په ۲۰۱۴ زکال کې د وېنزویلا لاریونونه

په وېنزویلا کې د ۲۰۱۴ زکال پر مهال د ښاري تاوتریخوالي او انفلاسیون د زیاتوالي او همدارنګه د ژوندانه لپاره د اساسي توکو د مزمن کمښت له امله یو لړ لاریونونه، سیاسي اعتراضات او مدني سرغړونې پیل شوې چې د بیو د شدید کنټرول په څېر اقتصادي سیاستونو ته اړوند بلل کېږي. لاریونونو د فبروري په میاشت کې وروسته له هغې زور واخیست چې د سن کریسټوبال پوهنتون دننه په یوې زده کړیالې باندې د جنسي تېري هڅه وشوه. له دغې پېښې وروسته د زده کړیالانو نیونو او وژنو دغه لاریونونه نورو نږدې ښارونو ته پراخه او مخالف رهبران یې هم په کې ورګډ کړل. د دغه کال لومړنۍ میاشتې د لویو لاریونونو او همدارنګه د لاریون کوونکو او دولتي ځواکونو ترمنځ له تاوتریخوالو څخه په ډکو نښتو مشخصې کېږي چې له امله یې شاوخوا ۴۰۰۰ تنه بندیان او ۴۳ نور هم ووژل شول؛ په دغو کې د دولت مخالفین او پلویان شامل وو.

مخینه

هغه مهال چې په ۱۹۹۸ زکال کې هوګو چاوېز د وېنزویلا د ولسمشر په توګه وټاکل شو، دی او د هغه سیاسي جاه طلبي بحث پارونکې وه.

د چاوېز د ولسمشرۍ پر مهال په ۲۰۰۰مه لسیزه کې د نفتو عواید دومره زیات شول چې له ۱۹۸۰مې لسیزې راوروسته وېنزویلا په دومره کچه عواید نه و ترلاسه کړي. د چاوېز دولت چې «نیمایی استبدادي او بشپړ عوام پالونکی» و، په عامه چارو کې یې پریمانه پانګونه وکړه چې تر ټولو زیاته ګټه یې وېنزویلایي وګړو ته رسېده. د هغه دولت ونشو کولای د نفتو له صادراتو څخه کومه شتمني ځانته زېرمه کړي په داسې حال کې چې دغه مهال د نفتو بیه لوړه وه؛ همدا و چې د نوموړي له مړینې وروسته د وېنزویلا اقتصاد ډېر ژر ونړېد. همدارنګه د چاوېز د واکمنۍ پر مهال په دغه هېواد کې فساد، جرم او جنایت په پام وړ کچه زیات شوی و او له امله یې وېنزویلایي وګړي ناهیلي شوي وو.

د ۲۰۱۳ زکال په ولسمشریزو ټاکنو کې نیکولاس مادورو د ۵۰.۶٪ رایو په ترلاسه کولو سره خپل سیال نوماند هنریکه کاپریلس راډونسکي ته ماته ورکړه چې ۴۹.۱٪ رایې یې ګټلې وې؛ دا د دغه هېواد د تېرو ولسمشریزو ټاکنو سره په پرتله داسې ټاکنې وې چې ګټونکي لوري په ډېر لږ اختلاف ټاکنې وګټلې. د ۲۰۱۳ زکال د ډسمبر په ۸مه نېټه د ښاروالیو په ټاکنو کې د اپوزیسیون ماته چې د مادورو د ولمسشرۍ اړوند د یوې «ټول پوښتنې» په توګه په پام کې نیول شوې وه د ستراتیژیو اړوند یې داخلي بحثونه وپارول. معتدلو مخالفو رهبرانو، هنریکه کاپریلس او هنري فالکون د «یووالي» او له دولت سره د خبرو په ګټه استدلال وکړ او د ولسمشر په مشرۍ یې په هغو غونډو کې ګډون وکړ چې د ښاروالانو او والیانو ترمنځ د همکارۍ اړوند د بحث په موخه جوړې شوې وې. د لئوپولډو لوپز او مارینا کورینا ماچادو په څېرو نورو مخالفو رهبرانو بیا له خبرو اترو سره مخالفت درلود او په دولت کې یې د بېړني بدلون په موخه د یوې نوې ستراتیژۍ د جوړولو غوښتنه کوله.

