مانګا
| عمومي مالومات | |
|---|---|
| ټاټوبی هېواد | |
| ځانګړې وېشنيزه | |
| هېواد |
| برخه د |
|---|
مانګا هغه کمیک یا ګرافیکي ناولونه دي چې منشا یې جاپان دی. زیاتره مانګا له هغه سبک څخه پیروي کوي چې د ۱۹مې پېړۍ په وروستیو کې په جاپان کې رامنځته شو کوم چې دا په جاپاني پخواني هنر کې اوږده مخینه لري. د مانګا اصطلاح په جاپان کې کمیک او کارتون ته اشاره کوي. له جاپان څخه بهر، دا کلیمه په معمول ډول هغو کمیکونو ته د اشارې لپاره کارول کېږي چې په لومړي سر کې په جاپان کې خپاره شوي و.[۱][۲][۳]
په جاپان کې خلک په هر عمر او طبقې کې چې وي مانګا لولي. دا رسنۍ د پراخو ژانرونو لرونکي اثار لري لکه اکشن، ماجراجويي، سوداګري، کمیډي، پولیسي، ډرامه، تاریخي، ډاروونکي، معمايي، عاشقانه، علمي تخیلي او فانتزي، شهواني (هینټای او ایچي)، سپورټي او د لوبو او داسې نور. زیاتره مانګا په نورو ژبو هم ژباړل شوي دي.[۴][۵][۶]
له ۱۹۵۰یمې لسیزې راهیسې، مانګا د جاپاني د خپرندوی صنعت یو مخ پر زیاتیدونکي برخې باندې اوښتی ده. په ۱۹۹۵ کال کې، په جاپان کې د مانګا بازار ارزښت ۵۸۶.۴ میلیارد ین (۶-۷ میلیارد امریکايي ډالر) و، چې په کلنۍ توګه ۱.۹ میلیارد ډالره د مانګا کتابونه او د مانګا مجلې پلورل شوي وي (دا مبلغ د سړي سر لپاره ۱۵ ګڼې وي). په ۲۰۲۰ کال کې د جاپان د مانګا د بازار ارزښت نوی ریکارډ ټینګ کړ او هغه د ډیجیټل مانګا خرڅلاو او همداشان د چاپي خرڅلاو په برخه کې د زیاتوالي له کبله ۶۱۲.۶ میلیارد ین ته ورسېد. په ۲۰۲۰ کال کې د جاپان د مانګا بازار د ۶۷۵.۹ میلیارد ین په ارزښت یو بل ریکارډ پسې ټینګ کړ. مانګا همداشان په نړیواله کچه د پام وړ لوستونکي تر لاسه کړل. د ۲۰۱۰مې لسیزې په وروستیو کې مانګا له حد نه زیات امریکايي کمیکونو پر پلور باندې پیل وکړ.[۷][۸][۹][۱۰][۱۱][۱۲][۱۳][۱۴][۱۵][۱۶][۱۷][۱۸]
له ۲۰۲۱ کال راهیسې، په نړیواله کچه څلور ستر په کومیک اثارو کې د مانګا خپرونکي دي لکه Shueisha، Kodansha، Kadokawa او Shogakukan. په ۲۰۲۰ کال کې په شمالي امریکا کې د مانګا د بازار ارزښت نږدې ۲۵۰ میلیون امریکايي ډالر و. د NPD BookScan د معلوماتو له مخې، په ۲۰۲۱ کال کې په امریکا کې د ټولو کمیک او ګرافیکي رومانونو له ډلې مانګا ۷۶ سلنه جوړاوه. په شمالي امریکا کې د مانګا د بازار چټکه وده د دې جوګه وګرځېدله تر څو دا اثر په ډیجیټال لوستونکو پروګرامونو، د کتاب په زنځیري پلورنځیو لکه Barnes & Noble او د امازون په څېر په انلاین پلورنځي کې زیاته پراختیا ومومي. په فرانسه کې په ۲۰۰۵ کال کې مانګا د فرانسې د کمیک بازار ۳۸ سلنه جوړوله. دا رقم د امریکا په پرتله دری ځلې زیات و چې شاوخوا ۴۶۰ میلیون یورو (۶۴۰ میلیون امریکايي ډالر) ارزښت یې درلود. په اروپا او منځني ختیځ کې په ۲۰۱۲ کال کې د دې بازار ارزښت ۲۵۰ میلیون امریکايي ډالر و. د ۲۰۲۳ کال په لومړیو کې، د جاپان سوداګریز فدراسیون د جاپان د اقتصادي ودې د هڅوونې په موخه له هېواد څخه بهر د همدې صنعت د محتوی د لا زیاتې دودیدو په خاطر یو وړاندیز ورکړ چې له هېواد څخه بهر د دې صنعت کارپوهانو ته یې بلنه ورکړه څو جاپان ته راشي او دلته خپل کار پر انیمه، مانګا او ویډیويي لوبو باندې متمرکز کړي. دا فدراسیون پلان لري چې له هېواد څخه بهر بازارونو کې تر راتلونکو ۱۰ کلونو پورې د دې صنعت خرڅلاو څلور ځلې نور هم زیات کړي.[۱۹][۲۰][۲۱][۲۲][۲۳][۲۴][۲۵][۲۶][۲۷][۲۸][۲۹]
