هيرا

په لرغوني يوناني دين کې، هيرا د واده، ښځو، او کورنۍ ښځينه خدايه (رب النوع/خدایګوټې) او د زېږون پر مهال د ښځو ساتندويه ده. په يوناني افسانو کې، هغې د دولسو «اولمپينيانو» او اولمپس د غر ملکه ده، د زيوس مېرمن ده، د کرونس او ريا تيتانانو لور ده. په افسانو کې د هغې د تشريحي ځانګړتياوو څخه يو يې، د هغو خلکو سره حسد او د غچ اخيستنې طبيعيت دی، چې دا خفه کوي، په ځانګړي ډول د زيوس د بې شمېره زناکاره معشوقو او غېر شرعي اولاد څخه.

د هغې انځورونه، نوموړې عموماً د يو باوقاره، صميمي شخصيت په توګه وړاندې کوي، ولاړه وي، يا په تخت ناسته وي، په سر د استوانه يي [پولو] يا حلقوي [ډايډيم] تاج لري، کله کله د واده شوې ښځې په څېر پرده لري. هغه د قانوني واده ښځينه ساتندويه خدايه ده. هغه د وادونو څارنه کوي، ازدواجي يووالی برکتي کوي او قانوني حيثيت ورکوي، او د زېږون پر مهال له زيان څخه د ښځو ساتنه کوي. د هغې په سپېڅلو ژويو کې غوا، کوکو مرغۍ [ګوګوشتکه/پخکه]، او طاوس شامل دي. هغه کله کله د لافاني د نښې په توګه په لاس کې انار نيولې ښودل شوې ده. د هغې رومي سيال جونو دی.

لغتپوهنه

د هيرا نوم (چې د Hēra يا Hērē په بڼه ليکل کېږي) ګڼې ممکنې او متقابلې رېښې لري. يوه شونتيا دا ده چې دا ټکی له ὥρα hōra يوناني ټکي سره تړلی چې د موسم په معنا دی، او په دې ډول تشریح کېږي چې هغه د واده لپاره پخه شوې ده، او د افلاطون په وينا له ἐρατή eratē سره تړاو لري چې د "محبوب" په معنا دی، لکه چې ويل کېږي چې زيوس له هغې سره په مينه واده کړی و. د «پلوټارک» په وينا، هيرا يو کناوي نوم او د aēr (ἀήρ، "هوا") يو تحريف دی. په همدې ډول د «والټر برکرټ» په يوناني مذهب کې په هيرا يوه برخه پيل کېږي. په يوه يادونه کې، هغه د نورو پوهانو دلايل ثبت کړي دي، "چې دا د هوريس يعنې مالک، ښځينه معنا يعنې مالکه ده"، خو د دې ټکي منشاً باوري نه ده. د B خطي لیک د مفهو پېژندونکی «جان چاډويک» تبصره کړې ده چې "ښايي د هغې نوم له hērōs، ἥρως، hero سره تړاو ولري، خو له دې هم کومه ګټه نه شته؛ ځکه چې دا هم له لفظي اړخه روښانه نه دی. «ای. جی. وان ونډيکنس» د  "ځوانه غوا، [سخوندره]" وړانديز کوي، کوم چې د هيرا د عامې محاورې βοῶπις (boōpis، "د غوا سترګې لرونکې") سره مطابقت لري. «ار.ايس. پي. بيکس» د دې ټکي لپاره له يوناني ژبې د مخکې ژبو رېښې وړاندې کړې دي. د هغې نوم «مايسينيايي» يوناني کې تاييد شوی دی، چې د B خطي نصابي رسم الخط کې د e-ra په بڼه ليکل شوی دی، او په «پايلوس» او «تبس» کې موندل شويو تختو باندې ښکاري، همدا راز په قبرصي لهجه کې د e-ra-i بڼه د زور په حالت کې شته.

ښايي چې پروټو-اندو-اروپايي به يې په اصل کې به معنا، يا (أ) هغه ښځينه چې وصل شوې/جوړه شوې وي، يا به (ب) هغه ښځینه چې خپل ځان وصل کوي... هم له ټولنيز اړخه هم له فيزيکي يا احساساتي اړخه" وي.

د خدای د نوم لرونکي ډېر نومونه لکه هيرکلس، هيراکليټس، هيروډوټس، هيروډيکس، له هيرا څخه اخيستل شوي دي.

