Jump to content

جين بارتيک

د ويکيپېډيا، وړیا پوهنغونډ له خوا
جين بارتيک
جين بارتيک
جين بارتيک
د شخص مالومات
زېږون نوم
پيدايښت ۲۷ ډيسمبر ۱۹۲۴[۱][۲][۳]
مړینه
تابعیت د امریکا متحده ایالات   ويکيډاټا کې (P27) ځانګړنې بدلې کړئ
عملي ژوند
کار/مسلک
د کړنې څانګه شمېرپوهنه   ويکيډاټا کې (P101) ځانګړنې بدلې کړئ
سمول کينډۍ لاسوند وګورئ

بیټي جین بارتیک (ني جینینګس؛ دیسمبر ۲۷، ۱۹۲۴ – مارچ ۲۳، ۲۰۱۱) د ENIAC کمپیوټر یو له اصلي شپږو پروګرام جوړونکو څخه وه.

بارتیک په ښونځي کې ریاضیات ولوستل او بیا یې د پینسلوانیا په پوهنتون کې کار پيل کړ، لومړی یې په لاس د توغیدونکو شیانو د تګ راتګ محاسبه کوله او وروسته یې د ENIAC  په کارولو محاسبه کوله. نور پنځه ENIAC پروګرام جوړونکي هر یو «بیټي هولبیرټون، روت ټاټیلباوم، کاتلین انټونیلي، مارلین میلټزر» او «فرانسیس سپینس» وو. کله چې بارتیک او د هغې همکارانو په ENIAC کې کار کاوه د پروګرامینګ ډېری اساسات یې پر مخ وړي او کوډ کړي وو، ځکه چې دا د خپل وخت لومړی کمپیوټر و.

په ENIAC د هغې له کار کولو وروسته، بارتیک په BINAC او UNIVAC کار وکړ، او د لیکوالې، مدیرې، انجینیرې او پرواګرامرې په توګه په مختلفو تخنیکي شرکتونو کې يې وخت تیر کړ. هغې خپل وروستي کلونه د شتمنۍ د استازې په توګه تیر کړل او په ۲۰۱۱ کال کې د زړه د وینې د وينې ټينګېدو د ناروغۍ له امله مړه شوه.

د منځپانګې مدیریت چوکاټ د ډروپل موضوع ، د بارتیک په ویاړ نومول شوې.  [۴]

د ژند لومړي کلونه او زده کړه

[سمول]

بیټي جین جینینګز په ګینټري کاونټي، میسوري کې په ۱۹۲۴ز کال کې زیږیدلې، هغه په اوو خوېندو وروڼو کې شپږمه وه. د هغې پلار، ویلیم سمیت جینینګز(۱۸۹۳-۱۹۷۱) د «الانتوس ګروف» و، چیرته چې هغه د ښونځي ښوونکی او کروندګر و. د هغې مور، «لولا می سپینهاور» (۱۸۸۷-۱۹۸۸) د الانتوس اوسېدونکې وه. جینینګز درې مشران وروڼه ویلیم (جنوري ۱۰، ۱۹۱۵)، رابرټ (مارچ ۱۵، ۱۹۱۸) او ریمونډ (جنوري ۲۳، ۱۹۲۲) درلودل؛ دوه مشرانې خویندې «ایما» (اګسټ ۱۱، ۱۹۱۶) او «لولو» (اګسټ ۲۲، ۱۹۱۹) او یوه کشره خور، میبل (دیسمبر ۱۵، ۱۹۲۸) يې درلودلې.[۵][۶][۷][۸]