د مانګا داستانونه معمولاً په تور او سپین رنګ کې چاپیږی – هغه هم د زماني محدودیتونو، هنري لاملونو (ځکه چې رنګ امیزي کولای شي د هنري اثر اغېز را ټیټ کړي) همداشان د چاپ د لګښتونو د ټيټ ساتلو په خاطر- که څه هم د مانګا ځینې اثرونه ټول رنګه دي. په جاپان کې مانګا کې معمولاً د مانګا په سترو مجلو کې په سریالي بڼه سره خپریږي، چې زیاتره یې زیات شمېر داستانونه لري چې هر یو یې په یوه برخه کې وړاندې کېږي تر څو پاتې برخه یې په بله خپرونه کې چاپ شي. د مانګا یو داستان تل د لویدیځ تر یوه کمیک ډېر اوږد وي. را ټول شوي څپرکي یې معمولاً په تانکوبون ټوکونو کې بیاځلي خپریږي. د مانګا یو هنرمند (چې په جاپاني کې ورته مانګاکا وايي) معمولاً له څو مرستیالانو سره په یوه وړه سټډیو کې کار کوي او د یوه سوداګریز خپروونکي شرکت د یوه نوښتګر ایډیټر له خوا یې د اثر کتنه کېږي. که چېرې د مانګا یو سریال په کافي اندازه سره محبوب وي، نو ښايي په هغه مهال یا لږ وروسته د هغه لپاره انیمیشن هم جوړ شي. ځینې وختونه مانګا د ژوندیو فلمونو یا پخوانیو انیمیشنونو له مخې وي.[۳۰][۳۱][۳۲][۳۳][۳۴][۳۵][۳۶]
له مانګا څخه اغېزمن کمیکونه د نړۍ په ګوټ ګوټ کې شته، په تېره بیا په هغو هېوادونو کې چې خلک یې په چینايي ("manhua")، کوریايي ("manhwa")، انګریزې ("OEL manga") او فرانسوي ("manfra") ژبو خبرې کوي. همداشان د الجزایر ("DZ-manga") په هېواد کې هم شته.[۳۷][۳۸]
رېښه پېژندنه
[سمول]د مانګا کلیمه له جاپانۍ کلیمې 漫画 (کاتاکانا: マンガ؛ هیراګانا: まんが) څخه را اخیستل شوې ده چې له دوو کانجي 漫 (سړی) څخه جوړه شوې ده چې معنی یې «بداهه» او 画 (ga) چې معنی یې «انځورونه» دي جوړه شوې ده. همدا اصطلاح د کوریایي کمیک کلیمې manhwa او چینايي کلیمې manhua رېښه هم ده.[۳۹][۴۰][۴۱][۴۲]
دا کلیمه د لومړي ځل لپاره د ۱۸مې پېړۍ په وروستیو کې د Santō Kyōden Shiji no yukikai مصور کتاب او د ۱۹مې پېړۍ په لومړیو کې د Aikawa Minwa په څېر اثارو په خپرولو سره وکارول شوه. Manga hyakujo او د Hokusai Manga مشهور کتابونه د بېلابېلو نقاشیو او د ukiyo-e د وتلي هنرمند هوکوسای د ډیزاینونو لرونکي دي. د لومړي ځل لپاره راکوټن کیتازاوا (۱۸۷۶-۱۹۵۵) د نننۍ مانګا کلیمه وکاروله.[۴۳][۴۴][۴۵][۴۶][۴۷][۴۸]
په جاپاني ژبه کې د مانګا کلیمه هر ډول کارتون، کمیک او انیمیشن ته کارول کېږي. د انګریزې ژبې په ویونکو کې بیا مانګا یوازې د جاپاني کمیک لپاره کارول کېږي. د اني-مانګا اصطلاح بیا د انیمیشن په بڼه تولید شوو کمیکونو ته کارول کېږي. [۴۹]
تاریخچه او ځانګړنې