لقبونه

هيرا په افسانوي روايت او ادبياتو کې ګڼ القاب تر لاسه کړي دي. په تاریخي وختونو کې ډېريو يونانيانو هيرا د زيوس د مېرمنې په توګه منلې ده. هيرا د ودونو او واده شویو ښځو د حقوقو ساتونکې ده. په ځينو فرقو کې هغه د ځمکې د ښځينه خدايې يو شمېر کارونه هم کوي. نوموړې کله کله د سرپرستې ښځینه خدایې په توګه تر جګړې پورې هم تړاو لي.

د واده او ناوې ښځینه خدايه

• Γαμήλιος (Gamēlios)، په واده واک. د هيرا لپاره قربانۍ د يو خوشاله ازدواجي ژوند باوري کوي.
• Γαμηστόλος (Gamēstόlos)، د واده د سرتېرو مشري کول.
• Νυμφευομένη (Nymphevomenē)د خپل جشن دايدالا په لړ کې، په پلاټايا کې د يوې ناوې په توګه.
• Νυμφη (Nymphē)، ناوې.
• Παρθένος (Parthénos)، پېغله.
• Παρθενία (Parthenia)،
• Παῖς (Pais)، ماشوم (د پېغلې په توګه په خپله دنده کې) په Stymphalus کې.
• Συζύγιος (Syzygios)، د واده سرپرسته.
• Τελεία (Teleia)، د واده بشپړول.
• Ζυγία (Zygia)، د واده جغ. د هغې مېړه زيوس هم د زيګيس (Ζυγίος) لقب درلود.
• Χήρα (Chḗrα)، په Stymphalus کې کونډه شوې.

د زيوس مېرمنه

• Ανασσα (Anassa)، ملکه.
• Ἀμμωνία (Ammonìa)، له زيوس-امون سره اړوند ايليس کې.
• Βασίλεια (Basíleia)، په روډس کې په لاليوس کې ملکه.
• Βασιλίς (Basilis)، په ليباډيا او ارګوس کې ملکه.
• Διώνη (Diōnē)، په دودونا کې د زيوس د مېرمنې په توګه.
• Ηνιόχη (Hēniochē)، په ليباډيا کې. له زيوس-باسيليوس سره يوځای د هغې عبادت کېدو.
• Ολυμπία (Olympia)، د اولمپين زيوس د محراب سره نږدې له يو محراب سره.
• Σκηπτούχος (Skēptouchos)، د يوې شاهي امسا لرونکې (ملکه).

بنسټګره او ساتونکې

• Αρχηγέτις (Archēgetis)، بنسټګره، په ساموس کې د کلي مشره.
• Ἀκραῖα (Akraìa)، (هغه) د لوړو (Akropolis).
• Βουναία (Bounaia)، (نوموړې) د تپې، (په کورنت کې) د ځمکې او ښېرازۍ د ښځینه خدايې په توګه.
• Ἄνθεια (Antheia)، يعنې په ارګوس او ميليټس کې ګلداره.
• Βοῶπις (Boṓpis)، د غوا په څېر سترګې لرونکې. ښايي د ځمکې د ښځینه خدايې يو ډول.
• Γή (Ge)، ځمکه، د ايوسيبيس په يوه فقره کې د پلوتارک په واسطه.
• Ευεργεσία (Euergesia)، ښه خدمات تر سره کول.
• Ζευξιδία (Ζeuxidia)، په ارګوس کې، د غوايانو قلبه کول.
• Πάμφοιτος (Pamfοιtos)، بيا بيا راتلل. (Pamfoitos Anassa).
• Φερέσβιος (Pheresbios)، ژوند ورکول. د ايمپيډوکليس (پلوټارک) په مټ.
• Ωρόλυτος (Hōrolytos)، په ساموس کې د موسمونو او وختونو د اداره کونکې په توګه (Horae).

د سرودونو د ښځینه خدايې په توګه

• Εὑκέλαδος (Εukelados)، ښه اواز، د ښه ترنم والا.
• Προσυμναία (Prosymnaia)، په ارګوس کې د سرودونو ښځينه خدايه.

