څو حجروي ارګانیزم

د ويکيپېډيا، وړیا پوهنغونډ له خوا

څو حجروي ارګانیزم داسې یو ارګانیزم دی چې د یوحجروي ارګانیزم په پرتله، له یوې څخه د ډېرو حجرو درلودونکی وي.[۱]

د څارویو ټولې بڼې، د وچې بوټي او ډېری فنګسان، د الجي ګانو په څېر، څو حجروي دي، په داسې حال کې چې ډېر لږ شمېر ارګانیزمونه په جزوي توګه یو حجروي او په جزوي توګه څو حجروي دي، لکه سلایم مولډان او ټولنیز آمیبان د Dictyostelium نسل په شان.[۲][۳]

څو حجروي ارګانیزمونه په بېلابېلو لارو رامنځته کېږي، د بېلګې په توګه د حجروي وېش سره یا د ګڼو واحدو حجرو په راټولېدو سره. استعماري ارګانیزمونه له یوبل سره د ورته حجرو د یوځای کېدو په پایله کې رامنځته کېږي چې په ګډه سره یوه کالوني جوړوي. په هرحال، له رښتینو څو حجروي موجوداتو څخه د استعماري پروټیسټانو جلا کول ډېر پېچلی کار دی، ځکه دا دوه مفهومه جلا نه دي؛ استعماري پروټیسټان د «څو حجروي» پرځای «جمع حجروي» نومول شوي دي. همدارنګه ځینې څو هستوي ارګانیزمونه هم شتون لري چې له تخنیکي اړخه یو حجروي ماکروسکوپیک ارګانیزمونه دي، لکه xenophyophorea چې کولی شي ۲۰ سانټي مترو ته ورسېږي.[۴][۵][۶]

د تکامل تاریخ[سمول]

پېښېدنه[سمول]

څو حجرې توب په خپلواکه توګه لږ ترلږه ۲۵ ځله په یوکاریوټانو او همدارنګه په ځینو پروکاریوټانو لکه سیانوباکټریا، میکسوباکټریا، اکټینومیسټان، Magnetoglobus multicellularis یا Methanosarcina کې تکامل کړی دی. په هرحال، پېچلو څو حجروي موجوداتو یوازې په شپږ یوکاریوټي ډلو کې تکامل کړی دی: حیوانات، سیمبیومیکوتان فنګسونه، نصواري الجي، سور الجي، زرغون الجي او د وچې بوټي. دوی د کلوروپلاسټیډا (زرغون الجي او د وچې بوټو) لپاره په مکرر ډول، د حیواناتو لپاره یوځل، د نصواري الجي لپاره یو ځل، د فنګسونو (کیټریډان، آسکومیسټان او بازیدیومیسټان) لپاره درې ځلې او د سلایم مولډانو لپاره کابو څو ځلې تکامل کړی دی. د څو حجروي تنظیم لومړني شواهد، هغه وخت دی چې یو حجروي موجودات خپلې کړنې همغږې کوي او کېدای شي د رښتیني څوحجرې‌توب د تکامل مخینه وي، لکه سیانوباکټریا ته ورته اورګانیزمونه چې ۳-۳.۵ میلیون کاله پخوا یې ژوند کاوه. د بیا تولید لپاره، رښتیني څو حجروي موجودات باید د زېږوونکې حجرې (یانې د سپرم او هګۍ حجرې) څخه د یوه بشپړ ارګانیزم د بیارغونې ستونزه حل کړي، هغه موضوع چې په تکاملي ودې بیولوژي کې مطالعه کېږي. حیواناتو د بوټو او فنګس۱۰ – ۲۰ حجرو ډولونو په پرتله په څو حجروي بدن کې د حجرو د بڼو د پام وړ تنوع رامنځته کړې (۱۰۰-۱۵۰ بېلابېلو حجرو ډولونه).[۷][۸][۹][۱۰][۱۱][۱۲]

د څو حجرې توب له منځه تلل[سمول]

