د افغانستان هنر

د افغانستان له هنر څخه پېړۍ تېرې شوې دي. د ګندهارا هنری دوره یې یوه له خورا مهمو دوروڅخه ده چې د لومړۍ او اوومې پیړیو ترمینځ د ګریکو - بودایی هنر پراختیا د. د اسلام د سپېڅلي دین په راتګ سره، افغانستان د اوږدې مودې لپاره د فارس د دولتونو برخه وه او هنر یې تر ډېره بریده د فارسي او په عمومي توګه د اسلامي هنر یوه مهمه برخه وه.

له ۱۹۰۰ مو لسیزو راهیسې، ملت په هنر کې د لویدیځو تخنیکونو کارول پیل کړل. په ډېری رسنیو کې د افغانستان هنر نږدې په ټول ټال کې د نارینه وو له خوا ترسره شوی، په هر حالت مېرمنې د رسنیو په نورو برخو کې په پراخه کچه ښکېلې وې، خو په دې وروستیو کې مېرمنې د کابل پوهنتون د هنرونو برنامو ته ننوتې. په مرکزي کچه هنر د افغانستان په موزیم، د افغانستان په ملی ګالرۍ او په کابل کې د افغانستان په ملی ارشیف کې ځای لری. د هېواد په کچه د ګوتو په شمېر هنری ښوونځی شته دي. په کابل کې د معاصرو هنرونو مرکز (CCAAA) د معاصرې نقاشي د زده کړو فرصت برابروي. په وروستیو لسیزو کې جنګ او په قصدی توګه شخصی دښمنیو د افغانستان د هنری میراث ډېره برخه ویجاړه کړې ده.

اوسپنیز کار "د اوسپنې صنعت"

له شل زره او شپږسوه (۲۰۶۰۰.) څخه د ډېرو سرو زرو ګاڼو ټولګه چې ځینې د برینجو په دورې پورې تړلي دي، د ۱۹۷۰ مې ز لسیزې په وروستیو کې په افغانستان کې وموندل شوې. د باختری خزانې په نامه یادې شوې سیکې، آمېلونه او نورې ګاڼې د جوزجان ولایت په شبرغان کې د ځمکې لاندې په خاورو کې موندل شوې دی. هغه اوس د امریکا او اروپا په موزیمونو کې اېښودل شوې دی، چې شاوخوا (۲۰۰-۴۰۰ کاله مخکې له تاریخ «قبل المیلاد) څخه شتون لری، یو ناڅاپه له پولې اخوا د اکسس سیند ته مخامخ وموندل شوه. ^[۱]

د یونان بودایی هنر

له تاریخ وړاندې (۱۲۵او۲۵۰) کلونو کې افغانستان، د یونانو - باختري سلطنت اصلي سیمه او د څلورمې پیړۍ څخه تر اوومې پیړۍ پورې د یوناني بودایي هنر یو مهم مرکز و، کوم چې دا د اسلامي فتحې په پایله کې وتړل شو. د افغانستان د هدا (Hadda, ) د لرغون پېژندنې پاڼه کې ډېر آثار موندل شوي دي. په بامیانو کې د بودا مجسمې د شپږمې پېړۍ بودایی دورې د ګندهارا هنر يوه ښه بېلګه ده. کوم چې په ۲۰۰۱ ز کال کې د طالبانو له خوا ویجاړ شول.^[۲]

د فعالیت هنر

بوز- باز د موسیقۍ د لوبتکو یوه نمایشی (د نندارې) بڼه ده چې په افغانستان کې موندل شوې. نانځک لوبوونکي د مار خور مریونیټ markhor marionette د لوبتکې هغه لاس خوړلې یا اړول شوې بڼه ده چې دمبوره غږوی.

ښکلی هنرونه

د طالبانو په دوره کې د افغانستان ښکلی هنرونه، د هنرونو د ښوونکو له خوا د سنایی په هنری ښوونځي کې خوندی ساتل شوی وو. ښوونکو به تر ډېره بریده "غیر اسلامی" نقاشۍ د طالبانو له لوری د ښوونځی د لیدنې کتنې په مهال له طالبانو پټولې. نورو هنرمندانو بیا د تیلو په نقاشیو باندې د اوبو رنګ کاراوه، ترڅو د نقاشی شویو څیزونو مخونه او عکسونه پټ کړي، کوم چې د طالبانو له خوا یې د ښکاره کېدو اجازه نه وه. له ۲۰۰۲ ز کال راهیسې، د افغانستان د ښکلو هنرونو ښوونکی انځورګران توانیدلي چې په مرکزي آسیا او اروپا کې ډېری نور نندارتونونه ترسره کړي. د دوی د تیلو او اوبو رنګونه ډېری وختونه په ریښتنې بڼه کې موندل کیږي، ځکه چې دا هغه څه دي چې ډېری افغانان یې خوښوي. د هغه وخت یو له مشهورو هنرمندانو څخه سکین نوقود و.^[۳]

