مري شیلي
مري وولسټون کرافټ شیلي (زوکړه د 1797 کال د اګسټ 30 - مړینه د 1851 کال د فبروري 1) یو انګلیسي ناول لیکونکی و چې د ګوتیک ناول فرانکنسټین یا د ماډرن پرومیتیس (۱۸۱۸) د لیکلو په خاطر خورا مشهور دی، چې د ساینسي افسانو لومړنۍ بېلګه ګڼل کېږي. هغې د خپل میړه، رومانتيک شاعر او فیلسوف پرسي بایس شیلي اثار هم ایډیټ او وده یې ورکړې ده. د هغې پلار سیاسي فیلسوف ویلیم ګوډون و او مور یې فیلسوفه او د ښځو د حقونو مدافع مري وولسټون کرافټ وه.[۱]
د مريمور د هغې له زیږون څخه 11 ورځې وروسته مړه شوه. هغه د خپل پلار له خوا را لویه شوې، چا چې هغې ته د بډایه غیر رسمي زده کړې زمینه برابره کړه، هغه یې وهڅوله چې د خپلو انارکیستي سیاسي تیوریو پیروي وکړي. کله چې هغه څلور کلنه وه، پلار یې له یوې ګاونډۍ، مري جین کلیرمونټ سره واده وکړ، چا سره چې مري کړکېچنې اړیکې درلودې.[۲][۳]
په 1814 کې، مري د خپل پلار د سیاسي پیروانو، پرسي بایس شیلي سره مینه پیل کړه، چا چې واده هم درلود. له خپلې ناسکه خور، کلیر کلیرمونټ سره یوځای، هغه او پرسي فرانسې ته لاړل او ټولې اروپا ته یې سفر وکړ. انګلستان ته د بیرته راستنیدو سره سم، مري له پیرسي څخه امیندواره وه. په راتلونکو دوو کلونو کې، هغه او پرسي د تبعیض، دوامداره پور او د وخت څخه مخکې زیږیدلي لور له مړینې سره مخ شول. د پرسي شیلي د لومړۍ میرمنې هریټ له ځان وژنې وروسته دوی د 1816 په وروستیو کې واده وکړ.
په 1816 کال کې دا جوړه او د مري ناسکه خور د سویټزرلینډ جینیوا ته نږدې د لارډ بایرن او جان ویلیم پولیډوري سره یو اوړی تیر کړ چیرې چې شیلي د خپل ناول فرانکنسټین لپاره نظریه رامنځته کړه. شیلي په 1818 کې له انګلستان څخه ایټالیا ته لاړ، چیرې چې د دوی دویم او درېیم اولادونه مخکې له دې چې شیلي خپل وروستي او یوازینی ژوندي ماشوم پیرسي فلورنس شیلي وزېږوي، مړه شول. په 1822 کال کې، د هغې میړه هغه وخت په اوبو کې ډوب شو چې د هغه کښتۍ ویاریګیو ته نږدې د طوفان له امله ډوبه شوه. یو کال وروسته، شیلي انګلستان ته راستون شو او له هغه وروسته یې د خپل زوی روزنې او مسلک ته د مسلکي لیکوال په توګه ځان وقف کړ. د هغې د ژوند وروستۍ لسیزه د ناروغۍ له امله سخته وه، ډیری احتمال هم د هغې د مغزو تومور و چې له امله یې په 53 کلنۍ کې ساه ورکړه.
