منځپانگې ته ورتلل

هومینینا

د ويکيپېډيا، وړیا پوهنغونډ له خوا

هومینینا Homininae (/hɒmɪˈnaɪniː/)، چې د «افریقایي انسانانو» یا «افریقایي ګیدړانو» په نامه هم یادېږی، د هومینیډي د فرعي کورنۍ له ډلې نه دي، په دې برخه کې دوه قبیلې شاملې دي، چې موجود او دغه راز له منځه تللي ډولونه لري: لومړی د (هومیني قبیله) د هومو له جنس سره، چې اوسني انسانان او بېلابېل له منځه تللي یا منقرض شوي ډولونه په کې شامل دي؛ د استرالوپیتیسینا Australopithecina فرعي قبیله، لږ تر لږه دوه له منځه تللي جنسونه لري، چې شامپانزیان او بونوبوسیان په کې شامل دي او دغه راز د پانیا Panina فرعي قبیله یوازې د پېن د نسل استازیتوب کوي او دویمه د ګوریلیني (ګوریلا) قبیله ده. له بل پلوه د پان جنس کله وخت خپلې درېیمې قبیلې یعنې پانیني پورې اړوندېږي. هومینینا ټول هغه هومینیندونه لري، چې د سترو ګیدړانو له ډلې نه د اورنګوتانونو (فرعي کورنۍ Ponginae) له جلا کېدو وروسته رامنځته شوي دي. د هومینینا اړوند کلادوګرام درې اصلي څانګې لري، چې د ګوریلانو یا ګیدړانو لپاره (د ګوریلیني قبیلې له لارې) او انسانانو او شامپانزیانو لپاره د هومینیني قبیلې او دغه راز د هومینینا او پانینا فرعي قبیلو له لارې رسېږي. د پانینا دوه ژوندي ډولونه (چیمپینزی او بونوبوس) او دغه راز د ګوریلا دوه ژوندي ډولونه شته، خو یوازې یو ډول انساني بڼه یې موجود ده. د له منځه تللو هومو ډولونو نښې لکه هومو فلوریسینس د ۴۰۰۰۰ کلونو لرغونتیا په لرلو سره موندل شوې دي. په دې فرعي کورنۍ کې شامل ژوندي موجودات د هومینین یا هومینینیانو (د هومینینس یا هومینیني له اصطلاحاتو سره ګډوډ نه شي) په توګه تشرېح کېږي.[۱][۲]

د اکتشافاتو او ډلبندۍ تاریخ

[سمول]

تر ۱۹۷۰ز کال پورې کورنۍ او د هومینیدي اصطلاح یوازې د انسان په معنا وه؛ لویې نا انساني ګیدړې په Pongidae کورنۍ پورې اړوندې شوې. وروستي اکتشافات د بیاکتنې اړوندې ډلبندۍ لامل شوې او لویې ګیدړې بیا له انسانانو سره (چې اوسمهال د هومینیني په فرعي کورنیو کې دي) د هومینیدا کورنۍ Hominidae د غړو په توګه متحدې او یوځای شوې، تر ۱۹۹۰ز کال پورې دا روښانه شوه، چې ګوریلا او شمپانزي د اورنګوټانو په پرتله له انسانانو سره ډېر نږدې تړاو لري، چې د دې لامل کېږي تر څو هغه (ګوریلا او شمپانزيان) د هومینیندي په کورنۍ کې هم شامل شي.[۳][۴][۵]

د هومینیني Homininae فرعي کورنۍ تر ډېره په درې برخو وېشلای شو: د ګوریلیني قبیله (ګوریلایان)، د هومینینی قبیله د پانیا له فرعي قبیلو سره (شمپانزیان) او هومینینا (انسانان او د هغوی له منځه تللي خپلوان) او له منځه تللې قبیله. دریوپیتسیني Dryopithecini د میوسن وروستی فوسیل ناکالیپیتیکوس ناکایامي، چې په ۲۰۰۷ز کال کې تشرېح شو، د دې کلاد یو بنسټیز غړی دی، لکه څنګه چې ښایي اورانوپیتکو  Nakalipithecus nakayamai یې همدومره معاصر دی، یعنې له دریو موجوده څانګو نه هېڅ یوې ته د ګمارلو وړ نه دي. د دوی شتون ښيي، چې د هومینینا قبیلې له ۸ میلیونو کلو مخکې له یو بل نه جلا شوې دي.

