Jump to content

اډون هبل

د ويکيپېډيا، وړیا پوهنغونډ له خوا
اډون هبل
اډون هبل

د شخص مالومات
پيدايښت
مړینه
تابعیت د امریکا متحده ایالات   ويکيډاټا کې (P27) ځانګړنې بدلې کړئ
عملي ژوند
کار/مسلک
مورنۍ ژبه انګرېزي ژبه   ويکيډاټا کې (P103) ځانګړنې بدلې کړئ
کاروونکي ژبه انګرېزي ژبه [۶]  ويکيډاټا کې (P1412) ځانګړنې بدلې کړئ
د کړنې څانګه ستورپوهنه   ويکيډاټا کې (P101) ځانګړنې بدلې کړئ
پوځي خدمت
جګړه/جګړې لومړنۍ نړېواله جګړه ،  دويمه نړېواله جګړه   ويکيډاټا کې (P607) ځانګړنې بدلې کړئ
لاسليک
اډون هبل

وېبپاڼه
ربط=انٹرنیٹ مووی ڈیٹابیس مخ پر IMDB باندې  ويکيډاټا کې (P345) ځانګړنې بدلې کړئ
  ويکيډاټا کې (P935) ځانګړنې بدلې کړئ

Edwin Powell Hubble چې د ۱۸۸۹ز کال د نومبر له ۲۰ څخه يې د ۱۹۵۳ ز سپټمبر تر ۲۸ مې پورې ژوند کاوه، يو امريکايي ستوري پېژندونکی و. نوموړي له کهکشان څخه د پورته ستوري پېژندنې او مشاهداتي کیهان پېژندنې څانګو په رامنځته کولو کې د پام وړ ونډه ولوبوله. [۷][۸][۹]

Hubble ثابته کړه چې، زياتره هغه شيان چې پخوا فکر کېده، د ګرد او ګاز ورېځې به وي او د نيوبولا په توګه ډلبندي شوي وو؛ په اصل کې د شيدو لار (Milky Way) تر شا کهکشانونه وو. نوموړي د کهکشاني او له کهکشان څخه د سترو واټنونو د اندازه کولو لپاره د يوه لرغوني Cepheid د بدلون نورانيت او ضربان دورې (چې په ۱۹۰۸ ز کې د Henrietta Swan Leavitt له لوري وموندل شوه) تر منځ پياوړې سيده اړيکه وکاروله. [۱۰][۱۱][۱۲][۱۳][۱۴][۱۵]

هغه ثبوت چمتو کړ، چې د يوه کهکشان تعطيلي چټکتيا له ځمکې څخه د هغې په واټن سره زياتېږي، چې دا ځانګړنه اوس د هغه حقيقت تر څنګ د هبل د قانون په نوم يادېږي، چې دوه کاله وړاندې د Georges Lemitre له خوا په مشاهداتي ډول وړانديز شوی او بيان شوی و. د Hubble او Lemaitre ګډ قانون دلالت کوي چې نړۍ پراخېږي. يوه لسيزه وړاندې امريکايي ستوري پېژندونکي Vesto Slipher هغه لومړنی دليل چمتو کړ، چې د ډېرو دې نيبولا رڼا په پياوړي ډول red-shifted [سره اوښتې وه] چې د لوړې شاته اچونې چټکتياوو څرګندونکې وه. [۱۶][۱۷][۱۸][۱۹]

د Hubble نوم، د هبل فضا دوربين (Hubble Space Telescope) لپاره په خورا پراخه ډول پېژندل شوی دی، چې د هغه په ټاټوبي Marshfield, Missouri کې په څرګند ډول د ښکاره شوي يوه موډل سره د نوموړي په وياړ نوموړل شوی دی.

