Jump to content

له ۲۰۱۹ نه تر ۲۰۲۲ ز کال پورې د فارس خلیج کړکېچ

د ويکيپېډيا، وړیا پوهنغونډ له خوا

له ۲۰۱۹ ز کال نه تر ۲۰۲۲ ز کال پورې د فارس خلیج کړکېچ، د فارس خلیج په سیمه کې د ایران د اسلامي جمهوریت او د امریکا د متحده ایالاتو او د هغو د متحدینو ترمنځ د پوځي ګواښونو د زیاتوالي پرله پسې حالت دی. دغه کړکېچ د ۲۰۱۹ ز کال د مۍ میاشتې په لومړیو کې هغه مهال پیل شو چې متحده ایالاتو په سیمه کې د خپل نظامي موجودیت په زیاتوالي پیل وکړ، څو په فارس خلیج او عراق کې د متحده ایالاتو په ځواکونو او ګټو باندې د ایران او د هغو د غیر دولتي متحدینو له خوا د ادعا شوې مبارزې د بریدونو مخه ونیسي. دغه کړکېچ د ټرمپ د مدیریت پر مهال د دواړو هېوادونو (ایران او امریکا) ترمنځ له هغو سیاسي اندېښنو سرچینه اخیسته، چې د ګډو جامعو ګامونو له طرحې (برجام)((JCPOA نه د امریکا وتل، د ایران پر وړانډې د نوو بندیزونو لګول او په ترهګریزو سازمانونو کې د ایران د اسلامي انقلاب د ځواکونو (سپاه پاسداران) شاملول په کې شاملېږي. ایران د دغې چارې په ځواب کې د متحده ایالاتو د ځواکونو مرکزي قومانداني ترهګریز سازمان وباله. دغه کړکېچ د سمندري امنیت لپاره یوه اندېښنه ده، ځکه د جګړې د ګواښونو زیاتوالی د سوداګریزې بېړۍ چلونې پر وړاندې ستونزې رامنځته کوي.[۱]

په فارس خلیج کې د ۲۰۱۹ ز کال د مۍ او جون میاشتو د دوو پېښو له امله څو سوداګریزو بېړیو زیان ولید. لویدیځو هېوادونو ایران پړ کړ، په داسې حال کې چې ایران په دغه پېښه کې لاس لرل رد کړل. د ۲۰۱۹ ز کال په جون میاشت کې ایران په هرمز تنګي باندې الوتونکې RQ-4A جاسوسي بې پیلوټه الوتکه را وغورځوله، چې د دواړو هېوادونو ترمنځ یې کړکېچ زیات کړ او ان نږدې و چې د وسله والې جګړې لامل وګرځي. د ۲۰۱۹ ز کال په جولای میاشت کې، په جبل الطارق تنګي کې بریتانویانو د نفتو ایراني بېړۍ له دې امله چې د اروپايي اتحادیې د بندیزونو پر خلاف یې سوریې ته نفت لېږدول ودروله. له دې وروسته ایران په فارس خلیج کې بریتانوي د نفتو بېړۍ او د هغو خدمه کسان ونیول. ایران او بریتانیا دواړو وروسته د یوبل بېړۍ خوشې کړې. په ورته مهال، متحده ایالاتو د نړیوال سمندریز امنیت جوړښت ((IMSC رامنځته کړ، چې د متحده ایالاتو د دفاع وزارت په وینا :«د منځني ختیځ د اوبو په مهمو لارو کې د ټولیز امنیت او څارنې» په موخه دی.[۲][۳][۴][۵][۶][۷][۸][۹]

