د افغانستان هنر

د افغانستان له هنر څخه پېړۍ تېرې شوې دي. د ګندهارا هنری دوره یې یوه له خورا مهمو دوروڅخه ده چې د لومړۍ او اوومې پیړیو ترمینځ د ګریکو - بودایی هنر پراختیا د. د اسلام د سپېڅلي دین په راتګ سره، افغانستان د اوږدې مودې لپاره د فارس د دولتونو برخه وه او هنر یې تر ډېره بریده د فارسي او په عمومي توګه د اسلامي هنر یوه مهمه برخه وه.

له ۱۹۰۰ مو لسیزو راهیسې، ملت په هنر کې د لویدیځو تخنیکونو کارول پیل کړل. په ډېری رسنیو کې د افغانستان هنر نږدې په ټول ټال کې د نارینه وو له خوا ترسره شوی، په هر حالت مېرمنې د رسنیو په نورو برخو کې په پراخه کچه ښکېلې وې، خو په دې وروستیو کې مېرمنې د کابل پوهنتون د هنرونو برنامو ته ننوتې. په مرکزي کچه هنر د افغانستان په موزیم، د افغانستان په ملی ګالرۍ او په کابل کې د افغانستان په ملی ارشیف کې ځای لری. د هېواد په کچه د ګوتو په شمېر هنری ښوونځی شته دي. په کابل کې د معاصرو هنرونو مرکز (CCAAA) د معاصرې نقاشي د زده کړو فرصت برابروي. په وروستیو لسیزو کې جنګ او په قصدی توګه شخصی دښمنیو د افغانستان د هنری میراث ډېره برخه ویجاړه کړې ده.

اوسپنیز کار "د اوسپنې صنعت"[سمول]

له شل زره او شپږسوه (۲۰۶۰۰.) څخه د ډېرو سرو زرو ګاڼو ټولګه چې ځینې د برینجو په دورې پورې تړلي دي، د ۱۹۷۰ مې ز لسیزې په وروستیو کې په افغانستان کې وموندل شوې. د باختری خزانې په نامه یادې شوې سیکې، آمېلونه او نورې ګاڼې د جوزجان ولایت په شبرغان کې د ځمکې لاندې په خاورو کې موندل شوې دی. هغه اوس د امریکا او اروپا په موزیمونو کې اېښودل شوې دی، چې شاوخوا (۲۰۰-۴۰۰ کاله مخکې له تاریخ «قبل المیلاد) څخه شتون لری، یو ناڅاپه له پولې اخوا د اکسس سیند ته مخامخ وموندل شوه. ^[۱]

د یونان بودایی هنر[سمول]

له تاریخ وړاندې (۱۲۵او۲۵۰) کلونو کې افغانستان، د یونانو - باختري سلطنت اصلي سیمه او د څلورمې پیړۍ څخه تر اوومې پیړۍ پورې د یوناني بودایي هنر یو مهم مرکز و، کوم چې دا د اسلامي فتحې په پایله کې وتړل شو. د افغانستان د هدا (Hadda, ) د لرغون پېژندنې پاڼه کې ډېر آثار موندل شوي دي. په بامیانو کې د بودا مجسمې د شپږمې پېړۍ بودایی دورې د ګندهارا هنر يوه ښه بېلګه ده. کوم چې په ۲۰۰۱ ز کال کې د طالبانو له خوا ویجاړ شول.^[۲]

د فعالیت هنر[سمول]

بوز- باز د موسیقۍ د لوبتکو یوه نمایشی (د نندارې) بڼه ده چې په افغانستان کې موندل شوې. نانځک لوبوونکي د مار خور مریونیټ markhor marionette د لوبتکې هغه لاس خوړلې یا اړول شوې بڼه ده چې دمبوره غږوی.

ښکلی هنرونه[سمول]

د طالبانو په دوره کې د افغانستان ښکلی هنرونه، د هنرونو د ښوونکو له خوا د سنایی په هنری ښوونځي کې خوندی ساتل شوی وو. ښوونکو به تر ډېره بریده "غیر اسلامی" نقاشۍ د طالبانو له لوری د ښوونځی د لیدنې کتنې په مهال له طالبانو پټولې. نورو هنرمندانو بیا د تیلو په نقاشیو باندې د اوبو رنګ کاراوه، ترڅو د نقاشی شویو څیزونو مخونه او عکسونه پټ کړي، کوم چې د طالبانو له خوا یې د ښکاره کېدو اجازه نه وه. له ۲۰۰۲ ز کال راهیسې، د افغانستان د ښکلو هنرونو ښوونکی انځورګران توانیدلي چې په مرکزي آسیا او اروپا کې ډېری نور نندارتونونه ترسره کړي. د دوی د تیلو او اوبو رنګونه ډېری وختونه په ریښتنې بڼه کې موندل کیږي، ځکه چې دا هغه څه دي چې ډېری افغانان یې خوښوي. د هغه وخت یو له مشهورو هنرمندانو څخه سکین نوقود و.^[۳]