په کوچنيوالي کې د نيا د کتلو لپاره په اس ورتله، د هغې آنا به دغه ځوانې نجلۍ ته هره ورځ د لوستلو لپاره ورځپاڼه رانیوله او هغه يې د خپل ټول ژوند لپاره یوه نمونه وګرځیده. هغې خپلې زدکړې په يو سيمه ييز د يوې خونې ښونځي کې پيل کړې، او په سافټبال لوبه کې د مهارت له امله په سيمه ييزه کچه د پام وړ وګرځېده. په لیسه کې د زده کړې لپاره، هغې د خپلې مشرې خور سره په ګاونډي ښار کې ژوند کاوه، چیرته چې دې ښوونځي موقعیت درلود او که څه هم هغه ۱۴ کلنه وه هغې هره ورځ موټر چلول پیل کړل. د ۱۶ کلونو په عمر په ۱۹۱۴ز کال کې هغه د «سټینبیري» عالي لیسې څخه فارغه شوه. [۹][۱۰][۱۱][۱۲]

هغې د شمال لویدیځ د میسوري ایالت د ښوونکي کالج کې زده کړې وکړې چې اوس د شمال لویدیځ میسوري ایالت پوهنتون په نوم پیژندل کیږي، هغې د ریاضیاتو او ورسره لږه د انګلیسي زده کړه وکړه او په ۱۹۴۵ز کې فارغه شوه. جینینګز په خپل ټولګي کې د ریاضیاتو د سند یواځینۍ تر لاسه کوونکې وه. که څه هم هغې په اصل کې د ژورنالیزم د زده کړې اراده درلوده، خو پریکړه يې وکړه چې ریاضي ولولي، ځکه چې هغې د خپل سلاکار سره خرابې اړیکې درلودې. وروسته د هغې په ژوند کې، هغې په ۱۹۵۷ز کال کې د پنسلوانیا په پوهنتون کې په انګلیسي کې د ماسټرۍ سند ترلاسه کړ او په ۲۰۰۲ز کال کې د شمال لویدیځ میسوري ایالت پوهنتون له خوا د افتخاري دوکتورا سند ورکړل شو.  [۱۳][۱۴][۱۵]

مسلک

[سمول]

په ۱۹۴۵ز کال کې د متحده ایالاتو پوځ د جکړې د هڅو سره د مرستې لپاره له پوهنتون څخه ریاضي پوهان جلب کړل؛ سره له دې چې د هغې د سلاکار له خوا خبرداری ورکړل شوی و چې هغه به د پوځ سره «په يو غټ نظام کې هېڅ اهميت» ونه لري او د دې پر ځای چې د ریاضیاتو ښوونکې شي، بارتیک پریکړه وکړه چې یو انساني کمپیوټر شي. د بارتیک د حساب پروفیسر هغه وهڅوله چې د پنسلوانیا په پوهنتون کې دنده واخلي، ځکه چې هغوی «تفاضلي محلل» درلودل (differential analyzer د وخت يو ډول کمپيوټر و). [۱۶][۱۷]

هغې په ۲۰ کلنۍ کې دواړو IBM او د پنسلوانیا پوهنتون ته نوم لیکنه وکړه. که څه هم د IBM له خوا رد شوه، جینینګز د پنسلوانیا د پوهنتون له خوا په دنده وګمارل شوه چې په «ابیرډین پرووینګ ګراونډ» کې يې د فوځ د وسلو لپاره کار کاوه، چیرې چې هغې د توغیدونکو تګ راتګ د لارې محاسبه په لاس کوله.[۱۸][۱۹]

کله چې هغې هلته کار کاوه، بارتیک د خپل راتلونکي مېړه «ویلیم بارتیک» سره ولیدل، چې د پنسلوانیا په پوهنتون کې د پنټاګون په پروژه کې انجنیر و. دوی د ۱۹۴۶ز کال په دسمبر کې واده وکړ.[۲۰][۲۱]

کله چې بریښنایی شمیریز بشپړونکی او کمپیوټر (ENIAC) جوړ شو، د کوم موخه چې د توغیدونکو د تګ راتګ لارې محاسبه وه چې مخکې به دامحاسبه انساني کمپیوټر لکه بارتیک په لاس کوله، هغې غوښتنه وکړه چې د دې پروژې برخه شي او بالاخره د دې کمپیوټر د لومړۍ پروګرامرې په توګه وټاکل شوه. بارتیک څخه وغوښتل شول چې پرته له دې چې کوم تخنیکونه وروښودل شي د ENIAC ستونزې جوړې کړي. [۲۲]