په ځینو ډلو کې څوحجرې‌توب له منځه تلل رامنځته شوی دی. فنګس په عمده ډول څو حجروي دي، که څه هم لومړني متنوع نسبونه یې په عمده ډول یو حجروي دي (د بېلګې په توګه میکروسپوریډیا) او په فنګسنو کې (لکه ساکارومایکوتینا، کریپتوکوکس او نورو خمیرونو کې) یوحجرې‌توب ته بېرته راګرځیدل شتون لري. همدارنګه کېدای شي په ځینو سرو الجي ګانو (لکه پورفیریدیوم) کې هم رامنځته شوی وي، خو کېدای شي هغوی په لومړني ډول یوحجروي وي. ګومان کېږي چې په ځینو زرغونو الجي ګانو (لکه کلورېلا ولګارېس او ځینې Ulvophyceae) کې هم د څوحجرې توب له منځه تلل رامنځته شوي وي. په نورو ډلو، په عمومي توګه پرازیټانو کې، د حجرو په تعداد یا ډولونو کې د څوحجرې توب کمښت رامنځته شوی (د بېلګې په توګه میګزوزوان، څو حجروي ارګانیزمونه، چې پخوا اټکل کېده یوحجروي دي، په اصل کې سنیډاریان دي چې په شدت یې حجرې کمې شوې دي).[۱۳][۱۴][۱۵][۱۶][۱۷][۱۸][۱۹]

سرطان[سمول]

څو حجروي ارګانیزمونه، په ځانګړې توګه اوږد عمر لرونکي حیوانات، د سرطان له ننګونې سره مخامخ دي، سرطان هغه وخت رامنځته کېږي چې حجرې ونشي کولی د طبیعي ودې په پروسه کې خپله وده تنظیم کړي. د نسج په مورفولوژي کې بدلونونه کولی شو د دې پروسې په اوږدو کې وګورو. سرطان په حیواناتو (میتازونونو) کې اکثراً د څوحجرې‌توب د له منځه تللو په توګه تعریف کېږي. په نورو څو حجروي ارګانیزمونو او ان په پروټوزوا کې د سرطان د احتمالي شتون په هکله بحث شتون لري. د بېلګې په توګه، نباتي ګالونه د تومور په توګه پېژندل شوي دي، خو ځینې لیکونکي بیا استدلال کوي چې بوټي (نباتات) سرطان نه رامنځته کوي.[۲۰][۲۱][۲۲][۲۳][۲۴][۲۵]

د سوماټيک او زېږوونکو حجرو جلا کول[سمول]

په ځینو څو حجروي ډلو کې چې ویزمانیسټان نومېږي، د سوماټیکو سټریل حجروي لړۍ او زېږوونکو حجرو لړۍ تر منځ جلاتوب تکامل وکړ. په هرحال، د ویزمانیسټ وده نسبتاً نادره ده (د بېلګې په توګه مهره لرونکي، آرتوپودان، ولووکس)، ځکه چې د ډېری ډولونو لویه برخه د جسمي امبریوجنیزس وړتیا لري (لکه ځمکني بوټي، ډېری الجي ګان، ډېری invertebrates).[۲۶][۲۷]

د اصل فرضیه[سمول]

د څو حجروي اصل لپاره یوه فرضیه دا ده چې د مشخص فعالیت لرونکو حجرو یوه ډله د grex په نوم راز ته ورته یوه ډله کې سره راټولې شوې، چې د څو حجروي واحد په توګه یې حرکت وکړ. دا په اصل کې هغه کار دی چې سلایم مولډان یې ترسره کوي. بله فرضیه دا ده چې یوه ابتدایي حجره د هستوي وېش مرحلې څخه تېر شو او په پایله کې یوه کوئنوسایټ باندې بدل شو. د هرې هستې چارپېره یوه غشا جوړه شوه (او حجروي فضا او اورګانیلونه په فضا کې اشغال شول)، په پایله کې په یوه ارګانیزم کې د حجرو نښتې ډلې رامنځته کېږي (دا میکانیزم په ډروسوفیلا کې لیدل کېږي). دریمه فرضیه دا ده چې د یوه حجروي ارګانیزم له وېش سره، د حجرې لورګانې له یوبل څخه جلا نشوې، چې په یوه ارګانیزم کې د یوشان حجرو د راټولېدو لامل شو چې وروسته کولی شي تخصصي نسجونه جوړ کړي. دا هماغه کار دی چې نباتي او حیواني جنینونه او همدارنګه استعماري choanoflagellate یې ترسره کوي.[۲۸][۲۹]

له هغه ځایه چې لومړني څوحجروي موجودات ساده او نرم موجودات وو چې هډوکي، پوستکي او د بدن نورې کلکې برخې یې نه لرلې، په فوسیلونو کې په ښه توګه ندي ساتل شوي. یوه استثنا کېدای شي ډیموسفنج وي چې کیدای شي په لرغونو ډبرو کې یې کیمیاوي لاسلیک پرځای پرېښی وي. د څو حجروي موجوداتو لومړني فوسیلونو کې ګریپانیا سپایرالیس او په ګابن (Gabonionta) کې د B Palaeoproterozoic Francevillian فوسیلي ډلې تور شیلونو فوسیلونه شامل دي. د دوشانتو جوړښت د څوحجروي ځانګړتیاوو شواهدو سره ۶۰۰ میلیون کلن کوچني فوسیلونه موندلي دي.[۳۰][۳۱][۳۲]

