ګالیله (سټلایټي نویګیشن)

د ويکيپېډيا، وړیا پوهنغونډ له خوا

ګالیله د نړیوال نویګیشن سټلایټ سیستم (GNSS) دی چې په ۲۰۱۶ کال کې یې په فعالیت پیل وکړ. دا سیستم د اروپايي تولنې له خوا د اروپايي فضايي ادارې (ESA) په مټ جوړ شوی چې د فضايي پروګرام لپاره د اروپايي ټولنې د ادارې (EUSPA) له خوا اداره کېږي او مرکزي دفتر یې د چک هېواد په پراګ او دوه نور د فعالیت ځمکني مرکزونه یې د ایټالیا د فوسینو او د جرمني په اوبرپافینهوفین ښارونو کې دي. دغې ۱۰ میلیارد یورويي پروژې ته د ایټالوي ستورپېژندونکي ګالیله ګالیلي نوم ورکړل شوی دی.[۱][۲][۳][۴][۵]

د ګالیله یوه موخه دا ده چې په خپلواکه توګه د لوړ دقت لرونکي موقعیت موندنې سیستم وړاندې کړي، چې له امله به یې اروپايي سیاسي او پوځي چارواکي اړه نه وي چې د متحده ایالاتو پر GPS یا د روسیې د GLONASS پر سیستمونو باندې تکیه وکړي، چې کېدای شي د هغوی د چلوونکو (اپراتورانو) له خوا هر وخت خاموشه یا له منځه ولاړ شي. د ګالیله بنسټیز (د ټیټ دقت لرونکي) خدمات وړیا او د هر چا لپاره د کارونې وړ دي. خو په بشپړه توګه انکریپټ شوې او د لوړ دقت لرونکي خدمات یې بیا د حکومت له خوا د مجازو کاروونکو پر مخ وړیا دي. همداشان، په پام کې ده چې ګالیله به د MEOSAR د سیستم د یوې برخې په توګه د نړیوالې پلټڼې او ژغورنې (SAR) لپاره یوه نوې کارکړنه وړاندې کړي.[۶][۷][۸]

د ګالیله د GIOVE-A سپوږمکۍ لومړنۍ ازموینه د ۲۰۰۵ کال د ډیسمبر په ۲۸ مه تر سره شوه، په داسې حال کې چې د عملیاتي سیستم د یوې برخې په توګه لومړنۍ سپوږمکۍ بیا د ۲۰۱۱ کال د اکټوبر په ۲۱مه تر توغول شوې وه. ګالیله د ۲۰۱۶ کال د ډیسمبر په ۱۵مه د لومړنیو عملیاتو د وړتیا (EOC) پر وړاندې کولو پیل وکړ، چې لومړني خدمات یې په ضعیف سیګنال سره وړاندې کاوه. د ۲۰۱۸ کال د اکټوبر په میاشت کې، د ګالیله څلور نورې سپوږمکۍ را انلاین شوي او د فعالو سپوږمکیو شمېر یې ۱۸ ته لوړ شو. د ۲۰۱۸ کال د نومبر په میاشت کې، FCC په امریکا کې د ګالیله کارولو ته اجازه ورکړه. د ۲۰۲۳ کال د ډیسمبر له میاشت راهیسې، ۲۳ توغول شوي سپوږمکۍ شتون لري چې په مجموع الکواکب کې فعالیت لري او پنځه نورې یې د لاسرسي وړ نه دي. تمه ده چې د سپوږمکیو راتلونکی نسل به پیل شي تر څو له ۲۰۲۵ کال وروسته عملیاتي بڼه ونیسي او د زړو تجهیزاتو پر ځای به وکارول شي، چې بیا کولای شو له هغو نه د ملاتړیزو وړتیاوو لپاره کار واخلو.[۹][۱۰][۱۱][۱۲][۱۳][۱۴]

د ګالیله سیستم تر GPS زیات دقت لري، چې د نجومي جدول د خپرونو پر مهال تر یو متر کم دقت لري (GPS: ۳ متره) او په فضا کې د سیګنال د خطا محدوده (SISRE) یې ۱.۶ سانتي متره ده (GPS: ۲.۳ سانتي متره، GLONASS او BeiDou: ۴-۶ سانتي متره) هغه هم کله چې د سپوږمکۍ د مدارونو او ساعتونو لپاره د ریل ټایم اصلاحات کاروي.[۱۵][۱۶][۱۷]

تاریخچه[سمول]

اصلي موخې[سمول]

