کرنیزې تجربې

زراعتي تجربې (Cultural Practices): 1. د څانگو پريکول (Pruning) د ژمي په جريان کې ټولې هغه وړې منډې ، څانگى او ناروغه حصې چې د Blight په ناورغى اخته وي پايد چې د ناروغې حصې څخه 10 سانتې متره لاندې پرى شي او سوځول شي. ډير تيز او شديد زراعتي وده د ناروغي په مقابل کې ديره حصاصه وي. نو له همدى امله د هر هغه (قلمه کول) يا د څانگو پريکولو څخه چې د ژر ودې او غټيدو باعث کيږي مخنيوى بايد وشي. لکه څرنگه چې په پسرلي او اوړي کې دا بکتريا ډيره فعاله وي نو قلمه کول بايد د ناروغي پوسيله د اغيزمن شوي موقيعت څخه 30 سانتي متره لاندې ترسره شي. هغه لوازم او اسباب چې د قلمه کولو او پريکولو لپاره گټه ترى پورته کيږي بايد چې د 10 فيصده sodium hypochlorite پوسيله د هر ځل پريکولو څخه وروسته د ناروغي د سرايت د مخنيوى په منظور ووينځل شي. ددې محلول پوسيله کولاى شو چې هغه لوى پرى شوي ځايونه هم تداوي کړو چې د لويو ناروغه شويو څانگو او منډو د پرى کولو له امله منځ ته راغلي وي.

2. د ونو تغذيه کول (Tree nutrition): هره هغه زراعتي تجربه چې ژره وده او نمو تحريکوي ددى ترڅنگ نبات د ناورغې په مقابل کې يرغل ته هم اماده کوي ،دنايتروجن او کاربوهايدرايت موادو نسبي لوړوالى او ټيټوالى دا راښايې چې د fire blight ناورغې د حساسيت سره مرسته کوي او بالمقابل د نبات مقاومت دناورغى په مقابل کې راټيټوي. د ډيرى ښيرازى څخه د مخنيوى لپاره ونې بايد په وښياڼه ځاى کې وکرل شي او بايد چې متوازنه القاح ترلاسه کړي.

د پوتاشيم او منگنيز ډير استعمال د fire blight د مخنيوى لپاره زمنيه برابروي. 

د خوړوبولو پروسيجر هم کولاى شي چې د fire blight د واقع کيدو په اغيزمنولو کې مهم رول ولوبوي. پاشونکى خوړوبول چې د څانگو پاڼې او گلان لمدوي د ناروغي سرايت ته تقويت ورکوي. د اوبو پاشوونکى آلې بايد په کمه زاويه کې استعمال شي تر څو د څانگو پانې لمدى نه کړي. په هغه ځاى کى چې د fire blight ناروغي شتون ولري د نباتاتو په سر باندې بايد اوبه ونه شيندل شي. 3. د ناقله حشراتو کنترول (Insect vector control)  : شيره زبيښونکى حشرات (aphid) ، مچان ، ميږيان ، د نباتاتو خسک (plant bugs) ، او پاڼو ملخان د fire blight ناروغۍ په سرايت کې په څرگند ډول ونډه اخلي. دا حشرات بايد د حشره وژونکو درملو پوسيله د کنترول لاندې وساتل شي. د حشره وژونکو درملو فعاليت په هغه وخت کې چې د گل نيولو په وخت کې د موسم د پيل د حشراتو د کنترول لپاره توصيه شوى نه وي د اساسي گرده افشانۍ فعاليت سره نژدى تړاو لري 4. کيمياوي کنترول (Chemical Control) : ډيرى ليکنې د fire blight د کيمياوي کنترول دطريقې په اړه ليکل شوي دي. د کيمياوي موادو پوسيله اطمينان ورکوونکى مخنيوى يواحى د پورته ذکر شوو طريقو څخه په استفادې باندې لاس ته راتلاى شي.

د dormant سپرى د  sulphate او يا هم  Bordeaux د محلول سره يو ځاى وړانديز کيږي خو بيا هم د fire blight  د  مجموعي کنترول لپاره په بشپړ ډول د باور وړ نه دى. 