د ژوند لومړي وختونه او زده کړې

[سمول]

Edwin Hubble له Virginia Lee Hubble () او John Powell Hubble څخه چې د بيمې اجرائيه رئيس و؛ د Marshfield, Missouri کې زېږېدلی دی او په ۱۹۰۰ ز کال کې Wheaton, Illinois ته ولاړ. نوموړي د ځوانۍ په عمر کې د هغه د معنوي وړتياوو په پرتله د ورزشي وړتياوو له امله د يادونې وړ و، که څه هم هغه له املا پرته په بل هر مضمون کې ښې نمرې تر لاسه کړې. اډون يو ځیرک لوبغاړی و، چې په عالي ښوونځي او پوهنځي دواړو کې يې بېسبال، فوټبال او د منډې لوبې کولې. نوموړي په ۱۹۰۶ ز کال کې د عالي ښوونځي د منډې په يوه سيالۍ او [ډګر ته رسېدنه] کې اووه لومړي او يو درېيم مقام وګټه او د باسکټبال په لوبه کې يې له مرکز څخه تر ویستونکي ساتونکي (shooting guard) پورې په يو لړ ځايونو کې لوبه وکړه. هغه په ۱۹۰۷ ز کال کې د دوی د لومړۍ ناستې سرليک په رسولو کې د شيکاګو پوهنتون د باسکټبال ټيم مشري وکړه. [۲۰][۲۱][۲۲]

د لېسانس زده کړې

[سمول]

د شيکاګو په پوهنتون کې د هبل زده کړې پر حقوقو متمرکزې وې، چې په پايله کې يې په ۱۹۱۰ ز کې د لېسانس درجه تر لاسه کړه. Hubble د Kappa Sigma Fraternity. د رودزعالم  (Rhodes Scholar) په توګه يې درې کالونه د اکسفورډ په Queen’s College کې، د ساينس پر ځای د قانون پوهنې په لوستلو کې تېر کړل او وروسته يې په ادبياتو او هسپانوي کې هم زده کړې پيل کړې، چې په پایله کې يې د ماسټرۍ سند تر لاسه کړ. [۲۳][۲۴]

په ۱۹۰۹ز کې د هبل پلار خپله کورنۍ له شيکاګو څخه Shelbyville, Kentucky ته ولېږدوله، چې په يوه کوچني ښارګوټي کې واوسېږي او په يا کې يې Louisville ته نږدې مېشت کړه. پلار يې د ۱۹۱۳ز په ژمي کې هغه مهال مړ شو، چې Edwin لا تر اوسه په انګلېنډ کې و. نوموړي په راتلونکې اوړي کې د خپلې مور، دوو خویندو او کوچني ورور د پالنې په موخه له خپل ورور ويليم سره بېرته کور ته راغی. کورنۍ يې ويليم او اډوين ته د استوګنځي برابرولو په موخه يو ځل بيا د Louisville د Highlands ګاونډ Everett Avenue ته لاړل. [۲۵]

هبل يو وظيفه پېژندونکی زوی و، چې د کوچنيوالي له وخته له ستورو پېژندنې سره د لېوالتيا تر څنګ يې د خپل پلار غوښتنې ته غاړه کېښوده او لومړی يې د شيکاګو او وروسته په اکسفورډ پوهنتون کې حقوق ولوستل. نوموړي په دې وخت کې د رياضي او ساينس ځيني دورې هم وکړې. په ۱۹۱۳ ز کې د پلار له مړينې څخه وروسته له اکسفورډ څخه منځني لويديځ ته بېرته ولاړ، مګر د حقوقو په برخه کې د کار کولو انګېزه يې نه لرله. د حقوقو پر ځای يې د Indiana د نوي الباني په New Albany عالي ښوونځي کې د هسپانوي، فزيک او رياضياتو تدريس ته مخه وکړه، چې هملته يې د هلکانو د باسکېټبال ډله رهبرې کړه. نوموړی د عالي ښوونځي له يوه کال تدريس څخه وروسته د شيکاګو پوهنتون څخه د خپل پخواني پروفيسور په مرسته د پوهنتون د Yerkes Observatory کې د ستورو پېژندنې د لوستلو په موخه د لېسانس ښوونځي ته شامل شو، چې په ۱۹۱۷ ز کې يې له همدې ځايه د دوکتورا سند تر لاسه کړ. د نوموړي تيزس د «د بې هوښه نيبولا انځوريزې څېړنې» تر سرليک لاندې و. په Yerkes کې يې د هغه وخت د تر ټولو پياوړو دوربينونو څخه يوه ته لاسرسی درلود، چې يو پرمختللی يا نوی ۲۴ انچه (۶۱ سانتي متره) منعکس کوونکې اله يې لرله. [۲۶][۲۷]

