د ویانا سرچينه کتل

{{Infobox settlement
| name                    = ویانا
| official_name           = Vienna
| native_name             = Wien
| native_name_lang        =
| other_name              =
| settlement_type         = [[د اتریش د ښارونو نوملړ|ښار]]
| image_skyline           = Stephansdom Vienna July 2008 (27)-Stephansdom Vienna July 2008 (31).jpg
| image_alt               =
| image_caption           = [[د اشتفان کلیسا]]
| image_flag              = Flag_of_Wien_%28state%29.svg
| flag_alt                = بیرغ
| image_seal              = Vienna seal 1926.svg
| seal_alt                = رسمي نښان
| image_shield            = Wien Wappen.svg
| shield_alt              =
| nickname                =
| motto                   =
| image_map               = Austria wien.svg
| mapsize                 =
| map_alt                 =
| map_caption             = د اتریش په نقشه کې د آیالات موقیعت
| image_map1              =
| mapsize1                =
| map_alt1                =
| map_caption1            =
| pushpin_label_position  =
| pushpin_map_alt         =
|| pushpin_map_caption    = موقعیت په اتریش کې##موقعیت په اروپا کې
| pushpin_map            = Austria#Europe
| latd  = 48 |latm  = 12 |lats  = |latNS  = N
| longd = 16 |longm = 21 |longs = |longEW = E
| coor_pinpoint           =
| coordinates_region      =
| coordinates_type        =
| coordinates_display     = inline,title
| coordinates_footnotes   =
| subdivision_type        = [[د نړۍ د هیوادونو نوملړ|هیواد]]
| subdivision_name        = {{AUT}}
| subdivision_type1       =
| subdivision_name1       =
| subdivision_type2       =
| subdivision_name2       =
| subdivision_type3       =
| subdivision_name3       =
| established_title       =
| established_date        =
| established_title1      = <!-- Incorporated (town) -->
| established_date1       =
| founder                 =
| seat_type               = [[د اتریش د ښارونو نوملړ|مرکز]]
| seat                    = وین
| government_footnotes    =
| government_type         =
| leader_party            =
| leader_title            = ښاروال
| leader_name             = [[میشاییل هاپل]]
| unit_pref               = Metric<!-- or US or UK -->
| area_footnotes          =
| area_total_km2          = ۴۱۴٫۸۹
| area_land_km2           = ۳۹۵٫۵۰
| area_water_km2          = ۱۹٫۳۹
| area_metro_km2          =
| area_urbun_km2          =
| area_water_percent      =
| area_note               =
| elevation_footnotes     =
| elevation_m             = ۱۷۷۸
| elevation_max_footnotes =
| elevation_max_m         =
| elevation_min_footnotes =
| elevation_min_m         =
| population_footnotes    =
| population_total        = ۱٬۷۱۲٬۹۰۳
| population_metro        =
| population_urbun        =
| population_as_of        = ۲۰۱۰
| population_density_km2  = auto
| population_demonym      =
| population_note         =
| timezone1               = [[یوتی‌سی ۰۱:۰۰+|CET]]
| utc_offset1             = ۱+
| timezone1_DST           = [[یوتی‌سی ۰۲:۰۰+|CEST]]
| utc_offset1_DST         = ۲+
| postal_code_type        = [[پُستی کوډ]]
| postal_code             =
| area_code_type          = [[تلفنی کوډونو نوملړ|د تلفن کوډ]]
| area_code               =
| iso_code                = [[ISO 3166-2:AT]]
| registration_plate      =
| blank_name_sec1         =
| blank_info_sec1         =
| blank_name_sec2         =
| blank_info_sec2         =
| website                 = {{نښانی وب سایټ|http://www.wien.gv.at/}}
| footnotes               =
}}