نن ورځ شامپانزيان او ګوریلا په استوایي ځنګلونو کې له تېزابي خاورو سره ژوند کوي، چې په کمې اندازه فوسیلونه ساتي. که څه هم د هېڅ ډول فوسیلي ګوریلا راپور نه دی ورکول شوی، خو د ختیځي افریقا په درز شوې دره (کاپتورین فارمیشن، کینیا) کې د شامپانزي څلور غاښونه کشف شوي، چې شاوخوا 500000 کاله عمر لري، یعنې په هغه ځای کې چې له انساني نسب (هومینینیانو) نه زیات فوسیلونه موندل شوي دي. دا ښیي چې هغه وخت ځینې شامپانزیانو هومو ته نږدې (H. erectus یا H. rhodesiensis) ژوند کاوه، چې د ګوریلاوو په برخه کې هم دا خبره ریښتیا ده. [۶]

تدریجي تکامل

[سمول]

د هومینیني فرعي کورنۍ عمر د (Homininae – Ponginae) له وروستي ګډ نیکه نه شاوخوا له ۱۴ نه تر ۱۲.۵ میلیونه کاله پورې اټکل کېږي. داسې اټکل کېږي چې Sivapithecus)) په ګوریلیني او هومینني (د ګوریلا – انسان وروستی ګډ نیکه، یعنې GHLCA» له ۸ تر ۱۰ میلیونه کاله مخکې (د میوسن په وروستیو کې له Nakalipithecus nakayamai سره کابو ۸ تر ۱۰ کاله مخکې رامنځته شوی دی. همدارنګه سیواپتیکوس ته ورکړه، د چېګورینی جلا کول اټکلوي. د یوسین په وروستیو کې، د ناکالیپیتیکوس ناکایامي Nakalipithecus nakayamai عمر ته  په نږدې وخت کې پېښ شوی دی.[۷][۸][۹][۱۰]

داسې شواهد شته، چې د ګوریلایانو او د پان - هومو پلرونه د رامنځته کېدل تر هغه وخته پورې وي، تر هغو چې د پان - هومو له وېش سره ګډ وي. [۱۱]

د دوه پښو لرونکو تکامل

[سمول]

د Ardipithecus ramidus اړوند وروستي مطالعات (۴.۴ میلیونه کاله لرغوني) او Orrorin tugenensis اړوند وروستي مطالعات (۶ میلیونه کاله لرغوني) د دوه پښو لرونکو یو څو درجې ښيي. ښایي Australopithecus او لومړنی Paranthropus دوه پښې لرونکي وي. ښايي ډېر لومړني هومینین یا انسانان لکه Ardipithecus ramidus یو ډول دوه پښې لرونکي یا بایپډالیزم جوړښت ولري. [۱۲]

د دوه پښو لرونکو یا بایپډالیزم تکامل د هومینین په مینځ کې ګڼ شمېر بدلونونه هڅولي، په ځانګړې توګه کله چې په انسانانو کې د دوه پښو یا باپیډالیزم په هکله خبرې رامنځته شوې؛ ځکه چې اوس دوی د دې توان درلود، چې پر خپلو پښو د تګ په وخت زیاتره نور کارونه ترسره کړي. په دې بدلونونو کې د لاسونو کارولو وړتیا هم شامله وه، ترڅو وسایل جوړ کړي یا د خپلو لاسونو په وسیله شیان ولېږدوي، دغه راز په ګړندي سرعت سره د اوږده واټن سفر کولو وړتیا او د خوړو د ښکار کولو وړتیا هم په کې شامله وه. ‎د څېړونکو په وینا انسانان د داروین د طبیعي انتخاب د اصل په پام کې نیولو سره په دې وتوانېدل چې دوه پښې کاروونکي شي.

لومړنۍ هره نظریه چې د دوه پښو یا باپیډالیزم اصل او سرچینه یې معرفي کړه، هغه د ساوانا فرضیه وه (دارت ۱۹۲۵). دا فرضیه داسې وه، چې هومینینیان د ساوانا چاپېریال لکه د لوړو واښو او وچ اقلیم له امله دوه پښې لرونکي یا بایپیدالیستان شول. وروسته بیا کله چې د فوسیلونو اړوند اسنادو دا وښودل، چې انسانان په دې وخت کې هم ونو ته پورته کېدل؛ نو د دې موضوع غلط او ناسموالی ثابت شو.

