معاصره فلسفې

معاصره فلسفه (Contemporary philosophy ) د لوېدیځې فلسفې په تاریخ کې اوسنۍ دوره ده چې د شلمې پېړۍ په لومړیو کې په پراخه کچه د دې څانګې په مسلکي کېدو او د تحلیلي او براعظمي فلسفې په ودې سره پیل کېږي. ^[۱]

په فلسفه کې د معاصرې فلسفې کلمه د تخنیکي اصطلاحاتو له ډلې ده چې د لوېدیځې فلسفې په تاریخ کې یوې ځانګړې دورې (یعنې د شلمې او یویشتمې پېړیو فلسفې) ته اشاره کوي. خو دا عبارت زیاتره د عصري فلسفې (modern philosophy) سره (چې په لوېدیځه فلسفه کې پخوانۍ دورې ته اشاره کوي)، له عصري-وروسته یا پوست موډرن فلسفې سره (چې د عصري فلسفې د ځینو فیلسوفانو نیوکو ته اشاره کوي)، او د یوې غیر تخنیکي کلمې په توګه چې ورستیو فلسفي آثارو ته اشاره کوي، مغشوش کېږي. ^[۲]

مسلکي کول

... د ځانګړي اندیال په حیث د فیلسوف ورځ – چې له ځانګړي پیغام سره یو مستعد هنردوست دی – په عملي توګه له منځه تللی. - نیکولاس ریسچر، "د نن ورځې امریکایی فلسفه،" د میټافزیک بیاکتنه ۴۶ (۴)

بهیر

مسلکي کول هغه ټولنیز بهیر دی چې له مخې یې هر کاروبار یا کسب د چلند یوه لړۍ نورمونه، د مسلک د غړیتوب لپاره د منلو وړ شرایط، د مسلک د غړو د سلوک د څارنې لپاره یو مسلکي پلاوی یا ټولنه، او د وړ او نه وړ لېوالو لپاره د حدودو درجه ټاکل کېږي. په مسلک کې بدلون د څېړنې په ساحه کې زیاتره ځیرک بدلونونه راوړي، خو د مسلکي کولو یوه بله آسانه د تشخیص وړ برخه څانګې ته د "کتاب" پراخه بې ربطي ده: یعنې "د څېړنې پیغام به په داسې ډول بدلون پیل کړي [... ] چې عصري نهایي حاصل زیاترو لپاره څرګند او د ډېری لپاره ځپونکی وي. نور به د [یو غړي] څېړنې معمولا په هغه کتابونو کې ځای پرځای نشي چې مخاطب یې هغه څوک وي چې د څانګې له موضوع سره لېوالتیا ولري [...]. بلکه دوی به معمولا د لنډو مقالو په توګه څرګندې شي چې مخاطب به یې یوازې مسلکي غړي وي، یعنې هغه کسان چې د مشترکې الګو پوهه یې په اند کې نیول کېدای شي او هغه کسان چې ثابته کړي چې یوازینی کسان دی چې خپل مخاطب آثار لوستلی شي." فلسفه د ۱۹ پېړۍ په پای کې له دې بهیر څخه تېره شوه، او دا په لوېدیځه فلسفه کې د معاصره فلسفي دورې له مهمو ځانګړتیاوو ګڼل کېږي. ^[۳]^[۴]

جرمني لومړنی هېواد و چې فلسفه یې مسلکي کړه. د ۱۸۱۷ کال په پای کې هیګل لومړنی فیلسوف و چې د پروشیا تر نوم لاندې د دولت د پوهنې د وزیر له خوا په پروشیا کې د ناپلیون د اصلاحاتو د اغېزو په پایله کې د پروفیسور په توګه و ګومارل شو. په متحده ایالاتو کې، مسلکي کولو د امریکا د لوړو زده کړو په سیسټم کې د اصلاحاتو له امله وده وکړه چې تر ډېره حده د آلمان د ماډل پر بنسټ ولاړ دی. جیمز کمپبل په امریکا کې د فلسفې مسلکي کول په لاندې ډول تشریح کوي: ^[۵]^[۶]