دغه کړکېچ د ۲۰۱۹ ز کال په پای او د ۲۰۲۰ ز کال په لومړیو کې وروسته له هغې نور هم زور واخیست، چې د کتائب حزب الله ملیشه ډلې په ادعا د عراق د حشد الشعبي ځواکونو یوې ډلې د امریکايي پرسونل په کوربه یوه اډه باندې په برید کې یو امریکايي قراردادي وواژه. په ځواب کې متحده ایالاتو د کتائب حزب الله په مرکزونو باندې په عراق او سوریه کې برید وکړ چې له امله یې د دغې ډلې ۲۵ ملیشه ځواکونه ووژل شول. کتائب حزب الله په بغداد کې د متحده ایالاتو په سفارت باندې په برید کولو ځواب ورکړ، چې د دې لامل وګرځېد  چې متحده ایالات خپل نوي په سلګونو ځواکونه منځني ختیځ ته ولېږدوي او اعلان یې وکړچې په عراق کې به د ایران «نیابتي جګړه کوونکي» په نښه کړي. څو ورځې وروسته د اسلامي انقلاب د پاسدارانو د قدس ځواک اعلی قوماندان قاسم سلیماني او د کتائب حزب الله ملیشه ډلې قوماندان ابومهدي المهندس دواړه د امریکايي بې پیلوټه الوتکې په برید کې ووژل شول، چې له امله یې د ایران رهبر علي خامنه ای ژمنه وکړه چې له امریکايي ځواکونو نه به یې غچ واخلي. متحده ایالاتو نږدې ۴۰۰۰ سرتېري د دغه ګواښ له امله د تیارسئ په حالت کې کړل او اسرائیلو هم خپل پوځي احضارات لوړ کړل. د ۲۰۲۰ ز کال په جنوري میاشت کې ایران په برجام کې له خپلو هستوي ژمنو لاس واخیست او د عراق پارلمان له خپلې خاورې نه د ټولو بهرنیو ځواکونو د وتلو نه بدلېدونکې پریکړه وکړه.[۱۰][۱۱][۱۲][۱۳]

متحده ایالات او ایران د ۲۰۲۰ ز کال د جنوري په اتمه نېټه هغه مهال چې د ایران سپاه پاسداران ځواکونو د سلیماني د وژنې په غچ کې په عراق کې د امریکايي ځواکونو په دوو اډو د بالستیک توغندیونو برید ترسره کړ، نږدې مخامخ جګړې ته ننوتل، دا د ایران له خوا په متحده ایالاتو باندې یوه بې ساری مستقیم برید و چې نږدې و په وروستۍ لسیزو کې د دواړو هېوادونو ترمنځ د مخامخ جګړې لامل وګرځي. په دغو بریدونو کې متحده ایالاتو ته د ځاني تلفاتو د نه پېښېدو اړوند لومړنیو څېړنو وروسته، د ټرامپ دولت دغه تاوتریخوالي د نوو بندیزونو په لګولو او د مستقیمې پوځي جګړې په رد کولو را کم کړل. وروسته څرګنده شوه چې له سلو نه زیات امریکايي ځواکونه په دغو بریدونو کې ټپیان شوي وو. د دغه کړکېچ پر مهال د اوکراین د نړیوال هوايي شرکت ۷۵۲ شمېره الوتکه د تهران د امام خمیني له نړیوال هوايي ډګر نه له پرواز وروسته رانسکوره شوه، لویدیځو چارواکو وویل چې: دغه الوتکه د ایران د SA-15 له ځمکې هوا ته توغندي لګېدلو له امله راغورځېدلې. د ۲۰۲۰ ز کال د جنوري په ۱۱ مه نېټه ایراني ځواکونو د یوې اعلامیې په خپرولو سره ومنله، چې د انساني تېروتنې له امله دغه الوتکه وېشتل شوې ده.[۱۴][۱۵][۱۶][۱۷]

دغه کړکېچ د ۲۰۲۱ ز کال په جولای میاشت کې بیا زور واخیست. کله چې د درېیم ځل لپاره یوه سوداګریزه بېړۍ په نښه شوه چې په کې د دغې بېړۍ درې کارکوونکي ووژل شول. ورپسې د Asphalt Princess په نامه د نفتو لېږدونکې بېړۍ وتښتول شوه چې له څو ساعتونو وروسته بېرته خوشې شوه.[۱۸]

مخینه

[سمول]

د ۲۰۱۸ ز کال په مۍ میاشت کې، متحده ایالات د هستوي چارو اړوند ګډو ګامونو له جامعې طرحې (برجام) نه ووتل او په ایران یې بیاځلي بندیزونه ولګول. د دغو بندیزونو له امله د ایران د نفتو د تولید کچه په تاریخي بڼه تر ټولې ټیټې کچې ته ورسېده. د ۲۰۱۹ ز کال په اپریل میاشت کې د بي بي سي د راپور له مخې د ایران پر وړاندې د متحده ایالاتو بندیزونه «د ایران د اقتصاد د چټکې کمزورتیا، د پولي واحد د ارزښت د لوېدو، د کلني پړسوب په کچه کې د څلور ځلي زیاتوالي، بهرنیو پانګوالو د وتو او لاریونونو د رامنځته کېدو لامل وګرځېدل». ایراني چارواکو بیا متحده ایالات د دغه هېواد پر وړاندې د ترکیبي(هایبردي) جګړې په طرح کولو تورن کړل.[۱۹][۲۰][۲۱][۲۲][۲۳]