[سمول]مانګا له emakimono (طومارونو)، Chōjū-jinbutsu-giga څخه سرچینه اخیستې ده، چې لرغونتوب یې ۱۲مې پېړۍ ته رسیږي. د اډو د دورې په اوږدو کې (۱۶۰۳ – ۱۸۶۷) د توبا ایهون تر نوم لاندې د نقاشیو کتاب، چې وروسته ورته مانګا وویل شول، پسې پراختیا ومونده. دا کلیمه د لومړي ځل لپاره په ۱۷۹۸ کال کې دود شوه. په ۱۷۹۸ کال کې د Santō Kyōden د مصور کتاب Shiji no yukikai په څېر د اثارو خپریدل او د ۱۹مې پېړۍ په لومړیو کې د Aikawa Minwa د Manga hyakujo په څیر د اثارو خپریدل او بیا په ۱۸۳۴ کال کې د د هوکوسای مانګا کتابونه خپاره شول. Adam L. Kern وړاندیز کوي چې د ۱۸مې پېړۍ په وروستیو کې د کیبیوشي مصور کتابونه کېای شي د نړۍ لومړني کمیک کتابونه وي. دا ګرافیکي حکایتونه د مډرن وخت د مانګا طنزي، ټوکي او عاشقانه موضوعات و. ځینې اثار بیا په سریالي بڼه د لرګي نه په ګټنې سره په پراخه کچه تولید شول. سره له دې هم، د ختیځ کمیکونه د لویدیځ د کمیکونو له تکامل څخه په بېله بڼه تر سره کېدل، چې د لویدیځ کمیک هنر په زیات احتمال سره په اوولسمه پېړۍ کې په ایټالیا کې رامنځته شول.[۵۰][۵۱][۵۲][۵۳][۵۴][۵۵][۵۶]
سرچينې
[سمول]- ↑ Merriam-Webster 2009
- ↑ Lent 2001, pp. 3–4, Gravett 2004, p. 8
- ↑ Kern 2006, Ito 2005, Schodt 1986
- ↑ Gravett 2004, p. 8
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Configuration ltr' not found.
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
- ↑ Kinsella 2000, Schodt 1996
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Configuration ltr' not found.
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
- ↑ Wong 2006, Patten 2004
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
- ↑ Schodt 1996، مم. 19–20.
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Configuration ltr' not found.
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
- ↑ Katzenstein & Shiraishi 1997
- ↑ "Manga". The Concise Oxford Companion to English Literature (4th). (2013). Oxford University Press. ISBN 978-0-19-960821-8.
- ↑ Gravett 2004, p. 8, Schodt 1986
- ↑ Kinsella 2000
- ↑ Kittelson 1998
- ↑ Johnston-O'Neill 2007
- ↑ Webb 2006
- ↑ Wong 2002
- ↑ Thompson 2007, p. xiii, Onoda 2009, p. 10, Prohl & Nelson 2012, p. 596, Fukushima 2013, p. 19
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
- ↑ Webb 2006,Thompson 2007, p. xvi,Onoda 2009, p. 10,Petersen 2011, p. 120
- ↑ Rousmaniere 2001, p. 54, Thompson 2007, p. xiii, Prohl & Nelson 2012, p. 596,Fukushima 2013, p. 19
- ↑ Prohl & Nelson 2012, p. 596,McCarthy 2014, p. 6
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
- ↑ Shimizu 1985, pp. 53–54, 102–103
- ↑ Bouquillard & Marquet 2007
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
- ↑ Bouquillard & Marquet 2007
- ↑ (Kern 2006، pp. 139–144, Fig. 3.3)
- ↑ Kern 2006
- ↑ Lua error in Module:Citation/CS1/Utilities at line 38: bad argument #1 to 'ipairs' (table expected, got nil).
- ↑ Lua error in package.lua at line 80: module 'Module:Citation/CS1/Configuration ltr' not found.