'''ویانا''' ([[الماني]]: ''Wien''; [[انگريزي]] ''Vienna'') چې په جرمني کې ورته وین وايي، د اطریش هېواد پلازمینه، تر ټولو ستر ښار او یو له نهو ایالتونو څخه ګڼل کېږي. ویانا د اطریش تر ټولو زیات جمعیت لرونکی ښار دی، چې شاوخوا دوه میلیونه وګړي په کې ژوند کوي (۲.۹ میلیونه وګړي یې په میتروپولیټن سیمه کې ژوند کوي، چې د هېواد د وګړو نږدې یو پر درېیمه برخه جوړوي)، چې د دې هېواد کلتوري، اقتصادي او سیاسي مرکز دی. دا ښار په اروپايي ټولنه کې د وګړو د تناسب له مخې شپږم ستر ښار او د دونوب د سیند په ښارونو کې تر ټولو ستر ښار دی.<ref>{{citation|last=Wells|first=John C.|year=2008|title=Longman Pronunciation Dictionary|edition=3rd|publisher=Longman|isbn=978-1-4058-8118-0}}</ref><ref>{{citation|last=Roach|first=Peter|year=2011|title=Cambridge English Pronouncing Dictionary|edition=18th|place=Cambridge|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-15253-2}}</ref><ref name="statistik.at">{{cite web |date=2022-04-01 |title=Bevölkerung zu Jahres-/Quartalsanfang |trans-title=Population at the beginning of the year/quarter |url=http://www.statistik.at/web_de/statistiken/menschen_und_gesellschaft/bevoelkerung/bevoelkerungsstand_und_veraenderung/bevoelkerung_zu_jahres-_quartalsanfang/023582.html |access-date=22 May 2022 |work=[[Statistik Austria]]}}</ref><ref name="eurostat">{{cite web |date=4 May 2022 |title=Population on 1 January by broad age group, sex and metropolitan regions |url=https://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/show.do?dataset=met_pjanaggr3&amp;lang=en |access-date=22 May 2022 |publisher=[[Eurostat]]}}</ref>