په ۱۹۹۹ کال کې، د ګالیله لپاره د ESA  د دریو اصلي مرسته کوونکو (جرمني، فرانسې او ایټالیا) بېلابېل مفهمونه سره پرتله شول او د همدې دریو هېوادونو د انجینرانو د ګډ ټیم له خوا پر یوه مفهوم باندې هوکړه وشوه. د ګالیله د پروګرام پر لومړي پړاو باندې په رسمي ډول د ۲۰۰۳ کال د مۍ په ۲۶مه د اروپايي ټولنې او د اروپايي فضايي ادارې له خوا هوکړه وشوه. دا سیستم په اصل کې د ملکي کارونې لپاره جوړ شوی، چې د متحده ایالاتو د (GPS) او د روسیې د (GLONASS) او د چین د (BeiDou) برخلاف دی چې هغوی زیاتره پوځي ډوله سیستمونه دي. دا اروپايي سیستم به یوازې په کړکېچنو شرایطو (لکه وسله والو نښتو) کې د پوځي موخو لپاره وځنډول شي. ایټالیا او جرمني د ګالیله د پروګرام لومړی نسل رهبري کړ، په داسې حال کې چې فرانسه بیا د ګالیله د دویم نسل (G2G) په پراختیا کې د پام وړ رول لوبوي.[۱۸][۱۹][۲۰][۲۱][۲۲][۲۳]

تمویل[سمول]

اروپايي کمېسیون د همدې پروژې د راتلونکې پړاو د تمویل په برخه کې ځینې ستونزې درلودې، هغه هم هغه مهال کله چې د همدې پروژې لپاره د «کلني» پلور ګڼ شمېر اټکلي ګرافونه د ۲۰۰۱ کال په نومبر کې د «سر په سر جمع شوو» اټکلونو په توګه افشا شول، چې د هر کال لپاره اټکل شوو عوایدو کې د تېرو کلونو پلور هم شامل و. هغه پام چې د همدې مخ پر وده ګڼ میلیاردي یورو پروژه کې د فروشاتو اټکلونو ته وشو، نو په کمېسیون او نورو ځایونو کې یې غوغا خپره کړه او هغه دا چې دا پروګرام به و نشي کړای چې بېرته هغه پانګوونه شوې مقدار پیسې تر لاسه کړي چې پانګه والو او تصمیم نیوونکو ته یې په اړه پخوا ویل شوي و. د ۲۰۰۲ کال د جنوري په ۱۷مه، د همدې پروژې یوه ویاند وویل چې، د متحده ایالاتو د فشار او د اقتصادي ستونزو له امله ګالیله تقریباً په ټپه ولاړه ده.[۲۴][۲۵]

خو بیا هم څو میاشتې وروسته، شرایط په ډراماتیک ډول بدل شول. د اروپايي ټولنې غړو هېوادونو تصمیم ونیو چې د سپوږمکۍ پر مټ د موقعیت موندنې او وخت ټاکنې د یوې بېخبینا لرل چې متحده ایالات به یې د سیاسي شخړو پر مهال په اسانۍ سره و نه تړي، ډېر زیات اهمیت لري.  [۲۶]

اروپايي ټولنې او د اروپا فضايي ادارې د ۲۰۰۲ کال د مارچ په میاشت کې هوکړه وکړه چې دا پروژه تمویل کړي، د دې پروژې کتنه په ۲۰۰۳ کال کې ځنډول شوې وه (خو بیا وروسته د ۲۰۰۳ کال د مۍ په ۲۶مه بشپړه شوه). تر ۲۰۰۵ کال پورې د همدې پروژې د پیلولو لګښت ۱.۱ میلیارد یورو اټکل شوی و. په پام کې و چې د اړتیا وړ سپوږمکۍ (په پلان کې نیول شوی شمېر یې ۳۰ و) باید د ۲۰۱۱ او ۲۰۱۴ کلونو تر منځ توغول شوي وای او تر ملکي کنټرول لاندې وای. د دې پروژې وروستی لګښت ۳ میلیارد یورو اټکل شوی و، چې په هغه کې پر ځمکه باندې بېخبیناګانې هم شاملي وي چې باید په ۲۰۰۶ او ۲۰۰۷ کلونو کې جوړې شوي وای. دا پلان د شخصي شرکتونو او پانګه والو لپاره و تر څو د همدې پروژې د پلي کولو دوه پر درېیمه برخه لګښتونو کې پانګوونه وکړي، چې اروپايي ټولنې او د اروپا فضايي ادارې یې باید پاتې پیسې په خپل منځ کې سره وېشلې وای. بنسټیز ازاد خدمات یې باید پرته له کوم لګښت څخه هر هغه چا ته د لاسرسي وړ وای چې له ګالیله سره سازګار یوه اخیستونکې (ریسیور) وسیله ولري، خو یو انکریپټ شوی د لوړ بانډ ویټ پرمختللی دقیق سوداګریز خدمات په اصل کې د پیسو په ورکړې سره د لاسرسي وړ و، خو د ۲۰۱۸ کال د فبروري په میاشت کې، د لوړ دقت خدمات (HAS) (چې په E6 فریکونسي کې یې د نقطه اي موقعیت موندنې دقیق ارقام وړاندې کول) هوکړه یې وکړه چې په وړیا توګه به د لاسرسي وړ وي، خو د هویت د معلومولو خدمات یې سوداګریز پاتې شو. د ۲۰۱۱ کال تر لومړیو پورې، د همدې پروژې لګښتونه تر لومړنیو لګښتونو ۵۰ سلنه زیات وو. [۲۷][۲۸]

