Jump to content

په برېښنايي شاک باندې درملنه

د ويکيپېډيا، وړیا پوهنغونډ له خوا

په برېښنايي شاک درملنه (په انګلیسي ژبه: Electroconvulsive therapy) هغه اروايي درملنه ده چې له مخې یې د انسان په عصبي سیسټم کې عمومي ګډودي (له عضلاني ستونزو پرته) د برېښنا پر مټ د رواني اختلالونو په تنظیم سره درملنه کېږي. په معمول ډول له ۷۰ څخه تر ۱۲۰ ولټاژه برېښنا د انسان سر ته ورکول کېږي چې له امله یې نږدې ۸۰۰ میلی امپیره جریان چې د الکترودونو ترمنځ انتقال کېږي د ۱۰۰ ملي ثانیو وخت څخه تر ۶ ثانیو پورې له یوې شقیقې څخه تر بلې (دوه اړخیز ECT) له مخې څخه شاته او یا هم د سر له یوه اړخه (یو اړخیز ECT) څخه په مغزو کې جریان مومي. له دې سره د دغه برېښنايي جریان یوازې یو سلنه برېښنا د سر له جمجمې څخه مغز ته ننوزي ځکه چې د جمجمې مقاومت د وجود د نورو برخو د پوست په پرتله سل ځله زیات دی. [۱][۲]

د ECT له کړنلارې څخه د لومړي ځل لپاره په ۱۹۳۸ زکال کې د ایټالوي اروايي درملګر اوګو چرلتي له خوا ګټنه وشوه چې په ډېرې چټکۍ سره یې د هغه مهال د لږ خوندي او بې اغېزو بیولوژیکي درملنو ځای یې ونیو. له ECT څخه د ناروغ په اجازه د رواني ستړیا، مانیا (شیدایي) او کاتاتونیا ناروغیو پر مهال د موثرې او خوندي درملنې په توګه ګټنه کېږي. د ECT ماشینونه په ۱۹۷۶ زکال کې د متحده ایالاتو د خوړو او درملو د ادارې له خوا په دریمه کټګوري وسایلو کې طبقه بندي شول. په ۲۰۱۸ زکال کې دغه وسایل د کاتاتونیا، شدیدې افسردګۍ او دوه ګوني اختلال په برخه کې د کارول کېدو له امله د دویمې کټګوري وسایلو په ډله کې شامل شول. [۳][۴][۵][۶][۷]

په مغزو باندې له اغېز سربېره د ECT معمول فزیکي ګواښونه لنډ مهالې بېهوښۍ ته ورته دي. د دغې درملنې دود جانبي عوارض ګنګس توب او په لنډ مهالې توګه د حافظې له لاسه ورکول دي. په امیدوارو ښځو کې د شدیدې افسردګۍ په درملنه کې دغه یو له هغو اغېزمنو لارو چارو ده چې جنین ته یې زیان ډېر لږ دی. [۸][۹][۱۰]

د ECT په یوه معمول دوره کې څو ځله د دغې چارې تجویز شاملېږي چې معمولا په اونۍ کې دوه یا درې ځله ترسره کېږي تر هغه مهاله چې ناروغ نورې د ناروغۍ علامې وه نه لري. ECT د بیهوښۍ او عضلاني آرامښت پر مهال ترسره کېږي. د ECT څخه ګټنه کېدای شي په درې ډوله د اجرا له مخې توپیر ولري: د الکترودونو ځای پر ځای کول، د فریکونسي پر مټ درملنه او د برېښنايي محرک موج له ډول څخه ګټنه. دغه درملیز پارامترونه کېدای شي د نامطلوبو جانبي عوارضو او د ناروغۍ د درمنلې په برخه کې پام وړ توپیرونه رامنځته کړي. [۱۱]

د دستګاه څخه د کار اخیستنې ډول کېدای شي د سر له دواړو خواوو څخه وي چې له مخې یې برېښنايي جریان د مغز له یوه لوري څخه بل لوري ته لېږدول کېږي، یا هم کېدای شي یو اړخیز وي چې له امله یې جریان یوازې د مغزو له یوې نیمې کرې تېرېږي. په لوړ ډوز باندې یو اړخیزه ECT د دوه اړخیزې ECT د متوسط ډوز په پرتله غوره ګڼل کېږي په داسې حال کې چې د افسردګۍ یا ستړیا د له منځه وړو په برخه کې دواړه له یو بل څخه کوم توپیر نه لري.[۱۲][۱۳]

