حوزې مارتي

د ويکيپېډيا، وړیا پوهنغونډ له خوا
حوزې مارتي
حوزې مارتي
حوزې مارتي
د شخص معلومات
پيدايښت ۲۸ جنوري ۱۸۵۳[۱][۲][۳][۴][۵][۶][۷][۸][۹][۱۰][۱۱][۱۲]
هاوانا [۱۳]  د (P19) برخه د ويکيډاټا له لارې سمه کړئ
مړینه 19 مې 1895 (42 کاله)[۱][۲][۳][۴][۵][۶][۷][۸][۹][۱۰][۱۱][۱۲]  د (P570) برخه د ويکيډاټا له لارې سمه کړئ
تابعیت اسپانیا   د (P27) برخه د ويکيډاټا له لارې سمه کړئ
واک
قونسلګري   د (P39) برخه د ويکيډاټا له لارې سمه کړئ
د واکمنۍ دوران
۳ مارچ ۱۸۸۷  – ۲۹ فبروري ۱۸۹۲ 
عملي ژوند
کار/مسلک شاعر [۱۴][۱۵][۱۶]
ليکوال [۱۳]
پوځي ځواک
سياستوال
خبريال   د (P106) برخه د ويکيډاټا له لارې سمه کړئ
کاروونکي ژبه(ي) هسپاني [۱۷]  د (P1412) برخه د ويکيډاټا له لارې سمه کړئ
پوځي خدمت
مقام تورن جنرال   د (P410) برخه د ويکيډاټا له لارې سمه کړئ
لاسليک
حوزې مارتي
حوزې مارتي
ويبپاڼه
ويبپاڼه د تاييدولو سرچينه  د (P856) برخه د ويکيډاټا له لارې سمه کړئ
سمول کينډۍ لاسوند وګورئ

حوزي جولیان مارتي پرېز ( هسپانوي تلفظ یې [خوزي مارېتي/ xoˈse maɾˈti] د ۱۸۵۳ ز کال د جنورۍ په ۲۸ زېږېدلی - د ۱۸۹۵ ز کال د مې میاشتې په ۱۹ مړ شوی. یو کیوبایي ملت پال، شاعر، فلیسوف، مقاله لیکونکی او ناشر و، هغه له هسپانیې څخه د خپل هېواد په خپلواک کولو کې د خپل رول له امله د کیوبا د ملي اتل په توګه پېژندل کېږي. هغه د لاتینې امریکا په ادبیاتو کې هم یوه پېژندل شوې څېره ده. هغه له سیاسي اړخه ډېر فعال و او د سیاست له مهمو نظر خاوندانو او فلیسوفانو څخه یو و. هغه په ۱۹ پېړۍ کې د خپلو لیکنو او سیاسي فعالیتونو له لارې د هسپانیې له امپراتورۍ څخه د کیوبا د خپلواکۍ د هڅو په سمبول بدل شو او هغه اوس "د کیوبا د خپلواکۍ  د رسول" په توګه یادیږي. هغه له نوې ځوانۍ څخه خپل ژوند د کیوبا د سیاسي خپلواکۍ او د ازادۍ د دودولو او د ټولو امریکایي هسپانویانو، د فکري خپلواکۍ لپاره ځانګړی کړ. هم انقلابي کیوبایانو او هم هغه ډلې کیوبایانو چې مخکې د انقلاب پیلولو  ته مایل نه وو د هغه مړینه یې له هسپانیې څخه د کیوبا د خپلواکۍ لپاره د غم ناره یاده کړه.[۱۸][۱۹][۲۰]