د امریکا له متحده ایالاتو سره تاوتریخوالی[سمول]

تمه ده چې ګالیله به د اروپايي ټولنې یوه ملکي GNSS وي، چې ټولو کاروونکو ته به د لاسرسي لرلو اجازه ورکړي. په اصل کې GPS د تر ټولو لوړ کیفیت لرونکي سیګنال کارول د پوځي کارونې لپاره خوندي ساتلی او د ملکي کارونې لپاره د لاسرسي وړ سیګنال په قصدي توګه سره ټیټ ساتل شوی. دا کار په ۱۹۹۶ کال کې د ولسمشر بیل کلینټون له خوا د یوې لارښودې تګلارې په لاسلیک کولو سره بدل او د ۲۰۰۰ کال له مۍ میاشتې را وروسته، ورته دقیق سیګنال دواړو ملکي او پوځي فعالیتونو لپاره وړاندې کېږي.[۲۹]

له کومه ځایه څخه چې ګالیله هر چا ته د تر ټولو زیات ممکنه دقیق موقعیت (تر GPS ډېر ستر) وړاندې کولو لپاره طراحي شوی و، خو د امریکا متحده ایالات له دې امله اندېښمن و چې کېدای شي دښمن د ګالیله سیګنالونه د امریکا او د هغه د متحدینو پر وړاندې په پوځي بریدونو کې وکاروي (ځینې وسلې لکه میزایل د لارښودنې لپاره له GNSSs څخه کار اخلي). د ګالیله لپاره لومړنۍ ټاکل شوې فریکونسي د دې لامل ګرځېده چې د امریکا متحده ایالتونه و نشي کړای چې د ګالیله سیګنالونه له خپل GPS سیګنالونو سره له تداخل پرته وتړي. د امریکا متحده ایالتونو نه غوښتل چې له GPS سره د خپل GNSS وړتیا له لاسه ورکړي، په داسې حال کې چې دښمنان یې د GNSS له کارولو څخه محرومول. کله چې له ګالیله سره د چینایانو له لېوالتیا خبر ورکړل شو، نو ځینې امریکايي چارواکي سخت په تشویش کې شول.[۳۰][۳۱][۳۲]

سرچينې[سمول]

