کارن:Globalacademic1/تمرین مخ

د حنان حبیبزي ژوندلیک

د سی ډي ایس ای (CDSI) او ټي ډي ایس ای (TDSI) تیوریو لیکوال او څېړونکی

حنان حبیبزی، یو افغان الاصله تیوریتیسین، ژورنالېست، او علمي څېړونکی دی چې د نښانپوهنې (Semiotics) په برخه کې د خپلو نوښتونو او پرمختللو تیوریتکل چوکاټونو د رامنځته کولو له امله په نړیواله کچه پیژندل شوی دی. د حبیبزي نظریې د رسنیو، ټولنیزچارو، پوهنې، سیاست، او ډیجیټلي ټکنالوژۍ په برخه کې د بشري چلند او ادراکي میکانیزمونو په اړه ژور بدلونونه رامنځته کړي دي. د هغه کار د نړۍ په مشهورو رسنیو لکه رویټرز، بي بي سي، او واشنګټن پوسټ کې خپور شوی دی. حبیبزي د افغانستان په اړه ژور راپورونه وړاندې کړي او د جګړې، رسنیو، او بشري حقونو په برخو کې یې څېړنې نړیوالې پیژندنې ترلاسه کړي دي.

حنان حبیبزي د افغانستان د جګړې او رسنیو په اړه د یوه کتاب، Afghanistan: War and the Media، د ګډو لیکوالانو له ډلې څخه دی. دغه کتاب په افغانستان کې د جګړې او رسنیو د پیچلو اړیکو په اړه علمي تحلیل وړاندې کوي. د هغه نظریې، د خوځنده نښانپوهنې د چارچلند دوام (CDSI) او د ټکنالوژیکي ډیجیټلي څارنې اغېز (TDSI)، د نښو او د دوی د مانا جوړونې په اړه په ډیجیټلي نړۍ کې د انسان چلند او ادارې په اړه نوی لید وړاندې کوي.

لومړنۍ ژوند او پس منظر

حنان حبیبزی د افغانستان په بغلان ولایت کې په یوه کلیوالي سیمه کې نړۍ ته سترګې غړولې دي، چېرته چې د هغه کورنۍ د خپلو اړتیاوو لپاره پر کروندو اتکا کوله. د هغه ژوند په دوه کلنۍ کې د ستر بدلون سره مخ شو، کله چې د شوروي اتحاد ځواکونو پر افغانستان یرغل وکړ، او کورنۍ یې پاکستان ته کډوال شوه. په پاکستان کې یې زده کړې وکړې، په داسې حال کې چې پلار او وروڼه یې د شوروي ځواکونو په وړاندې د مقاومت برخه شول. وروسته، کله چې شورويان له افغانستانه ووتل، هیواد د کورنیو جګړو ښکار شو، چېرته چې بېلابېلې ډلو د واک لپاره مبارزه پیل کړه.

په ۱۹۹۶ کال کې، کله چې طالبانو واک ترلاسه کړ، حبیبزی بیرته افغانستان ته ستون شو ترڅو خپلې زده کړې بشپړې کړي او د ژورنالېزم په برخه کې کار پیل کړي. هغه د امریکا په مشرۍ د ناټو ځواکونو د ۲۰۰۱ یرغل په اړه د راپور ورکولو پر مهال د بشري حقونو د پراخو سرغړونو، د طالبانو د ظلمونو، او د مخکېني جنګسالارانو له وحشتونو سره مخ شو. په دې مهال یې خپل ژوند هم د بېلابېلو ګواښونو لاندې وموند او مجبور شو چې له هیواد څخه ووځي.

مسلک او ونډه

حنان حبیبزی، چې د خپل هیواد د ستونزو او د هیوادوالو د بېوزلۍ حالت ته په کتو سره یې خپله مسوولیت احساس کړی، پریکړه وکړه چې په برتانیا کې خپلو زده کړو ته دوام ورکړي. هغه د نړیوال ژورنالیزم په برخه کې ماسټري ترلاسه کړې او دا مهال د قبرص په یونیکاف پوهنتون کې په پوهنیزو مطالعاتو کې د دوکتورا سند ترلاسه کولو لپاره هڅه کوي. حنان په دې باور دی چې پوهنه د افغانستان د ستونزو د حلولو لپاره بنسټیز اهمیت لري، ځکه چې د بیوزلۍ ختمول یوازې د پوهنې په پراختیا او د خلکو په خپل ځان بسیا کولو سره ممکن دی.