تر 1970 یمې لسیزې پورې، شیلي په عمده توګه د خپل میړه د کارونو د خپرولو لپاره د هغې د هڅو او د هغې د خپل ناول فرانکنسټین لپاره پیژندل کیده، کوم چې په پراخه کچه لوستل کیږي او ډیری تیاتر او فلمي داستانونو ته یې الهام ورکړی دی. وروستي بورسونو د شیلي لاسته راوړنو ته خورا پراخ لید وړاندې کوي. پوهانو د هغې له ادبي تولید سره په ځانګړې توګه د هغې په ناولونو کې د پام وړ علاقه ښودلې، چې پکې د ویلپرګا (۱۸۲۳) تاریخي ناولونه او پرکین واربیک (۱۸۳۰)، د اپوکلپټیک ناول The Last Man (1826) او د هغې وروستي دوه ناولونه لوډور (1835) او فاکنر (۱۸۳۷) شامل دي. د هغې د لږ پیژندل شوو کارونو مطالعې، لکه د سفر کتاب رامبلز په آلمان او ایټالیا کې (1844) او د ډیونیسیس لارډنر د کابینې سایکلوپیډیا (1829-1846) لپاره بیوګرافیکي مقالې، د مخ په زیاتیدونکي نظر ملاتړ کوي چې شیلي د خپل ژوند په اوږدو کې سیاسي بنسټپاله پاتې شوې. د شیلي کارونه اکثرا استدلال کوي چې همکاري او خواخوږي، په ځانګړې توګه لکه څنګه چې په کورنۍ کې د ښځو له خوا تمرین کیږي، د مدني ټولنې د سمون لپاره لارې جوړوي. دا نظر د انفرادي رومانتيک اخلاقو لپاره مستقیمه ننګونه وه چې د پرسي شیلي له خوا هڅول شوي او د روښانتیا سیاسي تیورۍ چې د هغې د پلار، ویلیم ګوډون له خوا بیان شوي.
ژوند و مسلک
[سمول]د ژوند لومړي کلونه
[سمول]مري شیلي په 1797 کې د لندن په سومرز ټاون کې وزېږیده. هغه د فیمینیسټ فیلسوفې، ښوونکې او لیکوالې مري وولسټون کرافټ دویمه ماشومه او د فیلسوف، ناول لیکونکي او ژورنالیست ویلیم ګوډون لومړۍ ماشومه وه. وولسټون کرافټ د مري له زیږیدو لږ وروسته د پورپیرال تبې له امله مړه شوه. ګوډون پاتې شو چې مري او د هغې مشرې ناسکه خور، فاني املي، چې وولسټون کرافټ د امریکايي مېړه ګیلبریټ املي ماشومه را لوی کړي. د وولسټون کرافټ له مړینې یو کال وروسته، ګوډون د ښځو د حقونو د دفاع د لیکوال خپل یادداشتونه (1798) خپاره کړل. په هرصورت، ځکه چې یادداشتونو د ولسټونکرافټ چارې او د هغې ناقانونه ماشوم په ډاګه کړ، نو خلک ورته حیران شول. مري ګوډون دا یادداشتونه او د خپلې مور کتابونه ولوستل او د خپلې مور د یاد ساتلو په هیله را لویه شوه.[۴][۵]
د مري د ژوند لومړني کلونه له خوشحالیو ډک وو، چې د ولیم ګوډون د کور ساتونکي او نرس، لویسا جونز له لیکونو څخه سړی پرې قضاوت کولای شي. مګر ګوډون ډیری وختونه پوروړی و. نوموړي دا احساس چې نه شي کولی پخپله ماشومان لوی کړي، نو د دویمې میرمنې په لټه کې شو. د 1801 په ډیسمبر کې، هغه له مري جین کلیرمونټ سره واده وکړ، چې یوه تعلیم یافته میرمنه او خپل دوه ماشومان - چارلس او کلیر- یې درلودل. د ګوډون ډیری ملګري د هغه نوې میرمن خوښه نه وه او هغه یې غونۍ او جنجال جوړونکې ګڼله؛ مګر ګوډون ته هغه هر څه وه او د دوی ګډ ژوند هم بریالی و. خو برعکس، مري ګوډون بیا له خپلې میرې څخه کرکه درلوده. د ویلیم ګوډون د نولسمې پیړۍ بیوګرافي لیکونکي چارلس کیګن پاول وروسته وړاندیز وکړ چې میرمن ګوډون خپلو ماشومانو ته د مري وولسټون کرافټ په پرتله لومړیتوب ورکاوه.[۶][۷][۸][۹][۱۰]