مارتي د هسپانیې د سترواکۍ په هاوانا کې زېږېدلی خپل سیاسي فعالیتونه یې په کم عمر کې پیل کړل. هغه هسپانیا، لاتیني امریکا او متحده ایالاتو ته سفرونه وکړل او د کیوبا د خپلواکۍ د ارمان لپاره یې عامه پوهاوی او ملاتړ زیات کړ. د کیوبا له مهاجرې ټولنې سره په ځانګړي ډول په فلورېدا کې اتحاد د هسپانیا خلاف د کیوبا د خپلواکۍ د جګړې د بریا لپاره ډېر اړین و. هغه د دغې جګړې په طرحه او پلي کولو کې کلیدي رول درلود او همدارنګه د کیوبا د انقلابي ګوند او د هغه د اېډيالوژۍ طراح هم و. هغه د ۱۸۹۵ ز کال د مې میاشتې په ۱۹ مه د ډوس ري یوس په جګړه کې مړ شو. مارتي د اوسنۍ پېړۍ په لومړیو کې د لاتینې امریکا له لویو روښان فکرانو څخه بلل کېږي. د شعرونو یوه ټولکه، مقالې، لیکونه، ویناوالۍ، یو ناول او د ماشومانو لپاره یوه مجله د هغه مکتوب آثار دي.

هغه د امریکا او لاتینې امریکا د ډېری ورځپاڼو لپاره لیکنې وکړې؛ هغه همدارنګه د یو شمېر ورځپاڼو بنسټ کېښود. د هغه د پاترېیا ورځپاڼه د کیوبا د خپلواکۍ د تبلیغاتو لپاره د هغه تر ټولو مهمه وسیله وه. د هغه تر مړینې وروسته د وېرسوس سېن‌سیلوس (ساده ایاتونه) له کتاب څخه د ګوانتانامېرا په سندرې واوښته چې په ډاډمن ډول د کیوبا د هېوادپالنې سندره ده. د ازادۍ، خپلواکۍ او ديموکراسي مفاهم د هغه د ټولو اثارو له وتلو موضوع ګانو څخه دي، چې پر نیکواراګايي شاعر روبین داريو او چيلی‌یایي شاعر ګبرېلا مېسترال يې اغېز درلود. د کیوبا د ۱۸۵۹ ز کال تر انقلاب وروسته د مارتي اېډیالوژي د کیوبا په سیاست کې په اصلي محرکه قوه بدله شوه. هغه همدارنګه د کیوبا د شهید په توګه یادیږي.    [۲۱][۲۲][۲۳]

ژوند[سمول]

لومړنی ژوند، کیوبا: ۱۸۵۳-۷۰ ۱۸ ز کلونه[سمول]

حوزې جولیان مارتي پيرېز د ۱۸۵۳ز کال د جنورۍ په ۲۸ د هاوانا د پاولا په ۴۱ سړک کې د هسپانوي مور او پلار په کور کې نړۍ ته راغی، پلار يې ماریانو مارتي ناوارو له والېنسیا او مور یې ليونور پرېز کابرا د کناري د ټاپووزمو له اصلي اوسېدونکو څخه وه. مارتي د ۷ خویندو: لیونور، ماریانا، ماریا دېل کارمېن، ماریا دېل پېلر، ریتا امېلیا، انتونیا او دولورېس مشر ورور و. هغه ته د فېبروري په ۱۲ د سانتو انجېل کاسټوډیو په کلیسا کې د تمعید غسل ورکړل شو. کله چې هغه څلور کلن و د هغه کورنۍ له کیوبا څخه د هسپانیا والېنسیا ته کډه شوه، خو دوه کاله وروسته دوی ټاپووزمې ته راستانه شول او حوزه یې د سانتا کلارا په سیمه کې چېرته کې د هغه پلار د زندان د ساتونکي په توګه کار کاوه، په يوه سیمه‌ییز دولتي ښوونځي کې شامل کړ. [۲۴]