د شلمې پېړۍ تر پیلیدو پورې، ویانا په نړۍ کې د جرمني ژبې د ویونکو تر ټولو ستر ښار و، چې په لومړۍ نړیواله جګړه کې د اطریش-هنګري سترواکۍ په بېلیدو سره، دې ښار دوه میلیونه وګړي درلودل. دا ښار نن ورځ له برلین وروسته په نړۍ کې د جرمني ژبې د ویونکو د شمېر له امله په دویمه درجه کې راځي. ویانا د سترو نړیوالو موسسو له هغې ډلې د ملګرو ملتونو، اوپیک او OSCE کوربه دی. دغه ښار د اطریش په ختیځه برخه کې پروت دی چې د چیک جمهوریت، سلواک او هنګري سره نږدې پوله لري. دغه سیمې په ګډه سره د اروپايي سنټراپ سرحدي سیمه کې کار کوي.  له نږدې تراتیسلاوا سره، ویانا د ۳ میلیونه وګړو میتروپولیټن سیمه تشکیلوي. په ۲۰۰۱ ز کال کې، د ښار مرکز د یونیسکو له خوا د نړیوال میراث په لړلیک کې راغی. د ۲۰۱۷ ز کال په جولای کې، بیا دا سیمه له خطر سره د مخ نړیوال میراث په لړلیک کې اضافه شوه. سربېره پر دې، ویانا د «موسیقي د ښار» په توګه پیژندل کېږي، هغه هم د دې ښار د موسیقي میراث له امله، ځکه چې زیاترو مشهورو کلاسیک موسیقي پوهانو لکه بیتووین او موزارت ویانا ته خپل کور ویلی و. ویانا ته همدا راز د «خیالونو ښار» ویل کېږي، ځکه چې دلته د نړۍ لومړني روان پیژندونکي زیګمونډ فوریډ ژوند کاوه. د ویانا اجدادي ریښې په لرغوني سیلتیک او رومي سکونت ځایونو ته ورګرځي چې د منځنیو پېړیو په یوه ښار او باروک باندې بدل شوی و. دغه ښار د خپل هغه محوري نقش له امله چې د اروپا د پرمختلونکط موسیقې د مرکز په توګه یې ادا کړی، د ویانا د کلاسیک پالنې له عصر څخه د شلمې پېړۍ تر لومړیو پورې پیژندل شوی دی. د ویانا تاریخي مرکز یو لړ معماري، د باروک ماڼۍ او باغونه او د نوولسمې پېړۍ په وروستو پورې اړوند Ringstraße لري چې یو شمېر ودانۍ، تاریخي ودانۍ او ستر پارکونه لري.<ref>[https://timesmachine.nytimes.com/timesmachine/1918/12/29/98276500.pdf "Vienna after the war"], ''[[The New York Times]]'', 29 December 1918 ([[Portable Document Format|PDF]])</ref><ref>{{Cite web |title=Wien nun zweitgrößte deutschsprachige Stadt &#124; touch.ots.at |url=http://www.ots.at/touch/presseaussendung/OTS_20130720_OTS0012 |url-status=dead |archive-url=https://archive.today/20130720222437/http://www.ots.at/touch/presseaussendung/OTS_20130720_OTS0012 |archive-date=20 July 2013 |access-date=21 July 2013}}</ref><ref name="Population11">{{cite web |date=31 May 2013 |title=Ergebnisse Zensus 2011 |url=https://ergebnisse.zensus2011.de/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130605031517/https://ergebnisse.zensus2011.de/ |archive-date=5 June 2013 |access-date=31 May 2013 |publisher=Statistische Ämter des Bundes und der Länder |language=de}}</ref><ref>{{cite web |title=Historic Centre of Vienna |url=https://whc.unesco.org/pg.cfm?cid=31&id_site=1033 |access-date=12 July 2017 |publisher=[[UNESCO]]}}</ref><ref>{{cite web |title=Vienna – the City of Music – Vienna – Now or Never |url=http://www.wien.info/en/music-stage-shows/city-of-music |access-date=19 May 2012 |publisher=Wien.info}}</ref><ref>{{cite web |title=Historic Centre of Vienna |url=https://whc.unesco.org/en/list/1033 |access-date=19 May 2012 |work=UNESCO World Heritage Centre}}</ref><ref>[[BBC]] Documentary – Vienna – The City of Dreams</ref>

