ژینو

د ويکيپېډيا، وړیا پوهنغونډ له خوا

ژینو (په فرانسوي: جینو یا ژینو) په سویس کې (له زوریخ وروسته) او له رومانډي ورسته، چې د سویس یوه فرانسوي ژبې برخه ده، دوهم ترټولو نفوس لرونکی ښار دی. دا ښار چې د هېواد په سوېل لوېدیځ کې پروت دی، چېرې چې د رون سیند د ژینو جهيل ته وځي، د سویس جمهوریت پلازمینه او د ژینو ولایت مرکز دی. [۱]

د ژینو ښار (ville de Genève) په ۲۰۱۹ کال کې (د جنوري د اټکل پر بنسټ) په خپل ۱۶ کیلومتر مربع (۶ مایل مربع) کم ښاري مساحت  کې ۲۰۱۸۱۸ کسه نفوس درلود خو (د ۲۰۱۹ کال د جنوري د اټکل له مخې) په ولایتي کچه (ښار او دسویس نږدې نیمه ښاري سیمې او له ښار بهر سیمې) په څه د پاسه ۲۴۶ کیلومتر مربع (۹۵ مایل مربع) سیمه کې یې ۴۹۹۴۸۰ نفره نفوس نفوس درلود. همدارنګه په واډ او د ژینو ښاري سیمو د پولو په اوږدو کې د آین او هاوټ-ساوی په فرانسوي اداري سیمو کې لکه څنګه چې په رسمي ډول د اروپا د احصایوي اداري له خوا تعریف شوې، چې له ۲۲۹۲ کیلومتر مربع (۸۵۵ مایل مربع) څخه پراخه ده، د ۲۰۱۹ کال په جنوري میاشت کې (د سویس د اټکلونه او فرانسوي سرشمېرنې پر بنسټ) یې ۱۰۳۲۷۵۰ نفره نفوس درلود.  [۲][۳][۴][۵][۶]

د ۲۰۱۳ کال راهیسې، د ژینو ولایت، د نیون ولسوالۍ (د وا‌ډ په ولایت کې)، او د the Pôle métropolitain du Genevois français  (چې معنی یې "د فرانسې د ژینو د خاورې د ښاري سیمې مرکز" ده)، او د اتو فرانسوي بین-شوراګانو فدراسیون دی، لویه ژینو را منځ ته کړې ده، چې له ملي پولو هاخوا د سیمه ییزې همکارۍ ډله ده (په فرانسوي کې د GLCT په نوم یادېږې، او د سویس په قانون کې یو عامه اداره ګڼل کېږي) او د جنیوا د پولې هاخوا په ښاري سیمه کې (په ځانګړې توګه د ښاري ټرانسپورټ) د همکارۍ د تنظیم مسؤلیت په غاړه لري. د لویې ژینو GLCT له ۱۹۹۶ کیلومتر مربع (۷۷۱ مایل مربع) څخه زیات مساحت لري او (د سویس د اټکلونو او د فرانسوي سرشمېرنې پر بنسټ) یې  په د ۲۰۱۹ کال په جنوري کې ۱۰۲۵۳۱۶ نفره نفوس درلود، چې له ډلې یې ۸۵.۵ سلنه د سویس په خاوره کې ژوند کوي او ۴۱.۵ سلنه یې د فرانسې په خاوره کې اوسېږي.  [۷][۸][۹]

ژینو د ډېرو نړیوالو سازمانونو د شتون له امله، د ملګرو ملتونو د زیاتره ادارو د مرکزي دفترونو او سره صلیب په ګډون، یو نړیوال ښار، مالي مرکز او د نړۍ په کچه د ډیپلوماسۍ مرکز دی. ژینو په نړۍ کې د ډېرو نړیوالو سازمانونو کوربه دی. همدارنګه هغه ځای دی چې د جنیوا کنوانسیونونه په کې لاسلیک شوي، چې زیاتره یې د جګړې پر مهال د غیر نظامي وګړو او د جنګي بندیانو سره د چلند په اړه دي. د نورو ښارونو په څېر، لکه د نیویارک ښار (چې د ملګرو ملتونو د نړیوالو دفترونو مرکز دی)، بازل (چې د نړیوالو تادیاتو بانک په کې دی)، او سټراسبورګ (چې د اروپا شورا د فتر په کې ځای لري)، ژینو هم داسې یو ښار دی چې دېرو مهمو نړیوالو سازمانونو د مرکزي دفترونو د مرکز په توګه کار کوي، پرته له دې چې د کوم هېواد پلازمېنه وي.[۱۰][۱۱][۱۲][۱۳][۱۴][۱۵]