د عبادت ځای

• Ἀργείη (Argeìē)، (هغه)  د ارګوس. ښايي چې هيرا د ماڼۍ ښځينه خدايه وه.
• Ιμβραση (Imbrasē)، په ساموس کې د امبراسس سيند په تعقيب.
• Κανδαρηνή (Kandarēnē)، د کمکۍ اسيا د کندارا په ښار کې.
• Κιθαιρωνία (Κithairōnia)، د هغې د دايدالا جشن په لړ کې، په بويوټيا کې د کيتايرون غر.
• Λιμανία (Limanìa)، د کورنت له استمس سره نږدې په پيراچورا کې د بندرګاه.
• Πελασγίς (Pelasgis) په لولکوس کې. د پيلياس له خوا له هيرا ته يوه قرباني وړاندې شوې وه.
• Σαμία (Samia)، په ساموس کې له يو مشهور عبادتځای سره.
• Φαρυγαία (Pharygaia)، د لوکريس د فيرياګای په ښار کې.

جنګيالی شخصيت

• Ἀλέξανδρος (Alexandros)، د سړيو ساتونکې (د سيسيونيانو په منځ کې). د هغې د فرقې بنسټ ايډرسټس اېښی و.
• Οπλοσμία (Oplosmia)، د وسلو يا سپر لرونکې، په ايلس کې.
• Προδρομία (Prodromia)، مخکې منډې وهل، په سکيون کې.
• Τροπαία (Tropaia)، د بري ورکونکې.

سيمه يیزې مذهبي فرقې

• Αἰγοφάγος (Aigophágos)، د بزې خوړونکې، د Lacedaemonians په منځ کې.
• Εἰλείθυια (Eileithyia)، په ارګوس او ايتنز کې د ولادت ښځینه خدايه. په تيوګوني او ايليتيا کې د هيرا لور ده.
• Ἐλεία (Eleía)، په قبرص کې د زيمناکې ځمکې.
• Θελξινία (Thelxinìa) په ايتنز کې.
• Θεομήτωρ (Theomētōr) د يو خدای مور، په ساموس کې.
• Ἱππία (Hippia)، د اس، په اولمپیا کې.
• Λακίνια (Lacinia)، په کروټن کې.
• Λευκώλενος (Leukōlenos)، د سپينو ليچو لرونکې.
• Μειλίχιος (Meilichios)، مهربانه، لکه د زيوس ميلاچيوس، په سيلينيوس کې.
• Μηλιχία (Μēlichia)، مهربانه، د نرمو الفاظو لرونکې، په هيريپيډنا کې.
• Τελχινία (Telchinia)، ډيوډوريس سيکوليوس لیکي چې لاليسيانو او کاميريانو (دواړه د روډز په ټاپو باندې وو) د هغې عبادت کاوه. د هغې نوم له دې امله اېښودل شوی و، ځکه چې د يوې افسانې تر مخې، ټيلچاينز (Τελχῖνες) د دې ټاپو لومړي اوسېدونکي وو، او همدا راز لومړي هغه څوک و چې د خدايانو مجسمې يې جوړې کړې.
• Ὑπερχειρία (Ηypercheiria)، د لوړ لاس سره، په سپارټا کې.

منشاً

په تاریخي وختونو کې، ډېريو يونانيانو هيرا د زيوس د مېرمنې په توګه منلې وه. زيوس د حقوقو او رسومو (دودونو) ساتونکی و، او د هغه د ژوند شریکه د قانوني واده او د واده شويو ښځو د حقوقو ساتونکې شوه. هيرا د ماڼۍ د مايسينيايي ښځينه خدايې له يوې بڼې څخه راڅرګنده شوه، او د زيوس مېرمن شوه. اوسني پوهان وايي چې هيرا يوازې د الومپين اسماني ښځينه خدايه نه ده، بلکې په يو شمېر مذهبي فرقو کې ښايي چې هغه د ځمکې د ښځينه خدايې په توګه وپېژندل شي. له خپل سپېڅلي څاروي سره، چې هغه غوا ده، د هغې لرغونې اړيکه په تاریخي وختونو کې هم موجوده وه. ښايي چې هغه د غوا ښځينه خدايانو د نږدې ختيځو شکلونو، لکه «هاتور» يا «بات» سره هم تړاو ولري. د ځمکې د يونانۍ ښځينه خدايې «ګایا» پېژندګلو کله کله د هيرا سره کېږي. ښايي چې د «ګايي» اړيکه د «ويدي» د ځمکې د ښځينه خدايې «پرتوي» سره وي، چې هغه هم غوا سره منسلکه وه.