بارتیک او پنځه نورې ښځې (بیټي هولبیرټون، روت ټاټیلباوم، کاتلین انټونیلي، مارلین میلټزر او فرانسیس سپینس) د ENIAC لپاره مرکزي پروګرامرانې انتخاب شوې وې. زیاتې نورو ښځو چې عموماً پېژندل شوې نه دي، د جګړې په وخت کې د نارینه کارګر د کمښت پر مهال يې د ENIAC په جوړولو کې برخه اخیستې.[۲۳][۲۴][۲۵]

بارتیک، څوک چې د بیټي هولبیرټون سره شریکه مشره پروګرامره شوه، او هغه نور څلور اصلي پروګرامران د ENIAC په چلولو کې خورا ماهرې شوې؛ بې له دې چې په کوم لارښود متکي وي، دې ډلې د دې وسيلې د ډیاګرامونو بیاکتنه وکړه، له هغو  انجینرانو سره يې مرکې وکړې، کومو چې دا اله جوړه کړې وه  او دا معلومات یې بيا د خپل ځان لپاره د اړينو مهارتونو د زده کولو په موخه وکارول. په پیل کې، دوی ته د ENIAC د هارډویر د لیدلو اجازه نه وه، ځکه چې دا لا تر اوسه ډلبندي شوی نه و او دوی امنیتي تایید نه و تر لاسه کړی؛ هغوی باید دا زده کړې وای چې څنګه دا ماشین یواځې د سمبوليکو ډیاګرامونو له لارې پروګرام کړي. د ښځو دې شپږ کسیز ټولې ته هم په پیل کې د یوځای کار کولو لپاره ځای نه و ورکړل شوی، نو دوی د کار کولو لپاره داسې ځای پیدا کړ، چيرې چې هغوی کولای شول یو بل سره وګوري چې دا ځایونه پریښودل شوي ټولګي او د ټولنې د غړو کورونه وو.[۲۶][۲۷]

کله چې دې شپږو ښځو په ENIAC باندې کار کاوه، هغوی فرعي کارچارې، په نورو شيانو کې د څيزونو کارول (subroutines, nesting د کمپيوټري پروګرام اصطلاحات دي) او نور د پروګرام اساسي تخنیکونه جوړ کړل او داسې ويل کېدای شي چې ډیجیټل کمپیوټرونو پروګرام کولو تخصص يې ایجاد کړ. بارتیک او د ENIAC نورو ښځینه پروګرامرانو د ماشین فیزیکي تعدیل زده کړی و چې سویچونو ته حرکت ورکول او د مزو بیرته راګرځول و، څو دغه ماشین پروګرام کړي. [۲۸][۲۹][۳۰][۳۱]

سربیره پر دې چې دوی په اصل کې د توغیدونکو د تګ راتګ د محاسبې د ترسره کولو لپاره ګمارل شوي وو، شپږ ښځینه پروګرام کونکې ډیر ژر د لاس الاموس هستوي حسابونو چلونکې شوې او په عمومي توګه یې د ماشین پروګرام کولو اندازه پراخه کړه. د پوځ لپاره د مهمې تګ راتګ لارې پروګرام، کوم چې ا ثابتوله چې ENIAC له ځانګړتياوو سره سم کار کوي، د پروګرام کولو شريکه «هولبرټن»  وه، څوک چې هغه مهال د «بیټي سینډر» په نوم مشهوره وه. د بارتیک او هالبیرټون پروګرام د دې لپاره انتخاب شو چې  ENIAC عوامو او لویو ساینسي ټولنو ته معرفي کړي. دا ښودنه د ۱۹۴۶ز کال د فبرورۍ مياشتې په پنځلسمه نېټه تر سره شوه او یو لوی بریالیتوب و. ENIAC ثابته کړه چې دا د «Mark I »  څخه تېز عمل کوي، کوم چې په هاورډ کې یو مشهور الیکټرومیخانیکي ماشین و، دا یې هم وښوده یو کار چې انساني کمپیوټر یې په ۴۰ ساعتونو کې تر سره کوي دا ماشین به یې په ۲۰ ثانیو کې تر سره کوي. [۳۲][۳۳][۳۴]