ترټولو وروستۍ او ډېره کره نظریه د چمتو کولو ماډل دی، چې د اوون لیوجوی په وسیله رامنځته شو. هغه داسې وړاندیز وکړ چې دوه پښې لرونکو یا بایپیدالیزم د جنسي دوه شکلۍ یا دیمورفیزم پایله وه، چې د خوړو په راټولولو کې مرسته وکړي او دغه راز د ماشومانو په ښه ساتنه او پالنه کې له مېرمنو سره مرسته وکړي؛ ځکه چې اوس کولای شي د دوی ساتلو لپاره خپل لاسونه وکاروي. په دې ماډل کې نارینه هغه چمتو کونکي وو، چې د ساتونکو او دغه راز د خوړو او سرپناه د چمتو کوونکي په توګه یې خپل مسؤلیتونه پرېښودل. له بلې خوا ښځې  پالونکې وې او د خپلو ماشومانو د تغذیې، پاکوالي او پالنې مسئولیت یې پر غاړه درلود.

د دوه پښو لرلو یا بایپډالیزم د تکامل ملاتړ کولو اړوند نور معلومات، په هغه مقاله کې دي، چې د هیل - سیلاسي له خوا لیکل شوې او د انسان په تکامل کې د آسټرالیوپیتیکوس انامینسیس Australopithicus anamensis پر اغېزې تفصیلي بحث کوي او دا چې څنګه آسټرالیوپیتیکوس انامینسیس Australopithicus anamensis چې د هومینیني Homininae په فرعي کورنۍ کې ده، یو له لومړنیو هومینینو یا انسانانو نه و، چې جبراً په دوه پښو لرونکو یا بایپیدالیسټانو بدل شول. د څېړنو په برخه کې د دې فرعي کورنۍ پاتې شوني ډېر مهم دي، ځکه چې هغه ممکنه معلومات وړاندې کوي، چې څنګه دا سینې لرونکي موجودات د ونې له ژوند نه د ځمکې ژوند ته راغلي او تطبیق شوي دي. دا یو لوی تطابق و، ځکه چې په انسانانو کې د زیاتره ارتقايي بدلونونو د هڅولو لامل شو؛ لکه د وسایلو جوړولو او خوړو راټولولو په برخه کې د خپل لاس کارولو وړتیا او دغه راز په خوراکي رژیم کې د بدلون له امله د لوی دماغ اړوند مغزونو وده کول وو.[۱۳]

د دماغ یا مغزونو د اندازې تکامل

[سمول]

د مغزونو د حجم (د دماغ اندازه) په برخه کې تدریجي زیاتوالی راغلی؛ ځکه چې د اوسنيو انسانانو پلرونو د انسان د تکامل له مهالوېش سره سم د انسان تکامل په هومو هابیلیس کې له ۶۰۰ سانتي مترو نه پیل او په هومو نیندرتالینسیس کې یې تر ۱۵۰۰ سانتي مترو پورې پرمختګ وکړ. په هر حال اوسني هومو ساپینسونه د نیندرتال په پرتله لږ څه کوچني (۱۲۵۰ سانتي متره) دماغ لري، د نارینه وو په پرتله د مېرمنو دماغ یو څه کوچنی دی او د فلورس هومینیدز (Homo floresiensis) انسانان د هابیتیانو په مستعار نوم یادېږي، چې د ۳۸۰ سانتي متر مکعب (د یو شمپانزي لپاره کوچني په پام کې نیول کېږي) په ظرفیت سره جمجمه لري او دا د هومو اریکټوس اوسط درېیمه برخه ده. په دې برخه کې داسې وړاندیز کېږي، چې دوی له H. erectus نه د یو کوتولګي ټاپو یي مورد په توګه تکامل موندلی دی. [۱۴][۱۵]

