه زیاتوالی ښيي او د ټولټال ۱۴۶۲ وژل شوو افغانانو ۷۹.۸٪ تشکیلوي چې په دې موده کې یې په جګړو کې ثبت کړي دي.	په افغانستان کې د ملګرو ملتونو مرستندویه ماموریت (یوناما) او د افغانستان د بشري حقونو خپلواک کمیسیون د ۲۰۱۱ کال په لومړیو شپږو میاشتو کې د ۲۰۷ ملکي افغانانو مرګ ژوبله د امریکا په مشرۍ  پوځي ځواکونو ته منسوبوي، چې د ۲۰۱۰ کال د همدې مودې په پرتله ۹ سلنه کموالی ښيي او د ۱۴۶۲ ملکي تلفاتو ۱۴.۲٪ تشکیلوي چې دوی په جګړه کې ثبت کړي دي.	په افغانستان کې د ملګرو ملتونو مرستندویه ماموریت (یوناما) او د افغانستان د بشري حقونو خپلواک کمیسیون د ۲۰۱۱ کال په لومړیو شپږو میاشتو  کې د امریکا په مشرۍ جګړه کې ۱۴۶۲ ملکي افغانانو مړینه ثبت کړه، چې د ۲۰۱۰ کال د همدې مودې په پرتله ۱۵ سلنه زیاتوالی ښيي. یوناما او د افغانستان د بشري حقونو خپلواک کمیسیون ونه توانید چې د ۶٪ مرګ ژوبلي علت په واضح ډول کوم اړخ ته منسوب کړي.

• یادونه: د یوناما/د افغانستان د بشري حقونو خپلواک کمیسیون په میتودولوژي کې، د موجودو شواهدو له ارزونې کله چې څرګنده نه شي چې آیا قرباني ملکي وګړی دی او که نه، د یوناما/د افغانستان د بشري حقونو خپلواک کمیسیون  نوموړی قرباني د احتمالي ملکي مرګ ژوبلې په توګه نه شمېري. د دې ډول قربانیانو شمېر نه ورکول کېږي.