ویانا د خپل ژوند د کچې د لوړ کیفیت له امله هم مشهور دی. په ۲۰۰۵ ز کال کې، د نړۍ د ۱۲۷ ښارونو په یوه څېړنه کې،  د ایکانومیسټ د ذکاوت واحد (Economist Intelligence Unit) دا ښار د نړۍ په کچه د ژوند کولو لپاره تر ټولو غورو ښارونو په لومړي کتار کې راوست (چې په دویم او درېیم کتار کې وانکوور او سان فرانسیسکو ښارونه و). د ۲۰۱۱ او ۲۰۱۵ ز کلونو تر منځ، ویانا بیا له میلبورن نه وروسته دویم مقام خپل کړ. د مونوکل د «ژوند د کیفیت څېړنې» په ۲۰۱۵ ز کال کې ویانا د نړۍ د غوره ۲۵ ښارونو په منځ کې د «کور جوړولو او ژوند کولو» له اړخه په څلورم کتار کې راوست (چې د ۲۰۱۱ کال په پرتله شپږ درجې را پورته شو او د ۲۰۱۰ کال په پرتله بیا اته درجې را پورته شو). د ملګرو ملتونو د هبیټاټ سازمان ویانا په ۲۰۱۲ – ۲۰۱۳ کلونو کې د نړۍ تر ټولو هوسا ښار په توګه ډلبندي کړ. دا ښار په ۲۰۰۷ او ۲۰۰۸ ز کلونو کې د کلتوري نوښتونو له امله لومړی مقام وګاټه او د ۲۰۱۴ ز کال د نوښتي ښارونو د شاخص له مخې چې ۱۶۲ شاخصونه یې د کلتور، زیربینا او بازارونو له مخې تر پوښښ لاندې لرل په نړیواله کچه (د ۲۵۶ ښارونو تر منځ په شپږم مقام باندې راغی. ویانا په منظمه توګه د ښاري پلان جوړونې د کنفرانسونو کوربه وي او زیاتره د ښاري پلان جوړونکو له خوا د موردي مطالعې په توګه کارول کېږي. د ۲۰۰۵ او ۲۰۱۰ ز کلونو تر منځ، ویانا د نړیوالو کانګریسونو او کنوانسیونونو لپاره لومړی درجه مقصد ښار و. دا ښار هر کال څه باندې ۶.۸ میلیونه سیلانیان ځان ته را جذبوي.<ref>* {{cite news|url=https://www.economist.com/blogs/graphicdetail/2015/08/daily-chart-5|title=The world's most 'liveable' cities 2015|access-date=20 August 2015}}
* {{cite web |title=The world's most 'liveable' cities 2014 |url=http://pages.eiu.com/rs/eiu2/images/Liveability_rankings_2014.pdf |access-date=20 August 2015}}
* {{cite web |title=The world's most liveable cities 2013 |url=https://www.telegraph.co.uk/travel/10270269/The-worlds-most-liveable-cities-2013.html?frame=2654752 |access-date=20 August 2015}}
* {{cite web |title=The world's most 'liveable' cities 2012 |url=http://www.eiu.com/public/topical_report.aspx?campaignid=Liveability2012 |access-date=20 August 2015}}
* {{cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-pacific-14716442|title=The world's most 'liveable' cities 2011|access-date=20 August 2015|work=BBC News|date=30 August 2011}}
* {{Cite web |title=Quality of living – location reports |url=https://www.imercer.com/uploads/GM/qol2015/g3971qol2015/index.html |website=www.imercer.com}}
* {{cite web |title=2014 Quality of Living survey |url=http://www.mercer.com/press-releases/quality-of-living-report-2014 |work=mercer.com}}
* {{cite web |title=Mercer press release: Quality of Living global city rankings—2009 |url=http://www.mercer.com/press-releases/1345570 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110123180912/http://www.mercer.com/press-releases/1345570 |archive-date=23 January 2011 |access-date=2 December 2011}}
* {{cite web |title=Mercer Quality of Life Worldwide City Rankings, 2010 from resourceshelf.com |url=http://web.resourceshelf.com/go/resourceblog/58958 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20111204162010/http://web.resourceshelf.com/go/resourceblog/58958 |archive-date=4 December 2011 |access-date=2 December 2011}}
* {{cite web |date=29 November 2011 |title=Mercer's Survey 2011 |url=http://www.mercer.com/referencecontent.htm?idContent=1173105#Top_50_cities:_Quality_of_living |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140502132638/http://www.mercer.com/referencecontent.htm?idContent=1173105 |archive-date=2 May 2014 |publisher=[[Mercer (consulting firm)|Mercer]]}}
* {{cite news|url=http://edition.cnn.com/2012/12/04/business/global-city-quality-life/index.html|title=What city has world's best quality of life?|date=4 December 2012|newspaper=CNN|author=Inocencio, Ramy}}
* {{Cite web |title=Mercer {{!}} Quality of Living Ranking 2016 |url=http://www.mercer.com/newsroom/western-european-cities-top-quality-of-living-ranking-mercer.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20161111223355/http://www.mercer.com/newsroom/western-european-cities-top-quality-of-living-ranking-mercer.html |archive-date=11 November 2016 |access-date=22 November 2016 |website=www.mercer.com}}</ref><ref>{{cite web |last1=Monocle |title=Quality of Live Survey 2015 |url=http://monocle.com/film/affairs/the-monocle-quality-of-life-survey-2015/ |access-date=24 June 2015 |publisher=Monocle |تاريخ الأرشيف=14 August 2015 |مسار الأرشيف=https://web.archive.org/web/20150814223203/http://monocle.com/film/affairs/the-monocle-quality-of-life-survey-2015/ |url-status=dead |خونديځ نېټه=14 August 2015 |خونديځ تړی=https://web.archive.org/web/20150814223203/http://monocle.com/film/affairs/the-monocle-quality-of-life-survey-2015/ |خونديځ-تړی=https://web.archive.org/web/20150814223203/http://monocle.com/film/affairs/the-monocle-quality-of-life-survey-2015/ |archive-url=https://web.archive.org/web/20150814223203/http://monocle.com/film/affairs/the-monocle-quality-of-life-survey-2015/ }}</ref><ref>* {{cite web |title=Quality of Life Survey 2012 |url=http://www.monocle.com/sections/affairs/Web-Articles/The-Monocle-Quality-of-Life-Survey-2012/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120804104927/http://www.monocle.com/sections/affairs/Web-Articles/The-Monocle-Quality-of-Life-Survey-2012/ |archive-date=4 August 2012 |access-date=1 August 2012 |publisher=Monocle}}
* {{cite web |title=Monocle's top 25 cities for 2011, on businessinsider.com |url=http://www.businessinsider.com/monocle-quality-of-life-2011-6?op=1 |access-date=2 December 2011 |website=[[Business Insider]]}}
* {{cite web |title=Monocle's 2011 "Quality of Life" summary |url=http://www.monocle.com/sections/affairs/Web-Articles/Most-liveable-city-Helsinki/ |access-date=3 December 2011}}
* {{cite web |date=15 June 2010 |title=08 Vienna |url=http://www.monocle.com/sections/affairs/Magazine-Articles/08-Vienna/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120507163534/http://www.monocle.com/sections/affairs/Magazine-Articles/08-Vienna/ |archive-date=7 May 2012 |access-date=19 May 2012 |publisher=Monocle.com}}</ref><ref>{{cite web |title=State of the World's Cities 2012/2013 |url=http://mirror.unhabitat.org/pmss/listItemDetails.aspx?publicationID=3387 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20150906031056/http://mirror.unhabitat.org/pmss/listItemDetails.aspx?publicationID=3387 |archive-date=6 September 2015 |access-date=25 August 2015}}</ref><ref>{{cite web |date=2007 |title=2thinknow Innovation Cities Global 256 Index – worldwide innovation city rankings: Innovation Cities Program |url=http://www.innovation-cities.com/city-rankings-2007/4997 |access-date=20 August 2015 |publisher=Innovation-cities.com}}</ref><ref>{{cite web |date=2008 |title=2thinknow Innovation Cities Global 256 Index – worldwide innovation city rankings: Innovation Cities Program |url=http://www.innovation-cities.com/innovation-cities-index-2008/4998 |access-date=20 August 2015 |publisher=Innovation-cities.com}}</ref><ref>{{cite web |date=2014 |title=2thinknow Innovation Cities Global 256 Index – worldwide innovation city rankings: Innovation Cities Program |url=http://www.innovation-cities.com/innovation-cities-index-2014-global/8889 |access-date=20 August 2015 |publisher=Innovation-cities.com}}</ref><ref>{{cite web |date=15 April 2010 |title=Vienna knows how |url=http://www.wieninternational.at/en/node/19728 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20100915154650/http://www.wieninternational.at/en/node/19728 |archive-date=15 September 2010 |access-date=3 January 2011 |publisher=wieninternational.at}}</ref><ref>{{cite web |date=1 June 2011 |title=Vienna is the world's number one congress destination |url=http://www.wieninternational.at/en/content/vienna-world%E2%80%99s-number-one-congress-destination-en |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20110821222439/http://www.wieninternational.at/en/content/vienna-world%E2%80%99s-number-one-congress-destination-en |archive-date=21 August 2011 |access-date=15 October 2011 |publisher=wieninternational.at}}</ref><ref>{{cite web |title=Vienna Tourist Board: Arrivals & bednights 2016 |url=https://b2b.wien.info/de/statistik/daten/naechtigungen-2016 |access-date=9 April 2016 |تاريخ الأرشيف=10 April 2017 |مسار الأرشيف=https://web.archive.org/web/20170410213628/https://b2b.wien.info/de/statistik/daten/naechtigungen-2016 |url-status=dead |خونديځ نېټه=10 April 2017 |خونديځ تړی=https://web.archive.org/web/20170410213628/https://b2b.wien.info/de/statistik/daten/naechtigungen-2016 |خونديځ-تړی=https://web.archive.org/web/20170410213628/https://b2b.wien.info/de/statistik/daten/naechtigungen-2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170410213628/https://b2b.wien.info/de/statistik/daten/naechtigungen-2016 }}</ref>