بارتیک په ۱۹۴۶ز کال کې د ENIAC لومړۍ عامه ښودنه تشریح کړه:

کومه ورځ چې ENIAC  نړۍ ته وروپیژندل شو، زما د ژوند د ورځو څخه یوه ډیره خوشحاله ورځ وه. د ماشین ښودنه په زړه پورې وه. ENIAC تګ راتګ د مرمۍ د سفر څخه ژر محاسبه کاوه. موږ د محاسبې کاپیانې ورکړې، هغه شان چې دوی تر سره شوط وې. ENIAC له هغه وخته مخکې د هر ماشین څخه ۱۰۰۰ ځله تیز و. د دې د ځلیدونکي څراغونو سره، دا یو اغیزمن ماشین هم و چې په ګرافیک ډول یې د دې ښودنه کوله چې دا واقعا څومره چټکه محاسبه کوي. [۳۵]

سرچينې

[سمول]
  1. ↑ پیدا کوونکی: John O'Connor او Edmund Robertson
  2. ↑ SNAC ARK ID: https://snaccooperative.org/ark:/99166/w6k36md7 — subject named as: Jean Bartik — د نشر نېټه: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷
  3. ↑ Find a Grave memorial ID: https://www.findagrave.com/memorial/68065028 — subject named as: Jean Bartik — د نشر نېټه: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷
  4. ↑ "Bartik". Drupal. 22 February 2010. بياځلي په 2015-11-16.
  5. ↑ "Tech Women: Meet Jean Jennings Bartik, ENIAC Programmer - SheThePeople TV" (in American English). بياځلي په 2022-08-23.
  6. ↑ "Jean Bartik". Computer History Museum. خوندي شوی له the original on March 11, 2016. بياځلي په October 31, 2016.
  7. ↑ "Bartik biography". www-history.mcs.st-and.ac.uk. بياځلي په 2017-11-19.
  8. ↑ "Oral History: Jean Bartik" (PDF). خوندي شوی له the original (PDF) on 2011-04-19.
  9. ↑ "Tech Women: Meet Jean Jennings Bartik, ENIAC Programmer - SheThePeople TV" (in American English). بياځلي په 2022-08-23.
  10. ↑ O'Connor, J. J.; Robertson, E. F. "Jean Bartik biography". www-groups.dcs.st-and.ac.uk. خوندي شوی له the original on 2017-03-22. بياځلي په 2016-06-26.
  11. ↑ Reed, Jennifer (2016). Computer scientist Jean Bartik. Minneapolis. ISBN 978-1512413106. OCLC 938387267.{{cite book}}: CS1 maint: location missing publisher (link)
  12. ↑ Bartik, Jean Jennings (2013). Rickman, Jon T.; Todd, Kim D. (eds.). Pioneer programmer: Jean Jennings Bartik and the computer that changed the world. Kirksville, Missouri: Truman State University Press. ISBN 9781612480862. OCLC 854828754.
  13. ↑ "Jean Bartik". Computer History Museum. خوندي شوی له the original on March 11, 2016. بياځلي په October 31, 2016.
  14. ↑ Barkley Fritz, W. (1996). "The Women of ENIAC". IEEE Annals of the History of Computing. 18 (3): 13–28. doi:10.1109/85.511940.
  15. ↑ D., Todd, Kim (2015). Jean Jennings Bartik computer pioneer. Kirksville, Missouri. ISBN 978-1612481456. OCLC 935185503.{{cite book}}: CS1 maint: location missing publisher (link) CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  16. ↑ Bartik, Jean Jennings (2013). Rickman, Jon T.; Todd, Kim D. (eds.). Pioneer programmer: Jean Jennings Bartik and the computer that changed the world. Kirksville, Missouri: Truman State University Press. ISBN 9781612480862. OCLC 854828754.
  17. ↑ Barkley Fritz, W. (1996). "The Women of ENIAC". IEEE Annals of the History of Computing. 18 (3): 13–28. doi:10.1109/85.511940.