په ۲۰۲۱ کال کې، ژینو د نړیوالو مالي مرکزونو د شاخص له لوري د رقابت په برخه کې د نړۍ د نهم مهم مالي مرکز په توګه راغئ، په اروپا کې یې له لندن، زوریخ، فرانکفورت او لوګزامبورګ وروسته یې پنځم ځای خپل کړ. په ۲۰۱۹ کال کې، ژینو د زوریخ او بازل سره په ګډه، د مرسر له خوا په نړۍ کې د ژوند کولو لپاره د لسو غوره ښارونو په نوملړ کې راغئ. نوموړی ښار د نړۍ تر ټولو متراکم ښار او د "سولې د پلازمینې" په توګه وپېژندل شو. په ۲۰۱۹ کال کې، میرسر ژینو په نړۍ کې د دیارلسم ترټولو ګران ښار په توګه درجه بندي کړ. په ۲۰۱۸ کال کې د نړۍ د ښارونو د یو بي اس په ډلبندۍ کې، ژینو د ناخالص عاید په برخه کې لومړی، دویم تر ټولو ګران، او د پیرود د ځواک په برخه کې یې څلورم ځای خپل کړ. [۱۶][۱۷][۱۸][۱۹][۲۰][۲۱]

نوم[سمول]

دا ښار په لاتیني متنونو کې د سیزاز له خوا د Genava په املا راغلی، چې ښایي د سلتیک genawa دgenu-  ریښې څخه اخیستل شوی او د ( د زانو خم، یا زنګون) په معنې دی چې مفهوم یې کوږ شوی سیند یا د سیند پای دی. دا ريښه پېژندنه د ايټاليا د بندري ښار جينوا سره ریښه لري. [۲۲][۲۳]

د منځنیو پېړیو په لاتین ژبه کې د منځنیو پېړیو د ژینو ښار د pagus major Genevensis  یا Comitatus Genevensis (Gebennensis) په نوم هم یادېده. له ۱۴۰۰ کال څخه وروسته د ساووی د ژینو ولایت شو (که څه هم د ژینو د روحاني د څوکۍ تر اصلاحاتو پورې یې د یو ښار ځانګړیا ترلاسه نکړه). [۲۴]

تاریخچه[سمول]

کله چې رومیانو دا ښار په ۱۲۱ کال مخکې له میلاد نه ونیو، جنیوا د الوبروګ قبیلې سرحدي ښارګوټی و، چې د هیلویټي قبیلې په وړاندې سنګر و. د روم سترواکۍ په وروستیو کې عیسوی شو، او په پنځمه پېړۍ کې یې د روحاني مقام د لومړي ځل لپاره ترلاسه کړ چې له هغه وړاندې په څلورمه پېړۍ کې د ویانا د روحاني تر واک لاندې و.  [۲۵]