د خپلې دې موخې لپاره، حنان حبیبزي یو خیریه موسسه جوړه کړې، ترڅو د افغانستان راتلونکي نسل ته د زده کړو او پرمختګ زمینه برابره کړي. هغه په خپلو هڅو کې باور لري چې د پوهنې پراختیا نه یوازې د خلکو ژوند بدلوي، بلکې ټولنې ته د سوکالۍ، ثبات، او پرمختګ لار هم هواروي. د خپل هیواد لپاره د حنان حبیبزي دغه ژمنتیا د هغه د هیواد پالنې او د خپلې ټولنې د پرمختګ لپاره د هغه د ژور احساس څرګندونه کوي. حنان حبیبزي د خپل مسلک په جریان کې د امریکایي ملاتړ لرونکي افغان حکومت په فساد ژوره څېړنه وکړه، چې په پایله کې یې د مرګ ګواښونو سره مخ شو. هغه په ۲۰۰۸ کې بریتانیا ته پناه یووړه، چې په پای کې یې خپلې کورنۍ ته هم هلته د ژوند زمینه برابره کړه.

په بریتانیا کې، د هغه کډوالۍ، د جګړې د قرباني کیدو تجربې، او د ژورنالېزم سفر د هغه د علمي نظریو په جوړولو کې مهم رول ولوباوه. هغه CDSI او TDSI نظریې د دې لپاره وړاندې کړې چې د ډیجیټلي څارنې، نښو، او ټکنالوژۍ پر انساني ادراک او چلند د اغېز ژور تحلیل وکړي.

د CDSI او TDSI پرمختګ

د CDSI نظریه

د CDSI بنسټ په دې ایښودل شوی دی چې مانا په دوامداره توګه د نښو، کاروونکو، شرایطو، او ټکنالوژۍ ترمنځ د متقابل تعامل له لارې بدلېږي. دا نظریه په ځانګړي ډول په ډیجیټلي چاپېریال کې د نښو د مانا جوړونې د پیچلتیاوو د درک لپاره جوړه شوې ده.

• د CDSI فارمولا: M=f(S+U+C+T) په دې کې:
  • S: نښې (سمبولونه، کلمې، یا انځورونه).
  • U: کاروونکي (هغه کسان چې له نښو سره تعامل کوي).
  • C: شرایط (فرهنګي، ټولنیز، یا جغرافیایي چاپېریال).
  • T: ټکنالوژي (الګوریتمونه، ټولنیزې رسنۍ، او ډیجیټل وسایل).

د TDSI نظریه

TDSI د ډیجیټلي څارنې د اغېزو او د انسانانو د چلند د کنټرول په اړه په عصري رسنیو کې د پیچلتیاوو مطالعه کوي. دا نظریه د نوام چومسکي او ایډوارډ هارمن د Manufacturing Consent پر بنسټ ولاړه ده، خو دا د عصري ټکنالوژۍ، لکه مصنوعي ځیرکتیا او الګوریتمونو، اغېزې هم په پام کې نیسي.

د دې نظریو اهمیت

1. اکاډمیکه ارزښت: CDSI د زده‌کوونکو لپاره په معاصرو اړیکو کې د نښو تحلیل نوې لارې چارې برابروي.
2. رسنۍ: د جعلي خبرونو تحلیل او د ټکنالوژۍ اغېز معلوموي.
3. مارکېټنګ: برانډونو ته د نښو د تفسیر په اړه نوي لیدونه وړاندې کوي.
4. ټکنالوژیکي پوهاوی: TDSI د ټکنالوژۍ د څارنې اخلاقي پایلو په اړه بحث کوي او د انساني خپلواکۍ د ساتنې لپاره پوهاوی رامنځته کوي.

حنان حبیبزی په خپل کار سره نړۍ ته دا ښودلې ده چې ټکنالوژي یوازې یوه وسیله نه ده، بلکې د انسان د ادراک او ټولنیز جوړښت په بدلولو کې ژور اغېز لري. د هغه نظریې د رسنیو، فلسفې، او نیمه نښوپوهنې په ډګر کې د پام وړ بدلونونه رامنځته کړي دي.

بشري خدمتونه

حنان حبیبزی د "هلپینګ اورفانز" (Helping Orphans) په نوم چې په پښتو کې "د یتیمانو مرستندوی" خیریه نړیواله ټولنه جوړه کړې ده. د دې موسسې له لارې هغه هڅه کوي چې له هغو افغانانو سره بشري مرستې وکړي چې د بېوزلۍ له ستونزو سره مخ دي. دغه موسسه بېړنۍ مرستې لکه د خوړو بسته، جامې، او سرپناه برابروي، او همداراز په اوږدمهاله پرمختیایي پروژو کې د خلکو لپاره د ځان بساینې لارې چارې رامنځته کوي.

حنان هیله لري چې دا موسسه د افغانستان د راتلونکي نسل د ځان بساینې او پرمختګ لپاره یوه مهمه ونډه واخلي. هغه باور لري چې د خلکو په خپلو پښو درول او د زده کړو او مهارتونو له لارې د هغوی پیاوړي کول د ټولنې لپاره تر ټولو ارزښتمن خدمت دی. د "هلپینګ اورفانز" موسسه د حنان د ژمنتیا یوه ژوندۍ بېلګه ده، چې غواړي د افغانانو لپاره د سوکالۍ او خپلواکۍ لار هواره کړي.