په روسیه کې د جګړې ضد لاریونونه (له ۲۰۲۲ څخه تر اوسه)

د ۲۰۲۲ کال د فبرورۍ په ۲۴مه پر اوکراین د روسیې تر یرغل وروسته په ټوله روسیه کې د جګړې ضد مظاهرې او لاریونونه پیل شول. د لاریونونو تر څنګ د جګړې پر ضد یو شمېر عریضې او پرانیستي لیکونه هم لیکل شوي دي او یو شمېر عامو سیاسي او فرهنګي څېرو هم د جګړې ضد څرګندونې وکړې.

دا لاریونونه د روسي چارواکو له پراخو ځپنو سره مخ شوي دي. د OVD-Info رسنیزې پروژې پر اساس د فبرورۍ له ۲۴ څخه د مارچ تر ۱۳ پورې لږ تر لږه ۱۴۹۰۶  کسان نیول شوي دي. د ملګرو ملتونو د بشري حقونو سازمانونو او خبریالانو د نیولو پر مهال د پولیسو د تاوتریخوالي په تړاو خپلې اندېښنې څرګندې کړې دي او OVD-Info د لاریون کوونکو د نیولو پر مهال د شکنجه کولو د څو مواردو راپور ورکړی. دولت همدارنګه له جګړې سره د مخالفت ګڼې نورې بڼې هم ځپلې دي چې له ډلې يې د پراخ سانسور اقدامات یادولی شو. نورو خلکو چې د جګړې ضد عریضه لاسلیک کړې له غچ اخیستنې سره مخامخ شوي دي. وروسته له دې چې پوتین د سېپټمبر په ۲۱مه د روسیې د پوځي زېرمو نسبي بسیج اعلان کړ، په ورپسې ورځو کې له ۲۰۰۰ څخه ډېر کسان په پراخو لاریونونو کې پر سړکونو توقیف شول.

پر سړکونو لاریون

فبروري

د یرغل تر غرمې وروسته مهال د روسیې د پلټنې کمېټې روسانو ته خبرداری ورکړ چې دوی به د «خارجي سیاسي کړکېچن وضعیت» اړوند غیر قانوني لاریونونو کې د ګډون له امله له قانوني عواقبو سره مخ شي. د اپوزیسیون فعاله مارینا لیتوینوویچ، د فبرورۍ د ۲۴مې په ماښام په انستاګرام کې پر سړکونو د لاریون لپاره غږ وکړ، خو له کور څخه د وتلو پر مهال پولیسو ونیوه. د هم‌هغې ورځې په مازدیګر په ټوله روسیه کې زرګونه خلک په ښارونو کې د جګړې ضد لاریون لپاره سړکونو ته راووتل. تر ټولو ستر لاریون لومړی په مسکو کې چې ۲۰۰۰ لاریون کوونکي د پوشکینسکایا میدان ته نږدې سره راټول شول او بیا په سن پترزبورګ کې وشو چې تر ۱۰۰۰ پورې لاریون کوونکي په کې راټول شول. سلګونه خلکو په یکاترینبورګ کې لاریون وکړ او همدارنګه د نورو ښارونو په ګډون په چلیابینسک، نيژني نووګورود، نووسیبیرسک او پرم کې هم لاریونونه وشول. د یرغل د ورځې د ماښام تر پای پورې د OVD-Info د څارونکي په وینا په ۵۸ ښارونو کې ۱۸۲۰ توقیفونه ترسره شوي چې له دې څخه ۱۰۰۲ یې په مسکو کې شوي. د روسیې د کورنیو چارو وزارت دا توقیفونه «د عامه پېښو په ګډون د کورونا ویروس له محدویتونو» سره توجیه کړل.