طبي ګټنه

[سمول]

له ECT څخه هغه مهال د ناروغ په رضایت ګټنه کېږي چې د هغه شدیده ستړیا، کاتاتونیا او اوږد مهاله مانیا نوره د درملو پر مټ د درملنې وړ نه وي؛ یا هم په هغو شرایطو کې ترې ګټنه کېږي کله چې «د ناروغۍ شدت دومره زیات وي چې چټک یا قطعي غبرګون ته اړتیا وي (د بیلګې په توګه کله چې ناروغ د بې حسۍ، په حرکاتو کې د شاته پاتې کېدو، د افسردګۍ له امله د وهم رامنځته کېدو یا هم د مانیا د شدید توب له امله له جسمي ګواښ سره مخ وي). له دغې کړنلارې څخه په ذهني ناتوانۍ باندې د اخته کسانو د اوتېزم ناروغۍ په درملنه کې ګټنه کېږي خو د سیسټماتیکو ارزونو موندنې یې ښيي چې په دغه مورد کې یې د مداخلې اغېز نه دی ثابت شوی. [۱۴][۱۵][۱۶][۱۷]

د شدیدې افسردګۍ اختلال

[سمول]

د افسردګۍ د شدید اختلال پر مهال د کاناډايي لارښود او د یو شمېر کارپوهانو له استدلال سره چې هغه ECT لومړۍ درمنه بولي، خو په ټولیزه بڼه له ECT څخه هغه مهال ګټنه کېږي چې یوه یا څو درملنې له ماتې سره مخ شوې وي یا هم په داسې بېړني حالت کې وي چې ناروغ د ځان وژنې په هڅه کې وي. له ECT څخه همدارنګه د افسردګۍ په یو شمېر منتخبو مواردو کې چې د مولټیپل سکلروز، پارکینسون ناروغۍ، هانټینګټون کریا، په وده کې د ځنډ، د مغز د شریاني او وریدي ګډوډیو او همدارنګه هایدروسفالي له امله رامنځته کېږي استفاده کېږي. [۱۸][۱۹][۲۰][۲۱][۲۲][۲۳][۲۴]

موثریت

[سمول]

په یو اړخیزه او دوه اړخیزه افسردګۍ باندې د ECT د موثریت اړوند څو اړخیزې بشپړې څېړنې په ۲۰۱۲ زکال کې ترسره شوې. پایلو وښووله چې په داسې حال کې چې په  یوه اړخیزه او دوه اړخیزه افسردګۍ باندې اخته ناروغانو د نورو ټولو طبي درملنو پر وړاندې بېلابېل غبرګون له ځانه ښود خو په دواړه ډوله افسردګۍ کې د ECT اغېز یو ډول و. په ټولیزه توګه هغه ناروغان چې یو اړخیزه ستړیا یې لرله په یوه دوره درملنه کې یې ۵۰.۹ سلنه مثبت بدلون درلود په داسې حال کې چې د دوه اړخیزې افسردګۍ د ناروغانو اړوند دغه شمېره ۵۳.۲ سلنه وه. په هره ډله کې د هر ناروغ د افسردګۍ کچه له درملنې وړاندې ارزول کېده چې وه یې ښوده هغه ناروغان چې شدیده افسردګي لري د ECT سره مثبت غبرګون ښيي. [۲۵]

طبي څارنه

[سمول]

په شدیده افسردګۍ باندې د اخته ناروغانو لپاره له ECT وروسته د مناسبې څارنې اړوند ډېر لږ توافق شتون لري. هغه مهال چې له ECT وروسته د افسردګۍ ضد درملو توصیه کېږي، شاوخوا ۵۰٪ کسان په ECT باندې له ابتدايي درملنې وروسته په راتلونکو ۱۲ میاشتو کې خپل لومړني حالت ته ګرځي په داسې حال کې چې ۳۷ سلنه یې بیا په راتلونکو شپږو میاشتو کې بېرته لومړني حالت ته ګرځي. نږدې دوه چنده له هغو زیات چې د افسردګۍ ضد درمل بیا نه کاروي. د درملنې اړوند ډېری شواهد درې دوره یې درملو ته اړوندېږي. په نوو درملو سره لومړني حالت ته د بېرته ګرځېدو څخه د مخنیوي شواهد شتون نه لري. [۲۶]