سرچينې

[سمول]
  1. ↑ Grabowski M, Jungers WL (October 2017). "Evidence of a chimpanzee-sized ancestor of humans but a gibbon-sized ancestor of apes". Nature Communications (in انګليسي). 8 (1): 880. Bibcode:2017NatCo...8..880G. doi:10.1038/s41467-017-00997-4. PMC 5638852. PMID 29026075.
  2. ↑ Fuss J, Spassov N, Begun DR, Böhme M (2017-05-22). "Potential hominin affinities of Graecopithecus from the Late Miocene of Europe". PLOS ONE. 12 (5): e0177127. Bibcode:2017PLoSO..1277127F. doi:10.1371/journal.pone.0177127. PMC 5439669. PMID 28531170.
  3. ↑ Goodman M (1964). "Man's place in the phylogeny of the primates as reflected in serum proteins". In Washburn SL (ed.). Classification and Human Evolution. Transaction Publishers. pp. 204–234. ISBN 978-0-202-36487-2.
  4. ↑ Goodman M (1974). "Biochemical Evidence on Hominid Phylogeny". Annual Review of Anthropology. 3: 203–228. doi:10.1146/annurev.an.03.100174.001223.
  5. ↑ Goodman M, Tagle DA, Fitch DH, Bailey W, Czelusniak J, Koop BF, Benson P, Slightom JL (March 1990). "Primate evolution at the DNA level and a classification of hominoids". Journal of Molecular Evolution. 30 (3): 260–6. Bibcode:1990JMolE..30..260G. doi:10.1007/BF02099995. PMID 2109087. S2CID 2112935.
  6. ↑ McBrearty S, Jablonski NG (September 2005). "First fossil chimpanzee". Nature. 437 (7055): 105–8. Bibcode:2005Natur.437..105M. doi:10.1038/nature04008. PMID 16136135. S2CID 4423286.
  7. ↑ Hill A, Ward S (1988). "Origin of the Hominidae: The Record of African Large Hominoid Evolution Between 14 My and 4 My". Yearbook of Physical Anthropology. 31 (59): 49–83. doi:10.1002/ajpa.1330310505.
  8. ↑ Finarelli JA, Clyde WC (2004). "Reassessing hominoid phylogeny: Evaluating congruence in the morphological and temporal data" (PDF). Paleobiology. 30 (4): 614–651. doi:10.1666/0094-8373(2004)030<0614:RHPECI>2.0.CO;2. خوندي شوی له the original (PDF) on 2010-07-21. بياځلي په 2017-12-04. {{cite journal}}: More than one of |archivedate= and |archive-date= specified (help); More than one of |archiveurl= and |archive-url= specified (help)
  9. ↑ Chaimanee Y, Suteethorn V, Jintasakul P, Vidthayanon C, Marandat B, Jaeger JJ (January 2004). "A new orang-utan relative from the Late Miocene of Thailand" (PDF). Nature. 427 (6973): 439–41. Bibcode:2004Natur.427..439C. doi:10.1038/nature02245. PMID 14749830. S2CID 4349664. خوندي شوی له the original (PDF) on 2012-01-17. بياځلي په 2022-06-06.
  10. ↑ Jha A (March 7, 2012). "Gorilla genome analysis reveals new human links". The Guardian. بياځلي په May 8, 2015. Jha A (March 9, 2012). "Scientists unlock genetic code for gorillas - and show the human link". The Sydney Morning Herald. بياځلي په May 8, 2015. Hansford, Dave (November 13, 2007). "New Ape May Be Human-Gorilla Ancestor". National Geographic News. بياځلي په May 8, 2015.
  11. ↑ Popadin, Konstantin; Gunbin, Konstantin; Peshkin, Leonid; Annis, Sofia; Fleischmann, Zoe; Kraytsberg, Genya; Markuzon, Natalya; Ackermann, Rebecca R.; Khrapko, Konstantin (2017-10-19). "Mitochondrial pseudogenes suggest repeated inter-species hybridization in hominid evolution". bioRxiv (in انګليسي): 134502. doi:10.1101/134502.
  12. ↑ Kivell TL, Schmitt D (August 2009). "Independent evolution of knuckle-walking in African apes shows that humans did not evolve from a knuckle-walking ancestor". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 106 (34): 14241–6. Bibcode:2009PNAS..10614241K. doi:10.1073/pnas.0901280106. PMC 2732797. PMID 19667206.
  13. ↑ Haile-Selassie, Yohannes (2021-12-01). "From Trees to the Ground: The Significance of Australopithecus anamensis in Human Evolution". Journal of Anthropological Research. 77 (4): 457–482. doi:10.1086/716743. ISSN 0091-7710.
  14. ↑ Brown P, Sutikna T, Morwood MJ, Soejono RP, Saptomo EW, Due RA (October 2004). "A new small-bodied hominin from the Late Pleistocene of Flores, Indonesia". Nature. 431 (7012): 1055–61. Bibcode:2004Natur.431.1055B. doi:10.1038/nature02999. PMID 15514638. S2CID 26441.
  15. ↑ Davidson, I. (2007). "As large as you need and as small as you can—implications of the brain size of Homo floresiensis". In Schalley, A.C.; Khlentzos, D. (eds.). Mental States: Evolution, function, nature; 2. Language and cognitive structure. Studies in language companion. Vol. 92–93. John Benjamins. pp. 35–42. ISBN 978-9027231055.
"https://ps.wikipedia.org/w/index.php?title=هومینینا&oldid=302263" نه اخيستل شوی