تر دې وروستیو، فیلوجنیټیکي بیارغونه د اناټومیکي (په ځانګړې توګه امبریولوژیکي) ورته والي له طریقه ترسره کېده. دا ناسمه ده، ځکه له ۵۰۰ میلیون کالو زیات کېږي چې څوحجروي ژوندي موجودات لکه حیوانات او بوټي له خپلو یوحجروي نیکونو څخه لرې شوي دي. د وخت داسې تېرېدنه دواړو متنوع او متضادو تکاملي وختونو ته اجازه ورکوي ترڅو له ورته والي څخه تقلید وکړي او د مډرنو او پخوانیو ورکو شویو ډلو بڼو ترمنځ تفاوتونه راټول کړي. مډرن فیلوجینیټیک له پېچلو تخنیکونو لکه آلوانزایمونه، سټلایټ DNA او نورو مالیکولي نښانو څخه د هغو صفتونو د توصیف لپاره کار اخلي چې د پخوا پورې اړوند نسبونو کې مشترک دي.

څوحجروي تکامل کېدای شي د بېلابېلو طریقو له لارې رامنځته شي چې ځینې یې لاندې توضیح شوې دي:

سیمبیوټیک تیوري[سمول]

دا نظریه سپارښتنه کوي چې لومړني څو حجروي موجودات د یوحجروي موجوداتو بڼو له سیمبیوزس (همکارۍ) څخه، چې هر یو یې بېلابېل رول لوبوي، رامنځته شوي دي. د وخت په تېرېدو سره، دا موجودات هومره یوبل پورې تړل کېږي چې نشي کولی په یوازې توګه ژوندي پاتې شي او بلآخره په یوه څو حجروي موجود کې د هغوی د جینوم د ادغام لامل کېږي. هر اړوند ارګانیزم په نویو جوړو شویو بڼو کې د توپیرموندلو حجرو جلا نسب باندې بدلېږي.[۳۳]

له یوبل پورې داسې شدیده تړلې د سیمبیوزس دا بڼه کېدای شي په مکرر ډول ولیدل شی، لکه د مسخره کب او ریټري سمندري شقایقو اړیکې په شان. په دې مواردو کې، ډېر زیات شکمن دی چې که کومه بله بڼه به له منځه لاړه شي که نه. په هرحال، د دې نظریې ستونزه دا ده چې تراوسه په ډاګه نده چې د هر ژوندي موجود DNA  څنګه کولی شي چې په یوه واحد جینوم کې ځای پرځای شي ترڅو یوه واحده بڼه تشکیل کړي. که څه هم داسې ښکاري چې داسې سیمبیوزس به رامنځته شوی وي (د بېلګې په توګه، په حیواني او نباتي حجرو کې مایټوکانډریا او کلوروپلاسټ – انډوسیمبیوزس)، دا کار په ندرت سره رامنځته شوی او ان په هغه وخت کې د انډوسیمبیوزس جینوم د توپیر یو عنصر ساتلی دی او په جلا توګه د کوربه بڼو مایټوز په جریان کې د هغو DNA تکراروي. د بېلګې په توګه، دوه یا درې سیمبیوټیک ارګانیزمونه چې lichen رامنځته کوي، که څه هم د بقا لپاره یوبل پورې تړلي دي، باید په جلا توګه بیاتولید شي او وروسته بیاځلې شکل واخلي ترڅو یو انفرادي ارګانیزم جوړ کړي.

د حجروي کېدو (سینسیشال) نظریه[سمول]

دا نظریه وایي چې یو انفرادي یوحجروي موجود، له څو هستو سره، کولی شي د خپلو هرې یوې هستې شاوخوا ته د داخلي غشا تقسیمونه جوړ کړي. ډېری پروټیسټان لکه سیلیاټان او سلایم مولډان کولی شي څو هستې ولري چې له دې فرضیې څخه ملاتړ کوي. په هرحال، د څو هستو ساده شتون د دې فرضیې ملاتړ لپاره کافي ندي. د سیلیاتانو ګڼې هستې توپیر لري او په واضح توګه بېلابېلې دندې په غاړه لري. ماکرونوکلیوس د ارګانیزم اړتیاوې پوره کوي، په داسې حال کې چې مایکرونوکلیوس بیا د جنیټیکي مواد په تبادلې سره د جنسي تکثر لپاره کارول کېږي. د سلایم مولډانو سینسیشیا له کومې بلې لارې څخه نه بلکه آمیب ته ورته انفرادي حجرو، لکه د ځینو څو حجروي ارګانیزمونو سینسیشیال نسجونو، څخه جوړېږي. د دې لپاره چې معتبره وګڼل شي، دا نظریه د اثبات وړ یوې بېلګې او له پخوا څخه موجود سینسشیم نه د څوحجروي ارګانیزم جوړېدو میکانیزم ته اړتیا لري.[۳۴]