دا څرګنده شوې چی لیتیوم لومړني حالت ته د بېرته ګرځېدو ګواښ په ځانګړې توګه په ځوانو ناروغانو کې کموي. [۲۷]

کاتاتونیا

[سمول]

په عامه بڼه ECT په کاتاتونیا باندې د اخته کسانو لپاره چې نورې درملنې ورباندې اغېز ونکړي د دویمې ټاکنې په توګه په پام کې نیول کېږي خو که چېرې کاتاتونیا شدیده او یا هم د ژوند ګواښونکې وي بیا نو د لومړۍ ټاکنې په توګه ترې ګټنه کېږي. په داسې حال کې چې د دغې درملنې موثریت په یاده ناروغۍ کې په ناڅاپي توګه تثبیت شوی خو داسې ګڼ شمېر شواهد شتون لري چې په «معموله بڼه په کاتاتونیا باندې د اخته ناروغانو په درملنه کې د ECT موثریت تائید کوي». د اوتېزم طیف په اختلالاتو باندې اخته کسانو کې چې کاتاتونیا لري د ECT د اغېز اړوند ډېر لږ شواهد شتون لري؛ په داسې توګه چې تر ۲۰۱۴ زکال پورې د هغو ۱۲ مثبت موارد ثبت شوي دي. [۲۸][۲۹][۳۰][۳۱][۳۲]

مانیا

[سمول]

ECT د هغو کسانو په درملنه کې کارول کېږي چې په شدیده یا اوږد مهاله مانیا باندې اخته وي؛ د انګلستان د روغتیا پالنې ملي انستیتیوت یوازې د ژوندانه په تهدید کوونکو حالتونو یا هغه مهال کې چې نورې درملنې کومه فایده ونکړي له ECT څخه د ګټنې لارښوونه کوي او په دې سره د دوه اړخیزې مانیا لپاره هغه د دویمې ټاکنې درملنې په توګه په پام کې نیسي. [۳۳][۳۴][۳۵][۳۶]

شیزوفرني

[سمول]

په ټوله نړۍ کې د شیزوفرنی ناروغۍ په حالت کې له ECT څخه په پراخه کچه ګټنه شتون لري، خو په شمالي امریکا او لویدیځه اروپا کې تل یوازې هغه مهال ورته اجازه ورکول کېږي چې یاده ناروغي د نورو درملو په وړاندې پیاوړې پاتې شي او نورې درملنې یې حتی لږ مثبت علایم هم په ناروغ کې رامنځته نه کړي. د دغې درملنې څخه د ګټنې اړوند جامع څېړنیز شواهد شتون لري. د کاتاتونیک شیزوفرنی په شدید حالت او یا هم د زیاتوالي په حالت کې که هغه مخ پر زیاتوالي او یا هم په یوه حالت کې وي دغه درملنه ګټمنه ده. [۳۷][۳۸][۳۹][۴۰][۴۱]