هغه په ۱۸۶۵ ز کال کې په Escuela de Instrucción Primaria Superior Municipal de Varones کې چې مشري يې د رافېل ماریا ډي مېنډېف پر غاره وه نوم لیکنه وکړه. منډېف د مارتي د سیاسي فلسفو په پراختیا کې اغېزمن کس و. د هغه د ټولنیز او سیاسي وجدان په پراختیا کې د هغه ښه ملګري فرمېن والډوس ډومېنګز چې د یوې شتمنې غلام لرونکې کورنۍ غړی و برخه لرله. د هم‌هغه کال په اپرېل کې مارتي او ګڼو نورو زده‌کړیالانو د ابراهام لېنکن د وژنې د خبر تر اورېدو وروسته، د هغه کس د مړینې لپاره خپل درد د ډله‌ییزې غم‌رازۍ له لارې شریک کړ چې په متحده ایالاتو کې يې د مرییتوب اصولو د له منځ وړلو امر کړی و. مارتي په ۱۸۶۶ ز کال کې د ( Instituto de Segunda Enseñanza ) انسټيټيوټ ته لار ومونده چې مېنډېف د هغه د زده‌کړو لګښت ورکاوه. [۲۵]

مارتي د ۱۸۶۷ ز کال په سپټامبر کې په Escuela Profesional de Pintura y Escultura de La Habana (د هاوانا د نقاشۍ او مجسمې جوړونې حرفوي ښوونځی) کې چې د سن الحاندرو په نوم یادېده، نوم لیکنه وکړه، تر څو د رسامۍ په ټولګيو کې ګډون وکړي. هغه هيله‌من و چې په دې برخه کې به وځلېږي، خو تجارتي بریا یې ترلاسه نه کړه. هغه په ۱۸۶۷ ز کال کې د سان پابلو ښوونځي ته هم لار ومونده چې د منډېف له خوا جوړه شوې وه او مشري يې هم د هغه پر غاړه وه، هلته یې د لیسانس درجې د دویم او درېیم ټولګي لپاره نوم‌لیکنه وکړه او د ښوونځي په اداري چارو کې يې له منډېف سره مرسته کوله. د ۱۸۶۸ ز کال په اپرېل کې د هغه شعر د منډېف مېرمنې (A Micaela) ته ډالۍ شو. د هغه En la Muerte de Miguel Ángel شعر د ګوانباکووا (Guanabacoa') په ورځپاڼه کې څرګند شو. [۲۶]

هغه مهال چې په ۱۸۶۸ ز کال کې په کیوبا کې لس کلنه جګړه پيل شوه، د کیوبا د ملت‌پالو په پلوۍ په ټوله کیوبا کې کلپونه رامنځته شول چې حوزه او ملګری یې فرمين له هغوی سره یوځای شول. مارتي د کیوبا د ژر تر ژره آزادۍ او خپلواکۍ لپاره هيله‌من و. هغه د دغه خیال لپاره شعر ویل پیل کړل او په ورته حال کې يې هڅه دا وه چې د دغې هيلې لپاره یو کار ترسره کړي. هغه په ۱۸۶۹ ز کال کې خپله لومړنۍ سیاسي لیکنه د اېل‌ډيابلوکجیولو ورځپاڼې په یوازینۍ ګڼه کې د فرمېن والډېس‌ډومېنګز په واسطه خپره کړه. په هم‌هغه کال کې يې «ابدالا» چې د شعر په قالب کې یو هېوادپاله ډارامه وه، د لا پاترېیا لېبري ورځپاڼې په یو ټوک کې په خپله خپره کړه. «ابدالا» د نوبیا په نوم د یو خیالي هېواد کیسه ده چې د خپلواکۍ لپاره مبارزه کوي. د هغه د اکتوبر د لسمې (10 de Octubre) غزل هم د هم‌دغه کال په بهیر کې لیکل شوی و چې وروسته د هغه له مشهورو شعرونو څخه یو شو او وروسته د هغه د ښوونځي په ورځپاڼه کې خپور شو.  [۲۶][۲۷]

د هم‌هغه کال په مارچ کې استعماري چارواکو ښوونځۍ وتاړه او د مارتي زده‌کړې يې ودرولې. هغه په کم عمر کې په خپله خاوره د هسپانويانو له واکمنۍ څخه ناخوښ شو او په همدې توګه يې په کیوبا کې د دود غلامۍ پر وړاندې هم په زړه کې کرکه راپیدا شوه.  [۲۸]

