بنجامين ډيزرايلي

بنجامين ډيزرايلي
بنجامين ډيزرايلي
د شخص مالومات
پيدايښت
مړینه	لندن
تابعیت	د برېتانيا او ايرلينډ متحده پاچايي
واک
عملي ژوند
کار/مسلک
کاروونکي ژبه
لاسليک
بنجامين ډيزرايلي

بنجامين ډيزايلي (Benjamin Disraeli, 1st Earl of Beaconsfield KG PC FRS) چې د ۱۸۰۴ز د ډسمبر له ۲۱ مې نه د ۱۸۸۱ز د اپریل تر ۱۹ مې يې ژوند وکړ، يو بریتانوي سياستوال او محافظه کار سياستپوه و چې دوه ځلې يې د انګليستان د لومړي وزير په توګه خدمت وکړ. نوموړي د معاصر محافظه کار ګوند په جوړولو کې د دې ګوند د کړنلارو په راپېژندلو او پراختيا کې مرکزي ونډه ولوبوله. د ډيزرايلي په اړه په نړيوالو چارو کې د هغه د اغېزناک غږ، د ليبرال ګوند د مشر ويليم ايوارت ګلېډسټون په ملتيا د هغه د سياسي مبارزو او د نوموړي د يوه ملت محافظه کار اصالت (one-nation conservatism) یا محافظه کار ديموکراسي (Tory democracy) له امله يادونه کېږي. هغه د بریتانوي سترواکۍ په لوړتيا او ځواک سره د محافظه کارانو ګوند خورا مشهور کړ. ډيزرايلي هغه يوازينی بریتانوي لومړی وزير دی، چې د يهودو زېږون (له يهودي مور او پلار نه زېږېدلی دی). نوموړی ان د لومړي وزير په توګه د دندې تر څنګ يو ناول ليکونکی او د افسانوي کارونو خپروونکی و.

ډيزرايلي په (Bloomsbury) کې چې وروسته د (Middlesex) [منځني جنس] يوه برخه شوه، زېږېدلی دی. د هغه پلار په خپله کنيسه کې له يوې شخړې وروسته يهوديت پرېښود. بنجامين په ۱۲ کلنۍ کې د انګليس کليسا غړی شو. له څو نابريالۍ هڅو نه وروسته په ۱۸۳۷ ز کې د عوامو مجلس ته لاره پيداکړه. په ۱۸۴۶ ز کې د وخت لومړي وزير (Sir Robert Peel) په خپل وړانديز باندې د (Corn Laws) د له منځه وړلو په موخه ګوند ووېشه، چې د لغوه کولو له مخې يې پر واردېدونکو غلو دانو باندې تعرفه بندول راونغاړل. ډيزرايلي د عوامو په مجلس کې له Peel سره نښته (مخالفت) وکړ. نوموړی د ګوند يو ستر شخص شو. کله چې د ګوند مشر (Lord Derby) په ۱۸۵۰ او ۱۸۶۰ ز لسيزو کې د درېيم ځل لپاره کابينه جوړه کړه، ډيزرايلي په کې د دولتي خزانې د مشر او د ولسي جرګې د مشر په توګه خدمت وکړ.

په ۱۸۶۸ ز کې د (Derby) له تقاعد نه وروسته بنجامين د همغه کال د عمومي ټاکنو له بايلنې نه لږه موده مخکې لومړی وزير شو. هغه د ۱۸۷۴ ز عمومي ټاکنو کې د ګوند د سترې بریا له رهبري کوولو نه مخکې، بېرته اپوزيسيون (مخالف ګوند) ته وروګرځېد. له ملکه ويکټوريا سره يې نږدې ملګرتيا وساتله، چې په ۱۸۷۶ز کې يې هغه د (Beaconsfield) د کنت رتبې ته پورته کړ. د ډيزرايلي دويمه دوره د (Eastern Question) له مخې اداره کېدله، چې دا د عثماني سترواکۍ ورو ويجاړېدنه او د نورو اروپايي ځواکونو، لکه روسيې هيله وه، چې په خپل لګښت کې تر لاسه شي. بنجامين په مصر کې د سويس کانال کمپنۍ کې د سترې ګټې د پېرلو په موخه د بریتانيې لپاره [اصول او قوانين] تنظيم کړل. په ۱۸۷۸ ز کې د عثماني سترواکۍ په خلاف د روسانو له برياليتوبونو سره مخامخ شو، چې د بریتانيې په ګټه او د روسيې (اوږد مهاله دښمن) په ناخوښۍ يا زيان يې په بالکان هېوادونو کې د سولې راوړلو په موخه د برلين په کانګرس (پارلمان) کې کار وکړ. پر روسانو باندې د دې ديپلوماتيکې (سياسي) بريا له امله ډيزرايلي د اروپا د مشر او لارښود سياستوال په توګه وپېژندل شو.