مهالوېش

د وېنزویلا د ټولنیزو منازعاتو د څارونکي سازمان په خبره، په ۲۰۱۴ زکال کې ۹۲۸۶ لاریونونه وشول چې په وروستیو لسیزو کې یې د ترسره شوو اعتراضاتو څخه شمېر زیات و. ډیری دغه لاریونونه، یعنې ۶۳۶۹ لاریونونه د ۲۰۱۴ زکال په لومړیو شپږو میاشتو کې وشول چې په ورځ کې یې اوسط شمېر ۳۵ ته رسېد. د دغه سازمان د شمېرو له مخې په جنوري میاشت کې ۴۴۵ لاریونونه شوي. ۲۲۴۸ په فبروري؛ ۱۴۲۳ په مارچ؛ ۱۱۳۱ په اپرېل؛ ۶۳۳ په مۍ او ۴۸۹ نور هم د جون په میاشت کې ترسره شول. د دغو لاریونونو ۵۲٪ یې د ولسمشر مادورو او د وېنزویلا د دولت پر ضد و او ۴۲٪ نورو یې د کاري قوې، اوبو او برېښنا، نا امنیو، زده کړو او نورو کمیو په څېر له نورو ستونزو څخه سرچینه اخیسته. ډېری لاریونونه د فبروري میاشتې په لومړۍ نېټه پیل شول او د همدغې میاشتې په نیمايي کې د زده کړیالانو او مخالفو رهبرانو په غوښتنو اوج ته ورسېدل. له دې وروسته دغو لاریونونو د ۲۰۱۴ زکال تر نیمايي پورې کمښت وموند او د همدغه کال په وروستیو کې یې تر ۲۰۱۵ زکال پورې د نفتو د بیې د کمښت او د اساسي توکو د نه پیدا کېدو له امله زیاتوالی وموند.

ټولیز لاریونونه

د فبروري په لومړۍ نېټه لوپز له زده کړیالانو وغوښتل د لوږې، بې امنۍ او د توکو د کمښت له امله په سوله ئیز ډول لاریونونه وکړي. راتلونکې ورځ د دولت مخالفو رهبرانو د فبروري په ۱۲ مه نېټه د ځوانانو د ملي ورځې د رسمیت پېژندو په موخه د عمومي لاریون غوښتنه وکړه.

د فبروري په ۱۲مه نېټه د اپوزیسیون د مشرانو په مشرۍ د دولت د مخالفینو او زده کوونکو پام وړ لاریونونه د وېنزویلا په ۳۸ ښارونو کې پیل شول چې د ځوانانو د نړیوالې ورځې له ۲۰۰مې کلیزې او همدارنګه د لا ویکټوریا جګړې له کلیزې سره هم مهاله وو. له لاریونونو وروسته یو شمېر کوچنۍ ډلو لاریون کوونکو دولتي ځواکونه په ډبرو وویشتل. دغه لاریونونه وروسته له هغه په تاوتریخوالي واوښتل چې دولتي ځواکونو د لاریون کوونکو پر وړاندې له کچې زیات زور څخه کار واخیست او په غیر وسله والو لاریون کوونکو یې ډزې وکړې. باسیل ډاکوسټا لومړنی اعتراض کوونکی و چې په سر باندې د مرمۍ لګېدو له امله یې خپل ژوند له لاسه ورکړ. د همدغې ورځې په وروستیو کې یو بل اعتراض کوونکی رابرټ رډمن او همدارنګه دولت پلوی یو فعال په کاراکاس کې ووژل شول. ولسمشر مادورو د دغې ورځې د وژنو مسئولیت د «فاشېستي» ډلو، په ځانګړې توګه د اپوزیسیون د مشر لئوپولډو لوپز پر غاړه واچوه. هغه دغه څرګندونې د اراګوا ایالت په لا ویکټوریا کې د ځوانانو د ورځې په مراسمو کې وکړې.