په منځنیو پېړیو کې، ژینو د ۱۴مې پېړۍ تر وروستیو پورې د سپېڅلي روم تر سترواکۍ لاندې د یو اشرفي تر واک لاندې و. په دې وخت کې نوموړي ښار ته یو منشور ورکړل شو چې د خپل اختیاره حکومت مقام ورکړل شو. دا وخت، د ساووی کورنۍ لږ تر لږه ظاهراً د ښار واکمنۍ ته راغله. په ۱۵مه پېړۍ کې، د یوې لویې شورا په جوړېدو یو الیګارشي جمهوریتي حکومت راڅرګند شو. د شپاړسمې پېړۍ په لومړۍ نیمایي کې، پروتستانت اصلاحات ښار ته را ورسېدل او د دیني کړکېچ لامل شو، چې په ترڅ کې یې د ساووی واکمني ړنګه شوه او ژینو ځان د سویس کنفدراسیون سره متحد کړ. په ۱۵۴۱ کال کې، د پروتستانت پالنې له ودې سره سم، پروتستانت اصلاح کونکی او د کالوینیزم پلوی جان کالوین، د ښار روحاني مشر شو او د ژینو جمهوریت یې تاسیس کړ. په ۱۸مه پېړۍ کې، ژینو د کاتولیک فرانسې تر نفوذ لاندې راغی، چې دا ښار یې خپل وکڼه. فرانسې د عامو وګړو سره تل په شخړو کې وه چې دې کار د ۱۷۸۲ کال د ژینو د ناکام انقلاب هڅې را پورته کړې. دا هغه هڅه وه چې غوښتل یې په حکومت کې د منځلارو کسانو لپاره استازیتوب وګټي. په ۱۷۹۸ کال کې، انقلابي فرانسه د ډایرکتوري (د فرانسې د لومړي جموریت پنځه کسیزه کمېټه) تر واک لاندې ژینو خپله ضمیمه کړ. د ناپلیوني جګړو په پای کې، د ۱۸۱۴ کال د جون په لومړۍ نېټه، ژینو د سویس کنفدراسیون سره یوځای شو. په ۱۹۰۷ کال کې، د کلیسا او دولت جلاتوب تصویب شول. جنیوا په نولسمه او شلمه پېړۍ کې وده وکړه او د ډېرو نړیوالو سازمانونو مرکز شو.[۲۶]

سرچينې[سمول]