له دې نه وروسته نړيوالې پېښې، د محافظه کارانو په خلاف مخې ته ولاړې. په افغانستان او سويلي افريقا کې سختو جنګونو د نوموړي عامه ملاتړ کمزوری کړ. هغه د کمزورو حاصلاتو او ارزانه وارد شويو غلو دانو په ځواب کې د (Corn Law) [د جوارو قانون] د بيا تنظيمولو د نه منلو له امله بریتانوي بزګرانو ته په غوصه شو. له ګلېډسټون سره د خبرو کولو د يوې سترې مبارزې په تر سره کولو سره د هغه ليبرالانو د ۱۸۸۰ ز په عمومي ټاکنو کې د ډيزرايلي محافظه کارانو ته ماتې ورکړه. د هغه په وروستيو مياشتو کې ډيزرايلي د هغې په خلاف محافظه کار ګوند رهبري کړ. نوموړي په خپله ټوله مسلکي دوره کې ناولونه هم ليکلي وو، چې په ۱۸۲۶ ز کې پيلېږي او خپل بشپړ ناول (Endymion) يې په ۷۶ کلنۍ کې د نوموړي له مړينې نه لږ وړاندې خپور کړ.

د ژوند لومړني وختونه

ډيزرايلي د ۱۸۰۴ ز ډسمبر په ۲۱  د لندن (6 King's Road, Bedford Row, Bloomsbury) کې وزېږېد، چې د ادبي نقاد او تاريخپوه اسحاق ډي ازرايلي (Isaac D'Israeli) او ماريا يانې مريم (née Basevi) دويم بچی او مشر زوی و. ياده کورنۍ نږدې د ايټاليا د (Sephardic) له يهودانو نه وه، چې له ځينو ايټالوي يهودانو او (Ashkenazi origins) رېښو سره سوداګريز شاليد لري. ډيزرايلي وروسته خپلې ريښې يا اصليت رومانتيک (خيال پالونکی) کړ. هغه ادعا کوي، چې د پلار کورنۍ يې د ستر عبراني او (Venetian) له ميراث يا نژاد نه وه. د اسحاق کورنۍ په حقيقت کې له ستر توپير نه وه، بلکې د هغه د مور له اړخه وه، چې هغه په کې هيڅ لېوالتیا نه ښوده. د (Rothschilds) او (Isaac Cardoso) په ګډون ځيني نامتو پلرونه وو. تاريخپوهان د ډيزرايلي کورنۍ د تاريخ ليکنې لپاره د هغه د انګيزو له مخې توپير لري: برنارد ګلاسمېن استدلال کوي چې اراده وه چې هغه ته د انګلينډ د واکمن اشرافو سره د پرتلنې وړ مقام ورکړي؛ سارا برېډفورډ (Sarah Bradford) باور لري :«د هغه د عمومي موضوع (بې خونده يا عادي مضمون) نه خوښول به ډيزرايلي ته اجازه ورنه کړي، چې د منځني پوړ اوسېدلو او ناډراماتيک (لکه دوی چې په ريښتيا وو) په توګه د خپلې زوکړې حقيقتونه ومني.

