انارکلي بازار
انارکلي بازار د سوېلي اسیا تر ټولو زوړ بازار دی چې له دوه سوو کلونو ډېر زوړ دی. دا د لاهور په مال روډ کې موقعیت لري. دا د د مغلو واکمنۍ مشهور کردار انارکلي په نوم نومول شوی.
د لاهور زوړ انارکلي بازار چې په لومړي سر کې رامنځ ته شو دومره لوی او پراخه نه و، خو وروسته بيا پراخه او نوی بازار جوړ شو. د انارکلي بازار په څنګ کوڅه کې د قطب الدین ایبک مزار هم پروت دی، په داسې حال کې چې د مشهور شاعر احسان دانش کتاب پلورنځی هم دې ته نږدې و.
تاریخي کتنه
[سمول]انارکلي بازار د سوېلي اسیا تر ټولو زوړ بازار دی چې له دوه سوو کلونو ډېر زوړ دی. دا د لاهور په مال روډ کې موقعیت لري. دا د د مغلو واکمنۍ مشهور کردار انارکلي په نوم نومول شوی.
د لاهور زوړ انارکلي بازار چې په لومړي سر کې رامنځ ته شو دومره لوی او پراخه نه و، خو وروسته بيا پراخه او نوی بازار جوړ شو. د انارکلي بازار په څنګ کوڅه کې د قطب الدین ایبک مزار هم پروت دی، په داسې حال کې چې د مشهور شاعر احسان دانش کتاب پلورنځی هم دې ته نږدې و.
د انارکلي بازار په ګډون د ښار بازارونه او ادارې د هندو سوداګرو په واک کې وې. هلته د مسلمانو سوداګرو ډېر دوکانونه وو. مسلمانانو د بوټانو په کاروبار کې انحصار درلود. په هرصورت، مسلمان سوداګر دومره لږ نه وو لکه څنګه چې موږ ته ویل کیږي. مسلمانو واکمنانو په انارکلي بازار کې لوی جایدادونه درلودل. د ښار اوسېدونکو به انارکلي بازار ته د لوهاري دروازې له لارې د سرکلر روډ له لارې ننوځي، په داسې حال کې چې د راجګر، کرشنا نگر، اچهرا، مزنګ، ماډل ټاون او نورو سیمو څخه راغلي کسان به د مال روډ، کچہری روډ او نورو سیمو څخه انارکلي بازار ته داخلېدل. نیلا ګنبد وې د دې تر څنګ به خلک انارکلي بازار ته له ګنپت روډ، پيسه اکبر، ايبک روډ، دني رام روډ او ابکمري سړک څخه راتلل. په انارکلي بازار کې د جامو مشهور پلورنځیو کې دونیچند او سنز، راجا او برادرز، موهن لال او سنز، کراچۍ کلاتھ هاوس، درګاداس او شرکت او د ممبۍ کلاډ هاوس شامل دي. په دې هټیو کې د هند، ولایتي، جاپاني او نورو هیوادونو هر ډول ټوکرونه موجود وو. نرخونه د نن ورځې په پرتله خورا ټیټ وو. په 1930 لسیزه کې، د انګلیسي اونی د لوړ کیفیت لرونکي جامو قیمت په هر گز کې له پنځو څخه تر اوه روپیو پورې و، په داسې حال کې چې د دوه آسونو بوسکي په نوم د ورېښمو غوره ټوکر د یو گز په دولس روپۍ اخیستل کېده. د انارکلي په بازار کې د ساړو یو مشهور دوکان د میسر اوشنک مل مولچند و. د چا دوکان د لاهور په کنري بازار کې و. دا د ورېښمو او سایرو یو لوی دوکان و. په ساڑیو کې د فرانسې مشهور جارجیټ او شیفون په یو روپۍ یو گز او د صوبې د ټایګر برانډ غوره کاټن وول په شپږ انا یو گز کې موجود وو. د پنبې کمیسونو لویه برخه لکه پاولین 'ناول' څخه تر برالکو' ارټیکس وغيره په هر گز کې له شپږ څخه تر اتو گز پورې وه. چابي مارکه ولایتی