د ځانګړو بدلونونو لېست [د ۱۹ پېړۍ د فلسفې د مسلکي کولو په وروستیو کې] خورا لنډ دی، خو د بدلون پایله تقریباً بشپړه ده. [...] نور د [فلسفې] پروفیسور نشي کولای د عقیدې د مدافع یا د حقیقتونو د څرګندونکي په توګه کار وکړي. نوی فیلسوف باید د څېړنو مشر او د پایلو خپرونکی وي. دا بدلون هغه وخت څرګند شو چې تصدیق شوو (زیاتره د آلمان له خوا تصدیق شوو) د فلسفې ډاکترانو (پی ایچ ډي) د فلسفې په ټولګي کې د الهیاتو د فارغانو او کشیشانو ځای ونیو. له هغه وخت نه چې تقریباً هېچا د Ph.D سویه نه درلوده تر هغه وخت پورې چې تقریبا هرچا دا سویه ترلاسه کړه، تر منځ دوره لنډه وه. [...] د دې ترڅنګ، ډوکتورا د تدریس لپاره تر جواز لوړه ګڼل کېده: دا یو سند و چې د فلسفې اوړوند ښوونکي په غوره ډول وروزل شوي وو او د علمي فلسفې په اوسنۍ تخصص کېدونکې او محدوده ساحه کې د خپلواک کار د ترسره کولو لپاره چمتو وو. دې نوو فیلسوفانو د فلسفې په خپلواکو څانګو کې کار کاوه [...] دوی په خپلو څېړنو کې ریښتینې لاسته راوړنې درلودې، د فلسفي کار یوه څانګه یې رامنځ ته کړه چې اوس هم زموږ د مطالعې مرکز دی. همدارنګه دې نویو فیلسوفانو د بریالیتوب لپاره خپل معیارونه وټاکل، چې د فلسفې په معتبرو بنسټونو کې یې چې په هغه وخت کې تاسیس شوي وو، خپاره کړل. دا بنسټونه مونیسټ (۱۸۹۰)، د اخلاقیاتو نړیوال ژورنال (۱۸۹۰)، په فلسفه بیاکتنه (۱۸۹۲)، او د فلسفې، ارواپوهنې، او ساینسي میتودونو ژورنال (۱۹۰۴) وو. او البته، دا فیلسوفان په ټولنو کې سره یوځای شول. دا ټولنې د امریکا د ارواپوهنې ټولنه (۱۸۹۲)، لوېدیځه فلسفي ټولنه (۱۹۰۰)، او د امریکا فلسفي ټولنه (۱۹۰۰) وې ترڅو فیلسوفان خپل علمي دریځونه پیاوړي کړي او خپلو فلسفي کارونو ته وده ورکړي. ^[۷]

په انګلستان کې مسلکی کول په ورته ډول د لوړو زده کړو له پرمختګونو سره تړلی و. ډینز لیټن د ټي اچ ګرین په اړه په خپل کار کې د بريتانیا په فلسفه کې د دې بدلونونو او د انګلستان د لومړي مسلکي اکادمیک فیلسوف لقب ته د ګرین د ادعا په اړه بحث وکړ:

هینري سېډوېک په سخاوتمندانه توګه،[ټي. اچ] ګرین د انګلستان د لومړي مسلکي اکادمیک فیلسوف په توګه وړاندې کړ. د سېډوېک لیدلوری په هرومرو تر پوښتنې لاندې نیول کېدای شي: وېلیم هېمېلتون، جې، اف فیریر او په خپله سېډ وېک د دې ویاړ له نوماندانو دي. [...] خو بیا هم په دې کې هېڅ شک نشته چې د مېل (۱۸۷۳) له مړینې او د جي. اي مور د اخلاقو اصول یا Principia Ethica (۱۹۰۳) د خپرېدو تر منځ موده کې د بريتانوي فلسفې مسلک بدلون و موند، او ګرین په نسبي بڼه په دې بدلون کې ونډه درلوده. [...] بنتام، مېلز، کارلایل، کولرېج، سپینسر او همدارنګه د نولسمې پېړۍ زیاتره نور جدي فلسفي اندیالان د لیک خاوندان، مدیران، فعال سیاستوال، کشیشان او د ژوند پوهان وو، خو اکاډیمیک کسان نه وو. ګرین د ادبي او تاریخي متنونو څخه د فلسفې د مطالعې په جلا کولو کې مرسته وکړه؛ او نوموړي په اکسفورډ کې یې د فلسفې د نصاب په تدوین سره د فلسفې د روزل شویو استادانو لپاره منطقي دلیل را منځ ته کړ. کله چې ګرین خپل اکاډمیک کار پیل کړ، د فلسفي موضوع په اړه زیاتره جدي لیکنې د نظریاتو په ژورنالونو کې خپرې شوې چې د [موضوعاتو] پراخې لړۍ ته وقف شوې چې (ډېر لږ یې له 'خالصې' فلسفې سره تړاو درلود). هغه د تخصصي ورځپاڼو لکه اکاډمي او ذهن، چې د علمي څېړنو د پایلو لپاره یې د لارې په توګه کار کاوه، په هڅولو سره د فلسفي لیکنو په مسلکي کولو کې مرسته وکړه.^[۸]