په ورپسې ورځ د فبرورۍ په ۲۵مه لا ډېرو لاریونونو په مسکو، سن پترزبورګ اونورو ښارونو کې دوام وکړ. په سن پترزبورګ کې څو سلګونه خلک د ښار په مرکز کې سره راټول شول او د «جګړې ته نه واويئ!» شعارونه یې ورکول OVD-Info په هغه ورځ د روسیې په ۲۶ ښارونو کې د توقیف راپورنه ورکړل چې له ډلې يې ۲۲۶ په مسکو او ۱۳۰ په سن پترزبورګ کې وو.

د فبرورۍ په ۲۶مه ځینې روسي لاریون کوونکو پرېکړه وکړه چې د مسکو او نورو ښارونو په څلور لارو کې د یو کسیزو لارینونو له پيلولو سره د توقیفونو کچه راټيټه کړي. نور په کوچنیو ګروپونو کې سره راټول شول تر څو په ډېرې چټکۍ پر سړکونو حرکت وکړي. په یکاترینبورګ کې سلګونه خلک راټول شول او «جګړې ته نه ووایئ!» چیغې يې وهلې. د ورځې په بهیر کې لږ تر لږه ۴۶۹ کسان په ۳۴ ښارونو کې ونیول شول چې شاوخوا نیمايي برخه يې په مسکو کې وو چې د ټولو توقیف شویو کسانو شمېر یې ۳۰۰۰ کسانو ته رساوه.  

لاریونونو د فبرورۍ په ۲۷مه هم دوام درلود. دا لاریونونه د اپوزسیون د سیاستوال بوریس نمتسوف د وژنې له ۷مې کلیزې سره سم وو او توقیفونه له کرملین څخه خارج په یو ناڅاپه جوړ شوي یادڅلي کې چې هلته نمتسوف په ډوزو وژل شوی و، ترسره شول. شاوخوا ۱۰۰۰ کسان د ګوستیني دوور ستر پلورنځي ته نږدې په سن پترزبورګ د جګړې ضد خپل سره لاریون لپاره راټول شول شوي وو. د OVD-Info د راپور پر اساس د یکشنبې د ماښام تر لومړیو پورې پولیسو لږ تر لږه په ۴۴ ښارونو کې ۹۰۰ روسان توقیف کړل، چې د جګړې له پیل څخه د توقیف کړای شویو ټولیز شمېر ۴۰۰۰ کسانو ته ورسېد. د ورځې په پای کې دا شمېره شاوخوا ۲۷۱۰ توقیفونو (د جګړې له پیل څخه لږ تر لږه ۵۸۴۴) ته لوړ شوي وو چې لږ تر لږه ۱۲۶۹ کسان په مسکو او ۱۰۳۴ کسان په سن پترزبورګ کې توقیف شوي وو. د روسیې فېدارسیون د کمونیست ګوند، د خلکو د آزادۍ ګوند او یابلوکو ګوند غړو د یرغل پر ضد وینا وکړه. په هم‌هغه ورځ یو ون/سرپټی باري موټر چې د «خلکو راويښ شئ!»، «دا جګړه ده»، «پوتین شیطان دی!» له لیکنو سره مشخصېده په ناربوشکینسکایا کې ټکر شو او اور یې واخیست.

مارچ

د مارچ په لومړۍ نېټه په ټولنیزو رسنیو کې داسې راپورونو او انځورونه خپاره شول چې د لومړني ښوونځي ماشومان د زندان د میلو تر شا ښيي چې په مسکو کې د اوکراین سفارت مخ ته د ګلانو د اېښودلو او په لاس کې د «جګړې ته نه!» لوحو د نیولو په جرم د مسکو پولیسو نیولي وو دا راپور نوایا ګازتا (د روسیې تر ټولو نامتو ورځپاڼه) هم تاييد کړی او بیاځلي خپور کړی دی. یو ځانګړی توقیف ځای چې په یکاترینبورګ کې جوړ شوی و له لاریونونو څخه نیول شويو بندیانو ته خالي شو.