لته چې په هغه وخت کې خورا مشهوره وه په هر گز په څلور آنه او د پګړۍ لپاره ښه ململ په څلور انساج کې شتون درلود. په انارکلي کې د بوټانو ترټولو لوی او مشهور پلورنځی بهل دی هاټي و. هندوانو د بوټانو کاروبار ښه نه ګڼل. دهرم بهلا، د بهل دي هټي مالک، په لاهور کې لومړنی هندو و چې دا ناغوښتل سوداګري یې پیل کړه او وده یې وکړه. بهلي دي هټي انارکلي د بازار نښه وه. داني رام بهلا هم د شعرونو له لارې خپل دوکان ته وده ورکوله. د هټي تر څنګ انارکلي بازار هم په مال روډ ولاړ وو. په 1940 کې، اختر د اکتوبر په 30 او دیوالي د نومبر په 2 وه. په دې موقع داني رام بهلي د بهلي دي هټي لخوا د سرلیک سره یو اعلان خپور کړ. د "سانجھي عيد ديوالي" بهلي دي هټي اعلانات د بوټانو ډيزاين او بيې لري چې له پنځو څخه تر پنځلسو روپو پورې وي. د هوتۍ بهر یو لوی بوټ ایښودل شوی و، چې پرې لیکل شوي وو، "څوک چې په پښو کې راځي هغه دې واخلي." په انارکلي بازار کې د بوټانو دوهم لوی پلورنځی "کرنال شاپ" و چې په لاهور کې د مسلمانانو ترټولو لوی بوټانو پلورنځی و، د هغې په لاسلیک بورډ کې د تاج الدین زرین زګر لخوا د لاهور ترټولو لوی ټکي هم لیکل شوي و. جگر او جوش به دلته راتلل. د کرنال شوز مالک "عبدالمالک" و. چیف بوټ هاوس دریم او د کیش بوټانو فابریکه په څلورم ځای کې وه. په پنځم ځای کې د مالو شو شرکت و. په شپږم نمبر دالهوزي بوټان او ورپسې د باټا شوز شرکت دی. د باټا بوټانو شرکت د ربړ 'کینوس' بوټانو په جوړولو کې تخصص لري چې د عامو خلکو اړتیاوې پوره کوي. له تقسیم څخه مخکې، ښځې په ندرت سره د بوټانو پلورنځیو ته تللې. معمولا، میړه، پلار یا ورور به په کاغذ باندې د پښو اندازه اخلي او د خپلې خوښې بوټان اخلي. معمولا اندازې ډکې وې، ځینې وختونه بوټان بدل شوي که اندازه کمه شوې وي یا ډیزاین د دوی د خوښې سره سم نه و. د دې دورې اعلاناتو کې د بوټانو ډیزاینونه په پلورنځي کې د بوټانو لپاره لږترلږه او اعظمي نرخونه ښودل شوي چې هدف یې پیرودونکي ته خبر ورکول دي چې دوی باید د نرخ غوښتنه کولو پرځای پلورنځي ته راشي. سربیره پردې ، د پوستې او پارسل له لارې د بوټانو آرډر کولو اسانتیا شتون درلود. په انارکلي بازار کې د طب دوه مشهور دوکانونه شته چې یو یې بیلی رام او سنز کیمیسټ او بل یې د ناراین او بھگوان داس کیمیسټ دی، په انارکلي بازار کې ډول ډول کاروبارونه شته، چې راشئ. د پاکستان زړه لاهور او د لاهور زړه انارکلي نومېږي، د انارکلي یوه برخه د زړې انارکلي په نوم یادېږي، په دې برخه کې د شپې پر مهال د خوړو کوڅه جوړه شوې او د ورځې په اوږدو کې دلته بېلابېل کاروبارونه کېږي. په ژمي کې معمولاً د زړو جامو او بوټانو سوداګري وي، چې د "لېندا" په نوم مشهوره ده، کله چې سيلانيان له زړې انارکلي څخه نوې انارکلي ته ځي، نو د شاهراه قائد اعظم يعني مال روډ څخه تېرېږي. ښي او کیڼ اړخ ته د حافظ جوس ویل مشهور دوکان