هغه د ۱۸۶۹ ز کال د اکتوبر په ۲۱مه په ۱۶ کلنۍ کې، د هسپانیا د دولت له خوا د خیانت او رشوت خوړلو د تور په لټه، د هسپانیا په پوځ کې د مارتي او فرمېن ملګري ته د دوی د رټونکی لیک تر کشف وروسته ونیول شو او په ملي زندان کې بندي شو. له څلورو میاشتو څخه ‌ډېر وخت وروسته مارتي خپل تورونه ومنل او په ۶ کاله بند محکوم شو. مور یې د خپل ۱۶ کلن کوچني زوی د ژغورنې لپاره دولت ته د لیکونو د لېږلو له لارې هڅه وکړه، پلار يې د قانوني ملاتړ د ترلاسه کولو لپاره خپل وکيل ملګري ته ورغی، خو د هغوی هڅه ناکامه وه، په پای کې مارتي ناروغ شو، پښې يې د زولنو له امله سختې ټپي شوې وې. په پایله کې هغه د اېسلا ډي پاینوس په نوم د کیوبا بلې برخې ته ولېږل شو. ورپسې هسپانوي چارواکو پرېکړه وکړه چې هغه هسپانیا ته تبعید کړي. مارتي چې هغه مهال ۱۸ کلن و، په هسپانیا کې يې په دې هيله د خپلو زده‌کړو د دوام اجازه تر لاسه کړه چې هسپانیا ته به وفادار پاتې کېږي. [۲۹][۳۰]

سرچينې[سمول]