د مارچ په دویمه، ۷۷ کلنه هنرمنده یلنا اوسیپووا چې د لنینګراد له محاصرې څخه د ژغورل شویو په کورنۍ کې زېږېدلې وه، د هغو کسانو تر منځ وه چې په سن پترزبورګ کې د جګړې ضد لاریونونو کې نیول شوې وه. د هغې د نیولو ویډیوګانې په پراخ ډول په رډيټ او ټویټر ټولنیزو شبکو کې شریکې شوې. د لاریون کوونکو پر وړاندې د پولیسو اقداماتو په ورپسې ورځ هم دوام وکړ.  

د مارچ په ۴مه فعاله یولیا ګالیامینا، د جګړې ضد لارینونو د سازمانولو د هڅې لپاره د عمومي پېښو له قانون څخه د سرغړاوي په تور ونیول شوه او د محاکمې په تمه په توقیف کې وساتل شوه.  

دمارچ په ۵مه د مارچ د ۶مې لپاره تر پلان شویو لاریونونو مخکې پولیسو پر سلګونه خبریالانو، سیاسونو او روسي فعالانو چاپه ووهله، تلاشي او بندیان یې کړل.  

د مارچ په ۶مه د ولادي وستوک، ایرکوتسک او خاباروفسک په ګډون لږ تر لږه په ۶۰ ښارونو کې لاریونونه وشول. OVD-Info په هغه ورځ له ۳۵۰۰ څخه زیاتو توقیفونو راپور ورکړی. یوه ویډیو چې د کیمیروو اوبلاست والي سرګي تسیویلیوف ښيي چې د هغې ورځې پر لاریون کوونکو د برید د توجیه کولو هڅه کوي په مجازي فضا کې په سرعت خپره شوه. د مارچ په ۶مه د نیول شویو ټولیز شمېر ۱۳۰۰۰ کسانو ته ورسېد.

د مارچ په ۸مه د ښځو په نړیواله ورځ، د فیمېنېستانو د جګړې ضد مقاومت ډلې راپور ورکړ چې ښځې دې د سن پترزبورګ، مسکو، ولادي‌ووستوک، یکاترینبورګ، نووسیبیرسک، کراسنویارسک، کاناش، یاروسلاول، سیکټیوکار، سمولینسک، لوګا، لیتکارینو، اجیفسک، وولګوګراد، ایرکوتسک، نېژني نوګورود، اوف، اومسک، میتیشچي، ګلن دژیک، پيرم، کازان، زلنوګراد، بالاشوف، ساراتوف، بییسک، خیمکی، چلیابینیک، کراسنودار، نووورونژ، وولوګودا، کورولیوف، ترویتسک، سرپوخوف، ولادیمیر، رفدا، تولیاتي، کالینینګراد، نابرژنیه چلني، ولګودونسک، رامنسکویه، سامارا، لینینوان فارم، استاوروپل، آرخانګلسک، یوشکار-اولا، کرانسنوګورسک، نووکویبیشفسک، ژلزنوودسک، موروم-روخون-سنګیرچبوکساري، سارانسک، دزرژینسکي، ولیکي نووګورود، تیومن، توبولسک، پودولسک، تولا، ګربنوو کلي، دولګوپردوني، مورینو، ولادیکاوکاز او الاګیر ښارګوټي په ګډون په ۹۴ روسي او نړیوالو ښارونو کې د جګړو پر تاریخي څلیو ګلونه کېږدي. پولیسو هغو ښځو ته چې د سن پترزبورګ په ګوستیني دوور کې یې ګلان ایښي وو امر وکړ چې خورې شي او له ۵ څخه ډېرې يې ونیولې. په مسکو کې د سکندر باغ وتړل شو تر څو د بې نومه سرتېري قبر ته د لاس رسي مخنیوی وکړي، نو ګلان هغه ته نږدې کېښودل شول. ۱۱ نجونې د مسکو په منژنایا څلور لارې کې ونیول شوې. او لږ تر لږه ۹۳ کسان چې لږ تره لږه ۶۰ یې په مسکو کې وو ونیول شول.