د دوکتورا زده کړې

[سمول]

وروسته له هغې چې په ۱۹۱۷ ز کې متحده ايالتونو د جرمنې پر وړاندې جنګ اعلان کړ، Hubble په پوځ کې د ګډون کولو په موخه په چټکۍ سره د خپلې دوکتورا تيزس بشپړ کړ. نوموړی د متحده ايالتونو د پوځ لپاره رضاکارانه دنده وکړه او نوې جوړې شوې ۸۶ فرقې ته وګومارل شو، چې هغه د دويمې لوا په ۳۴۳ کنډک کې خدمت وکړ. هغه د تورن تر درجې پورې ورسېد او د ۱۹۱۸ جولای په ۹ مه له هېواده د باندې دندې لپاره غوره وګڼل شو، مګر ۸۶ فرقه هېڅکله له جنګ سره مخامخ نه شوه [جنګ يې ونه کړ]. هبل له لومړي نړيوال جنګ څخه وروسته، يو کال د کمرېج پوهنتون کې تېر کړ، چې د ستوروپوهنې په اړه يې په کې خپله زده کړې نوې کړې. [۲۸][۲۹]

مسلک

[سمول]

Hubble ته په ۱۹۱۹ ز کې د کليفورنيا پاساډينا ته نږدې د ستورو کتنځي د بنسټګر او رئيس George Ellery له خوا د ساينس د Mount Wilson  ستورو کتنځي لپاره د Carnegie Institution کې د کارکوونکي په توګه د دندې وړاندیز وشو. نوموړی د خپلې مړينې (۱۹۵۳ز) پورې، د Mount Wilson د کارکوونکي په توګه پاتې شو. هغه له خپلې مړينې څخه لږ وړاندې لومړنی ستوري پېژندونکی شو، چې د کليفورنيا San Diego ته نږدې د Palomar د ستورو کتنځي کې يې د Hale په نوم ۲۰۰ انچه (۵.۱ ملي) منعکس کوونکې الې لرونکی نوی بشپړ شوی دوربين وکاراوه.

هبل Hubble د امريکا د پوځ لپاره د دويمې نړيوالې جګړې پر مهال د Maryland په Aberdeen Proving Ground کې د يوه ملکي په توګه او د توغېدونکو شيانو د څېړنې لابراتوار د بانديني باليستيک څانګې د مشر په توګه کار وکړ. د يادې دندې په موده کې يې د باندينيو توغېدونکو شيانو د علم په برخه کې ډېرې څېړنې اداره کړې، چې د بمونو او توغنديو ګټور باروت يې زيات کړل. د نوموړي کار د هغه د شخصي پراختيا له امله چې په بانديني باليستيک کې يې د کارول شويو وسايلو لپاره د تجهيزاتو څو توکي رامنځته کړي وو، چې تر ټولو زيات د پام وړ پرمختګ يې د لوړې چټکتيا ساعت کمره وه، چې په الوتکه کې يې د بمونو او ټيټې چټکتيا توغنديو د ځانګړتياوو څېړل شوني کړل. د پام وړ ډيزاين، فعاليت او د بمونو او راکټونو نظامي ګټورتوب له امله، د نوموړي د زده کړو پايلو ته امتياز ورکول کېږي. Hubble ته هلته د کار له امله د (د ستاينې وړ لژين [نظامي عسکر]: Legion of Merit) انعام ورکړل شو. [۳۰]

موندنې (کشفونې)

[سمول]