  1. ↑ "Galileo Initial Services". gsa.europa.eu. 9 December 2016. د لاسرسي‌نېټه ۲۵ سپټمبر ۲۰۲۰. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  2. ↑ "On a Civil Global Navigation Satellite System (GNSS) between the European Community and its Member States and Ukraine" (PDF). خونديځ (PDF) د اصلي څخه ۰۸ فبروري ۲۰۱۵. د لاسرسي‌نېټه ۱۲ جنوري ۲۰۱۵. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  3. ↑ (په 10 September 2012 باندې). The opening ceremony of GSA Agency's headquarters was attended by VIPs in space activities and satellite navigation. czechspaceportal.cz.
  4. ↑ . Brexit is breaking up Europe's €10 billion plan to launch a new constellation of satellites. Quartz.
  5. ↑ "Galileo navigational system enters testing stage". Deutsche Welle. د لاسرسي‌نېټه ۱۳ اکتوبر ۲۰۱۲. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  6. ↑ (په 12 April 2010 باندې). Why Europe needs Galileo. ESA
  7. ↑ Lua error in Module:Lang at line 48: attempt to index field 'lang_name' (a nil value).
  8. ↑ "EU Space Policy: Galileo". European Commission Defense Industry and Space. European Commission. خونديځ د اصلي څخه ۰۲ جنوري ۲۰۲۲. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  9. ↑ . Galileo Future and Evolutions. European Space Agency
  10. ↑ (په 26 October 2018 باندې). Four more Galileo satellites brought online. Euspa.europa.eu.
  11. ↑ (په 19 November 2018 باندې). FCC approves use of Galileo in the US. Galileo
  12. ↑ "Constellation Information | European GNSS Service Centre". www.gsc-europa.eu. د لاسرسي‌نېټه ۱۷ اکتوبر ۲۰۱۹. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  13. ↑ "Galileo Elliptical Auxiliary Satellites Removed from Service". Inside GNSS. 23 February 2021. د لاسرسي‌نېټه ۱۷ ډيسمبر ۲۰۲۱. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  14. ↑ Hadas, Tomasz; Kazmierski, Kamil; Sośnica, Krzysztof (7 August 2019). "Performance of Galileo-only dual-frequency absolute positioning using the fully serviceable Galileo constellation". GPS Solutions. 23 (4): 108. Bibcode:2019GPSS...23..108H. doi:10.1007/s10291-019-0900-9. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  15. ↑ . After 13 years, Galileo satellite navigation complete at last. De Ingenieur.
  16. ↑ Kazmierski, Kamil; Zajdel, Radoslaw; Sośnica, Krzysztof (2020). "Evolution of orbit and clock quality for real-time multi-GNSS solutions". GPS Solutions. 24 (111). Bibcode:2020GPSS...24..111K. doi:10.1007/s10291-020-01026-6. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  17. ↑ Bury, Grzegorz; Sośnica, Krzysztof; Zajdel, Radosław; Strugarek, Dariusz (2020). "Toward the 1-cm Galileo orbits: challenges in modeling of perturbing forces". Journal of Geodesy. 94 (16): 16. Bibcode:2020JGeod..94...16B. doi:10.1007/s00190-020-01342-2. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  18. ↑ Modola, Pino (23 November 2007). "Italy and Germany make step towards Galileo satellite navigation programme financing resolution". flightglobal.com. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  19. ↑ Johnson, Christine (June 2004). "U.S., EU to Sign Landmark GPS-Galileo Agreement". Wayback Machine. د اصلي آرشيف څخه پر ۲۱ جنوري ۲۰۱۲ باندې. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  20. ↑ "Italy and Germany reach agreement on Galileo contributions". cordis.europa.eu. 1 April 2003. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  21. ↑ "Satellites Galileo : Thales se taille la part du lion". 20 July 2023. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  22. ↑ Lua error in Module:Lang at line 48: attempt to index field 'lang_name' (a nil value).
  23. ↑ "Thales Alenia Space will play a major role on-board Galileo 2nd Generation and will boost performances and cybersecurity for the constellation". Thaes Alenia Space. 3 March 2021. د لاسرسي‌نېټه ۱۳ ډيسمبر ۲۰۲۱. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  24. ↑ Sample, Ian (8 December 2003). "Europe and US clash on satellite system". The Guardian. د لاسرسي‌نېټه ۲۹ اکتوبر ۲۰۱۱. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  25. ↑ Van Der Jagt, Culver "Galileo: The Declaration of European Independence" a presentation at the Royal Institute of Navigation 7 November 2001
  26. ↑ Johnson, Chalmers (2008). Nemesis: The Last Days of the American Republic. Holt. د کتاب پاڼې 235. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-8050-8728-4. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)
  27. ↑ کينډۍ:Cite conference
  28. ↑ (په 1 February 2011 باندې). Completing Galileo To Cost $2.5 Billion.[مړه لينکونه]
  29. ↑ کينډۍ:Citation-attribution
  30. ↑ (په December 2002 باندې). EU, U.S. split over Galileo M-code overlay. GPS World. FindArticles.com
  31. ↑ (په 24 October 2004 باندې). US Could Shoot Down EU Satellites if Used by Foes in Wartime. AFP
  32. ↑ Giegerich, Bastian (2005). "Satellite States – Transatlantic Conflict and the Galileo System". Paper presented at the annual meeting of the International Studies Association, Hilton Hawaiian Village, Honolulu, Hawaii, Mar 05, 2005. Unpublished Manuscript. منځګړی |CitationClass= له پامه غورځول شوی (لارښود)[مړه لينکونه]
"https://ps.wikipedia.org/w/index.php?title=ګالیله_(سټلایټي_نویګیشن)&oldid=320653" نه اخيستل شوی