عصری هنر

په ۲۰۰۱ ز کال کې د طالبانو له نسکورېدو وروسته معاصر هنر په افغانستان کې بیا را ژوندی شو. د ۲۰۰۹ ز کال په پیل کې، د هنر لپاره نړیوالې مرستې د متحده ایالاتو او اروپا څخه افغانستان ته راغلې. په ۲۰۱۲ ز کال کې، کابل مېشتی هنر مند امان مجیدی په کابل کې د ۲۰۱۲ ز کال کې مستند نندارتون جوړ کړ چې د ۱۳ افغان هنرمندانو آثار یې نندارې ته وړاندې کړل، د ده په کار کې بریښنایی عکاسی، په ټوکر نقاشی، رنګینې نقاشۍ، فلم جوړونه او ګډې رسنۍ شاملې وې. ^[۴]

دهنرمندانو غورځنګ"ArtLords" د شاوخوا 45 افغان هنرمندانو یوه ډله ده چې د افغانستان په 19 ولایتونو کې یې دېوالونه انځور کړي دي. د۲۰۱۴ ز کال په پیل کې، تر۲۰۱۹ از کال پورې، دوی له ۲۰۰۰ ز کال څخه ډېر د ۳په ۵ او ۶په ۱۸ مترو په کچه دېوالونه رنګ کړي.^[۵]^[۶]^[۷]

سرچينې

↑ "Afghanistan: Hidden Treasures from the National Museum, Kabul" Archived February 8, 2005, at the Wayback Machine.
↑ "See image". Archived from the original on 2012-07-31. نه اخيستل شوی 2011-09-17.
↑ Afghanistan Art History Archived January 5, 2012, at the Wayback Machine.,
↑ Gerner, Martin (28 June 2012). "Solutions Don't Always Come from Elsewhere". Qantara.de. Archived from the original on 18 September 2012. نه اخيستل شوی 2 January 2013. {{cite web}}: External link in |خونديځ تړی= (help); Unknown parameter |تاريخ الأرشيف= ignored (help); Unknown parameter |خونديځ-تړی= ignored (help); Unknown parameter |مسار الأرشيف= ignored (help)
↑ Glinski, Stefanie (2020-07-15). "Artlords, not warlords – how Kabul's artists battle for the streets". The Guardian (په انګليسي). ISSN 0261-3077. نه اخيستل شوی 2021-04-02.
↑ Dumas, Hugo Ribadeau (12 January 2019). "Once symbols of despair, Kabul's blast walls are spreading messages of hope and defiance". Scroll.in (په انګليسي). Archived from the original on 2019-01-12. نه اخيستل شوی 2021-04-02.
↑ Mathew, Sunalini (2021-02-18). "When walls disappear". The Hindu (په انګليسي). ISSN 0971-751X. نه اخيستل شوی 2021-04-02.

[1] "Afghanistan: Hidden Treasures from the National Museum, Kabul" Archived February 8, 2005, at the Wayback Machine.

[2] "See image". Archived from the original on 2012-07-31. نه اخيستل شوی 2011-09-17.

[test-3] Afghanistan Art History Archived January 5, 2012, at the Wayback Machine.,

[Qantara-4] Gerner, Martin (28 June 2012). "Solutions Don't Always Come from Elsewhere". Qantara.de. Archived from the original on 18 September 2012. نه اخيستل شوی 2 January 2013. {{cite web}}: External link in |خونديځ تړی= (help); Unknown parameter |تاريخ الأرشيف= ignored (help); Unknown parameter |خونديځ-تړی= ignored (help); Unknown parameter |مسار الأرشيف= ignored (help)

[5] Glinski, Stefanie (2020-07-15). "Artlords, not warlords – how Kabul's artists battle for the streets". The Guardian (په انګليسي). ISSN 0261-3077. نه اخيستل شوی 2021-04-02.

[6] Dumas, Hugo Ribadeau (12 January 2019). "Once symbols of despair, Kabul's blast walls are spreading messages of hope and defiance". Scroll.in (په انګليسي). Archived from the original on 2019-01-12. نه اخيستل شوی 2021-04-02.

[7] Mathew, Sunalini (2021-02-18). "When walls disappear". The Hindu (په انګليسي). ISSN 0971-751X. نه اخيستل شوی 2021-04-02.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]