د فلسفې لپاره د مسلکي کېدو وروستۍ پایله پدې معنی ده چې په یو څانګه کې کار اوس تقریباً د پوهنتون د استادانو له خوا ترسره کېږي چې په یاده څانګه کې د ډوکتورا سند لري او په خورا تخنیکي او د غړو د بیاکتنې په ژورنالونو کې خپرېږي. په داسې حال کې چې دا د خلکو تر منځ په پراخه کچه عامه خبر ده چې یو شخص له ځانه سره د مذهبي، سیاسي یا فلسفي نظریاتو یوه مجموعه ولري چې دوی یې "فلسفه" ګڼي، د دې نظرونه په اړه لږ پوهاوی شوی یا د نن ورځې په مسلکي فلسفه کې د ترسره شوي کار سره لږ تړاو لري. د دې ترڅنګ، د زیاتره هغو علومو برعکس چې د هغوی لپاره د کتابونو، مجلو او تلویزیوني خپرونو یو سالم صنعت رامنځ ته شوی او موخه یې د ساینس شهرت او د ساینسي ساحې تخنیکي پایلې عام خلکو ته رسول دي، د مسلکي فیلسوفانو کار له مسلک څخه بهر مخاطبینو ته ډېر لږ ښودل شوی دی. د فیلسوف مایکل سنډیل کتاب "عدالت: غوره کړنې کومې دي؟" او د هیري فرانکفورت اثر "په چټیاتو باندې بحث" د هغو کارونو مثالونه دي چې د مسلکي فیلسوفانو په آثارو کې غیر معمولي توپیر لري خو غیر فیلسوفان یې مخاطب دي او د هغوی تر منځ زیات شهرت لري. دواړه آثار د نیویارک ټایمز غوره پلور شول.

سرچينې

↑ The publication of Husserl's Logical Investigations (1900–01) and Russell's The Principles of Mathematics (1903) is considered to mark the beginning of 20th-century philosophy (see Spindel Conference 2002–100 Years of Metaethics. The Legacy of G.E. Moore, University of Memphis, 2003, p. 165).
↑ M.E. Waithe (ed.), A History of Women Philosophers: Volume IV: Contemporary Women Philosophers, 1900–Today, Springer, 1995.
↑ Sciaraffa, Stefan (9 اکتوبر 2005). "Review of Norms in a Wired World". خوندي شوی له اصلي څخه په 24 جولای 2011. بياځلي په 7 جون 2014. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help); More than one of |archivedate= and |archive-date= specified (help); More than one of |archiveurl= and |archive-url= specified (help) Steven Hetcher, Norms in a Wired World, Cambridge University Press, 2004, 432pp, Reviewed by Stefan Sciaraffa, University of Arizona
↑ Thomas Kuhn, The Structure of Scientific Revolutions, The University of Chicago Press (1962), pp. 19–20.
↑ Peter Simons "Open and Cloded Culture" in Phenomenology and analysis: essays on Central European philosophy. Edited by Arkadiusz Chrudzimski and Wolfgang Huemer. Page 18.
↑ Campbell, James (2006) A Thoughtful Profession, Open Court Publishing
↑ Campbell, James (2006) A Thoughtful Profession, Open Court Publishing pp. 35–37
↑ Leighton, Denys (2004) 'The Greenian moment' pp. 70–71

[1] The publication of Husserl's Logical Investigations (1900–01) and Russell's The Principles of Mathematics (1903) is considered to mark the beginning of 20th-century philosophy (see Spindel Conference 2002–100 Years of Metaethics. The Legacy of G.E. Moore, University of Memphis, 2003, p. 165).

[2] M.E. Waithe (ed.), A History of Women Philosophers: Volume IV: Contemporary Women Philosophers, 1900–Today, Springer, 1995.

[3] Sciaraffa, Stefan (9 اکتوبر 2005). "Review of Norms in a Wired World". خوندي شوی له اصلي څخه په 24 جولای 2011. بياځلي په 7 جون 2014. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (help); More than one of |archivedate= and |archive-date= specified (help); More than one of |archiveurl= and |archive-url= specified (help) Steven Hetcher, Norms in a Wired World, Cambridge University Press, 2004, 432pp, Reviewed by Stefan Sciaraffa, University of Arizona

[4] Thomas Kuhn, The Structure of Scientific Revolutions, The University of Chicago Press (1962), pp. 19–20.

[5] Peter Simons "Open and Cloded Culture" in Phenomenology and analysis: essays on Central European philosophy. Edited by Arkadiusz Chrudzimski and Wolfgang Huemer. Page 18.

[6] Campbell, James (2006) A Thoughtful Profession, Open Court Publishing

[7] Campbell, James (2006) A Thoughtful Profession, Open Court Publishing pp. 35–37

[8] Leighton, Denys (2004) 'The Greenian moment' pp. 70–71

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]