  1. ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ پیوستون : 118578235  — د نشر نېټه: ۲۶ اپرېل ۲۰۱۴ — منښتلیک: Creative Commons CC0 License
  2. ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ د برېتانيکا انلاين پوهنغونډ پېژند: https://www.britannica.com/biography/Jose-Julian-Marti — subject named as: Jose Marti — د نشر نېټه: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷ — سرليک: Encyclopædia Britannica
  3. ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ SNAC ARK ID: https://snaccooperative.org/ark:/99166/w6vx1gqg — subject named as: José Martí — د نشر نېټه: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷
  4. ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ Find a Grave memorial ID: https://www.findagrave.com/memorial/2494 — subject named as: José Julián Martí Pérez — د نشر نېټه: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷
  5. ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ subject named as: José Martí — IMSLP ID: https://imslp.org/wiki/Category:Martí,_José — د نشر نېټه: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷ — منښتلیک: Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International
  6. ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ Internet Speculative Fiction Database author ID: https://www.isfdb.org/cgi-bin/ea.cgi?22661 — subject named as: José Martí — د نشر نېټه: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷
  7. ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ Brockhaus Enzyklopädie online ID: https://brockhaus.de/ecs/enzy/article/marti-jose-julian — subject named as: José Julian Martí
  8. ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ Bibliothèque nationale de France ID: https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb120206475 — subject named as: José Martí — دوتنه: Bibliothèque nationale de France — سرليک: اوپن ڈیٹا پلیٹ فارم، платформа відкритих даних، платформа открытых данных، plateforme de données ouvertes، piattaforma di dati aperti، Opendata-Plattform، otevřená data platforma، åben-data-platform، տվյալների բաց շտեմարան، platforma za odprte podatke، plataforma de datos abierta، plataforma de dados aberta، платформа адкрытых даных، платформа на отворените данни، platforma otwartych danych، ашық деректер платформасы، ачык маалыматтарды платформа، açıq məlumat platforması، ochiq ma'lumotlar platforma، açık verilerin platformu، платформа отвореног података، platforma otvorenih podataka، platforma otvorenog podataka، platforma otvorených údajov، πλατφόρμα ανοικτών δεδομένων، platformu atklātā datu، platforma atvira duomenų، platvormi avatud andmete، avoimen datan foorumi، nyílt adatok platformja، პლატფორმა ღია მონაცემები، платформа за отворени податоци، нээлттэй мэдээллийн тавцан، platformă de date deschise، platformo de malferma datumoj، open data platform، плятформа адкрытых зьвестак، Усьтэм даннойёслэн платформазы، асыҡ мәғлүмәт платформаһы، açıq malümat platforması، açıq malümat platforması، ачык малюмат платформасы، öppen dataplattform، платформаи додаҳои боз، ачык кӧргӱзӱлердиҥ платформазы او гом бæрæггæнæнты платформæ — منښتلیک: Open License
  9. ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ Gran Enciclopèdia Catalana ID (former scheme): https://www.enciclopedia.cat/ec-gec-0040634.xml — subject named as: José Martí — سرليک: Gran Enciclopèdia Catalana — خپرونکی: Grup Enciclopèdia
  10. ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ Spanish Biographical Dictionary ID: https://dbe.rah.es/biografias/13497/jose-marti — subject named as: José Martí — د نشر نېټه: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷ — سرليک: Diccionario biográfico español — خپرونکی: Real Academia de la Historia
  11. ↑ ۱۱٫۰ ۱۱٫۱ Great Aragonese Encyclopedia ID: http://www.enciclopedia-aragonesa.com/voz.asp?voz_id=8518 — subject named as: José Julián Martí y Pérez — سرليک: Gran Enciclopedia Aragonesa
  12. ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ https://cs.isabart.org/person/144694 — د نشر نېټه: ۱ اپرېل ۲۰۲۱
  13. ↑ ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ پیوستون : 118578235  — د نشر نېټه: ۲۴ جون ۲۰۱۵ — منښتلیک: Creative Commons CC0 License
  14. ↑ http://www.poemhunter.com/jose-marti/poems/
  15. ↑ http://www.nytimes.com/2004/09/26/books/review/26SIEGELL.html
  16. ↑ http://www.worldatlas.com/webimage/countrys/namerica/caribb/cuba/cufamous3.htm
  17. ↑ CONOR.SI ID: https://plus.cobiss.net/cobiss/si/sl/conor/25863523
  18. ↑ Hudson, Michael (15 January 2000). "Speech to the Communist Party of Cuba". د لاسرسي‌نېټه ۰۵ اگسټ ۲۰۱۵. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  19. ↑ Mace, Elisabeth. "The economic thinking of Jose Marti: Legacy foundation for the integration of America". د اصلي آرشيف څخه پر ۰۸ سپټمبر ۲۰۱۵ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۰۵ اگسټ ۲۰۱۵. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  20. ↑ "Jose Marti, apostle of Cuban Independence". www.historyofcuba.com. د اصلي آرشيف څخه پر ۲۱ مې ۲۰۲۲ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۲۲ جولای ۲۰۱۹. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  21. ↑ "José Martí Bust on Cuba's Highest Peak". الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  22. ↑ "José Martí, soul of the Cuban Revolution". 22 January 2018. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  23. ↑ Garganigo, John F. Huellas de las literaturas hispanoamericanas Upper Saddle River: Prentice Hall, 1997. P 272
  24. ↑ Alborch Bataller 1995, p. 15
  25. ↑ Fidalgo 1998, p. 26
  26. ↑ ۲۶٫۰ ۲۶٫۱ Alborch Bataller 1995, p. 16
  27. ↑ López 2006, p. 232
  28. ↑ "End of Slavery in Cuba". www.historyofcuba.com. د اصلي آرشيف څخه پر ۱۹ ډيسمبر ۲۰۲۲ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۲۲ جولای ۲۰۱۹. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  29. ↑ Alborch Bataller 1995, p. 18
  30. ↑ Jones 1953, p. 398
"https://ps.wikipedia.org/w/index.php?title=حوزې_مارتي&oldid=310548" نه اخيستل شوی