دغو ښځې او مېړه دواړو په ګډه سره د M. J. Godwin په نوم یو خپرونکی شرکت پیل کړ، کوم چې د ماشومانو کتابونه او همدارنګه قرطاسیه باب، نقشې او د لوبو وسایل یې پلورل. په هرصورت، دغې سوداګرۍ کومه ګټه ونه کړه او ګوډون مجبور شو چې د ژوند کولو لپاره د پام وړ پیسې په پور واخلي. هغه د پخوانیو پورونو د تادیه کولو لپاره پور اخیستلو ته دوام ورکړ، چې د هغه ستونزې یې لا پسې زیاتې کړې. په 1809 کال کې، د ګوډون سوداګري تړل کېدو ته نږدې وه، او هغه "نا امیدۍ ته نږدې" و. ګوډون د فلسفي فداییانو لکه فرانسس پلیس له خوا د پوروړي له زندان څخه هغه ته د لا زیاتو پیسو په پور ورکولو سره وژغورل شو.[۱۱][۱۲][۱۳]
که څه هم مري ګوډون لږ رسمي زده کړې ترلاسه کړې، د هغې پلار هغې ته په پراخو مضامینو کې ښوونه وکړه. هغه اکثره ماشومان په تعلیمي سفرونو کې وړل او دوی د هغه کتابتون او ډیرو پوهانو ته لاسرسی درلود چې له هغه سره یې لیدنه کوله، له هغې ډلې د رومانتيک شاعر سیمویل ټیلر کولریج او د متحده ایالاتو پخوانی مرستیال هارون بر سره. ګوډوین ومنله چې هغه د مري وولسټون کرافټ د فلسفې له مخې ماشومانو ته روزنه نه ورکوي لکه څنګه چې په کارونو کې تشریح شوي لکه د ښځو د حقونو دفاع (1792)، مګر مري ګوډون بیا هم د وخت یوې نجلۍ لپاره غیر معمولي او پرمختللې زده کړې ترلاسه کړې. هغې یو حکمران او ورځنۍ ښوونکی درلود او روم او یوناني تاریخ په اړه یې د خپل پلار زیاتره کتابونه په خطي بڼه سره ولوستل. په 1811 کال کې د شپږو میاشتو لپاره، هغې په رامس ګیټ کې د بورډینګ ښوونځي کې هم ګډون وکړ. د هغې پلار هغه په 15 کلنۍ کې داسې ستایله: "بې جوړې زړوره، یو څه مستبده او له ذهني اړخه فعاله. پوهې ته د هغې لېوالتیا ډېره ده، او هر کار چې هغه یې کوي په هغه کار کې د هغې استقامت اصلن ماتې نه مني". [۱۴][۱۵][۱۶][۱۷]
سرچينې
[سمول]- ↑ Aldiss, Brian (1973). Billion Year Spree: The True History of Science Fiction (first ed.). Doubleday. ISBN 978-0385088879.
- ↑ Letter to Percy Shelley, 28 October 1814. Selected Letters, 3; St Clair, 295; Seymour 61.
- ↑ St Clair, 295.
- ↑ Seymour, 28–29; St Clair, 176–178.
- ↑ St Clair, 179–188; Seymour, 31–34; Clemit, Legacies of Godwin and Wollstonecraft (CC), 27–28.
- ↑ Seymour, 38, 49; St. Clair, 255–300.
- ↑ St Clair, 199–207.
- ↑ Seymour, 47–49; St Clair, 238–254.
- ↑ St Clair, 295.
- ↑ St Clair, 243–244, 334; Seymour, 48.
- ↑ St. Clair, 283–287.
- ↑ St. Clair, 306.
- ↑ St. Clair, 308–309.
- ↑ Sunstein, 58; Spark, 15.
- ↑ Seymour, 61.
- ↑ Sunstein, 38–40; Seymour, 53; see also Clemit, "Legacies of Godwin and Wollstonecraft" (CC), 29.
- ↑ Bennett, An Introduction, 16–17.