  1. کينډۍ:Cite dictionary
  2. "Bilan de la population résidante permanente selon les districts et les communes, de 1991 à 2020". Federal Statistical Office (Switzerland). September 2021. د لاسرسي‌نېټه ۲۰ اپرېل ۲۰۲۲. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  3. "Statistique de la superficie standard - Communes selon 4 domaines principaux". Federal Statistical Office (Switzerland). 25 November 2021. د لاسرسي‌نېټه ۲۰ اپرېل ۲۰۲۲. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  4. "Atlas statistique de la Suisse / Niveaux géographiques de la Suisse / Nomenclatures internationales / Zones urbaines fonctionnelles 2014 (FUA eurostat) au 1.1.2020". Federal Statistical Office (Switzerland). د لاسرسي‌نېټه ۲۰ اپرېل ۲۰۲۲. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  5. As of 2020, the Eurostat-defined Functional Urban Area of Geneva was made up of 93 Swiss communes and 158 French communes: Federal Statistical Office spreadsheet listing the Swiss and French communes of the Geneva Functional Urban Area. Land area of the 93 Swiss communes: 555.1 km² (source: ). Land area of the 158 French communes: 1737.1 km² (source: ).
  6. As of 2020, the Eurostat-defined Functional Urban Area of Geneva was made up of 93 Swiss communes and 158 French communes: Federal Statistical Office spreadsheet listing the Swiss and French communes of the Geneva Functional Urban Area. Population of the 93 Swiss communes in January 2019: 599,556 (source: ). Population of the 158 French communes in January 2019: 433,194 (source: ).
  7. "Agglomération transfrontalière". Grand Genève. 3 February 2021. د لاسرسي‌نېټه ۲۰ اپرېل ۲۰۲۲. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  8. Grand Genève is made up of:
    • Canton of Geneva (245.8 km²)
    • District of Nyon (307.4 km²)
    • Genevois français (1443.2 km²), itself made up of CA Thonon Agglomération (238.9 km²), CA Annemasse-les Voirons-Agglomération (78.2 km²), CC Arve et Salève (99.3 km²), CC du Pays Rochois (93.9 km²), CC Faucigny-Glières (150.7 km²), CC du Genevois (151.5 km²), CA du Pays de Gex (404.9 km²), and CC du Pays Bellegardien (225.8 km²).
  9. Grand Genève is made up of:
    • Canton of Geneva (499,480 inh. in Jan. 2019)
    • District of Nyon (100,685 inh. in Jan. 2019)
    • Genevois français (425,151 inh. in Jan. 2019), itself made up of CA Thonon Agglomération (90,531 inh.), CA Annemasse-les Voirons-Agglomération (90,562 inh.), CC Arve et Salève (20,074 inh.), CC du Pays Rochois (28,369 inh.), CC Faucigny-Glières (27,181 inh.), CC du Genevois (48,312 inh.), CA du Pays de Gex (98,257 inh.), and CC du Pays Bellegardien (21,865 inh.).
  10. Paul Hofmann (24 June 1990). "Staying on the Safe Side; Geneva". The New York Times Company. مؤرشف من الأصل في ۲۹ مې ۲۰۲۱. د لاسرسي‌نېټه ۱۹ اپرېل ۲۰۰۸. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  11. Finn-Olaf Jones (16 September 2007). "36 Hours in Geneva". The New York Times. مؤرشف من الأصل في ۲۷ ډيسمبر ۲۰۱۱. د لاسرسي‌نېټه ۰۲ فبروري ۲۰۰۸. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  12. François Modoux, "La Suisse engagera 300 millions pour rénover le Palais des Nations", Le Temps, Friday 28 June 2013, page 9.
  13. "Facts and figures about International Geneva". www.eda.admin.ch. مؤرشف من الأصل في ۳۰ اکتوبر ۲۰۲۰. د لاسرسي‌نېټه ۰۸ اگسټ ۲۰۲۰. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  14. "Strasbourg l'Européenne". 10 December 2015. د اصلي آرشيف څخه پر ۱۰ ډيسمبر ۲۰۱۵ باندې. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  15. "geneva - capital of the globalised world". SWI swissinfo.ch. مؤرشف من الأصل في ۲۳ سپټمبر ۲۰۲۰. د لاسرسي‌نېټه ۰۸ اگسټ ۲۰۲۰. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  16. "The Global Financial Centres Index 29" (PDF). Long Finance. March 2021. مؤرشف (PDF) من الأصل في ۲۲ مارچ ۲۰۲۱. د لاسرسي‌نېټه ۲۸ اپرېل ۲۰۲۱. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  17. "Quality of living city ranking". Mercer. مؤرشف من الأصل في ۱۸ اپرېل ۲۰۱۸. د لاسرسي‌نېټه ۲۱ جون ۲۰۲۰. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  18. "Geneva – the smallest metropolis in the world". Learn-Swiss-German.ch. 5 February 2017. مؤرشف من الأصل في ۱۶ جون ۲۰۱۸. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  19. "MySwitzerland.com". MySwitzerland.com. مؤرشف من الأصل في ۱۵ اگسټ ۲۰۱۴. د لاسرسي‌نېټه ۱۵ اکتوبر ۲۰۱۳. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  20. "Cost of Living survey 2019 – City rankings". Mercer.com. مؤرشف من الأصل في ۰۸ مې ۲۰۱۹. د لاسرسي‌نېټه ۲۸ مې ۲۰۱۹. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  21. "Global cities ranking 2018 – City rankings". ubs.com. 7 July 2018. د اصلي آرشيف څخه پر ۰۷ جولای ۲۰۱۸ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۰۷ جولای ۲۰۱۸. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  22. John T. Koch, Celtic culture: a historical encyclopedia, ABC-CLIO, 2006, p. 1513.
  23. Hans-Friedrich Mueller, Caesar Selections from His Commentarii De Bello Gallico, Bolchazy-Carducci Publishers, 2012, p. 34.
  24. Pour cette citation et le découpage suivant, organisation décrite par l'ouvrage Jules-Joseph Vernier, Étude historique et géographique sur la Savoie, Le Livre d'Histoire – Res Universis (réimpr. 1993) (1re éd. 1896), p. 137.
  25. کينډۍ:Catholic
  26. "Geneva". Encarta.  Archived 29 October 2009 at the Wayback Machine.