== ایتمولوژي ==
د ویانا انګریزې نوم Vienna، له ایټالیايي همنومه نوم څخه را اخیستل شوی ده. د همدې ښار د نوم ریښه پیژندنه لا تر اوسه پورې د علماو تر مناقشې لاندې ده. ځینې ادعا کوي چې دا نوم له vedunia څخه را اخیستل شوی دی چې معنی یې ده «ځنګلي بیاله»، چې له هغه وروسته دا په زړه عالي الماني ژبه کې ''uuenia'' شوی (په عصري لیکنو کې ''wenia'')، په نوي عالي الماني ژبه کې ''wien'' او د هغه د ویلو ډول ''wean'' دی.<ref>Peter Csendes: ''Das Werden Wiens – Die siedlungsgeschichtlichen Grundlagen,'' in: id. and F. Oppl (edd.): ''Wien&nbsp;– Geschichte einer Stadt von den Anfängen zur Ersten Türkenbelagerung.'' Böhlau, Vienna 2001, pp. 55–94, here p. 57; Peter Pleyel: ''Das römische Österreich.'' Pichler, Vienna 2002, {{ISBN|3-85431-270-9}}, p. 83; Martin Mosser and Karin Fischer-Ausserer (edd.): ''Judenplatz. Die Kasernen des römischen Legionslagers.'' (= ''Wien Archäologisch.'' Band 5). Museen der Stadt Wien&nbsp;– Stadtarchäologie, Vienna 2008, p. 11.</ref>