د ایران او متحده ایالاتو ترمنځ اندېښنو د ۲۰۱۹ ز کال په مۍ میاشت کې هغه مهال زور واخیست، چې متحده ایالتونو د ایران او د هغو د نیابتي جنګیالیو له خوا په امریکايي ځواکونو او په هرمز تنګي کې د تېلو په بېړیو د برید اړوند استخباراتي معلوماتو له ترلاسه کولو وروسته په فارس خلیج کې ګڼ شمېر پوځي تجهیزات ځای پر ځای کړل. امریکايي چارواکو په هغو استخباراتي معلوماتو تکیه لرله چې په فارس خلیج کې په کوچنیو کښتیو او بادبانونو باندې د نصب شوو توغندیو انځورونه په کې شامل و و، چې په اغلب ګمان د ایراني ملیشه ځواکونو له خوا ځای پر ځای شوي وو. متحده ایالات له دې وېرېدل چې دغه توغندي کېدای شي، د هغوی سمندري ځواکونه په نښه کړي.[۲۴][۲۵][۲۶]

د ۲۰۲۰ ز کال د جنوري شلمه

[سمول]

د قاسم سلیماني وژنه او د هستوي چارو اړوند ژمنو کمښت

[سمول]

د دغه کړکېچ زیاتونکې تر ټولو مهمه پېښه د ۲۰۲۰ ز کال د جنوري په ۳ مه نېټه ترسره شوه، هغه مهال چې ولسمشر ډونالډ ټرمپ په بغداد کې د سردار قاسم سلیماني هدفي وژنه تايید کړه. د بې پیلوټه الوتکې په دغوبریدونو کې د عراق د کتائب حزب الله ملیشه ځواکونو مشر ابو مهدي المهندس په ګډون د سپاه پاسدارانو او عراقي ملیشې ځواکونو ګڼ شمېر کسان ووژل شول.

له برید لږ وروسته، متحده ایالاتو په منځني ختیځ کې ۳۰۰۰ نور اضافي ځواکونه ځای پر ځای کړل، په داسې حال کې چې ۱۴۰۰۰ نور ځواکونه د تېر کال په مۍ میاشت کې هلته لا له وخته ځای پر ځای و. ولسمشر ټرمپ له دغه ګام نه دفاع وکړه او د فاکس نیو چینل په The Ingraham Angle خپرونه کې یې ادعا وکړه چې جنرال سلیماني په منځني ختیځ کې د امریکا د متحده ایالاتو په نورو سفارتونو باندې د برید طرح لرله. وروسته دغه موضوع د امریکا دفاع وزیر مارک سپر د سي بي اس چینل سره په Face the Nation خپرونه او له سي ان ان چینل سره په State of the Union خپرونه کې د مرکې پر مهال وګواښوله او ادعا یې وکړه چې ولسمشر ټرمپ د ایران ګواښ نه تزئین کوي، خو د امریکا د متحده ایالاتو د سفارتخونو اړوند د ایران د ګواښونو هېڅ شواهد یې تر اوسه نه دي لیدلی.[۲۷][۲۸][۲۹][۳۰][۳۱][۳۲][۳۳][۳۴][۳۵][۳۶]