دی، د ټلنټن مارکیټ د میوزیم ودانۍ ده، د مال سړک په تیریدو سره چې سیلانیان نوې انارکلي ته ننوځي، ښي خوا ته د مشهور بوټانو د شرکت دوکان دی او کیڼ اړخ ته د سیاحت لنگرخانه ده. له دې وړاندې لاړ شئ، ښي خوا ته د اسلاميات د انستيتوت لوی زوړ دوکان دی او کیڼ اړخ ته د پاکستان بائبل سوسایټي دفتر دی، له هغه ځایه د عیسویت اړوند هر ډول مواد شتون لري چې د ټولو سره تړاو لري. د سيدنا مسيح (عليه السلام) له پيدايښت څخه د ژوند پېښې د ماډلونو په بڼه تشریح شوي. په همدې موزیم کې د انجیل پخوانی نسخې هم شته چې په عبراني، لاتیني او انګلیسي ژبو دي. که مخکې لاړ شو نو یوه لرغونې مخروطي ودانۍ به وینو، چې په اړه یې تاریخ پوهان مختلفې ویناوې لري، دې ته څاه هم ویل کیږي، د مندر په نوم هم یادیږي، چپ لوري ته د جامعه پنجاب په لور ځي، مخکې لاړ شه، اوس د انارکلي بازار خوشحال برخه شروع کیږي چې پکې هر ډول کاروبار روان وي. لږ مزل وروسته به د بنو بازار ته ورشئ چې چپ طرف ته دی او نور به په یوه تنګ کوڅې کې ښي خوا ته د ډهلي مشهور مسلم هوتا ته ورشئ، هلته به یو زوړ معبد دی چې اوس په کې اوسیږي. تر څنګ يې پر عمومي سړک ښي خوا ته د برصغير د غلامانو د مشر قطب الدين ايبک عالي زيارت دی، څنګ ته يې يو سړک دی او که نېغ ولاړ شئ، نو په ښي خوا کې به يې . سرکلر سړک ته راشئ، بل لوري ته یې لوهاري دروازه ده، مخکې یې ښي خوا ته د مسلمانانو جومات دی.
د هند وېش نه مخکې
[سمول]له تقسیم څخه مخکې، هندو سوداګرو د انارکلي بازار په ګډون د ښار بازارونه او ادارې کنټرولولې. هلته د مسلمانو سوداګرو ډېر دوکانونه وو. مسلمانانو د بوټانو په کاروبار کې انحصار درلود. په هرصورت، مسلمان سوداګر دومره لږ نه وو لکه څنګه چې موږ ته ویل کیږي. د انارکلي په بازار کې مسلمانو واکمنانو ډېر جایدادونه درلودل. د ښار اوسېدونکو به انارکلي بازار ته د لوهاري دروازې له لارې د سرکلر روډ له لارې ننوځي، په داسې حال کې چې د راجګر، کرشنا نگر، اچهرا، مزنګ، ماډل ټاون او نورو سیمو څخه راغلي کسان به د مال روډ، کچہری روډ او نورو سیمو څخه انارکلي بازار ته داخلېدل. نیلا ګنبد وې د دې تر څنګ به خلک انارکلي بازار ته له ګنپت روډ، پيسه اکبر، ايبک روډ، دني را روډ او ابکمري سړک څخه راتلل. په انارکلي بازار کې د جامو مشهور پلورنځیو کې دونیچند او سنز، راجا او برادرز، موهن لال او سنز، کراچۍ کلاتھ هاوس، درګاداس او شرکت او د ممبۍ کلاډ هاوس شامل دي. په دې دوکانونو کې د هند، صوبې، جاپاني او نورو هېوادونو هر ډول ټوکرونه موجود وو. نرخونه د نن ورځې په پرتله خورا ټیټ وو. په 1930-40s کې، د انګلیسي لوړ کیفیت لرونکي اونی جامې په هر گز کې له پنځو څخه تر اوو روپیو پورې قیمت درلود، پداسې حال کې چې د دوه آسونو بوسکي په نوم د ورېښمو غوره ټوکر د یو گز په دولس روپۍ اخیستل کیږي. د انارکلي په بازار کې د ساړو یو مشهور دوکان د میسر اوشنک مل مولچند