خو بيا هم د مسو داستعمال له امله چې ميوه سوربخن رنگ ته بدليږي نو ددى له امله ددى درملو استعمال محدود دى. د bordeux سپرى هم د blossom سپرى په ډول د مکروب ضد درملو په قطار کې اغيز گڼل کيږي Streptomycin sulphate د گلانو د سپرى په ډول او هم د وروسته په موسم کې استعماليږي. په گڼو باغونو کې د streptomycin معافيت او د E. amylovora ټپونو ددى ډول انتي بيوتيک د بى اثر کولو لپاره منځ ته راغلي دي. په دارنگه باغونو کې fosetyl-Al , Kasumin, Flumequine (firestop), او Oxanilic دځينو کاميابو نتايجو سره استعاليږي. 1. مقاومې ورايټې (Resistant Varieties) : کله چې حالات د دى ناورغۍ منځ ته راړونکي بکتريا لپاره مناسب وي بيا هيڅ ډول ناک او مڼې دfire blight د يرغل څخه خوندى نه شي پاتى کيداى. خوبيا هم ، د مقاومت او مخنيوي نوي او عصري طرېقې موجودي دي او بايد چې په هغو سيمو کې چې fire blight پکى شتون ولري وټاکل شي او عملي شي. په دميوه جاتو په حساسو انواعو د fire blight د ناورغى څخه د مخنيوى لپاره هيڅ ډول اقدام نه شي کيداى حتى په پوره هڅې سره هم نو له دى امله د مقاومت کوونکى انواعو د استعمال څخه هر نوع مرسته او همکارى لاسته راوړل ډير گټورى کيداى شي. د مڼو حينى ډولونه چې د fire blight په مقابل کې مقاومت لري عبارت دي له: red delicious, Northwest greening, Cox’s orange, pippin, stayman, winesap, britemac , Carroll, prime gold, Pricilla, Quinte, splendor, او Viking څخه . د ناکو تر ټولو مقاوم ډولونه عبارت دي له:

Richard peters,  waite , Maxine , moonglow, mac orient,  او  spartlet څخه. 

2. بيولوژيکي کنترول (Biological Control): ځيني څيړونکو د fire blight دکنترول لپاره په بيولوژيکى کنترول باندې لاس پورى کړى دى. Erwinia hebicola , pseudomonas fluorescens گټور بکتريا د fire blight د کنترول لپاره ډيره اغيز من گڼل کيږي. د ناورغۍ د کنترول لپاره د bacteriophages څخه گټه اخستل لازم گڼل کيږي خو عملي نتايج يې تر اوسه پورى په لاس نه دي راغلي.

اقتصادي ارزښت (Economic importance): دغه ناروغي په يوزيات شمېر دوه مشيمه يې او پرگنيو نباتاتو ١٤٠ نسبونو او ٩٣ کورنيو کې واقع کيږي (Delayed Decline 1976) لدينه علاوه دغه ناروغي په شديد ډول په دغو نسبواو سخت زړو ميو په ونو انگور، گلابو او په يوقسم توتانو کې هم واقع کيږي، دفوريو اغيزمن شوى پوټکى unasable دى دغه ناروغي خصوصاً په قوريه کې زيات مشکلات پيداکوي او قوريي زيات ځورونکي يا تکليف ورته رسوي، دغه ناروغي وړو بوټو او پيوند شوي بوټو ته ٨٠ فيصده ضرر کوي دميوه لرونکو ونو په تنه اوناج او اساسي ريښو کې بوغمي او پړسوب نيمگړى وده کوي يعني پوره وده نه کوي او دحاصل په کموالي کې اساسي رول لري يعني حاصل دکموالي سبب کيږي، په تصادفي ډول کله ناکله اغيزمن شوي بوټي له منحۀ ځي بعضي مري ويښته ډوله ريښې کيداى شي سرايت کوونکي وي ياسرايت کونکي نه وي داډير سخت دى چې دواړو علايم څرگند کړي يواځي سرايت کوني ويښته ډوله ريښې دنباتاتو په وده کې کموالى راولي او دنباتاتو دودې پياوړتيا کې کموالى راولي. هغه نباتات چې دويښته ډوله ريښو په غيرسرايت کونکي ډول پورې اړه لري وچوالى او فشار په ځان باندې زغمي چې وروسته تر٥ کلونو په باغونو کې ريښوي سيم ډير پرمختگ کوي. نښې (Symptoms): په اول قدم کې د Crownyall علايم ډير کوښي گرد او سخته زمکي ته نمو کوي په تنو او ريښو باندې خصوصاً دخاورې Line ته نژدي دغه علايم څرگنديږي بوغمي او پړسوب اندازه پراخوي چې دغه سطحه ډيره په ميده کيږي او پيرزي نسجونه تياره او نصواري رنگه کوي په همدغه محيط کې حجرې له منځه وړي. داناتومي له لحاظه دغه بوغمي کردي او غيرمنظم Vascceler لري په پراتيمايي نسجونو کې نرم او سخت انسجي ډوله جوړښت لري کوم چې Vasccelartissues پورې تعلق لري، دغه بوغمي کيداى شي په تنه او ريښې احاطه کړي يادنسجونو نرى غاړو پورې دنښلي همدغه بوغمي يادوم. دغه بوغمي ياپړسوب کيداى شي لرگين شي او دسختو حلقو ته ورسيږي چې دغو سپينو او اوسخت زړو ميوو باندې توليديږي ددغو بوغمو قطر کيداى شي 30cm پورې ورسيږي دسخت زړو ميوو او غوښينو ميوو په ونو کې اساس پړسوب په ريښو او کوربه نباتاتو کې او په انگور تاک کې انسجي ډوله دي او کيداى شي چې دنباتاتو څخه جداشي کيداى شي څو بوغمي ياپړسوبونه دمني او ژمي په موسمونو کې پيداشي او پسرلي په موسم کې بيرته پيداکيږي. دبوغمو زيات ډولونه کيداى شي په اغيزمن شوو کې د ودي مخنيوى وکړي او وړوکي او بيرنگه پاڼي توليدوي، ډير نباتات ديته مايل دي چې يخنۍ پواسطه زخمي شي او له منځه ولاړ شي زيات تبحير بوغمي په ريښه او ساقه کې مختلف ډولونه اخيتاروي دوى کيداى شي ترغونچي يا کيړى پورې دوام وکړي، بوغمي په انگور تاکونو کې او نورو ونو کې کيداى شي تر 2cm پورې وليدل شي دځمکې له سطحې څخه تر شاخونو پورې دپاڼو په رگونو او Petiols کې کوچنۍ بوغمي شتر ضرر دي چې دهغوى دتشخيص لپاره ځير شو، چې دوى په اسانۍ سره پريښانه کوي بې حده نمو په زخمي برخو کې چې بوغمي دنباتور او حشراتو په واسطه انتقاليږي دويښته ډوله ريښه علايم دمڼو په څو نورمونو کې دريښو دتصادفي دپراخې ودې پواسطه ځانته يا دغونچي په شکل بيليږي په زخمونو کې دتني په قاعده کې وي، تاج اوريښي دبوغمو او ويښته ډوله ريښو علايم په يو شان ونو کې واقع کيږي په بعضو کڅوړو کې بوغمي اول وده کوي او ريښي دبوغمو څخه جلا کيږي.