سرچینې

[سمول]
  1. ↑ Maritime Security - A comprehensive Guide for Shipowners, Seafarers and Administrations. Livingston: Witherby Publishing Group and the International Chamber of Shipping. 2021. p. 13. ISBN 9781913997014.
  2. ↑ Chulov, Martin (4 August 2019). "Iran claims it has seized third oil tanker in Gulf as tensions with US rise". The Guardian. خوندي شوی له اصلي څخه په 14 September 2019.; "US releases new images from suspected attacks on Gulf tankers". Al Jazeera. خوندي شوی له اصلي څخه په 17 August 2019. بياځلي په 17 August 2019.; "Iranian Revolutionary Guard seizes foreign oil tanker in Persian Gulf: State media". ABC News. خوندي شوی له اصلي څخه په 29 August 2019. بياځلي په 17 August 2019.
  3. ↑ "UK-flagged tanker Stena Impero leaves Iranian port". Al Jazeera. 27 September 2019. خوندي شوی له اصلي څخه په 27 September 2019. بياځلي په 27 September 2019.
  4. ↑ Marcus, Jonathan (27 September 2019). "Stena Impero: Seized British tanker leaves Iran's waters". BBC News. خوندي شوی له اصلي څخه په 28 September 2019. بياځلي په 27 September 2019.
  5. ↑ Doubek, James (27 September 2019). "British-Flagged Tanker Leaves Iranian Waters After 2 Months Of Detention". NPR. خوندي شوی له اصلي څخه په 27 September 2019. بياځلي په 27 September 2019.
  6. ↑ "British Tanker Seized in July Leaves Iranian Port". Voice of America, Reuters. 27 September 2019. خوندي شوی له اصلي څخه په 27 September 2019. بياځلي په 27 September 2019.
  7. ↑ "British-Flagged Tanker Leaves Iran, Two Months After It Was Seized". The New York Times. 27 September 2019. خوندي شوی له اصلي څخه په 27 September 2019. بياځلي په 27 September 2019.
  8. ↑ "Iran to free seven out of 23 crew members from detained British-flagged ship Stena Impero". www.standard.co.uk. 4 September 2019.
  9. ↑ Review, Week in (16 August 2019). "Putin's Gulf security plan depends on Trump". Al-Monitor. خوندي شوی له اصلي څخه په 18 September 2019. بياځلي په 17 August 2019.
  10. ↑ "Israel defends U.S. killing of Iranian commander, puts military on alert". Reuters (in انګليسي). 3 January 2020. خوندي شوی له اصلي څخه په 4 January 2020. بياځلي په 5 January 2020.
  11. ↑ Sisk, Richard (3 January 2020). "Thousands More US Troops Deploying to Middle East in Response to Iranian Threats". Military.com (in انګليسي). خوندي شوی له اصلي څخه په 4 January 2020. بياځلي په 5 January 2020.
  12. ↑ Jamieson, Alastair (5 January 2020). "Iran abandons nuclear deal over Soleimani killing". euronews. خوندي شوی له اصلي څخه په 5 January 2020. بياځلي په 5 January 2020.
  13. ↑ "Iraqi Parliament Passes Resolution to End Foreign Troop Presence". Reuters. 5 January 2020.
  14. ↑ "U.S. officials knew Iranian missiles were coming hours in advance". Washington Post. 8 January 2020. خوندي شوی له اصلي څخه په 8 January 2020. بياځلي په 8 January 2020.
  15. ↑ "At Least 2 U.S. Troops Killed in Iraq Attack: Officials". Time. 11 February 2020. خوندي شوی له the original on 28 December 2019. بياځلي په 11 March 2020.
  16. ↑ "Flight 752: Analysts say optics match Iran missile theory". www.aljazeera.com. خوندي شوی له اصلي څخه په 10 January 2020. بياځلي په 2020-01-10.
  17. ↑ "Iran plane crash: Ukrainian jet was 'unintentionally' shot down". BBC News. 11 January 2020. خوندي شوی له اصلي څخه په 15 January 2020. بياځلي په 12 January 2020.
  18. ↑ Kingsley, Patrick; Bergman, Ronen (30 July 2021). "Israeli Officials Say Iran Is Behind Deadly Attack on Oil Tanker". The New York Times. خوندي شوی له اصلي څخه په 30 July 2021. بياځلي په 30 July 2021.
  19. ↑ "Trump Withdraws U.S. From 'One-Sided' Iran Nuclear Deal". The New York Times. 8 May 2018. خوندي شوی له اصلي څخه په 8 May 2018. بياځلي په 16 September 2019.
  20. ↑ "Iran's Oil Production Has Hit Historic Lows As Saudis Take Market Share". Radio Farda. 4 June 2019. خوندي شوی له اصلي څخه په 6 June 2019. بياځلي په 16 September 2019.
  21. ↑ "Iran oil: US to end sanctions exemptions for major importers". BBC News. 22 April 2019. خوندي شوی له اصلي څخه په 1 December 2019. بياځلي په 16 September 2019.