و. د چا دوکان د لاهور په کنري بازار کې و. دا د ورېښمو او سایرو یو لوی دوکان و. په ساڑیو کې د فرانسې مشهور جارجیټ او شیفون په یو روپۍ یو گز او د صوبې د ټایګر برانډ غوره کاټن وول په شپږ انا یو گز کې موجود وو. د پنبې کمیسونو ډیری برخه لکه پاولین 'ناول' څخه تر برالکو' ارټیکس وغيره. په هر گز کې له شپږ څخه تر اتو گز پورې وه. د چابي مارکه ولایتی لته چې په هغه وخت کې خورا مشهوره وه په څلور ګرامه او د پګړۍ ښه ململ په هر گز په څلور انا کې شتون درلود. په انارکلي کې د بوټانو ترټولو لوی او مشهور پلورنځی بهل دی هاټي و. هندوانو د بوټانو کاروبار ښه نه ګڼل. دھی رام بهلا، د بهل دی هټي مالک، په لاهور کې لومړنی هندو و چې دا حرام کاروبار یې پیل کړ او وده یې وکړه. بهلي دي هټي انارکلي د بازار نښه وه. د راقم په آرشيف کې د بهله دي هټي شل اعلانونه شته چې ښيي داني رام بهلا هم د شعر له لارې خپل دوکان ته وده ورکوله. د انارکلي بازار تر څنګ په مال روډ هم هټۍ وه. په 1940 کې، اختر د اکتوبر په 30 او دیوالي د نومبر په 2 وه. په دې موقع داني رام بهلي د بهلي دي هټي لخوا د سرلیک سره یو اعلان خپور کړ. د "سانجھي عيد ديوالي" بهلي دي هټي اعلانات د بوټانو ډيزاين او بيې لري چې له پنځو څخه تر پنځلسو روپو پورې وي. د هوتۍ بهر یو لوی بوټ ایښودل شوی و، چې پرې لیکل شوي وو، "څوک چې په پښو کې راځي هغه دې واخلي." په انارکلي بازار کې د بوټانو دوهم لوی پلورنځی "کرنال شاپ" و چې په لاهور کې د مسلمانانو ترټولو لوی بوټانو پلورنځی و، د هغې په لاسلیک بورډ کې د تاج الدین زرین زګر لخوا د لاهور ترټولو لوی ټکي هم لیکل شوي و. جگر او جوش به دلته راتلل. د کرنال شوز مالک "عبدالمالک" و. چیف بوټ هاوس دریم او د کیش بوټانو کارخانه په څلورم ځای کې وه. په پنځم ځای کې د مالو شو شرکت و. په شپږم نمبر دالهوزي بوټان او ورپسې د باټا شوز شرکت دی. د باټا بوټانو شرکت د ربړ 'کینوس' بوټانو په جوړولو کې تخصص لري چې د عامو خلکو اړتیاوې پوره کوي. له تقسیم څخه مخکې، ښځې په ندرت سره د بوټانو پلورنځیو ته تللې. معمولا، میړه، پلار یا ورور به په کاغذ باندې د پښو اندازه اخلي او د خپلې خوښې بوټان اخلي. معمولا اندازې ډکې وې، ځینې وختونه بوټان بدل شوي که اندازه کمه شوې وي یا ډیزاین د دوی د خوښې سره سم نه و. د راقم په ارشیف کې د کرنال هټۍ، چیف بوټ هاوس، پرکاش بوټان، د بلوڅ بوټان، دالهوزي بوټانو او د باټا شرکت انارکلي پلورنځیو اعلانونه شامل دي. د دې دورې اعلاناتو کې د بوټانو ډیزاینونه په پلورنځي کې د بوټانو لپاره لږترلږه او اعظمي نرخونه ښودل شوي، موخه یې دا وه چې پیرودونکي د نرخ غوښتنه کولو پرځای پلورنځي ته وهڅوي. سربیره پردې ، د پوستې او پارسل له لارې د بوټانو ترلاسه کولو اسانتیا شتون درلود. په انارکلي بازار کې دوه مشهور طبي دوکانونه بیلي رام او سنز کیمیسټ او ناراین او بھگوان داس کیمیسټ وو.