  18. ↑ O'Connor, J. J.; Robertson, E. F. "Jean Bartik biography". www-groups.dcs.st-and.ac.uk. خوندي شوی له the original on 2017-03-22. بياځلي په 2016-06-26.
  19. ↑ Lohr, Steve (2011-04-07). "Jean Bartik, Software Pioneer, Dies at 86". The New York Times. بياځلي په 2011-04-08.
  20. ↑ Barkley Fritz, W. (1996). "The Women of ENIAC". IEEE Annals of the History of Computing. 18 (3): 13–28. doi:10.1109/85.511940.
  21. ↑ Lohr, Steve (2011-04-07). "Jean Bartik, Software Pioneer, Dies at 86". The New York Times. بياځلي په 2011-04-08.
  22. ↑ Beyer, Kurt (2009). Grace Hopper and the Invention of the Information Age. MIT Press. pp. 178–181. ISBN 978-0-262-01310-9.
  23. ↑ Juavinett, Ashley (2017-10-06). "5 facts about Jean Bartik, expert programmer of the world's first computer". Massive Science. بياځلي په 2022-08-23.
  24. ↑ Bartik, Jean Jennings (2013). Rickman, Jon T.; Todd, Kim D. (eds.). Pioneer programmer: Jean Jennings Bartik and the computer that changed the world. Kirksville, Missouri: Truman State University Press. ISBN 9781612480862. OCLC 854828754.
  25. ↑ Abbate, Janet (2012). Recoding gender : women's changing participation in computing. Cambridge, Mass.: MIT Press. ISBN 9780262018067. OCLC 813929041.
  26. ↑ Barkley Fritz, W. (1996). "The Women of ENIAC". IEEE Annals of the History of Computing. 18 (3): 13–28. doi:10.1109/85.511940.
  27. ↑ "ENIAC Programmers". WITI Hall of Fame. Women in Technology International (WITI). بياځلي په 22 April 2014.
  28. ↑ O'Connor, J. J.; Robertson, E. F. "Jean Bartik biography". www-groups.dcs.st-and.ac.uk. خوندي شوی له the original on 2017-03-22. بياځلي په 2016-06-26.
  29. ↑ Lohr, Steve (2011-04-07). "Jean Bartik, Software Pioneer, Dies at 86". The New York Times. بياځلي په 2011-04-08.
  30. ↑ Walter, Isaacson (2015-10-06). The innovators: how a group of hackers, geniuses, and geeks created the digital revolution (First Simon & Schuster hardcover ed.). New York. ISBN 978-1476708706. OCLC 876012030.{{cite book}}: CS1 maint: location missing publisher (link)
  31. ↑ "ENIAC Programmers". WITI Hall of Fame. Women in Technology International (WITI). بياځلي په 22 April 2014.
  32. ↑ Juavinett, Ashley (2017-10-06). "5 facts about Jean Bartik, expert programmer of the world's first computer". Massive Science. بياځلي په 2022-08-23.
  33. ↑ D., Todd, Kim (2015). Jean Jennings Bartik computer pioneer. Kirksville, Missouri. ISBN 978-1612481456. OCLC 935185503.{{cite book}}: CS1 maint: location missing publisher (link) CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  34. ↑ Bartik, Jean Jennings (2013). Rickman, Jon T.; Todd, Kim D. (eds.). Pioneer programmer: Jean Jennings Bartik and the computer that changed the world. Kirksville, Missouri: Truman State University Press. ISBN 9781612480862. OCLC 854828754.
  35. ↑ "Richard F. Clippinger: Award Recipient". IEEE Computer Society. بياځلي په June 8, 2022.
"https://ps.wikipedia.org/w/index.php?title=جين_بارتيک&oldid=285164" نه اخيستل شوی