د بادغيس ولايت سرچينه کتل

{{مالومات
|دولايت-نوم  = Badghis <br /> بادغیس
|نخشه = Afghanistan-Badghis.png
|پلازمېنه = [[قلعه نو]]
|latd = 34.983
|longd =  63.117
|د سرشمېرنې کال = 2002
|د وگړو شمېر = 301,000
|مساحت = 20,591 
|گڼه گونه= 
|ژبې= [[دري او پښتو]]
}} 
'''د بادغيس ولايت''' د [[افغانستان]] په شمال لوېديځ کې پروت یو ولايت دی، چې د [[مرغاب]] او [[هريرو]] سیندونو ترمنځ موقعيت لري. بادغيس د بادخېز په معنى هم راغلى دى، ځکه بادونه پکښې زيات چلېږي او له همدې کبله یاد نوم ورکړل شوى دى. د بادغیس ولایت مرکز د [[قلعه نو]] په نوم سره یادیږی. ددې ولایت لویدیځ ته [[هرات ولایت]]، ختیځ ته [[فاریاب ولایت]]، شمال ته [[ترکمنستان]] او سوېل ته یې د [[غور ولايت|غور ولایت]] موقعیت لری. بادغیس ولایت ۲۰۵۹۱ کیلومتره مربع [[مساحت]] او شپږ ولسوالۍ لري. 

==نوم ایښودنه==
د بادغیس لرغونۍ نوم (Vāitigaēsa/وایتیگَئیسه) وو چي په ځمکه کي یې د دوولسم رامنځته کېدونکي غر معنا ورکول. د لرغوني اریانا ( افغانستان ) په اوستا متنونو کي دغه نوم د وادګس یا وادغس په نامه یاد سوی دی چي وروسته یې اوسنۍ بادغیس بڼه خپله کړې ده.

== ځمکپوهنه ==
بادغیس ولایت شپږ ولسوالۍ او شاوخوا 1182 کلي لري. ددې ولایت 69% ځمکه په غرونو او غونډیو پوښل سوې ده او پاته 31% یې هواره او نیمه هواره ده، همدارنګه د ولایت لوی شمېر نفوس له مرکز دباندي په کلیو او ولسوالیو کي اوسیږي او خپلي اقتصادي اړتیاوي له زراعت څخه پوره کوي.

== تاریخ ==
د لرغوني اریانا (افغانستان) په تاریخونو کي بادغیس هغه مهال ځانګړی نوم خپل کړ کله چي د پارس یو شمېر یرغلګرو واکمنیو لکه ساسانیانو او نورو دغه ځای لاندي کړ. د اسلام د مبارک دین تر راتګ مخکي یاده سیمه د افغانستان د نورو سیمو په څېر کله یو ځانګړې او خپلواکه او کله د یرغلګرو په واک کي پاته کېدل. 

په اوومه زیږدیزه پېړۍ کي د اسلام د لمر راختلو سره د عراق او پارس ځمکي یوپه بل پسې د مسلمانانو تر واک لاندي راغلې او بادغیس له راشده خلافت رانیولې بیا تر اموي خلافت پوري د اسلامي لښکرو په وړاندي سخت مقاومت وکړ چي مشري یې د نیزک بادغیسي په نامه شخص کول. د نیزک تر مرګ وروسته دغه ځای د اموي او عباسي خلافتونو اړوند وګرځېدی او په نهمه زیږدیزه پېړۍ کي کله چي عباسیان کاواکه سول، بادغیس د طاهري سلطنت اړوند سیمه سوه. 

په 873 زیږدیز کال کي بادغیس د افغانستان صفاري واکمنۍ لاندي کړ او تر هغه څو لسیزي وروسته د مغولو خونړیو بریدونو دغه ځای له خاورو سره خاوري کړ چي تر ټولو مشهوره برید یې د تیمورلنګ له لوري ترسره سو. د تیمور لنګ تر مړیني وروسته د هغه اولادونو او بېلابیلو افغان واکمنانو بادغیس د هرات ولایت اړوند د یوې مهمي ستراتیژیکي سیمي په توګه اداره کاوه.

په 1964 زیږدیز کال کي د ظاهرشاه د واکمنۍ پر مهال بادغیس په رسمي ډول یو نوی ولایت او پلازمینه یې قلعه نو وټاکل سوه چي تر ننه پوري هم پر دغه بڼه پایښت لري. 

== اقتصاد ==
د بادغیس ولایت 59% نفوس په کرنه بوخت دی، چي له دې اړخه یې 52% باغونه او ځمکي او 45% اهلي حیوانات لري. ددې ولایت یوازي 7% فیصده نفوس په سوداګرۍ او 5% هم په مزدوریو بوخت دي.

==نفوس==
د بادغیس ولایت نفوس د 2018 کال د سرشمېرني له مخي 530574 نفره اټکل سوی دی، چي په دي کي تر ټولو ستر ټبر پښتانه او ورپسې په ترتیب سره تاجکان، ازبک او نور توکمونه دي.

== طبیعی منظری==
بادغیس ولایت د خپلو ولاړو اوبو، ښکلو غونډیو او هغه ګلانو له کبله ډېر مشهوره دی چي د پسرلي په موسم کي دلته راشنه کیږي.

==ولسوالۍ==
بادغیس ولایت 6 ولسوالۍ او یوه پلازمینه لرې. 
# [[قلعه نو ولسوالۍ|قلعه نو]] ( '''د ولایت پلازمینه''' )
# [[آبکمري ولسوالۍ]]
# [[د جوند ولسوالۍ]]
# [[غورماچ ولسوالۍ]]
# [[مقر ولسوالۍ (بادغيس)]]
# [[قاديس ولسوالۍ]]
# [[بالا مرغاب ولسوالۍ]]

{{د بادغيس ولايت ولسوالۍ}}

== سرچینې ==
https://knoema.com/atlas/Afghanistan/Badghis/Population<nowiki/>{{د افغانستان ولايتونه}}

[[وېشنيزه:د افغانستان ولايتونه]]