سرچينې

[سمول]
  1. ↑ Rudorfer, MV, Henry, ME, Sackeim, HA (2003). "Electroconvulsive therapy" Archived 2007-08-10 at the Wayback Machine.. In A Tasman, J Kay, JA Lieberman (eds) Psychiatry, Second Edition. Chichester: John Wiley & Sons Ltd, 1865–1901.
  2. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  3. ↑ Rudorfer, M. V., Henry, M. E., & Sackheim, H. A. (1997). "Electroconvulsive therapy". In A. Tasman, J. & J. A Lieberman (Eds.), Psychiatry (1535–1556)
  4. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  5. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  6. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  7. ↑ FDA. FDA Executive Summary. Prepared for the January 27–28, 2011 meeting of the Neurological Devices Panel Meeting to Discuss the Classification of Electroconvulsive Therapy Devices (ECT). Quote, p. 38: "Three major practice guidelines have been published on ECT. These guidelines include: APA Task Force on ECT (2001); Third report of the Royal College of Psychiatrists' Special Committee on ECT (2004); National Institute for Health and Clinical Excellence (NICE 2003; NICE 2009). There is significant agreement between the three sets of recommendations."
  8. ↑ Surgeon General (1999). Mental Health: A Report of the Surgeon General, chapter 4.
  9. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  10. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  11. ↑ Margarita Tartakovsky (2012) Psych Central. 5 Outdated Beliefs About ECT Archived 2013-08-08 at the Wayback Machine.
  12. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  13. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  14. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  15. ↑ FDA. FDA Executive Summary. Prepared for the January 27–28, 2011 meeting of the Neurological Devices Panel Meeting to Discuss the Classification of Electroconvulsive Therapy Devices (ECT). Quote, p. 38: "Three major practice guidelines have been published on ECT. These guidelines include: APA Task Force on ECT (2001); Third report of the Royal College of Psychiatrists' Special Committee on ECT (2004); National Institute for Health and Clinical Excellence (NICE 2003; NICE 2009). There is significant agreement between the three sets of recommendations."
  16. ↑ World Health Organisation (2005). WHO Resource Book on Mental Health, Human Rights and Legislation Archived 2006-12-06 at the Wayback Machine.. Geneva, 64.
  17. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  18. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  19. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  20. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  21. ↑ FDA. FDA Executive Summary. Prepared for the January 27–28, 2011 meeting of the Neurological Devices Panel Meeting to Discuss the Classification of Electroconvulsive Therapy Devices (ECT). Quote, p. 38: "Three major practice guidelines have been published on ECT. These guidelines include: APA Task Force on ECT (2001); Third report of the Royal College of Psychiatrists' Special Committee on ECT (2004); National Institute for Health and Clinical Excellence (NICE 2003; NICE 2009). There is significant agreement between the three sets of recommendations."
  22. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  23. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  24. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  25. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  26. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  27. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  28. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  29. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  30. ↑ FDA. FDA Executive Summary. Prepared for the January 27–28, 2011 meeting of the Neurological Devices Panel Meeting to Discuss the Classification of Electroconvulsive Therapy Devices (ECT). Quote, p. 38: "Three major practice guidelines have been published on ECT. These guidelines include: APA Task Force on ECT (2001); Third report of the Royal College of Psychiatrists' Special Committee on ECT (2004); National Institute for Health and Clinical Excellence (NICE 2003; NICE 2009). There is significant agreement between the three sets of recommendations."
  31. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  32. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  33. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  34. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  35. ↑ FDA. FDA Executive Summary. Prepared for the January 27–28, 2011 meeting of the Neurological Devices Panel Meeting to Discuss the Classification of Electroconvulsive Therapy Devices (ECT). Quote, p. 38: "Three major practice guidelines have been published on ECT. These guidelines include: APA Task Force on ECT (2001); Third report of the Royal College of Psychiatrists' Special Committee on ECT (2004); National Institute for Health and Clinical Excellence (NICE 2003; NICE 2009). There is significant agreement between the three sets of recommendations."
  36. ↑ NICE Guidance on the use of electroconvulsive therapy. NICE technology appraisals TA59. Published date: April 2003
  37. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  38. ↑ FDA. FDA Executive Summary. Prepared for the January 27–28, 2011 meeting of the Neurological Devices Panel Meeting to Discuss the Classification of Electroconvulsive Therapy Devices (ECT). Quote, p. 38: "Three major practice guidelines have been published on ECT. These guidelines include: APA Task Force on ECT (2001); Third report of the Royal College of Psychiatrists' Special Committee on ECT (2004); National Institute for Health and Clinical Excellence (NICE 2003; NICE 2009). There is significant agreement between the three sets of recommendations."
  39. ↑ NICE Guidance on the use of electroconvulsive therapy. NICE technology appraisals TA59. Published date: April 2003
  40. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
  41. ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
"https://ps.wikipedia.org/w/index.php?title=په_برېښنايي_شاک_باندې_درملنه&oldid=290121" نه اخيستل شوی