== تاریخ ==

=== لرغونی تاریخ ===
داسې شواهد موندل شوي دي چې په ویانا کې له میلاد نه ۵۰۰ کاله وړاندې کله چې سیلتیان د دانوب شاوخوا مېشت شول، نو خلکو په پرله پسې ژوند کړی دی. له میلاد نه ۱۵ کاله وړاندې، رومیانو دغه سرحدي ښار چې دوی ورته Vindobona ویل هغه مهال له جنګي اړخه ښه مستحکم کړ تر څو وکولای شي خپله سترواکي په شمال کې د جرمني قبیلو له بریدونو خوندي وساتي.<ref>{{Cite news|title=Vienna - History {{!}} Britannica|url=https://www.britannica.com/place/Vienna/History|access-date=2021-11-12|newspaper=Encyclopedia Britannica|language=en}}</ref>

له نورو سیلټي خلکو سره نږدې اړیکې په راوروستیو پېړیو کې دوام وموند. ایرلنډي راهب سنټ کولمن (یا کولومن، په ایرلنډي کې کولمن، چې له کولم «قمري مرغه» نه اخیستل شوی دی) په میلک ابي کې خښ شوی دی او سنټ فیرجیل بیا په سلزبورګ کې د څلویښتو کلونو لپاره د بایشاپ په توګه خدمت کړی دی. ایرلنډي بینډیکټانو د دولمسې پېړۍ رهباني د اوسېدو ځایونه جوړ کړل؛ د همدې پیوندونو په اړه شواهد د ویانا د سترې صومعې Schottenstift (سکاټلندي ابي) په توګه شته، چې یو مهال د زیات شمېر ایرلنډي راهبانو کور و. 