عامل اورگانيزم (Causal Organism)  : د Crown gall دناروغۍ عامل دخاورې يوگرام مثبت بکتريا دي چې Ayrobacterium Tumegaciens نوميږي چې د Rhizobiaceae کورن پورې مربوط دي ددغې بکتريا اندازه (0,6-1×5-3,0um) پورې رسيږي او هوازى دي ديوڅو Peritrichous خلابيداسره او ټول نسلونه يې په Biovrl کې توييږي ددغه ميتوجن سرايت کوونکي نوعه ديو څخه ترڅو غټو پلازميدونو څخه ترکيب شوي دي چې د D.N.A د ډبل گرد ځنځير څخه جوړ شوى دى يو ددغو بلازميدونو څخه بوغمو ته جين انتقالوي چې (Tiplasmeal) په نوم سره ياديږي (Tiplasmid, Isolafes) دسرايت کوونکي څخه بې برخې دي، هغه جين ددغه بکتريم لپاره کوربه مشخصوي او علايم توليدوي همدغه جين په (Tiplasmed) کې پيداکيږي (Zambryski 1992) ددغه پتوجن اکثره ځانگړي شکلونه ودي توان لري چې د Tiplazmid T-DNA يوبرخه دکوربه نبات کرونورم ته انتقال کړي او ددې توانايي هم لري چې دعادي نباتاتو حجري دبوغمو حجرو ته انتقال کړي چې دفزيولوژيکي تاثيراتو دوه اساسه لري يو داچې په انساجو کې دودې دهرومونو ميتابوليزم په شدت سره خارجوي بل (Oncoyensis) په باره کې راوړي. په مشخصو کيمياوي موادو (Synthesis) چې دې ته Opine وايي، دغه Opine ديوبکترياپواسطه Utilized کيږي چې ديو Tiplazmid uppropriate څخه جوړشوى دى دبکتريم دغه نادره بڼه دخپل يوه ښکيل پرازيت جوړوي لکه د Tiplazmid يوه برخه چوي. Hairy root, Ayrobacterium Tumefactions داورگانيزم عامل دى، دغه اورگانيزم کاملاً د Ayrobacterium Tumefactionsسره کاملاً يو شان دى چې دوه نوعي يې د D.N.A Homology لوړه درجه لري د Ayrobacterium Tumegaciens ټول Isolates biovar کې ټوليږي پتوجنيک نسلونه يې پراخ root – indusia's (Ri) Plasmid له کوم چې (T-D.N.A پورې مربوط دي کوم چې دکوربه دجنيوم څخه تر انفکشن پورې انتقال شوى دى دغه انفکشن انساج تحريکوي د Ugropine يا د Horology, Tiplasmed, sanitizes, namopinve, sequence لري يو دبل سره د Tiplasmid زهرجنه ساحه د Octopuses او napoleon جوړښتونو د Codify لپاره ده. د D.N.A اسامى Ri او Tiplasmid کې دغه سلسلي خالي ندي.