عصری هنر[سمول]

په ۲۰۰۱ ز کال کې د طالبانو له نسکورېدو وروسته معاصر هنر په افغانستان کې بیا را ژوندی شو. د ۲۰۰۹ ز کال په پیل کې، د هنر لپاره نړیوالې مرستې د متحده ایالاتو او اروپا څخه افغانستان ته راغلې. په ۲۰۱۲ ز کال کې، کابل مېشتی هنر مند امان مجیدی په کابل کې د ۲۰۱۲ ز کال کې مستند نندارتون جوړ کړ چې د ۱۳ افغان هنرمندانو آثار یې نندارې ته وړاندې کړل، د ده په کار کې بریښنایی عکاسی، په ټوکر نقاشی، رنګینې نقاشۍ، فلم جوړونه او ګډې رسنۍ شاملې وې. ^[۴]

دهنرمندانو غورځنګ"ArtLords" د شاوخوا 45 افغان هنرمندانو یوه ډله ده چې د افغانستان په 19 ولایتونو کې یې دېوالونه انځور کړي دي. د۲۰۱۴ ز کال په پیل کې، تر۲۰۱۹ از کال پورې، دوی له ۲۰۰۰ ز کال څخه ډېر د ۳په ۵ او ۶په ۱۸ مترو په کچه دېوالونه رنګ کړي.^[۵]^[۶]^[۷]

سرچينې[سمول]

↑ "Afghanistan: Hidden Treasures from the National Museum, Kabul" Archived February 8, 2005, at the Wayback Machine.
↑ "See image". د اصلي آرشيف څخه پر ۳۱ جولای ۲۰۱۲ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۱۷ سپټمبر ۲۰۱۱. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
↑ Afghanistan Art History Archived January 5, 2012, at the Wayback Machine.,
↑ Gerner, Martin (28 June 2012). "Solutions Don't Always Come from Elsewhere". Qantara.de. د اصلي آرشيف څخه پر ۱۸ سپټمبر ۲۰۱۲ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۰۲ جنوري ۲۰۱۳. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
↑ (په 2020-07-15 باندې). Artlords, not warlords – how Kabul's artists battle for the streets. The Guardian.
↑ Dumas, Hugo Ribadeau (12 January 2019). "Once symbols of despair, Kabul's blast walls are spreading messages of hope and defiance". Scroll.in (په انګلیسي ژبه کي). مؤرشف من الأصل في ۱۲ جنوري ۲۰۱۹. د لاسرسي‌نېټه ۰۲ اپرېل ۲۰۲۱. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
↑ (په 2021-02-18 باندې). When walls disappear. The Hindu.

[1] "Afghanistan: Hidden Treasures from the National Museum, Kabul" Archived February 8, 2005, at the Wayback Machine.

[2] "See image". د اصلي آرشيف څخه پر ۳۱ جولای ۲۰۱۲ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۱۷ سپټمبر ۲۰۱۱. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)

[test-3] Afghanistan Art History Archived January 5, 2012, at the Wayback Machine.,

[Qantara-4] Gerner, Martin (28 June 2012). "Solutions Don't Always Come from Elsewhere". Qantara.de. د اصلي آرشيف څخه پر ۱۸ سپټمبر ۲۰۱۲ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۰۲ جنوري ۲۰۱۳. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)

[5] (په 2020-07-15 باندې). Artlords, not warlords – how Kabul's artists battle for the streets. The Guardian.

[6] Dumas, Hugo Ribadeau (12 January 2019). "Once symbols of despair, Kabul's blast walls are spreading messages of hope and defiance". Scroll.in (په انګلیسي ژبه کي). مؤرشف من الأصل في ۱۲ جنوري ۲۰۱۹. د لاسرسي‌نېټه ۰۲ اپرېل ۲۰۲۱. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)

[7] (په 2021-02-18 باندې). When walls disappear. The Hindu.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]