په ۹۷۶ ز کال کې، د بابنبرګ لومړی لیوپولډ، د ختیځ مارچ کاونټ شو، هغه سیمه چې د باوریا په ختیځه پوله کې د دانوب سیند پر سر یې مرکز و. دا لومړنۍ ولسوالۍ د اطریش په دوک بدله شوه. د بابنبرګ هر وروستي حکمران د دانوب په لړ کې ختیځې خوا ته خپله سیمه پراخه کړه او بالاخره ویانا او نورو ختیځو سیمو ته یې لړۍ ورسېده. په ۱۱۴۵ ز کال کې، دویم هینري دوک یا سومیرګوټ د بابنبرګ د کورنۍ د اوسېدو ځای له ښکتني اطریش یعنې کلوسترنوبورګ نه ویانا ته یوړه. له هغه وخته راهیسې، ویانا د بابنبرګ د سلسلې مرکز پاتې شو.<ref name="langelbach">{{cite book|last=Lingelbach|first=William E.|title=The History of Nations: Austria-Hungary|publisher=P. F. Collier & Son Company|location=New York|year=1913|pages=91–92|asin=B000L3E368}}</ref>

په ۱۴۴۰ ز کال کې، ویانا د هابسبورګ د سلسلې مقیم ښار شو. بالاخره دا ښار له ۸۰۰ نه تر ۱۸۰۶ ز کال پورې د سپیڅلي روم د سترواکۍ ریښتینې پلازمینه شوه او په ۱۴۳۷ ز کال کې د هنر، علم، موسیقي او ښو خوړو پر یوه کلتوري مرکز بدل شو. هنګري له ۱۴۸۵ تر ۱۴۹۰ ز کلونو پورې دا ښار ونیو.

په ۱۶ او ۱۷مه پېړۍ کې، د ۱۵۲۹ ز کال او ۱۶۸۳ ز کال په جګړو کې مسیحي ځواکونو دوه ځله د عثماني سترواکۍ پوځ له ویانا بهر تم کړ. په ۱۶۷۹ ز کال کې د طاعون سترې اوبا دا ښار وران کړ او د دې ښار یو پر درېیمه برخه وګړي یې مړه کړل.<ref>{{cite book|last=Spielman|first=John Philip|title=The city & the crown: Vienna and the imperial court, 1600–1740|publisher=Purdue University Press|location=West Lafayette, Indiana|year=1993|isbn=1-55753-021-1|page=141}}</ref>

=== اطریشي سترواکي او د ۲۰مې پېړۍ لومړي کلونه ===
په ۱۸۰۴ ز کال کې، د ناپلیون د جګړو په درشل کې، ویانا د نوي جوړې شوې اطریشي سترواکۍ پلازمینه شوه. دغه ښار د اروپا او نړۍ په سیاستونو کې له هغې ډلې د له ۱۸۱۴تر ۱۸۱۵ کلونو پورې د ویانا د کانګریس د کوربه توب له امله ستر رول لوبولی دی. دغه ښار همداشان په ۱۸۴۸ ز کال کې د هابسبورګ د حکومت پر وړاندې ستر بغاوتونه درلودل، چې دا ټول بغاوتونه له منځه یوړل شول. په ۱۸۶۷ کال کې د اطریش-هنګري له روغې جوړې وروسته دا ښار د همدې نوې اطریش-هنګري سترواکۍ پلازمینه پاتې شوه. دغه ښار د کلاسیکي موسیقۍ د مرکز په توګه فعالیت درلود، چې کله نا کله ورته د (هایدن، موزارت/بیتووین) نومونه هم کارول کېږي. 