سرچينې[سمول]

  1. ↑ Becker, Wayne M.; et al. (2008). The world of the cell. Pearson Benjamin Cummings. د کتاب پاڼې 480. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-321-55418-5. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  2. ↑ Chimileski, Scott; Kolter, Roberto (2017). Life at the Edge of Sight: A Photographic Exploration of the Microbial World. Harvard University Press. د کتاب نړيواله کره شمېره 9780674975910. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  3. ↑ Lyons, Nicholas A.; Kolter, Roberto (April 2015). "On the evolution of bacterial multicellularity". Current Opinion in Microbiology. 24: 21–28. doi:10.1016/j.mib.2014.12.007. ISSN 1879-0364. PMC 4380822. PMID 25597443. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  4. ↑ S. M. Miller (2010). "Volvox, Chlamydomonas, and the evolution of multicellularity". Nature Education. 3 (9): 65. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  5. ↑ Brian Keith Hall; Benedikt Hallgrímsson; Monroe W. Strickberger (2008). Strickberger's evolution: the integration of genes, organisms and populations (الطبعة 4th). Hall/Hallgrímsson. د کتاب پاڼې 149. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-7637-0066-9. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  6. ↑ Adl, Sina; et al. (October 2005). "The New Higher Level Classification of Eukaryotes with Emphasis on the Taxonomy of Protists". J. Eukaryot. Microbiol. 52 (5): 399–451. doi:10.1111/j.1550-7408.2005.00053.x. PMID 16248873. S2CID 8060916. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  7. ↑ Grosberg, RK; Strathmann, RR (2007). "The evolution of multicellularity: A minor major transition?" (PDF). Annu Rev Ecol Evol Syst. 38: 621–654. doi:10.1146/annurev.ecolsys.36.102403.114735. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  8. ↑ Parfrey, L.W.; Lahr, D.J.G. (2013). "Multicellularity arose several times in the evolution of eukaryotes" (PDF). BioEssays. 35 (4): 339–347. doi:10.1002/bies.201200143. PMID 23315654. S2CID 13872783. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  9. ↑ http://public.wsu.edu/~lange-m/Documnets/Teaching2011/Popper2011.pdf کينډۍ:Bare URL PDF
  10. ↑ Niklas, KJ (2014). "The evolutionary-developmental origins of multicellularity". Am. J. Bot. 101 (1): 6–25. doi:10.3732/ajb.1300314. PMID 24363320. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  11. ↑ Bonner, John Tyler (1998). "The Origins of Multicellularity" (PDF). Integrative Biology. 1 (1): 27–36. doi:10.1002/(SICI)1520-6602(1998)1:1<27::AID-INBI4>3.0.CO;2-6. ISSN 1093-4391. Archived from the original on March 8, 2012. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)صيانة CS1: رابط غير صالح (link)
  12. ↑ Margulis, L. & Chapman, M.J. (2009). Kingdoms and Domains: An Illustrated Guide to the Phyla of Life on Earth ([4th ed.]. ed.). Amsterdam: Academic Press/Elsevier. p. 116.
  13. ↑ Seravin L. N. (2001) The principle of counter-directional morphological evolution and its significance for constructing the megasystem of protists and other eukaryotes. Protistology 2: 6–14, [۱].
  14. ↑ Parfrey, L.W. & Lahr, D.J.G. (2013), p. 344.
  15. ↑ Medina, M.; Collins, A. G.; Taylor, J. W.; Valentine, J. W.; Lipps, J. H.; Zettler, L. A. Amaral; Sogin, M. L. (2003). "Phylogeny of Opisthokonta and the evolution of multicellularity and complexity in Fungi and Metazoa". International Journal of Astrobiology. 2 (3): 203–211. Bibcode:2003IJAsB...2..203M. doi:10.1017/s1473550403001551. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  16. ↑ Seckbach, Joseph, Chapman, David J. [eds.]. (2010). Red algae in the genomic age. New York, NY, U.S.A.: Springer, p. 252, [۲].