د ډيزرايلي وروڼه او خويندې سارا ( ۱۸۵۹ – ۱۸۰۲ز)، نفټالي (زوکړه او مړينه ۱۸۰۷ز)، رالف (۱۸۹۸ – ۱۸۰۹)ز) او جيمز يا جيم (۱۸۶۸ – ۱۸۱۳ز) و. هغه خپلې ته نږدې او پرې مهربانه و، مګر له خپلو ژوندي پاتې وروڼو نه په يو څه واټن کې و. د هغه د ښوونځي دوره ساده او نيمګړې ده. له نږدې ۶ کلنۍ نه په (Islington) کې د ډيم ښوونځي (dame school) کې يو نارينه هلک و، چې د هغه ژوند ليکونکي وروسته «د هغې ورځو لپاره د خورا لوړ ټولګي رامنځته کېدنه» په توګه تشرېح کړ. دوه کلونه يا لږه ډېره موده وروسته (ريښتينې نېټه نه ده معلومه) په (Blackheath) کې د (Rev John Potticary) د (St Piran) ښوونځي ته د ليليې زده کوونکي په توګه واستول شول. کله چې نوموړی هلته و، کورنيو پېښو يې د زده کړې او ژوند دوره بدله کړه. په ۱۸۱۳ ز کې په (synagogue of Bevis Marks) [د بيويس مارکس له کنيسې] سره په يوې شخړې پسې د ډيزرايلي پلار يهوديت پرېښود او د ۱۸۱۷ ز په جولای او اګسټ کې يې د انګلينډ په کليسا کې يې خپلو څلورو بچيانو ته د تعميد غسل (د نېکمرغۍ غسل) ورکړ.

اسحاق ډي ايزرايلي هيڅکله دين په جدي ډول په پام کې نه دی نيولی، مګر د (Bevis Marks Synagogue) [بيويس مارکس کنيسې] يو پلوی غړی پاتې شوی دی. د هغه پلار مشر بنجامين يو نامتو او پرهېزګاره شخص و، دا کېدای شي هغه ته د احترام له امله و، چې کله هغه په ۱۸۱۳ ز کې د کنيسه په صلاحيتونو سره ووت، اسحاق پرېنښود. وروسته له هغې جې مشر بنجامين په ۱۸۱۶ کې مړ شو، اسحاق د دويمې شخړې تعقيبوونکې ټولنې يا جماعت په پرېښودلو کې د خپلواکۍ احساس وکړ. د اسحاق ملګري (Sharon Turner) چې يو حقوقي وکيل و، هغه وهڅاوه چې، که څه هم هغه په هوسا ډول په هيڅ رسمي دين پوری ناتړلی پاتې کېدلی شي، مګر د بچيانو لپاره به يې دا ډول پاتې کېدل بې ګټې وي. کله چې بنجامين ته د ۱۲ کلنۍ په عمر د ۱۸۱۷ ز جولای په ۳۱ نېټه د تعميد (نېکمرغۍ) غسل ورکول کېده، ټرنر (Turner) يې د مذهبي (خدايي) پلار په توګه ولاړ و.

مسيحيت ته اوښتنې ډيزرايلي ته د دې وړتيا ورکړه، چې په سياست کې د يوه مسلک يا حرفې په اړه فکر وکړي. بریتانيا د نولسمې پېړۍ په لومړيو کې په ستر ډول د سامې ټولنې ضد نه وه او په ۱۷۷۰ ز کې د (Samson Gideon) د وختونو راهيسې په کې له يهودي کورنيو نه د پارلمان غړي هم وو، مګر د ۱۸۵۸ ز د يهودو هوساينې تر قانون پورې، د پارلمان له غړو نه غوښتل کېدل چې«پر ريښتيني عيسوي ايمان باندې» د ژمنتيا لوړه وکړي، چې لږ تر لږه مسيحي دين ته يوازې په نوم اوښتنې ته يې اړتيا لرله. معلومه نه ده، چې ايا ډيزرايلي د نوم ايښودنې يا تعميد د مراسمو پر مهال پارلماني مسلک ته کومه هيله وښوده يا نه، مګر شک نه شته چې د پلار په پرېکړې يې ژور خواشينی و، چې ولې يې د (Winchester College) ته ونه لېږه. ياد ښوونځي، د انګليستان د يوه غوره دولتي ښوونځي په توګه سياسي اشرافو ته په ثابت ډول ګومارنې چمتو کولې. د هغه دوه کوچني وروڼه هلته استول شوي وو او دا روښانه نه ده، چې اسحاق ډي ايزرايلي ولې غوره وګڼله، چې خپل مشر زوی يوخورا لږ نامتو ښوونځي ته واستوي.