راتلونکې ورځ د فبروري په ۱۳مه نېټه د کولکټیو ملیشه وسله والو د مشر خوان «خوانچو» له مړینې وروسته د دغه ملیشه وسله والو یو شمېر غړي د وېنزویلا د تلویزیون ودانۍ ته ولاړل او د تلویزیون له لارې یې له خلکو څخه د ارامښت او همدارنګه د مخالفینو د مشر لئوپولډو لوپز د نیولو غوښتنه وکړه. قاضي ټووار ګالین هم د کولکټیو د رهبر او همدارنګه د دوه زده کړیالانو د مړینې له امله د لئوپولډو د نیونې اړوند د عامه چارو د وزارت غوښتنه تائید کړه.

لئوپولډو لوپز د فبروري په ۱۸مه نېټه په پلازا بریون کې وینا وکړه او څرګنده یې کړه چې «باید په کوڅو کې د لاریونونو پر مټ د اساسي قانون له مخې یوه سوله ئیز لار» وموندل شي. هغه څرګنده کړه چې «نور د دوی د څرګندونو د بیانولو په موخه ازادې رسنۍ شتون نه لري او که چېرې رسنۍ چپ پاتې کېږي، بیا نو اړ دي کوڅو ته ووزي». ده زیاته کړه «که چېرې زما بندي کېدل وېنزویلایي وګړو ته لار برابروي چې وپوهېږي او یا هم هغو ته ګټه رسوي چې د بدلون غوښتونکي دي، بیا نو زما بندي کېدل یې ارزښت لري». نوموړي د غرمې په ۱۲:۲۴ بجو ځان د وېنزویلا تر ملي ګارد پورې ورساوه او څرګنده یې کړه چې ځان «فاسد عدالت» ته سپاري. د لوپز له تسلیمۍ وروسته مخالفو معترضینو د فرانسېسکو فاجاردو لویه لار وتړله.

د فبروري په ۲۳مه نېټه شاوخوا ۳۰ پوځي واحدونه د متقاعد برید جنرال انجل ویواس استوګنځي ته ورسېدل څو هغه ونیسي. د سی بي سي د راپور له مخې ویواس «په ۲۰۰۷ زکال کې وروسته له هغه شهرت وموند چې د دفاع وزارت د انجینرۍ د برخې د مشر په توګه یې د دې پرځای چې خپلو مامورینو ته لارښوونې وکړي له کیوبایي شعار «سوسیالیستي هېواد او یا مرګ» څخه یې په الهام هغو ته لوړه ورکوله او له همدې امله یې استعفا ورکړه. ویواس راپور ورکړ چې «کیوبایانو او لنډغرو» یې په کور برید وکړ او څو شیبې وروسته له یوې پرتلې او یو ټوپک سره د خپل کور د بام پر سر را ښکاره شو او څرګنده یې کړه «مادورو راشه او ما پیدا کړه!». د ملي ګارد ځواکونو د ویواس د کور مخې ته سنګر ونیو، خو ګاونډیانو او ملاتړو یې د ځواکونو پر وړاندې د نقلیه وسایطو په واسطه د دیوال په جوړولو له هغه دفاع وکړه. هغه مهال چې دغو وګړو د سیمې له پرېښودو ډډه وکړه، دولتي ځواکونه د ویواس له نیولو پرته پر شا شول. ویواس وروسته څرګنده کړه چې ولې یې فکر کاوه وېنزویلایي وګړي باید د بهرنیانو پر وړاندې له خپل هېواد څخه دفاع وکړي؛ هغه وویل: «کیوبايان د وېنزویلا په ټول دولتي جوړښت کې شامل دي»، همدارنګه یې وویل چې ده معترضینو ته ویلي و چې له ځانه څخه د دفاع په موخه د ملي ګارد د بریدونو پر وړاندې سنګرونه جوړ کړي.