د نړۍ د شيدو لار د کهکشان تر شا ځي. په ۱۹۱۹ کې د کليفورنيا د Mount Wilson په نامه د ستورو کتنځي ته د Edwin Hubble راتګ، د هوکر ۱۰۰ انچه (۲،۵ ملي متره) دوربين (Hooker Telescope) بشپړېدو سره برابرېږي، چې وروسته د نړۍ تر ټولو ستر دوربين شو. په غه وخت کې د نړۍ متداول نظر دا و، چې د نړۍ په بشپړ ډول د شيدو لار له کهکشان څخه جوړه شوې ده. په Mount Wilson کې د هووکر دوربين په کارولو سره هبل، د Andromeda نيوبولا او Triangulum په ګډون په څو مارپېچ نيبولا کې Cepheid اوښتونکي تشخيص کړل (د ستورو هغه ډول چې له کهکشان څخه د واټن معلومولو په موخه د وسيلې په توګه کارول کېږي). [۳۱][۳۲][۳۳][۳۴][۳۵]

سرچینې

[سمول]
  1. https://web.archive.org/web/20110630015230/http://hubble.nasa.gov/overview/hubble_bio.php — آرشيف اصل
  2. پیدا کوونکی: John O'Connor او Edmund Robertson
  3. SNAC ARK ID: https://snaccooperative.org/ark:/99166/w6891877 — subject named as: Edwin Hubble — د نشر نېټه: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷
  4. انسايکلوپېډيا نړيوال پېژند: https://www.universalis.fr/encyclopedie/edwin-powell-hubble/ — subject named as: HUBBLE EDWIN POWELL — د نشر نېټه: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷ — خپرونکی: Encyclopædia Britannica Inc.
  5. Brockhaus Enzyklopädie online ID: https://brockhaus.de/ecs/enzy/article/hubble-edwin-powell — subject named as: Edwin Powell Hubble
  6. CONOR.SI ID: https://plus.cobiss.net/cobiss/si/sl/conor/253056355
  7. "Biography of Edwin Hubble (1889–1953)". NASA. Archived from the original on June 30, 2011. نه اخيستل شوی June 21, 2011.
  8. Redd, Nola Taylor. "Famous Astronomers | List of Great Scientists in Astronomy". SPACE.com. Perch. نه اخيستل شوی April 6, 2018.
  9. Reese, Riley. "Most Influential Astronomers of All Time". Futurism. Jerrick Ventures LLC. Archived from the original on April 7, 2018. نه اخيستل شوی April 6, 2018. {{cite web}}: Unknown parameter |خونديځ-تړی= ignored (help)
  10. Hubble, Edwin (December 1926). "Extragalactic nebulae". Astrophysical Journal. 64 (64): 321–369. Bibcode:1926ApJ....64..321H. doi:10.1086/143018.
  11. Udalski, A.; Soszynski, I.; Szymanski, M.; Kubiak, M.; Pietrzynski, G.; Wozniak, P.; Zebrun, K. (1999). "The Optical Gravitational Lensing Experiment. Cepheids in the Magellanic Clouds. IV. Catalog of Cepheids from the Large Magellanic Cloud". Acta Astronomica. 49: 223–317. arXiv:astro-ph/9908317. Bibcode:1999AcA....49..223U.
  12. Soszynski, I.; Poleski, R.; Udalski, A.; Szymanski, M. K.; Kubiak, M.; Pietrzynski, G.; Wyrzykowski, L.; Szewczyk, O.; Ulaczyk, K. (2008). "The Optical Gravitational Lensing Experiment. The OGLE-III Catalog of Variable Stars. I. Classical Cepheids in the Large Magellanic Cloud". Acta Astronomica. 58: 163. arXiv:0808.2210. Bibcode:2008AcA....58..163S.
  13. Leavitt, Henrietta S. (1908). "1777 variables in the Magellanic Clouds". Annals of Harvard College Observatory. 60: 87. Bibcode:1908AnHar..60...87L.
  14. Freedman, Wendy L.; Madore, Barry F.; Gibson, Brad K.; Ferrarese, Laura; Kelson, Daniel D.; Sakai, Shoko; Mould, Jeremy R.; Kennicutt, Jr., Robert C.; Ford, Holland C.; Graham, John A.; Huchra, John P.; Hughes, Shaun M. G.; Illingworth, Garth D.; Macri, Lucas M.; Stetson, Peter B. (2001). "Final Results from the Hubble Space Telescope Key Project to Measure the Hubble Constant". The Astrophysical Journal. 553 (1): 47–72. arXiv:astro-ph/0012376. Bibcode:2001ApJ...553...47F. doi:10.1086/320638. S2CID 119097691.