د ۱۹مې پېړۍ د دویمې نیمايي په وروستیو کې، ویانا چې پخوا د Ringstraße د سنګرونو او یخبندان له امله مشهور و، نوې جادې په کې جوړي شوي او تاریخي ښار یې ټول پکې را نغاړلی و او یوه ستره معتبره پروژه یې عملي کړه، چې له امله یې پخوانۍ څنډې هم پکې را دننه شوي او د ویانا ښار د پام وړ وده ومونده. په ۱۹۱۸ ز کال کې، له نړیوالې لومړۍ جګړې نه وروسته، ویانا د المان-اطریش د جمهوریت پلازمینه وه او بیا په ۱۹۱۹ ز کال کې د اطریش لومړنی جمهوریت ترې رامنځته شو. 

د ۱۹مې پېړۍ له وروستیو تر ۱۸۳۸ ز کال پورې، دغه ښار د لومړ کلتور او عصریتوب مرکز پاتې شو. د نړۍ د موسیقۍ د پلازمینې په توګه، ویانا په خپل ځان کې مشهور کمپوزران لکه براهمس، بروکنر، مهلر او ریچارډ سټراس وروزل. د شلمې پېړۍ په لومړۍ نیمایي کې د دې ښار کلتوري مرستو کې لاندې موارد شاملیږي: په هنرونو کې د ویانا د بېلتون خوځښت، روان پیژندنه، د ویانا دویم ښوونځی (شوینبرګ، بیرګ، ویبرین)، د اډولف لوز معماري او د لوډویګ ویتګنسټاین فلسفه او د ویانا دایره. په ۱۹۱۳ ز کال کې اډولف هټلر، لیون تروتڅکي، جوزیف بروز ټیټو، زیګمونډ فرویډ او جوزیف سټالین ټولو د دې ښار په مرکز کې له یوه بل سره په څو کیلومتري کې ژوند کاوه، چې ځینې یې په ورته کافي شاپونو کې سره اشنایان شوي هم و. اطریشیانو به ویانا د سوسیالیستي سیاستونو مرکز باله او کله نا کله به یې ورته (سره ویانا یا Das rote Wien) هم وایه. په ۱۹۳۴ ز کال کې د اطریش په کورنۍ جګړه کې، لومړي وزیر انګلبرت ډالفوس اطریشي لښکر د سوسیالیستي ملیشو له خوا د ملکیانو او د کارل مارکس هوف په څېر کسانو د اشغال شوو کورونو، د بمبار لپاره ور ولیږل.<ref>{{cite web |date=18 April 2013 |title=1913: When Hitler, Trotsky, Tito, Freud and Stalin all lived in the same place |url=https://www.bbc.co.uk/news/magazine-21859771 |access-date=11 November 2013 |website=BBC News |quote=Freud's favourite haunt, the Cafe Landtmann, still stands on the Ring, the renowned boulevard which surrounds the city's historic Innere Stadt.<br /> Trotsky and Hitler frequented Cafe Central, just a few minutes' stroll away, where cakes, newspapers, chess and, above all, talk, were the patrons' passions.}}</ref> 

==انځورونه==
<br><gallery>
Wien-vom Oberen Belvedere-120-2009-gje.jpg|View from Upper Belvedere
Wien-Burgtheater-102-2007-gje.jpg|Burgtheater
Wien-Fiaker-06-Heldenplatz-2009-gje.jpg|Fiaker
Wien-Graben-16-2008-gje.jpg|Graben
Wien-Hofburg-112-Amalienburg-Franz I-2008-gje.jpg|Hofburg
Wien-Minoritenkirche-14-2009-gje.jpg|Minoritenkirche
Wien-Musikverein-12-2003-gje.jpg|Musikverein
Wien-Parlament-128-Brunnen-2008-gje.jpg|Parliament
Wien-Zentralfriedhof-40-Johann Peter Frank u.a-2008-gje.jpg|Central cemetery
Wien-Prater-12-Riesenrad-2007-gje.jpg|Prater
</gallery>
[[وېشنيزه:د اروپا د هېوادونو پلازمېنې]]