  17. ↑ Cocquyt, E.; Verbruggen, H.; Leliaert, F.; De Clerck, O. (2010). "Evolution and Cytological Diversification of the Green Seaweeds (Ulvophyceae)". Mol. Biol. Evol. 27 (9): 2052–2061. doi:10.1093/molbev/msq091. ISSN 0737-4038. PMID 20368268. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  18. ↑ Richter, Daniel Joseph: The gene content of diverse choanoflagellates illuminates animal origins, 2013.
  19. ↑ "Myxozoa". tolweb.org. د لاسرسي‌نېټه ۱۴ اپرېل ۲۰۱۸. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  20. ↑ Davies, P. C. W.; Lineweaver, C. H. (2011). "Cancer tumors as Metazoa 1.0: tapping genes of ancient ancestors". Physical Biology. 8 (1): 015001. Bibcode:2011PhBio...8a5001D. doi:10.1088/1478-3975/8/1/015001. PMC 3148211. PMID 21301065. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  21. ↑ Richter, D. J. (2013), p. 11.
  22. ↑ Gaspar, T.; Hagege, D.; Kevers, C.; Penel, C.; Crèvecoeur, M.; Engelmann, I.; Greppin, H.; Foidart, J. M. (1991). "When plant teratomas turn into cancers in the absence of pathogens". Physiologia Plantarum. 83 (4): 696–701. doi:10.1111/j.1399-3054.1991.tb02489.x. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  23. ↑ Lauckner, G. (1980). Diseases of protozoa. In: Diseases of Marine Animals. Kinne, O. (ed.). Vol. 1, p. 84, John Wiley & Sons, Chichester, UK.
  24. ↑ Riker, A. J. (1958). "Plant tumors: Introduction". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 44 (4): 338–9. Bibcode:1958PNAS...44..338R. doi:10.1073/pnas.44.4.338. PMC 335422. PMID 16590201. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  25. ↑ Doonan, J.; Hunt, T. (1996). "Cell cycle. Why don't plants get cancer?". Nature. 380 (6574): 481–2. doi:10.1038/380481a0. PMID 8606760. S2CID 4318184. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  26. ↑ Ridley M (2004) Evolution, 3rd edition. Blackwell Publishing, p. 295-297.
  27. ↑ Niklas, K. J. (2014) The evolutionary-developmental origins of multicellularity Archived 2017-08-09 at the Wayback Machine..
  28. ↑ Fairclough, Stephen R.; Dayel, Mark J.; King, Nicole (26 October 2010). "Multicellular development in a choanoflagellate". Current Biology. 20 (20): R875–R876. doi:10.1016/j.cub.2010.09.014. PMC 2978077. PMID 20971426. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  29. ↑ (په December 14, 2010 باندې). In a Single-Cell Predator, Clues to the Animal Kingdom's Birth.
  30. ↑ A H Knoll, 2003. Life on a Young Planet. Princeton University Press. کينډۍ:ISBN (hardcover), کينډۍ:ISBN (paperback). An excellent book on the early history of life, very accessible to the non-specialist; includes extensive discussions of early signatures, fossilization, and organization of life.
  31. ↑ El Albani, Abderrazak; et al. (1 July 2010). "Large colonial organisms with coordinated growth in oxygenated environments 2.1 Gyr ago". Nature. 466 (7302): 100–104. Bibcode:2010Natur.466..100A. doi:10.1038/nature09166. ISSN 0028-0836. PMID 20596019. S2CID 4331375. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  32. ↑ Chen, L.; Xiao, S.; Pang, K.; Zhou, C.; Yuan, X. (2014). "Cell differentiation and germ–soma separation in Ediacaran animal embryo-like fossils". Nature. 516 (7530): 238–241. Bibcode:2014Natur.516..238C. doi:10.1038/nature13766. PMID 25252979. S2CID 4448316. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  33. ↑ Margulis, Lynn (1998). Symbiotic Planet: A New Look at Evolution. New York: Basic Books. د کتاب پاڼې 160. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-465-07272-9. د اصلي آرشيف څخه پر ۲۰ اپرېل ۲۰۱۰ باندې. د لاسرسي‌نېټه ۲۸ جولای ۲۰۲۲. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
  34. ↑ Hickman CP, Hickman FM (8 July 1974). Integrated Principles of Zoology (الطبعة 5th). Mosby. د کتاب پاڼې 112. د کتاب نړيواله کره شمېره 978-0-8016-2184-0. الوسيط |CitationClass= تم تجاهله (مساعدة)
"https://ps.wikipedia.org/w/index.php?title=څو_حجروي_ارګانیزم&oldid=303558" نه اخيستل شوی