  15. Freedman, Wendy L.; Madore, Barry F. (2010). "The Hubble Constant". Annual Review of Astronomy and Astrophysics. 48: 673–710. arXiv:1004.1856. Bibcode:2010ARA&A..48..673F. doi:10.1146/annurev-astro-082708-101829. S2CID 119263173.
  16. "Astronomer Sleuth Solves Mystery of Big Cosmos Discovery by Nola Taylor Redd, Space.com, November 14, 2011". Space.com. November 14, 2011.
  17. Hubble, Edwin (1929). "A relation between distance and radial velocity among extra-galactic nebulae". PNAS. 15 (3): 168–173. Bibcode:1929PNAS...15..168H. doi:10.1073/pnas.15.3.168. PMC 522427. PMID 16577160.
  18. Slipher, V.M. (1917). "Proc. Am. Philos. Soc". 56: 404–409. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help)
  19. Segal, I.E. (December 1993). "Geometric derivation of the chronometric redshift". Proc. Natl. Acad. Sci. USA. 90 (23): 11114–11116. Bibcode:1993PNAS...9011114S. doi:10.1073/pnas.90.23.11114. PMC 47932. PMID 11607440.
  20. "Virginia Lee Hubble (James) (c.1864 – 1934)". نه اخيستل شوی March 11, 2014.
  21. Gale E. Christianson (1996). Edwin Hubble: Mariner of the nebulae. University of Chicago Press. pp. 13–18. ISBN 9780226105215.
  22. Gale E. Christianson (1996). Edwin Hubble: mariner of the nebulae. University of Chicago Press. p. 362. Grace heard that Enrico Fermi and Subrahmanyan Chandrasekhar, both members of the Nobel Committee, had joined their colleagues in unanimously voting Hubble the prize in physics, a rumor later confirmed by the astronomers Geoffrey and Margaret Burbidge after speaking with "Chandra.
  23. Michael D. Lemonick (March 29, 1999). "Astronomer Edwin Hubble". The Times. UK. Archived from the original on March 19, 2007. نه اخيستل شوی May 29, 2011.
  24. The Rhodes Trust. "Rhodes Scholars: Complete List, 1903–2010". The Rhodes Trust. Archived from the original on July 16, 2011. نه اخيستل شوی May 29, 2011. Hubble, Edwin – The Queen's College, Illinois (1910)
  25. John F. Kielkopf. "Edwin Hubble, Family, and Friends in Louisville 1909–1916".
  26. Hubble, Edwin Powell (1920). Photographic investigations of faint nebulae. Chicago, Ill., The University of Chicago Press. نه اخيستل شوی September 15, 2016 – via Internet Archive.
  27. "Edwin Hubble | American astronomer". Encyclopedia Britannica. 
  28. "Major Edwin Hubble is Made Lieutenant Colonel". Springfield Missouri Republican. August 11, 1918. p. 6. نه اخيستل شوی October 19, 2015.
  29. Gale E. Christianson (1996). Edwin Hubble: Mariner of the Nebulae. University of Chicago Press. p. 183. ISBN 9780226105215.
  30. Sharov, Alexander S., Igor D. Novikov "Edwin Hubble, The Discoverer of the Big Bang Universe". Cambridge, UK: The Cambridge University Press (1989) p. 101
  31. A Science Odyssey:People and Discoveries
  32. 1929:Edwin Hubble Discovers the universe is expanding
  33. Sharov, Aleksandr Sergeevich; Novikov, Igor Dmitrievich (1993). Edwin Hubble, the discoverer of the Big Bang universe. Cambridge University Press. p. 34. ISBN 978-0-521-41617-7. نه اخيستل شوی December 31, 2011.
  34. Marcia Bartusiak (2010). The Day We Found the Universe. Random House Digital, Inc. pp. x–xi. ISBN 9780307276605.
  35. Hubble, E. P. (1929). "A spiral nebula as a stellar system, Messier 31". The Astrophysical Journal. 69: 103. Bibcode:1929ApJ....69..103H. doi:10.1086/143167.