  22. ↑ "Iran's Shift to a More Offensive Posture Could Be a Sign of Weakness". The Washington Institute. 7 February 2019. خوندي شوی له اصلي څخه په 8 February 2019. بياځلي په 16 September 2019.
  23. ↑ "The necessity of 'effective reaction' against U.S. hybrid war". Tehran Times. 22 June 2019.
  24. ↑ "The Tension Between America and Iran, Explained". The New York Times. 16 May 2019. خوندي شوی له اصلي څخه په 25 May 2019. بياځلي په 25 May 2019.
  25. ↑ "A timeline of the recent US-Iran standoff". TRT World. 16 May 2019. خوندي شوی له اصلي څخه په 25 May 2019. بياځلي په 25 May 2019.
  26. ↑ "How the Trump administration got into a showdown with Iran that could lead to war". Business Insider. 25 May 2019. خوندي شوی له اصلي څخه په 20 July 2019. بياځلي په 23 July 2019.
  27. ↑ Politi, Daniel (5 January 2020). "Pentagon Officials Reportedly "Stunned" by Trump's Decision to Kill Soleimani". Slate Magazine. خوندي شوی له اصلي څخه په 6 January 2020. بياځلي په 7 January 2020.
  28. ↑ Cooper, Helene; Schmitt, Eric; Haberman, Maggie; Callimachi, Mukmini (4 January 2020). "As tensions with Iran escalated, Trump opted for an extreme measure. Pentagon officials were stunned". The New York Times via The Chicago Tribune. خوندي شوی له اصلي څخه په 6 January 2020. بياځلي په 7 January 2020.
  29. ↑ "Pompeo and Pence reportedly pushed Trump to kill Soleimani. Pentagon leaders were 'stunned' Trump agreed". The Week. 6 January 2020. خوندي شوی له اصلي څخه په 7 January 2020. بياځلي په 7 January 2020.
  30. ↑ Ryan, Missy; Dawsey, Josh; Lamothe, Dan; Hudson, John (3 January 2020). "How Trump decided to kill a top Iranian general". Washington Post. خوندي شوی له اصلي څخه په 6 January 2020. بياځلي په 7 January 2020. Why Trump chose this moment to explore an operation against the leader of Iran's Quds Force, after tolerating Iranian aggression in the Persian Gulf for months, was a matter of debate within his own administration. Officials gave differing and incomplete accounts of the intelligence they said prompted Trump to act. Some said they were stunned by his decision, which could lead to war with one of America's oldest adversaries in the Middle East. "It was tremendously bold and even surprised many of us," said a senior administration official with knowledge of high-level discussions among Trump and his advisers, who like others spoke on the condition of anonymity to discuss internal deliberations.
  31. ↑ Crowley, Michael; Hassan, Falih; Schmitt, Eric (3 January 2020). "U.S. Strike in Iraq Kills Qassim Suleimani, Commander of Iranian Forces". The New York Times. خوندي شوی له the original on 3 January 2020. Suleimani was planning attacks on Americans across the region, leading to an airstrike in Baghdad, the Pentagon statement said. Iran's supreme leader called for vengeance.
  32. ↑ Wu, Nicholas; Brook, Tom Vanden (3 January 2020). "US to send 3,000 more soldiers to the Middle East in the wake of Qasem Soleimani killing". World. USA Today. خوندي شوی له اصلي څخه په 3 January 2020. بياځلي په 3 January 2020.
  33. ↑ "Trump says four U.S. embassies were targeted in attack planned by Qassem Soleimani". www.cbsnews.com (in American English). خوندي شوی له اصلي څخه په 10 January 2020. بياځلي په 2020-01-10.
  34. ↑ Pappas, Alex (2020-01-10). "Trump tells Fox News' Laura Ingraham 'four embassies' were targeted in imminent threat from Iran". Fox News (in American English). خوندي شوی له اصلي څخه په 11 January 2020. بياځلي په 2020-01-10.
  35. ↑ "Esper has seen no hard evidence for embassies' threat claim". AP NEWS. 2020-01-12. خوندي شوی له اصلي څخه په 12 January 2020. بياځلي په 2020-01-12.
  36. ↑ "Qasem Soleimani: Blasts hit Baghdad area as Iraqis mourn Iranian general". BBC. خوندي شوی له اصلي څخه په 6 January 2020. بياځلي په 5 January 2020.
"https://ps.wikipedia.org/w/index.php?title=له_۲۰۱۹_نه_تر_۲۰۲۲_ز_کال_پورې_د_فارس_خلیج_کړکېچ&oldid=276654" نه اخيستل شوی